Scholium.

Relata opinione Henrici de assistentia essentiae divinae ut voluntas sit productiva Spiritus sancti, eaque in sensu Henrici rejecta, probat voluntatem divinam ut infinitam, et ut simplicem esse communicativam naturae, et productivam personae, docetque quid sit proprie infinitas, et unde haec voluntas habeat infinitatem. Ex hac quaestione translata sunt aliqua ad scriptum Oxoniense, quae habentur ibi per modum additionis.

Respondeo igitur ad quaestionem, quod voluntas perfecta, scilicet habens objectum diligibile sibi praesens, nullo alio cointellecto, est principium sufficiens communicandi naturam, non propter assistentiam essentiae. Verumtamen istud dupliciter potest intelligi : essentiam assistere voluntati. Uno modo, ut fundamentum, et sic verum est quod essentia assistit in ratione fundamenti, quia nisi sic assisteret, voluntas non esset principium productivum.

Alio modo potest intelligi essentiam assistere voluntati, in ratione objecti ad potentiam, et etiam isto modo verum est quod essentia assistit voluntati in producendo, quia voluntas non potest producere, nisi objecto diligibili praesente. Sed neutrum modum assistendi ponunt isti in proposito, quia utroque modo ponunt, et vere, in hoc essentiam assistere intellectui in productione Filii ; sed ponunt essentiam assistere voluntati in ratione producendi, quasi concomitans principium producendi. Et sic dico quod non assistit, imo in illo instanti in quo intelligitur voluntas in suo ordine habens suum diligibile actu sibi praesentatum, est principium perfectum communicandi naturam, etiam tollendo omnem assistentiam, ut comparatur ad productionem. Hoc autem probatur sic :

Quaecumque voluntas perfecta habens objectum diligibile sibi praesentatum, est principium producendi amorem adaequatum sibi et ob jecto ; et intelligo per amorem adaequatum amorem tantum, quantum potest habere respectu talis objecti ; igitur voluntas divina habens essentiam divinam summe sibi praesentatam et diligibilem, est principium producendi amorem adaequatum sibi et illi objecto ; potest autem amare illud objectum amore infinito, quia objectum est infinitum, et voluntas similiter est infinita ; est igitur principium communicandi amorem infinitum, et per consequens essentiam divinam, quia nihil est formaliter infinitum, nisi illud quod est idem essentiae divinae formaliter.

Sed contra hanc rationem objicitur primo: Quod ratio infinitatis non sit principium, quo voluntas communicat essentiam, sicut videtur ista ratio procedere, quoniam formale principium producendi est determinatum, et non convenit diversis productivis Infinitas vero est ejusdem rationis in intellectu divino et voluntate ; igitur infinitas non potest esse formalis ratio voluntati ad communicandum essentiam. Non igitur quia voluntas est infinita habens objectum diligibile infinitum, ideo potest producere amorem infinitum.

Item secundo sic : Quod est repugnans alicui secundum rationem suam absolutam, non convenit sibi, etsi sit infinitum. Exemplum, quia repugnat albedini secundum se congregare, ideo licet esset infinita, non congregaret. Et ratio propositionis est, quia infinitas non dat principio productivo alium modum producendi, nec diversum alterius rationis, quamvis intendat modum producendi, tanquam gradus perfectior in principio productivo. Sed voluntati in quantum voluntas est, repugnat communicare essentiam, et essentialiter principium producendi terminum naturalem ; aliter enim si non repugnaret voluntati, ut voluntas est, posset convenire voluntati creatae, quod falsum est ; igitur voluntas, quamvis ponatur in Deo infinita, non est principium communicandi naturam.

Praeterea, videtur quod ratio dicta concedat propositum alterius opinionis, scilicet assistentiam essentiae respectu voluntatis, quia quaero, a quo voluntas contrahit istam infinitatem ? Non potest dici quod eam habeat nisi ab essentia, quae est radix et pelagus infinitum ; igitur voluntati, ut habet infinitatem, assistit essentia infinita. Si igitur voluntas, ut infinita, communicat essentiam, igitur communicat eam ut sibi assistit essentia.

Ad primum istorum dicendum, quod infinitas non est formale principium alicujus, sive formalis ratio producendi, quia non dicit talem passionem, nec modum passionis, quae est extra formalem rationem ejus cujus est. Non enim dicit nisi modum intrinsecum quantitatis virtualis, cujus est, ut patet per oppositum de finito. Si quaeratur quanta est ista albedo ? Non quaeritur nisi certus gradus albedinis, et non alia passio extra rationem albedinis; ideo infinitas voluntatis divinae non est formalis ratio producendi, sed solum modus quo producit ; unde voluntas divina sub tali modo producendi est principium communicandi.

Et hoc probatur sic : Comparando actionem ad objectum, quoniam sicut in actione sunt duae rationes, utpote ratio specifica actus in tali genere, et modus determinativus actus, ut quod sit talis vel talis, ita in objecto. Exemplum de objecto beatifico, est ibi considerare actum illum secundum se, ut visio vel dilectio ; et in speciali, ut est talis actus, scilicet quidditalivus; sic et in objecto ut est bonum, vel tale bonum, satians potentiam ; et sicut est in actu et in objecto, sic est in principio elicitivo, quod potest assimilare ut principium in tali genere sub tali modo. Unde sicut in isto communicato est considerare amorem, Ut amor est absolute, et amorem sub tali modo, scilicet infinito ; sic in potentia volitiva sunt duo proportionabilia his correspondentia amori, et voluntas sub tali modo, scilicet infinito, correspondens amori infinito. Infinitas ergo non est principium formale producendi, sed est modus sub quo producit, sicut nec gradus qualitatis activae est principium producendi, sed modus sub quo sic vel sic producit et agit nec potest esse ita simplex principium, quin habeat suum modum agendi, sive producendi.

Sed numquid per aliquid, aut sub aliquo alio modo, ita quod non solum per infinitatem voluntas est principium communicandi naturam ?

Dico quod non solum sub modo infinitatis, sed sub modo simplicitatis, quia voluntas dicitur principium producendi amorem adaequatum sibi et objecto ; igitur voluntas perfecte simplex, quae in se non est composita, nec alteri componibilis, est principium producendi amorem adaequatum sibi et objecto. Ergo voluntas perfecte simplex, quae in se non est composita, nec alteri componibilis, est principium producendi amorem adaequatum sibi et objecto ; ergo talis amor non est componibilis voluntati ; igitur est subsistens in essentia, cum nulli sit componibilis ; igitur si voluntas omnino simplex sit principium productivum amoris, erit principium communicandi essentiam.

Ad secundum dico, quod assumptum est falsum ; non enim voluntati inquantum voluntas est, repugnat communicare naturam. Hoc enim repugnat sibi, quia est limitata, vel alteri componibilis. Unde licet non conveniat in communi voluntati communicare naturam propter imperfectionem ejus in aliquo, potest tamen convenire huic voluntati infinitae, et omnino simplici.

Ad tertium dico, quod inter illa quae sunt in divinis, istum ordinem intelligo. Nam primo est es--sentia, quae est fundamentum omnium perfectionum in divinis ; hanc sequuntur secundum rationem, naturales proprietates, quae sunt in essentia, quarum quaelibet est perfectio simpliciter, et ideo sufficienter quaelibet earum capax est infinitatis ab essentia, quae primo est infinita ; tertio vero sequuntur proprietates personales, quae non sunt infinitae formaliter, quia nec capaces infinitatis Ulterius sequuntur entitates finitae creaturarum, I loquendo de perfectionibus naturalibus in divina essentia, quaelibet, earum est infinita formaliter, quod probatur tripliciter, quia est necessarium ad sequentia.

Primo sic : Natura quae mere est intellectualis, et quae nihil habet de non intelligibilitate, est infinita intelligibilitate et volibilitate. Sed natura, quae est mere intellectualis, est intellectiva et volitiva ; ergo est infinitae intelligibilitatis et volibililatis, aliter enim non beatificaret ; igitur est infinita intelligibilitate et volibilitate, et per consequens intellectus ejus et voluntas sunt infinita in perfeclione.

Item, secundo sic : Objectum infinitum non comprehenditur nisi a potentia infinita, ut patet per Augustinum 13. de Civit. Dei, cap. 18. Sed essentia divina, quae est formaliter infinita, comprehenditur ab intellectu suo, inquantum intellectus suus ; igitur intellectus est formaliter infinitus, sicut etiam potest argui de voluntate.

Item tertio sic : Infinita non intelliguuntur actu et distincte nisi a potentia infinita, sed intellectus divinus intelligit infinita et actu, ut patet simul per Augustinum, ubi supra ; igitur intellectus divinus est formaliter infinitus, et ita etiam voluntas propter idem.

Dico igitur ad formam rationis : Quando quaeritur a quo voluntas habet suam infinitatem ? dico quod fundamenlaliter habet suam infinitatem ab essentia, formaliter vero a se, quia scilicet est haec voluntas. Unde si, per impossibile, desineret essentia in suo esse, et maneret intellectus et voluntas in suo ordine, adhuc esset infinita, ita quod in illo instanti in quo primo est voluntas, est principium communicandi sufficienter.

Ad prima duo argumenta patet alibi. '

Ad tertium dicendum, quod sicut Philosophus in intellectu duplex principium posuit, scilicet operandi et producendi, sic et in voluntate. Nam respectu proprii actus sunt principia operativa et activa ; sed respectu eorum, quae fiunt a potentiis inferioribus, quarum sunt directivae et regulalivae, sunt factivae, et praecipue respectu potentiae motivae, per quam producuntur artificialia. Voluntas igitur non est principium rei artificialis, nisi movendo aliquam potentiam inferiorem, cujus actum et terminum non potest immediate ponere in esse.

Nunc autem actus operativus voluntatis correspondet actui productio voluntatis in Deo respectu personae, sicut actus factivus correspondet actui voluntatis divinae respectu creaturarum , respectu quarum dicitur esse artifex, et habere potentiam factivam.