Scholium.

Tribus quaesitis hic respondet, praemissa tamen doctrina de triplici huc relatione identitatis, aequalitatis et similitudinis, quas ait (praecise sumptas, fundari super fundamenta substantiae, quantitatis et qualitatis, late tamen sumptas inveniri posse in quolibet ente. Deinde asserit quod nulla relatio communis limitata ad genus, est ponenda in Deo, sed quae sequitur passionem convertibilem entis, vel nobiliorem disjunctam. Ex quibus resolvit, cum in Deo sit perfectissima magnitudo et unitas, in eo esse aequalitatem perfectissimam, quae in bis fundatur ; de quo lale quodl. 6. et infra dist. 31. explicat optime quare in Deo non .est aequalitas secundum sapientiam, bonitatem, elc.

Hic primo praemittenda sunt aliqua in generali circa relationes communes, et demum applicanda sunt ad solutiones praedictarum quaestionum.

Primo igitur sciendum quod secundum Philosophum. 5. Metaph. text. 20. istae relationes habent tria fundamenta diversa, sed trium generum ; identitas enim fundatur super unum in Substantia ; aequalitas super unum in Quantitate ; similitudo super unum in Qualitate ; et sic habent tria fundamenta realiter, cum quibus concurrit unitas, sive ut ratio fundaridi, sive non, nihil ad praesens de hoc. Quodlibet autem i fundamentum istarum relationum potest accipi dupliciter, scilicet stricte et proprie ut tantum pro re de genere Substantiae, Quantitatis vel Qualitatis ; vel extense ad alia quae non sunt de istis generibus. Et quod substantia sic possit extensive accipi, patet per Philosophum primo Posteriorum Text. 9. ubi accipit substantiam pro essentia. Explicans enim de primo modo perseitalis, in qua praedicatum est de essentia subjecti, dicit quod substantia lineae ex his est, scilicet ex punctis. Et quod quantitas et passiones quantitatis ut magnum et parvum transferantur ad alia, patet per Philosophum 5. Metaph. cap. de Quantitate, ubi dicit quod magnum et parvum secundum se quidem sunt quantitati passiones, transferuntur autem ad alia haec nomina. Hoc etiam patet per Augustinum 7. de Trin. ubi supra: In his, quae non sunt mole magna, hoc est majus, quod est melius. Hoc etiam patet de qualitate, quod transfertur ad alia per Philosophum, 5. Metaphysicae cap. de Qualitate, ubi vult quod differentia substantialis cujuslibet rei uno modo dicitur qualitas. Certum autem est quod unum dicitur de aliis, quam de rebus de genere Quantitatis, quia convertitur cum ente ; igitur fundamenta istarum relationum possunt esse communia aliis, quam rebus trium generum praedictorum ; igitur similiter relationes fundatae super fundamenta talia, possunt esse communes.

Unde sciendum est, quod quaelibet res potest considerari, ut quid est, et sic potest esse fundamentum relationis communis identitatis vel diversitatis ; vel potest considerari ut habet certum gradum perfectionis, et sic quantitatem quasi virtualem, et sic fundat relationes communes aequalitatis et inaequalitatis. Vel potest considerari ut habet formam aliquam, seu aliquam perfectionem formae informantis, secundum quam dicitur qualis, et sic fundat relationes similitudinis et dissimilitudinis ; et sicut fundamenta sunt transcendentia, sic et istae relationes sunt transcendentes, ideo communes. Hoc autem patet per Philosophum, 10. Metaphysicae textu Comment. 11. quia ait, quod quodlibet ens comparatum ad quodcumque, vel est idem sibi vel diversum, et sicut dicit de identitate et diversitate, ita possumus dicere de aequalitate et inaequalitate, similitudine et dissimilitudine,quod sunt transcendentia sicut subjecta et fundamenta earum.

Et si quaeratur, quomodo potest magnitudo esse transcendens vel aequalitas, et sic de aliis, cum non convertantur cum ente ? Dicendum est secundum praedicta in isto libro superius, quod non tantum passio simplex convertibilis cum ente est transcendens, sed etiam passio disjuncta, et utraque pars illius passionis, ut actus vel potentia, sicut superius probatum est ; et ideo cum quodlibet ens comparatum alteri sit idem, vel diversum, simile vel dissimile, aequale vel inaequale, ut declaratum est, omnia ista erunt transcendentia, prius convenientia enti quam dividatur in praedicta.

Secundo applicando ad propositum secundum singulas quaestiones, dico ad primam, quod in divinis nullum est genus, nec ratio generis, propter rationem limitationis, quam importat genus, ut superius ostensum est ; nec eadem ratione in divinis est aliqua passio generis, quia passio generis limitata est, sicut ipsum genus. Ideo praedictae relationes, ut fundantur super fundamenta, quae sunt res trium generum, nullo modo sunt in divinis, sed quatenus fundamenta. eorum sunt transcendentia, et per consequens prout istae relationes sunt transcendentes, praedicto modo ponendae sunt in divinis. Quod primo patet ex hoc quod quando ens dividitur per aliqua, semper alterum illorum dicit imperfectionem, et alterum perfectionem, vel saltem non imperfectionem, ut patet discurrendo ; tale autem quod dicit perfectionem, vel non imperfectionem potest poni in divinis ; cum igitur inaequalitas, dissimilitudo et diversitas in natura dicant imperfectionem, opposita eorum dicent perfectionem, vel saltem non imperfectionem ; igitur cum sint transcendentia, ut declaratum est, possunt poni in divinis.

Hoc probatur sic : Habita ratione fundamenti, ut fundamentum est, et extremis relationis habetur relatio ; igitur habita magnitudine cum unitate et extremis distinctis, : habetur relatio aequalitatis. Sed in divinis essentia correspondet magnitudini, habens omnem gradum perfectionis simpliciter, ut pelagus infinitum secundum Damascenum ; ista magnitudo communis est tribus personis cum summa unitate, quia non est diversa in suppositis, et supposita sunt distincta, ut supponimus per fidem ; igitur supposita in divinis maximam et verissimam habent aequalitatem in magnitudine ; et sic patet ad quaestionem primam.

Ad secundam quaestionem dicendum, quod est ut sic, et est ut non, quia aequalitas praecise attenditur secundum illa tria in Praedicamentis. Nam in creaturis est duplex quantitas, continua scilicet et discreta ; et de quantitate discreta, quomodo ponenda sit in divinis, nihil ad praesens ; quantitas vero continua est duplex, permanens et successiva ; quantitati vero successivae in creaturis correspondet aeternitas in divinis ; omnibus vero quantitatibus continuis in terminis permanentibus correspondet magnitudo in divinis, quia omnes quantitates continuae permanentes important magnitudinem. Patet de linea, superficie, corpore et de loco, quamvis non dicat aliam magnitudinem a superficie.

Sed quomodo tunc in divinis poneretur aequalitas secundum potentiam, cum potentia in creatura non dicit quantitatem ?

Respondeo quod magnitudo virtualis in divinis non tantum habet intelligi ut comparatur ad intrinseca, sed ut comparatur ad objecta extrinseca, respectu quorum debet habere vigorem, et unum sequitur ex alio, quia enim virtus in se magna est, ideo comparata ad objecta producibilia, dicitur esse potens et vigorosa, et ideo potentia non importat fundamentum alterius aequalitatis quam magnitudo. Unde potentia apponitur ad exprimendum quantitatem magnitudinis in divinis, et non aliam quantitatem a magnitudine, sed eamdem alio modo comparatam.

Sed hic est dubium, quod cum magnitudo transeat in essentiam, non videtur quod relatio fundata super magnitudinem sit alia a relatione fundata super essentiam ; similiter cum magnitudo dicat illimitationem perfectionis, et hoc includit quamlibet perfectionem in divinis, non videtur quod sit alia relatio fundata super magnitudine a similitudine, quae fundatur super alias perfectiones.

Respondeo, quod magnitudo in divinis non dicit attributum distinctum ab aliis, sed gradum intrinsecum, sive modum intrinsecum cujuslibet ; si enim non esset in divinis nisi unum attributum, ut sapientia, adhuc contingeret quaerere de gradu perfectionis ejus. Unde si quaelibet esset sine alia, adhuc haberet certam magnitudinem intrinsecam formaliter infinitam. Ideo magnitudo in divinis non est unum fundamentum tantum, sed est unum fundamentum indifferens ; quod salvatur in quolibet fundamento similitudinis, quia in qualibet perfectione simpliciter includitur. Et ideo quot sunt perfectiones, tot sunt magnitudines sua magnitudine correspondente ; et ideo tot sunt qualitates quot perfectiones simpliciter ; ergo si infinitae erunt ibi magnitudines, infinitae erunt aequalitates. An autem sint relationes reales, vel non, dicetur post. Patet igitur quantum ad istam quaestionem secundam, quod aequalitas sufficienter in divinis consistit in duobus, magnitudine et aeternitate, cointelligendo tertium, scilicet potentiam, modo quo dictum est.

Sed hic occurrit aliud dubium : Si enim tot sunt magnitudines, et qualitates in divinis, quot sunt ibi perfectiones, et est unius rationis in divinis magnitudo et aequalitas, et ideo sequitur quod aliquod unius rationis, in divinis non sit de se hoc, sed quod plurificetur, et tunc destrueretur ratio superius posita distinctione secunda V quare in divinis non possunt esse plura supposita unius rationis, quia quodlibet in divinis, quod est unius rationis, est de se hoc ; hujus enim contrarium nunc videtur esse dictum de magnitudine et aequalitate in divinis.

Ad hoc dupliciter potest dici : Uno modo sic, quia nihil unius rationis potest plurificari in divinis, nisi praeexigat alia plura alterius rationis, per quorum pluralitatem determinarentur illa, quae sunt unius rationis ad certam pluralitatem ; hoc autem non contingit de divinis personis, ut patet, et sic tenet illa ratio ibi. Sed in proposito, aequalitas requirit distinctionem personarum et perfectionum, sive magnitudinum quae sunt alterius rationis, sicut sapientia a bonitate.

Alio modo potest dici, et forte melius et verius quod licet unitas concurrat cum fundamento aequalitatis, non tamen est fundamentum ita remotum, quin ex ejus diversitate diverificaretur aequalitas ; quod patet in relatione similitudinis. Sicut enim scientia distinguitur a calore, ita similitudo, quae fundatur super unitatem in calore, non est unius rationis, imo alterius a similitudine fundata superunitatem in scientia. Et tunc dicetur in proposito, quod aequalitates non sunt unius rationis, sicut nec illa, super quae fundantur, ut sicut magnitudo in sapientia est alterius rationis a magnitudine in bonitate et unitate, sive simplicitate., ita et aequalitas ad aequalitatem est alterius rationis, et tunc non sequitur quod aliquid unius rationis plurificetur.

Ad tertiam quaestionem per praedicta est dicendum, quod est ut sic, et est ut non, quod aequalitas in divinis distinguitur a similitudine et identitate, non enim tantum distinguitur aequalitas ab identitate et similitudine, quantum ista distinguuntur inter se, quia nec fundaq mentum ejus distinguitur a fundamentis illarum, sicut fundamenta illarum distinguuntur inter se, ut patet ex praedictis. Quia magnitudo, super quam tundatur aequalitas, non dicit nisi intrinsecum gradum, sive modum fundamentum identitatis et similitudinis, ut essentiae, scientiae, et aliarum perfectionum simpliciter ; unde aequalitas non videtur simpliciter relationem aliam importare in divinis a similitudine et identitate, sed solum dicere perfectum modum utriusque relationis. Quod potest sic declarari : In creaturis, si sint duo alba, quorum unum est albius alio, illa utique sunt similia, licet non aequalia, non tamen erunt perfecte similia, nisi sint aequalia, et tunc aequalitas non dicet aliam relationem a similitudine illorum, sed dicet perfectum modum utriusque relationis, et dicit albedinem, quae est fundamentum esse perfectum in utroque. Ita si secundum Arium et Maximinum in Patre esset major deitas, et minor in Filio, Filius esset similis Patri, sed non aequalis. Ponendo tamen secundum fidem quod deitas aequaliter sit in utroque, Filius perfecte est similis Patri, quia sibi omnino aequalis ; ideo sicut magnitudo dicit modum intrinsecum fundamentorum similitudinis, identitatis et aequalitatis, sic aequalitas dicit modum hujus relationis et illius, quia dicit utramque esse perfectam, et ideo non dicit omnino aliam relationem,

Ad primam rationem principalem, dicitur quod species transfertur ad divina, quia dicit perfectionem, et non genus, quia dicit imperfectionem ; et ideo magnitudo transfertur ad divina, sed non quantitas.

Sed hoc non valet, quia ponere quod aliquid manet alicubi secundum suam rationem, et non illud quod est de essentia ejus, maneat ibi, est ponere ipsum, et non ponere ipsum. Nec valet dicere quod species ponitur manere in divinis in ratione differentiae, quae dicit perfectionem, et hoc potest esse, licet genus non ponatur ibi, quia non est de ratione differentiae. Sed hoc minus videtur valere quam primum, quia sicut genus est limitatum, ita et differentiae ratio est limitata, et ideo ratio differentiae non ponitur in divinis, sicut nec ratio generis ; ideo dico ad rationem, quod magnitudo, ut ponitur in Deo, non est species, nec passio alicujus generis, aut species, sed est transcendens et habens rationem infiniti, ut patet ex dictis.

Ad aliud de aequalitate dicendum, quod aequalitas dicit perfectionem, vel praesupponit perfectionem in natura, vel saltem non dicit formaliter imperfectionem ; inaequalitas vero dicit imperfectionem. Si enim aliqua inaequaliter participant aliquam naturam, alterum illorum deficit ab habendo perfectionem illius naturae ; sed nulla diminutio est in natura per hoc quod essentialiter habetur ab aliquibus, et hoc vult Augustinus in libro de quantitate animae.

Et ad probationem Augustini, dico quod inaequalitas in entibus universi est perfectio supplens imperfectionem, et ideo imperfectionem sibi annexam habet, unde est perfectio supponens imperfectionem, quia creatura non est capax tantae perfectionis cum aequalitate naturarum in universo, sicut cum inaequalitate. Quia si non esset nisi una natura, non esset nisi una species, et tunc non esset tanta perfectio, quantae creatura est capax, ideo propter imperfectionem creaturae supplendam, requiritur inaequalitas inter entia universi. Una enim species propter sui limitationem non est capax tantae perfectionis, quantae omnes ; sed ubi est tota perfectio in uno ordine, ibi excluditur omnis inaequalitas,sic autem est in Deo.

Ad aliud, .quod coaequari dicit duas relationes, unam aequiparantiae, et aliam disquiparantiae, quae importatur per verbum passivum et activum sibi correspondens. Prima relatio est aequiparantiae, et ideo est mutua; secunda non, ut Pater assimilat sibi Filium, Filius non sibi Patrem. In hoc quod assimilat, sunt ejusdem naturae, tamen cum principalitate respectu ejus, et sic intelligit Augustinus de imagine, 6 de Trinitate, exemplum, cum dicitur Pater assimilat sibi Filium, sic est de imagine.

Ad primam rationem secundae quaestionis patet per dicta, quod aequalitas secundum potentiam non est tertia aequalitas, alia ab aequalitate secundum magnitudinem, sed explicat potentia virtutem magnitudinis in comparatione ad objecta, ut patet per supradicta.

Aliud patet per praedicta, quod aequalitas in magnitudine non est ita una relatio sicut similitudo ; nec fundamentum simpliciter distinguitur a fundamento, nec fundamentum ejus, quod est magnitudo, est ita unum, sicut scientia vel sapientia, aut aliae perfectiones.

Ad rationem quaestionis tertiae patet etiam per dicta, quod aequalitas non est omnino alia relatio ab identitate et similitudine, sicut nec fundamentum a fundamento.