Scholium.

Sententia asserens Deum esse in genere (quae est Henrici et aliorum) suadetur auctoritatibus et ratione, sed refutatur lale, de quo fusius agit Doctor in Oxon. q. 3. a n. 16. ubi n. 20. rejicit rationem, qua D. Thomas negat Deum esse in genere, quam hic tangit n. 11. Deinde explicat duo dubia quaestionem hanc concernentia.

Dicitur ad quaestionem, quod aliquid dictum de Deo formaliter, est in genere, et Deus similiter propter auctoritates, quia Damascenus in Elementario ait, substantia intellectualis continet Deum, et ipsa est in genere. Ad hoc est Boetius de Trin. c. 8. et Augustinus 13. de Trinit. c. 5. In divinis sunt duo genera, Substantia et Relatio. Substantia dicit essentiae unitatem, sed relatio multiplicat Trinitatem. Nec valet dicere quod manent quasi modi similes substantiae et relationis, quia modi similes Qualitatis et Quantitatis sunt ibi, et aliorum Praedicamentorum. Dicitur enim Deus magnus, bonus, ubique ; oportet ergo intelligatur quod proprie manent ibi substantia et relatio.

Item, Commentator text. 11. com. 2. Metaphysicae, ubi Philosophus investigat unum primum in omni genere, quod est mensura, dicit Commentator quod illud primum, quod est mensura in genere Substantiae, est primus motor.

Rationes ad hoc, prima est talis: Substantia, ut est praedicamentum, potest intelligi - contracta per creatam et increatam 5 ergo conceptus neutrius est conceptus omnino simplex et primus ; igitur possunt resolvi in aliquo esse, quod remanet.

Item, simplicitas Dei non impedit quin possit esse in Praedicamento, quia Angeli et accidentia sunt simplicia, et tamen sunt in genere.

Contra viam istam arguo tripliciter. Primo arguitur sic : Quidquid est in genere habet aliquam realitatem in se, quae secundum se est potentia ad aliam realitatem, quae est ipsius differentia ; sed in Deo nulla est talis realilas, quae sic est in potentia ad aliam realitatem ; ergo, etc. Major probatur per auctoritatem et rationem. Auctoritas est Philosophi 8. Metaphy. c. 5 . ubi vult quod idea si ponatur, non definitur, quia oportet definitionem esse rationem longam, habentem quid et quale, materiam et formam. Hoc autem intelligo sic, non quod intelligat omne definibile proprie habere materiam et formam, quia secundum aliquos, Angelus non habet materiam, nec formae accidentales ; sed intelligit quod in una re sit aliqua realitas, a qua accipitur genus, quae est principium convenientiae realis cum alia specie, et in eadem alia realilas, a qua accipiatur ratio, de qua est principium differentiae realis. Cum enim eadem realitas non possit esse principium convenientiae realis, et realis differentiae, oportet aliam ad minus esse realitatem, a qua accipitur genus, et a qua accipitur differentia.

Hoc etiam patet ejus auctoritate in 7. Metaph. textu. Comment. 33. ubi vult quod sicut ratio et definitio ad rem, ita partes definitionis vel

rationis ad partes rei. Vult igitur quod sicut in definitione sunt plures partes, ita in definito sint plures partes reales, quamvis non oportet semper esse materiam et formam, sed in eadem re duas realitates, quarum una sit in potentia ad aliam.

Hoc probatur per rationem: In-, tellectus concipiendo genus, habet conceptum de aliquo quod est in re, et non loquor de secunda intentione generis, sed de eo quod concipitur objective ; sic enim propositio est vera, aliter enim concipiendo animal, quod est genus, non conciperelur aliquid, quod in quid diceretur de homine ; sic etiam concipiendo differentiam objective, concipitur aliquid quod est in re. Si igitur genus importat totam realitatem definiti, impossibile esset concipere differentiam, nisi ut significantem eamdem realitatem. Quomodocumque enim concipiendo genus et differentiam, sive objective concipiantur diversis modis, tota tamen realitas concipitur per utrumque, si totam realitatem speciei importarent seorsum, et tunc sequerentur duo inconvenientia. Primum, quod solum genus definiretur,et tunctotam realitatem exprimeret. Et aliud inconveniens, quod definitio non sit primo eadem definito, quia quidditatis cujuslibetest semel. Minor patet, tanta enim est simplicitas in Deo, quod nulla realitas in ipso est in potentia ad aliam, quia quaelibet in ipso est infinita, et nulla finita, et per consequens nulla est ibi partialis realitas quae ibi sit in potentia ad aliam.

Sed dicetur quod per istam rationem non excluditur, quin proprietates personales sint in genere.

Imo hoc videtur concludi per hanc rationem, quoniam si omne quod est finitum et non infinitum, sit in genere, et proprietas personalis non est infinita, et inter infinitum et finitum non est medium, ergo proprietas personalis est in genere.

Respondeo, quod proprie proprietates personales, nec sunt finitae, nec infinitae ; non enim sunt infinitae, quia non sunt perfectiones simpliciter, tunc enim aliqua persona haberet aliquam perfectionem, quam non haberet alia. Nec etiam sunt finitae, quia nihil quod est formaliter finitum, est idem realiter cum eo quod est formaliter infinitum ; proprietas vero personalis est eadem cum essentia ; ideo dico quod est medium, quod nec est finitum, nec infinitum formaliter. Quod patet sic, quoniam sicut finitum et infinitum proprie accepta non conveniunt nisi quantitati molis ex 1. Phys. text. 15. ita finitum et infinitum, magnum et parvum, transumptive dicta, non conveniunt nisi quantitati virtutis. Ideo quod habet quantitatem virtutis dividitur per finitum et infinitum ; hujusmodi est entitas. quidditativa, cujus gradum intrinsecum entitatis dicunt finitum et infinitum, et non ratio hypostatica, sive personalis vel individualis, quae tamen sit illa, quae non est entitas quidditativa.

Item, secundo arguitur probabiliter sic, juxta eamdem viam. Nam perfecta simplicitas Dei consistit in hoc, quod est quidquid habet ad se, ut Magister declarat in littera per auctoritates Sanctorum ; sed nil quod est in genere est hujusmodi, scilicet quod ipsum est quidquid habet ad se, quia natura ejusmodi entitatis, quae est in genere, habet perfectionem generis et differentiae ; nec etiam perfectio generis continet perfectionem speciei ; igitur quod est in genere, non est quodlibet quod habet ad se.

Sed dicetur quod licet formaliter rationalitas non sit animalitas, tamen potest dici quod haec est illa per identitatem ; et sic per identitatem illud quod est in genere, est quidquid habet ad se, licet non formaliter, quia nec sic in divinis, quia sapientia non est formaliter bonitas, licet per identitatem.

Respondeo, quod praedicatio per identitatem non habet locum in creaturis. Unde et Philosophus non determinavit de hujusmodi praedicatione, sed tantum habet locum in divinis, et ratio hujus patet ex praecedenti quaestione, quia enim in divinis facta abstractione remanet identitas propositionis in praedicando abstractum de abstracto, dicendo sic: Sapientia est bonitas. Si autem quando abstrahuntur genus et differentia, non enim habent identitatem, nisi ratione rei, cui insunt realitates eorum, ideo quando abstrahuntur abstrahitur aliquid,quod requiritur ad praedicationem formalem veram.

Quantum ad secundam viam ex parte infinitatis arguitur sic :

Conceptus speciei non est tantum conceptus realitatis cum modo, sive gradu ejus intrinseco ; tunc enim albedo habens gradum posset esse genus, et gradus ejus differentia, et ideo conceptus rei cum modo intrinseco realitatis suae, est conceptus simplicior quam conceptus speciei.

Sed in Deo infinitas, sive quidquid aliud ponatur determinare realitatem ejus, non dicit nisi modum et gradum intrinsecum suae quantitatis virtualis, sive suae quidditatis ; igitur conceptus Dei non potest esse conceptus speciei habentis genus et differentiam.

Dicetur forte quod quamvis infinitum non sit differentia contrahens conceptum communem Deo, tamen alia intentio potest esse ut differentia contrahens, sicut ipsum necesse esse, vel aliquid hujusmodi.

Contra, sit illud determinans in ratione differentiae A, quaero tum, aut intelligitur A prius determinare illam realitatem, a qua accipitur genus in Deo quam infinitas, aut infinitum prius quam A ? Si primo modo, cum illud sit extrinsecum realitate generis, sequitur quod aliquod extrinsecum prius conveniret realrtati divinae quam suus modus intrinsecus, qui est modus infinitatis, quem habet ad se. Si secundo modo quod prius determinetur illa realitas per infinitatem, igitur ulterius non est in potentia ad aliquod aliud determinativum, cum ratio infinitae perfectionis sit omnino in ultimata actualitate nullam determinationem expectans.

Istud vero patet exemplo : Si enim animalitas habet plures gradus, intelligendo ipsam sub quocumque gradu, non intelligitur rationabilius vel irrationabilitas esse modus intrinsecus animalitatis. Sed adhuc intelligetur animalitas in quocumque gradu, ut perfectibilis a rationabilitate vel irrationabilitate. Ita in proposito, si deitas habens infinitatem ut gradum sibi intrinsecum.

haberet differendam, intelligeretur etiam sub divinitate ul perfectibilis per differentiam, quod non est intelligibile.

Tertia via arguitur ex necessitate essendi, sive ex necessitate esse; et haec est ratio Avicennae, 8. Metaphysicae, ubi sic arguit: Si necesse esse habet genus, aut igitur intentio generis istius est formaliter necesse esse aut possibile. Si primum, igitur non cessabit, quousque perveniat ad differentiam ; hoc sic intelligo, quod si tunc illud genus includeret differentiam, quia necesse esse importat formaliter ultimam actualitatem. Si secundum, sequitur quod necesse esse esset constitutum ex eo quod non est necesse esse.

Praeterea, juxta viam istam potest sic argui probabiliter: Quidquid est in genere abstrahit ab actuali existentia, quia illa tota coordinatio potest salvari in intelligendo illa coordinata, intellectione abstractiva, quae non includit existentiam objecti, quia sic esset intellectio intuitiva ; necesse esse vero includit existentiam ex ratione,qua est necesse esse, imo forte nihil ita per se convenit necesse esse, sicut ipsum esse aut existere. Sic igitur probatum est per tria media, quae pondero, quod Deus non est in genere, nec aliquid formaliter dictum de Deo, et etiam per alia media probabilia.

Ex istis vero rationibus aliae rationes antiquorum habent evidentiam, sicut ratio Augustini, quam Magister adducit in littera, 7. de Trinitate cap. 2. et c. 6. quae est ista: Substantia ut est genus generalissimum substat, Deus autem non ; ergo, etc. Ista ratio tenet ex infinitate

Dei, qua via praecessit secunda ratio. Expono autem sic rationem Augustini : Non intelligit autem Augustinus quod ratio formalis substantiae, quae est genus, sit substare accidentibus, quia haec est ratio respectiva, quae non includitur in formali conceptu absoluti. Ratio tamen substandi accidentibus necessario concomitatur substantiam, quae est genus generalissimum, quare substantia non potest substare accidentibus, quia quod aliquid non possit substare accidenti, non convenit nisi duplici de causa, aut propter imperfectionem in entitate sua, quae non sufficit terminare dependentiam accidentis, vel propter sui excellentiam, qua non potest actuari alia actualitate superveniente. Manifestum est autem, quod substantia, quae est genus, potest determinare dependentiam accidentis, et ad hoc habet sufficientem perfectionem ; igitur quod aliqua substantia non sit capax accidentis, substando ei, hoc est, quia est infinita ; igitur quod Deus non possit accidentibus substare, hoc est ex infinita perfectione sua, qua existens in ultima actualitate, non potest ulterius aliquo accidente actuari, et ideo tenet ratio sua, ex ratione infinitatis.

Alia etiam ratio Avicennae 8. Metaphys. c. 4. qua arguit quod genus est pars, et Deus non, cum sit omnino simplex, tenet ex ratione suae simplicitatis divinae, quomodo tenuit prima ratio juxta primam viam.

Alia vero ratio ponitur ab aliquibus talis: Quod est in aliquo est in illo per modum illius ; sed Deus continet perfectiones omnium generum ; ergo sunt in eo per modum ejus ; ergo non est in aliquo genere illorum. Patet alibi, quod illa ratio non concludit, quia diceretur quod non est in primo genere, scilicet Substantiae, quae tamen continet perfectiones aliorum generum virtualiter, ut probatur alibi .

Sed contra praedicta estduplexdubium : Unum contra infinitatem, quod non repugnet infinito esse in genere, quod arguitur per Philosophum 6. Topicor. de linea infinita, quoniam non est aliqua definitio increpanda, quae non convenit illi cui impossibile est esse in genere. Increpatur autem ibi definitio lineae rectae, hoc scilicet, cujus medium non exit ab extremis, quia non convenit lineae infinitae ; igitur linea infinita si esset, esset in genere ; igitur, etc.

Respondeo primo ad intentionem Philosophi, quod non intendit ibi definire ens per accidens ; sed sicut est unum per accidens linea recta, ita intendit quod sibi assignanda est duplex definitio, quae est una per accidens. Non autem increpat praedictam definitionem, quia non ponitur ibi ratio recti, quoniam aliquid potest formaliter repugnare subjecto, quod non formaliter repugnat passioni, licet virtualiter ei repugnet infinitas ; igitur licet repugnet lineae, non tamen recto ut rectum est. Ideo quantum ad rationem recti, non bene definitur linea recta per hoc, quod medium exit ab extremis, quia rectum ; unde rectum, non excludit medium, hec extrema, quia sibi ut sic, non repugnat infinitas.

Alia modo est dubitatio in re : An si linea esset infinita, posset esse in genere ? Et patet responsio alibi quod sic, quia ad nobilissimum in inferiori nunquam sequitur nobilissimum in superiori, nisi illud inferius sit nobilissimum contentum sub superiori ; hujusmodi autem est sola natura intelligibilis, et non alia ; ideo si habens naturam intelligibilem esset infinitum, non esset in genere, non autem si aliqua alia natura esset infinita.

Secundum dubium est qualia praedicata sunt, quae dicuntur de Deo, cum non sint genera, nec in genere? Respondeo quod sunt praedicata transcendentia ; quidquid enim dicitur de Deo, est formaliter transcendens. Probo, quidquid convenit enti antequam descendat in genera, est transcendens ; sed quidquid convenit Deo, convenit enti antequam descendat in genera ; igitur etc. Minor probatur, quia ens prius dividitur per finitum et infinitum, quam dividatur in genera, quia tantum ens finitum dividitur in genera, ut praeostensum est supra de necesse esse et de possibili, et de aliis quae conveniunt Deo ; prius enim conveniunt enti, ita quod ens per illa, et per sua opposita prius dividitur, quam descendat in genera, quia solum ens contractum per alterum illorum quod removetur a Deo, et ab ente infinito, descendit in genera.

Sed dicetur, quod sapientia et paternitas,quae videntur species specialissimae, sunt transcendentia.Ad hoc quaere duplicem responsionem alibi .

Dicetur etiam quod per hoc destruitur Logica Aristotelis, qui non ponit nisi quatuor praedicata in quid dicta, quorum nullum secundum praedicta, est ipsum ens, nec aliquid dictum formaliter de Deo.

Item, Porphyrius non ponit nisi quinque universalia ; nullum istorum est ens, vel aliquid formaliter dictum de Deo et creatura secundum praedictam responsionem, si Deus non sit in genere.

Ad secundam patet alibi. Ad Porphyrium, dicendum quod ens dictum de Deo essentialiter et creatura, dicitur praedicari per modum . universalis, non quia sit aliquod universalium, sed quod praedicatur per aliquem modum similem alicui modo universalis, praedicatur enim in quid, sicut genus. Unde dicit Philosophus 4. Topic. loc. 83. quod si aliquid praedicatur in quid, et non convertitur, difficile est prohibere quin sit genus, et utendum est ut genere, et hoc verum est opponenti, sed non respondenti ; et ideo licet sit difficile prohibere quin hujusmodi sit genus, non tamen impossibile.

Ad primam auctoritatem et rationem pro opposita opinione de Elementario Damasceni, postea dicit unum verbum, per quod solvitur totum. Dicit enim quod substantia, quae continet divinitatem supersubstantialiter, generalissimum est, unde in specie creata est aliquid perfectionis, aliquid imperfectionis, et Divinitas continet id, quod perfectionis supersubstantialiter, et dicit de illa quod generalissimum est; igitur nihil ad speciem, quae est in genere, ista species, de qua loquitur.

Ad auctoritatem vero Boetii, qui vult quod duo genera maneant in divinis, dicendum, quod nullum genus, nec modus praedicandi, sive ratio alicujus generis manet in divinis, manet tamen duplex modus praedicandi similis duobus modis aliorum generum, scilicet Substantiae et Relationis. Probatio primi, fundamento existente finito, impossibile est quin quidquid intelligitur fundari in illo, sit formaliter finitum et non infinitum ; igitur si entitas, quae est in praedicamento sit finita, ut praeostensum est, necesse est ut tam ratio praedicamenti quam modus praedicandi sit finitum, et per consequens non manet formaliter in divinis ratio alicujus Praedicamenti.

Secundum declaratur : In divinis manet modus praedicandi a se, qui similis est modo praedicandi substantiae,manet etiam ibi modus praedicandi ad alterum, qui est similis modo praedicandi relativi ; ideo in divinis manent duo modi praedicandi, similes duobus modis praedicandi duorum generum.

Dicetur forte quod simili ratione videtur quod in divinis maneat modus praedicandi qualitatis etquanlitis, quia Deus dicitur bonus et magnus simili modo praedicandi in creaturis.

Respondeo primo, infinitas in divinis est in essentia, quae est primum quid ; infinitum autem in quantum tale, habet quodlibet, quod est sibi possibile. Ideo tam modus praedicandi quantitatis quam qualitatis, quae ad se dicuntur, transcendunt in modum praedicandi ejus quod est quid, et propter hanc primilatem omnia, quae in divinis dicunt perfectionem simpliciter, dicuntur praedicari modo essentiae. Unde quia modus ille praedicandi denominative est propter modum praedicandi in quid, ideo duo illi modi continentur sub modo praedicandi in quid. Sunt igitur in divinis duo modi praedicandi; alter tamen istorum continet sub se modos praedicandi quorumdam aliorum generum, scilicet Qualitatis et Quantitatis.

Ad aliud, quod Commentator dicit 4. Metaphysicae, falsum est, et contra intentionem Philosophi, quia Aristoteles dicit quod non est quaerendum in substantia hoc ipsum unum, quod sit mensura in illo genere, sed aliqua natura, quae est una, una dico, natura subjecta, sed prima causa est hoc ipsum unum, et non significata. Vel sic debet glossari, quod ipse intelligit per primum motorem primum motorem conjunctum. Ad aliud dico, quod genus generalissimum habet conceptum ita determinatum sicut homo, nec potest ipsum determinari per increatum.

Ad aliud dico, quod simplicitas infinita in natura intellectuali, excludit aliquid esse in genere.

Ad primum principale dico, quod in hac : Deus est ens, est praedicatio formalis, et in quid. Et cum dicitur, si contrahitur ens ad Deum, ergo per differentiam, nego consequentiam.

Ad aliud concedo quod Deus est ens non in subjecto, et substantia, non tamen ut est genus generalissimum.

Ad aliud, Deus est species, nego ; sed habet aliquas conditiones similes conditionibus speciei.
Ad aliud dico, quod sapientia non dicitur de Deo et creaturis per eamdem rationem generis. Si autem per eamdem rationem alicujus communioris, patebit posterius.

Ex praedictis patet quod ens contrahitur ad Deum et creaturam per infinitum et finitum, non tamen sequitur quod ens sit genus, quia minus distat hoc contrahens a contrahibili quam differentia a genere, quia contrahens, ut infinitum, sive finitum, non dicit nisi intrinsecum gradum, sive modum entitatis; differentia autem non sic, sed dicit aliam realitatem a realitate generis, ad quam realitas generis est in potentia, ut actuetur. Caetera de quaestione hac quaere alibi.