Scholium.

Rejeclis rationibus, quibus llenricus, D Bonavenlura, et Richardus Victorinus probant productionem in Deo, de quo dislinclius agit in scripto Osouien. quaest. 7. num. 7 et 8. eam probat ex eo, quia suppositum divinum habet principium productivum, et ralioncm hanc confirmat impugnando quatuor instantias, et q. 7. citala n. G. adducit alias Ires rationes hujus rationis con firmativas. Prima, quia objeclum secundum quid praesens, cum intellectu producit ; ergo magis in se praesens producit. Secunda, necessitas est perfectionis in enlc, ergo et necessitas perfectionis in hoc ente ; Tertia, natura creata fundat relationes oppositas secundi modi relativorum ut motivi et mobilis ; ergo in natura infinita possunt esse relationes producentis et producti, quae sunt ejusmodi. Tam efficaces sunt hae rationes Doctoris, ut quidam ipsi tribuant, quod intenderit demonstraro Trinitatem. Vide ipsum citata q. 7. a n. 3. et collat. 25. et 26. Solutiones argumentorum clarius habentur apud ipsum citata q. 7. n. 9. et 10.

Ideo aliter declaratur intentum. Primo sic, ponendo unam rationem. Secundo ponendo quatuor instantias, et ex solutione cujuslibet adducendo unam rationem ad propositum. Ratio est haec :

Suppositum habens a se sufficiens principium producendi, potest producere aliquod producibile adaequatum illi principio ; sed aliquod suppositum divinum habet memoriam perfectam a se, quae est principium producendi notitiam genitam ; igitur, etc. Major probatur : Ubi tamen primo sciendum quod in majori non accipitur producibile adaequatum in natura, tunc enim esset petere principium ; sed producibile adaequatum virtuti productivae - et productioni, sicut Sol producere dicitur producibile sibi adaequatum, non in natura, sed virtuti suae productivae, cum producit animal perfectissimum. Sic autem intellecta major, ipsa probatur sic, quia quod babens principium producendi non possit producere, hoc contingeret altero istorum modorum ; aut quia imperfecte habet illud principium, ut calidum habens calorem imperfecte, qui non sufficit ad calefacere ; aut quia habet productionem adaequatam illi in principio ; sicu; ponimus de Filio in divinis, qui licet habeat principium generandi, non tamen potest generare, quia illud principium habet productionem .sibi adaequatam in Patre. Primum excluditur, si sit primum sufficiens ; secundum excluditur per hoc, quod habet illud principium ex se. Minor probatur primo, quantum ad primam partem, nam si aliquod suppositum in divinis non habeat a se memoriam perfectam, esset processus in infinitum. Alia pars illius minoris, scilicet quod memoria perfecta in supposito divino, quod habeat eam a se, sit principium producendi, probatur sic : Omnis memoria creata est principium gignendi notitiam genitam, ut patet frequenter per Augustinum lib. 10. Trin. c. 11. et alibi. Hoc autetm competit sibi, non unde creata est, quia agere non convenit alicui propter imperfectionem, sed propter perfectionem ; igitur convenit sibi ratione memoriae, unde memoria est ; igitur memoriae perfectissimae, quae est in supposito increato.

Sed huic rationi instatur quadrupliciter : Primo sic, quod verum est, quod memoria creata, unde creata, non est principium producendi notitiam genitam, sed unde memoria, habens tamen univocationis unitatem ; memoria vero divina non est univoca cum ista creata, sed analoga.

Contra, ex hoc habetur propositum, quia cuilibet habenti unitatem analogiae, si convenit habere perfectionem agendi posteriori, multo perfectius conveniet agere illi perfecto, ad quod caetera habent attributionem, ut si calefacere conveniat igni et soli habentibus unitatem analogiae in calore, si ignis calefacit, et hoc soli perfectius conveniet; si Verbum sit declarativum, et hoc conveniat verbo creato, multo magis et Verbo increato ; igitur memoriae increatae, ad quam habet attributionem memoria creata.

Secunda instantia est ad rationem praedictam, quod memoria solum est productiva in intellectu potente recipere notitiam genitam, qualis non est in Deo, sed in nobis.

Hoc confirmatur per instantiam tertiam, quoniam nihil debet poni superfluum ; nunc autem in nobis ponitur memoria gignere, ut intellectus noster perficiatur ; hoc autem non convenit intellectui divino. Contra istas instantias, intellectus noster recipit perfectionem ; ergo illud non est ratio agendi, quia licet passivum, vel recipiens possit agere, non tamen inquantum tale, sed memoria est principium exprimendi. Nunc autem quando concurrunt per accidens actio et passio, vel activum et passivum in aliquo agente, si separetur passivum, nihilominus remanet ratio agendi ; sed posse recipere, et posse gignere conjunguntur in intellectu nostro per accidens ; ergo, etc.

Contra aliam instantiam, in omni principio activo, quod non includit imperfectionem, necesse est stare ad simpliciter perfectum. Vide Avicennam, 6. Metaphys. cap. 11. Nihil perfectissime agit, nec, summe liberaliter quod agit, ut perficiatur actione sua, neque liberaliter dat qui dat aliquid spei retributionis, neque est ibi aliquid frustra, quia est in se perfectum, et ex plenitudine perfectionis, etc. Nullum autem agens, quod est perfectum, ex sua activilate, vel ex suo termino perficitur, aliter non dicetur agere liberaliter ; itaque ille terminus producitur a principio illo productivo, non ut per ipsum perficiatur, sed ex plenitudine perfectionis producentis. Quarta instantia, quae magis est secundum intentionem Philosophorum : Memoria in quocumque vel est realiter productiva, vel quasi productiva. Primum in nobis, secundum in Deo, quia ibi intelligitur quasi sua notitia actualis esset genita, etc.

Contra, quodcumque productivum ex ratione reali non habens reale productum, adhuc potest realiter producere ; sed ibi est aliquod productivum ex ratione reali ; ergo, etc. Nunc autem si potest aliquid reale producere, igitur aliquid intrinsecum, quia illud principium est agens per modum naturae ; ergo ad intra.

Item, memoria non est perfecta, nisi objectum sit ita praesens, sicut potest esse ; ergo nec intelligentia potest esse perfecta, nisi sit tanta, quanta potest haberi ; sed talis est infinita ; ergo ad intra.

Item, objectum secundum esse aliquo modo in memoria nostra, producit se secundum aliquod esse in intelligentia actu ; ergo circumscribendo quod est imperfectionis, scilicet quod habet diminutum, et talia, et positis perfectionibus oppositis, remanebit productio in divinis.

Ad rationem in oppositum, dicendum quod potentia multipliciter dicitur, cujus multiplicitas multos decipit, et hoc patet ex illis, quibus opponitur juxta considerationem Philosophi 1. Topic. cap. 13. Nam potentia uno modo accipitur prout opponitur impossibili, et sic potentia convenit omni enti, tam Deo quam aliis, tam habentibus esse essentiae quam esse existentiae, tam habentibus conceptum simplicem in quo non est repugnantia, ut in conceptu hominis, sicut in conceptu incompossibili, ut irrationalis, quam in conceptu complexo, sicut haec est impossi-- bilis : homo non est animal, et . suum oppositum possibile ; et ista potentia sic considerata, conceditur quod omne productum est possibile, et quod Verbum in divinis sit possibile esse, sicut et Pater, quia non est impossibile esse, et de isto possibili procedit probatio prima. Alio modo accipitur possibile prout opponitur necessario, et illud est possibile ad utrumlibet. Alio modo et tertio accipitur potentia, ut opponitur actui ; et sic illud quod nihil est, est possibile, et isto modo non tenet consequentia. Si est productum ; igitur possibile, sed oppositum sequitur. Quarto modo accipilur possibile sive potentia, ut dicitur ad potentem, ut sicut aliquis dicitur potens potentia activa, vel factiva, sive productiva, sic dicitur aliquid possibile, producibile, factibile, vel agibile ; et sic loquendo de possibili est dicendum quod Philosophi non communius acceperunt potentiam productivam, quam potentiam causativam, sive effectivam, quam dixerunt esse respectu alterius in essentia, quia est principium producendi aliud secundum quod aliud, et sic dicendum est quod Verbum in divinis non est possibile, ut dicitur ad potentem arctatum ad potentiam activam, sive causativam. Sed quia secundum veritatem, potentia productiva est in plus quam effectiva, ideo accipiendo possibile ut dicitur ad potentem potentia productiva, bene sequitur, si est productum, est possibile, id est, terminus productionis ; et isto modo tenet secundum argumentum, circa quod quaere instantiam.