Scholium.

Probat contra D. Thomam Theologiam nostram non subalternari Theologiae Beatorum: Primo, quia scientia de Deo est unica tantum. Secundo, quia Theologia Beatorum et nostra aeque latc patet, et ad aequalia extenditur contra rationem scientiae subalternantis et subalternatae. Tertio, quia licet Theologia nostra esset de paucioribus, non sufficeret ista differentia, ut subalternantur Theologiae Beatorum. Alias tres rationes indicat se adhibuisse in 3. dist. 24. quae in utroTue scripto Oxoniensi et Parisieasi habentur, sed in isto clarius. De hac eadem difficultate agit in 1. operis Oxonien. q. 3. Prologi, q. 4. et 5. laterali.

Contra : De Deo sub ratione deilatis non potest esse scientia nisi unica ; igitur non habet aliquam sibi subalternatam. Probatio antecedentis : Quaecumque virtualiter continentur in aliquo, primo pertinent ad illam scientiam, quae considerat subjectum illud sub illa ratione, qua virtualiter illa continet; sed omnia per se cognoscibilia de Deo continentur in ipso virtualiter sub ratione Deitatis ; ergo de Deo ut sic non potest esse nisi unica scientia, cum scientia sit de ipso sub aliqua ratione prima, qua virtualiter continet omnia per se scibilia de ipso ; et ideo nihil est dicere, quod de Deo sub ratione deitatis potest esse scientia aliqua, et tamen quod Theologia, quam nos habemus, non sit de Deo, nam unum sequitur ad aliud, cum de Deo non possit esse nisi unica scientia, ut jam probatum est.

Item secundo sic : Scientia subalternata et isubalternans non se extendunt ad aequalia scibilia, quia principia subalternatae sunt conclusiones in subalternante. Dicit etiam Philosophus 1. Poster. text. 69. et et in 2. Phys. et Commentator ibid. comment. 18. quod subjectum subalternatae se habet per addilionem ratione scientiae subalternantis. Sed secundum Thomam, subjectum in Theologia nostra est Deus, non sub speciali ratione, sed sub ratione deitatis ; sic autem est subjectum Theologiae Beatorum ; igitur Theologia nostra considerat omnia, quae virtualiter continentur in Deo, sicut scientia beatorum ; igitur ad aequalia extenduntur ; ergo, etc.

Similiter terlio sic, ut prius : Scientia subalternans et subalternata non sunt primo de eisdem conclusionibus, quia conclusiones in scientia subalternante sunt principia in scientia subalternata. Sed Theologia nostra est de eisdem primo, de quibus est scientia Beatorum, licet forte non de omnibus illis ; sed hoc non facit quod ei subalternetur, si enim unus sciat decem libros Thomae, et alius quinque, non propter hoc scientia sua subalternatur scientiae alterius ; ergo, etc.

Alia tria argumenta feci contra hanc opinionem, quae habes in tertio libro dist. 24.

Ad primam rationem oppositam, dicendum quod scientiae subalternatae possunt habere aliqua principia, de quibus habent evidentiam per experientiam, sicut Alphazen in Perspectiva, probat per experientiam, quod anguli incidentiae et reflexionis sunt aequales, quamvis hoc probari possit per Geometriam ; unde multa principia sunt simpliciter nota Perspectivo, de quibus tamen nescit propter quid. Si sint autem alia principia in subalternata, quae non suntno ta per sensum et experientiam, oportet quod sciat ea reducere in alia principia priora ; illa ergo notitia, quae tantum supponit alia principia, et non propter quid, nec per experientiam cognoscit ista, illa non est scientia.

Per hoc patet ad rationes. Ad primam, quod subalternata, in quantum talis, est scientia, non quia tantum credit sua principia, sed quia novit illa per experientiam,

vel quia novit ea reducere ad priora in scientia superiori.

Ad aliud, quod quamvis perspectiva in quantum perspectiva sunt, considerentur in scientia, haec tamen sola ratio non sufficit, nisi cognoscat Perspectivus sua principia praedicto modo.

Ad auctoritatem Philosophi dicendum quod dupliciter principia possunt esse nota. Uno modo notitia confusa, ut cum termini confuse apprehenduntur, et hoc sufficit ad notitiam principiorum in scientiis specialibus. Alio modo possunt principia cognosci notitia distincta, cum definitiones terminorum distincte cognoscuntur, et hoc convenit per notitiam Metaphysicae, dividendo et componendo ; et ideo habita notitia Metaphysicae, perfectius cognoscuntur principia cujuslibet scientiae, quam nata sint cognosci sine illa, et per consequens habita Metaphysica perfectius habetur ista notitia, quam in qualibet alia scientia.

Alia est opinio, quod a viatore potest haberi scientia de veritatibus per se scibilibus de Deo sub ratione Deitatis, non tamen in lumine fidei, nec gloriae, sed in quodam lumine medio.

Ad hoc adducunt plures auctoritates Augustini, sed una est praecipua 14. de Trin. c. 1. ubi dicit, quod huic scientiae est tribuendum illud tantummodo, quo fides saluberrima gignitur, nutritur, defenditur, roboratur, qua scientia non pollent fideles plurimi, quamvis polleant ipsa fide plurimi. Aliud enim est scire tantummodo quid homo credere debeat propter adipiscendam vitam beatam, quae non nisi aeterna est i aliud est scire quemadmodum hoc ipsum, et piis opituletur, et contra impios defendatur.

Item Richardus de Trinit. lib. I. c. 4. dicit, non solum per fidem, sed rationibus necessariis veritates de Deo in Trinitate personarum, et unitate essentiae earum se esse ostensurum.

Item, Anselmus de Incarnatione cap. 33. duo opuscula magna, Monologium et Prosol. ad hoc feci, ut certa ratione, non auctoritate, quae ad Deum pertinent, manifestarem ; talis est scientia.

Ad confirmationem hujus opinionis arguo sic : Cujuscumque necessarii termini naturaliter possunt a nobis apprehendi, illud potest a nobis sciri, etc. Patet hoc in prologo primi q.1. et in collat.

Item secundo sic : Illud potest sciri a nobis esse possibile, de quo possumus scire, quod ad ipsum non sequitur impossibile ; igitur, etc. Sed de omni veritate scibili de Deo, possumus scire quod ad ipsam non sequitur impossibile ; quare, etc. Probatio hujus minoris, quia ex quo hujusmodi complexum est verum, omnis ratio in contrarium, aut peccat in materia, aut in forma. Si in forma, possumus scire quo peccato, quia certam artem habemus de quacumque fallacia argument; si peccat in materia, igitur possumus scire illud non esse necessarium ; ergo, etc.

Confirmatur per dictum Philoso phi 3. Metaph. veritatis adeptio est solutio dubitatorum ; igitur cum convenit nos solvere argumenta contra fidem, possibile est nos scire ea quae creduntur per fidem.

SCHOUUM II.

Aliorum refert rationes contra sententiam Henrici asserentis veniales scibiles de Deo posse cognosci a Viatore lumine quodam medio inter fidei lumen et gloriae; ei cognitionem hanc mediam compatibilem esse cum cognitione fidei. Dissolvit illorum rationes, tanquam inefficaces, et alias fortiores subjungit, licet ad Henrici sententiam accedat : et hinc sumpta occasione breviter et docte discutit : An fides et scientia possint esse simul, et an opinio stare possit cum scientia. De bis largissime agit in 3. d. 24. Vide Arelinum hic art. 3.

Contra hanc opinionem arguitur sic : Inconveniens est nos habere nobilissimos habitus, et nos latere, ex secundo poster. Et haec propositio quamvis non sit vera de habitibus infusis et supernaturalibus, quos per nullum actum in nobis experimur, tamen vera est, ut eam capit Philosophus contra Platonem, scilicet de habitu, qui habet evidentiam ex praesentia objecti. Unde impossibile est aliquem habere perfectum habitum habentem evidentiam ex praesentia objecti, et tamen quod ipsum lateat ; sed unumquemque Theologum latet ipsum habere talem habitum in tali lumine, ita quod non potest reducere in actum secundum hujusmodi habitum ; igitur, etc. Minor probatur, tam de actu intrinseco quam extrinseco. De intrinseco, tum quia non potest aliquis, dum est in via, hujusmodi principia considerare clare in tali lumine alio a fide ; hoc enim quantumcumque magnus Doctor confitetur in fine mortis, quod tantum articulos fidei credit, nec in alio lumine ea videt. Tum, quia omnis sciens si reflectatur super suum actum, scit se scire, imo et omnis credens si reflectatur super suum actum scit se credere. Sed nullus scit se scire principia Theologiae in tali lumine ; igitur, etc. Hoc etiam patet de actu extrinseco, quod nullus Doctor quantumcumque excellens confitetur se scire hujusmodi principia ; nec etiam potest aliquis docere ea, cum tamen scientis sive sapientis sit posse docere ex primo Metaphysic.

Item secundo arguitur sic: Fides et scientia de eodem objecto, et in eodem intellectu repugnant, quia aliter idem objectum eidem intelligibili esset clarum et obscurum ; igitur cum fidelis, dum est in via, habeat fidem de hujusmodi principiis, de iisdem non habebit scientiam.

Confirmatur, si aliquis est Philosophus, sciens Deum esse unum, non credit illud, quia scit repugnantiam fidei ad scientiam ; igitur similiter e converso, si fidelis aliquis per fidem credat aliqua de Deo, et postea sciat ea, non habebit fidem de illis ; igitur, etc.

Ideo sic arguentes concedunt quod Theologia non sit proprie scientia ; non tamen per hoc, ut dicunt, derogatur nobilitati habitus Theologiae, quia, secundum Philosophum, una scientia est nobilior alia, quia est de nobiliori objecto, et quia est certior ; Theologia cum sit de nobilissimo subjecto, et firmissimam adhaesionis certitudinem habeat, ipsa erit nobilior habitus quacumque alia scientia, quamvis proprie non sit scientia, licet persuasiones et probabilitates ad firmiter credendum inducat.

Sed isti nimis parum attribuunt Theologo et Theologiae, nam idem objectum habet fides et Theologia, vel aeque nobile ; et vetula habens

- fidem, ita firmiter adhaeret articulis fidei, sicut Theologus ; ergo solum Theologus habet opinionem ultra cognitionem vetulae, quod , est nimis vilificare Theologum et

Theologiam. Sed quod aliquis Doctor propter auctoritatem Averrois, qua deridet Christianos, dimittat opinionem aliquam, videtur potius deridendus, quam tenens priorem opinionem propter auctoritates Sanctorum plurimas.

Quidquid sit de veritate opinionis praedictae, non videtur mihi quod rationes adductae necessario concludant. Prima non, concedo enim quod habens illum habitum experiatur se habere illum, et quod non lateat ipsum,

n qualem forte habitum habuerunt Apostoli et alii Sancti plures, qui fuerunt quasi montes in Ecclesia, qui si non fuissent, alii cito a fide cecidissent, secundum Augustinum in homilia super illud Evangelii : Videns Jesus turbas ; unde tales experiuntur se talem habitum habere tam considerando et intelligendo interius se scire illo habitu, quam etiam exterius confitendo, non tamen docendo.

Et quod hoc sit possibile declaratur sic : Philippo petenti a

Domino, quod ostenderet eis patrem suum, respondit : Philippe, qui videt me, videt et Patrem meum, Joan. 14. et subjunxit medium demonstrationis: Non credisfi quia ego in Patre, et Pater in me est ? Si enim ipse et pater sunti unum per essentiam, ac per hoc in se ipsis sunt per circumini cessionem, ideo qui videt unam personam, videt et aliam. Christus videns igitur hanc veritatem in Verbo docuit, sicut docuisset Petrus, si habuisset eam, proponendo terminos et incomplexionem ejus ; quod autem alius non docebatur, fuit ex parte defectus luminis in intellectu suo; ita in proposito, quamvis aliquis Theologus in lumine illo sciat plures veritates scibiles de Deo secundum se, non tamen potest eas alios docere, et hoc propter defectum in intellectu eorum.

Quod autem Apostoli, sive alii sancti habuerunt perfectiorem cognitionem de essentia divina et articulis fidei, quam sit cognitio fidei, videtur dicere Gregorius 1. 18. Moral. cap. 28. super illud Job 28. vers. 21. Abscondita est, scilicet sapientia Dei, ab oculis omnium viventium, ubi dicit sic : Si a quibusdam potest in hac adhuc corporali carne viventibus, sed tamen inaestimabili virtute crescenlibiis, quodam contemplationis acumine aeterna Dei claritas videri, hoc quoque abeali Job sententia non abhorret, qui ait : Abscondita est ab oculis omnium viventium, quoniam quisque sapientiam, quae Deus est, videt, huic vitae funditus moritur ne jam

ejus amore teneatur;nullus eam quippe videt, qui adhuc carnaliter vicit, quia nemo potest Deum amplecti simul et saeculum. Et per hoc respondet ad illud, quod dicitur Moysi, Exod. 33. Non videbit me homo, et vivet, ac si aperte diceretur, nullus unquam spiritualiter Deum videt, et mundo carnaliter vivit ; sic etiam respondet ad illud Apostoli, qui dicit de Deo : Qui lucem habitat inaccessibilem, quam vidit nullus hominum, sed nec videre potest. Scriptura, inquit, sacra omnes carnalium sectatores humanitatis nomine vocare solet. Unde Apostolus quibusdam discordantibus dicit : Cum sit inter vos zelus et contentio, nonne carnales estis, et secundum hominem ambulatis ? Quibus paulo post subjecit: Nonne homines estis ? Sic etiam respondet ad illud Joan. primo : Deum nemo vidit unquam. More, inquit, suo homines vocans humana sapientes, quia qui divina sapiunt, supra homines sunt. Verumtamen idem prius dixit asserendo, quod quamdiu hic moraliter vivitur, videri per quasdam imagines Deus potest: per ipsam vero speciem non potest, ut anima gratia spiritus afflata per figuras quasdam Deum videat, sed ad ipsum lumen ejus essentiae non pertingat.

Nec secunda ratio videtur necessario concludere, quia aliquis credens Deum esse, si postea addiscat demonstrationem, qua demonstratur, quaero si fides ejus destruitur, vel non ? Dices, quod sic, quantum ad illum articulum, quem prius credidit ; et verum est, quod non potest exire in actum credendi circa idem objectum, manente quantumvis ipsa fide, et eodem habitu habente inclinationem circa idem objectum, sicut forte sunt plures aliae veritates secundum se scibiles de Deo, quam illae quae explicantur per articulos fidei, in quas et habitus fidei inclinat secundum se, licet in actum circa illas exire non possumus, sic in proposito. Item, species objectorum excellentius respiciunt objecta quam habitus, quia per species in quantum species, et non per habitus repraesentantur objecta ; igitur si species contrariorum in intellectu non sunt contraria, sed possunt simul esse, eadem ratione, et habitus inclinantes sub oppositis rationibus possunt esse in eodem intellectu.

Item, non video quod solvant objectionem contra eos de visione alicujus veritatis in Verbo, et in genere proprio ; nam si propter hoc quod in eodem intellectu non possunt esse duo habitus inclinantes, sub oppositis rationibus clari et obscuri, non potest fides stare cum scientia, cum circa idem objectum sint rationes incompossibiles, et magis clarum et minus clarum et obscurum, sequitur quod in eodem intellectu respectu ejusdem objecti incompossibiles sint visiones in Verbo, et in genere proprio.

Ad quamdam confirmationem eorum, quando arguunt, quod non solum duplex contradictio impedit aliqua simul esse, sed una ; Opinio autem non stat cum scientia propter duplicem contradictionem, tum propter formidinem, tum propter non evidentiam objecti. Objectum autem fidei est credenti non evidens ; objectum scientiae est scienti evidens ; igitur propter contradictionem evidentis et non evidentis non stabit fides cum scientia ; igitur sequitur, si opinio non stat cum scientia in eodem intellectu, quod nec fides stabit.

Respondeo, quod ideo opinio non potest stare cum scientia in eodem intellectu respectu ejusdem objecti, quia opinio non habet objectum omninoertum ; sciens autem et credens habet objectum simpliciter certum; ideo contradictio est inter opinionem et scientiam. Sed fides habet objectum non evidens ex isto habitu, quia solum habet suam evidentiam ex auctoritate revelantis, et ut sic, non est evidens ex se ; scientia vero habet simpliciter evidentiam ex habitu. Hic autem non est contradictio quod aliquid sit non evidens ex tali habitu, et tamen simpliciter evidens ex alio habitu, quia non sequitur, non evidens ex habitu fidei ; igitur non est evidens, sed est fallacia secundum quid et simpliciter.

Ad aliam confirmationem, quando arguunt, quod cum scientia Geometricae de aliqua conclusione potest stare fides de eadem ; sic fides potest stare cum illa scientia de Deo, quae potest haberi illo lumine superiori. Respondeo, quod fides, quae habetur de illa conclusione Geometriae, non est fides infusa, sed acquisita ; haec autem includit quamdam formidinem, quia fides non habet firmitatem, nisi ex auctoritate illius cui creditur ; ille autem cui innititur fides acquisita, potest falere et falli; et ideo fides acquisita non excludit omnem formidinem ; fides autem infusa, quae innititur auctoritati illius, qui non potest fallere, nec falli, excludit formidinem, et includit certitudinem ; ideo dico quod fides acquisita non stat cum scientia propter hoc, quod non potest quis habere fidem et scientiam Geometriae de aliqua conclusione Geometriae, bene tamen fides infusa.

Ad aliam confirmationem superius positam, dicendum, quod sicut fides potest praecedere scientiam, quae sequitur stante fide, ita e converso potest scientia praecedere, et fides sequi, nec hoc est inconveniens;5 verumtamen sicut habens scientiam et demonstrationem de hoc, quod Deus sit, non potest exire in actum credendi, ut primo dictum est, ita habens primo fidem, et postea scientiam non potest exire in actum credendi, licet habeat habitum fidei; ideo non videtur quod rationes praedictae concludant.

Contra tamen praedictam opinionem arguitur dupliciter. Primo sic : In quocumque lumine non habetur notitia distincta terminorum, ut sunt termini alicujus principii, in illo lumine non potest illud principium distincte intelligi. Sed in isto lumine quod ponunt, non potest haberi distincta notitia Dei, ut terminus principii pure Theologici ; ergo, etc. Probo minorem : Impossibile est habere distinctam notitiam Dei, nisi sit in se praesens in intellectu, vel in alio repraesentativo, quod distincte ipsum repraesentat ; sed hoc non est possibile viatori, quia si esset per se praesens intellectui viatoris, tunc esset in eo beatitudo ; nec est aliquid aliud quod ipsum distincte repraesentat, quia secundum illos, nullum est repraesentativum intellectui viatoris, nisi phantasma ; sed hoc non potest distincte essentiam divinam repraesentare. Vel potest ista ratio formari sic : Principia cognoscimus in quantum terminos cognoscimus ; igitur si termini non possunt cognosci, ut faciunt necessitatem de complexione, nec illa ; sic in proposito, ut hic probatur.

Item secundo sic : Dicunt sic opinantes, quod illa notitia quae habetur de Deo in illo lumine, dependet ex fide, et quod fides respectu illius notitiae se habet ut fundamentum respectu aedificii, et sicut cibus solidus ad lac, juxta sermonem Apostoli.

Sed contra : Nullum sciens perfecte in sciendo dependet ab actu voluntatis, quia prius naturaliter objectum necessitat intellectum ad intelligendum, quam voluntas sit in actu ; sed credens in credendo dependet ab actu voluntatis, quem praesupponit, juxta illud Augustini tract. 26. super Joannem : Caetera potest volens, credere non nisi volens) igitur, etc.