Scholium.

Praemissa infiniti descriptione et probato, quod non habeat infinitatem ex comparatione ad alia, sed intrinsece et immediate a se, attulit duas rationes Henrici, Richardi et aliorum, quibus conantur probare dari ens primum infinitum, quas veluti inefficaces rejecit, de quo videndus est in Oxonien. q. 2. a num. 29. Nuno autem ipse eamdem infinitatem primi entis probat ex quadruplici primitale, videlicet efficientia, exemplaris, eminentiae et finis, quas diffusius prosecutus est quaestione praecitala, et in tractatu de rerum principio q. 1. Monet tamen in fine quaestionis omnes rationes has non esse demonstrationes, sed persuasiones probabiles.

Ideo ostendo primi entis infinitatem ex ejus quadruplici primitate : Primo ex primitate efficientiae per rationem Philosophi, 8. Phys. t. 78. Primum efficiens movet in tempore infinito ; igitur est virtutis infinitae. Antecedens quamvis sit falsum, ut est de inesse, tamen verum est cum modo possibilitatis. Consequentia probatur primo sic : Causa habens a se in virtute sua activa effectum infinitum, est infinita ;sed causa talis, quae potest movere tempore infinito, habet in virtute sua activa effectus infinitos ;igitur, etc. Minor est plana. Probatio majoris : Omnis effectus vel aeque formaliter continetur in causa sua, vel eminentius ; sed effectus infiniti producibiles successive non continentur formaliter in prima causa, quia tunc esset successive talia ;ergo eminentius continet omnes illos ;sed hoc non contingeret nisi esset infinitum intensive.

Secundo probatur illa consequentia sic : Agens quod potest in motum infinitum, potest in effectus infinitos ;sed agens quod potest in infinitos effectus est virtutis infinitae intensive, quia agens quod potest in plures effectus, est majoris perfectionis quam quod potest in pauciores ;ergo agens quod potest in infinitos effectus est infinitae virtutis.

Tertio sic : Causa quae potest simul ex se in infinitos effectus est infinita intensive ;sed si primum movens formaliter habet causalitates omnium . causarum, quantum est ex se, posset in infinitos effectus simul, sicut si illae causalitates essent simul ;igitur primum movens, si formaliter haberet causalitates omuium causarum, esset infinitum. Sed primum nunc perfectius continet causalitates omnium causarum, 1 quam si haberet simul causalitates omnium formaliter, quia eminentius nunc eas continet ;igitur est virtutis infinitae. Probatio majoris: Ubicumque pluralitas concludit majorem perfectionem quam paucitas, ibi infinitas concludit infinitam perfectionem, ut patet in pluralitate aliquorum respectu ejusdem speciei;et si facere decem sit majoris perfectionis, quam facere quinque, facere infinita est infinitae perfectionis ; ergo cum posse in plures effectus simul sit majoris perfectionis, quam posse in pauciores, posse in infinitos effectus simul est posse in infinitum ;ergo, etc.

Quarto probatur consequentia sic : Causa efficiens prior, cui secunda nihil addit perfectionis in agendo, est virtutis infinitae intensive, quia si esset virtutis finitae in agendo, secunda causa adderet sibi aliquam perfectionem, sicut Sol non potens immediate producere entia perfectiora, nisi mediantibus inferioribus agentibus, quae addunt perfectionem, est finitae virtutis ; sed primum efficiens est hujusmodi, cui nullum agens secundarium aliquid perfectionis addit. Probo,. quia quando causa secunda addit perfectionem in agendo, quanto plures causae secundae, tanto effectus ejus est perfectior ;ergo si prima causa perfectius ageret cum secunda quam per se, quando plures causae concurrerent, tanto effectus ejus esset perfectior ;quod est falsum, quia primus effectus, qui immediatius causatur ab eo, est perfectior quam effectus remotior. Sic igitur quadrupliciter ex parte primae efficientiae, probatur infinitas primi efficientis.

Secunda via ex primitate exemplaris, quod probo sic : Intellectio actualis infinitorum distincte est infinita ;sed intellectio primi exemplaris est infinitorum distincte ; igitur intellectio primi exemplantis est infinita. Sed sua intellectio est eadem suae essentiae, ut patet ex praecedentis quaestionis corollario secundos;igitur, etc. Major patet, quia majoris perfectionis est intelligere distincte plura ut plura, quam pauciora ;ergo intellectio, quae est plurium distincte, est majoris perfectionis, quam quae est paucorum ;igitur intellectio, quae est infinitorum distincte, est infinitae perfectionis. Minor patet, intellectio primi exemplantis est distincte omnium scibilium, aliter non esset primum exemplans;igitur est actu et distincte infinitorum.

Probatio consequentiae : Quaecumque sunt infinita in potentia in accipiendo alterum post alterum, ubi sunt simul actu, sunt actu infinita, quia si finita, igitur accipiendo unum post alterum essent finita. Sed factibilia sunt infinita in potentia, si accipiantur successive, alterum post alterum ;igitur sunt actu infinita, ubi sunt simul ;sunt autem simul in cognitione divina ; igitur si intellectio primi existentis est distincte omnium factibilium, est distincte et actualiter infinitorum.

Secundo sic: Quod non addit aliquid in cognoscibilitate, nec in entitate ex 2. Metaphys.c. 10. Objectum exemplabile nihil addit essentiae primi exemplantis in cognoscibilitate;ergo nec in entitate ;sed si esset finita, sibi adderet in entitate ; ergo, etc. Probatio minoris: Si objectum aliquod exemplabile adderet aliquid essentiae primi exemplantis in cognoscibilitate, illud objectum non posset ita perfecte intuitive cognosci per solam essentiam primi exemplantis, sicut si illud objectum se solo concurreret;sicut si nigredo addit in cognoscibilitate ad album, non potest ita perfecte cognosci nigredo per albedinem, sicut si ipsa nigredo in se concurreret. Nunc autem per solam essentiam primi exemplantis, et non per aliquid sibi faciens actualem cognitionem, distinctissime cognoscitur, quidquid ab eo cognoscitur ex corollario primo quaestionis praecedentis.

Tertia via ex primitate eminentiae primi eminentis, sic arguitur : Eminentissimo repugnat aliquid eminentius esse eo ;sed finito non repugnat aliquid esse eminentius ; igitur, etc. Probatio minoris : Infinitum esse non repugnat enti;sed si non posset esse ens eminentius omni entitate finita, infinitum enti repugnaret ;igitur finito non repugnaret aliquid esse eminentius. Probo majorem istius Prosyllogismi, quia si infinitum per se repugnaret enti, hoc non esset, nisi quia ejus oppositum per se includeretur in conceptu entis, et essentialiter ;quod non convenit enti, quia tunc non posset intelligi ens, nisi intelligeretur finitum ;vel quia ejus oppositum est passio convertibilis cum ente, quod non est verum, quia cognito subjecto statim fit nota intellectui ejus passio ;sed cognito ente non statim occurrit intellectui finitas ;igitur, etc.

Confirmatur, potentiae sensitivae, quae sunt minus cognitivae quam intellectus, statim percipiunt disconvenientia in objecto, ut patet de auditu respectu soni ;igitur si infinitas repugnaret enti, statim intellectus hanc repugnantiam perciperet; et tunc intellectus apprehenderet una apprehensione ens infinitum, sicut duo contraria, nec perciperetur ens infinitum, nisi sicuthomo irrationalis. Hoc etiam probatur per rationem Anselmi in Prosologio cap. 2. de summo cogitabili, ubi hanc ponit descriptionem : Deus est, quo cogitato, sine contradictione majus cogitari non potest. Quaere instantiam .

Quarta via ex primitate finis, probat idem. Quaere instantiam . Istae rationes praedictae, vel saltem aliquae, non sunt demonstrationes, sed accipiantur tanquam persuasiones probabiles.

Ad argumentum principale dicitur quod major est vera de causa activa agente ex necessitate naturae ;si autem voluntarie agat, aequaliter potest dimittere, sive infinitae virtutis sit, sive finitae.

Contra hoc: igitur Philosophi ponentes primum agere ex necessitate naturae, non potuerunt salvare malum in universo.

Dico, quod Philosophus non potest salvare aliquod malum in effectu, cujus oppositum pro tunc potest accidere per omnes causas, quia secundum Philosophum, 8. Phys. cap. 1. et 6. prima causa agit necessario necessitate naturae ;igitur necessario concurrit sicut immediatum principium, et illud aliud sibi immediatum in illa coordinatione. Si igitur hic inferius contingat aliquod malum in natura, puta monstrum, vel aliquod aliud inordinatum, est per aliquid impediens suum efficiens, quia nunquam est inobedientia ex parte materiae, nisi propter defectum efficientis ;igitur impediens est propter causas efficientes. Si igitur haec causa non impedit, potest superior non movere ipsam ad impedimentum, quia si non posset non movere ipsam, ergo ipsa mota necessario movet ad impedimentum alterius, eadem enim necessitate, qua Sol elevat humidum, eadem necessitate alius planeta alterius coordinationis agit ad differentiam pluviae ;in qua enim necessitate agunt tunc causae in una coordinatione, agunt etiam in ista;igitur nullus effectus hic inferius, excepto libero arbitrio, eveniret contingenter.