Scholium.

Resolvit Filium ?non posse generare, quia unius rationis una est productio in divinis, et quia adaequat productio principium productivum. Deinde explicat tria dubia, et demum docet quomodo generatio divina convenit partim cum actione immanenti,el partim cum transeunti.

Respondeo, quod Filius non potest generare, negando primo potentiam Logicam, quae significat non repugnantiam extremorum ; sicut enim significatur quod haec propositio est impossibilis, Filius generat, et verum est propter repugnantiam extremorum, similiter vera est, si negatio negat potentiam realem, sive negetur potentia in ratione principii realis, quia Filius non habet potentiam realem ad istum actum generandi, quamvis habeat ad actum alium. Hoc autem probatur sic : Filius non potest generare eadem generatione, qua Pater generat, quia est terminus illius generationis, et 5 idem non potest seipsum gignere; nec alia generatione, quia quaecumque productio unius rationis tantum est una in divinis, ut prius probatum est distinct. secunda , quia quodlibet tale est hoc in Deo. Et hic posset pertractari illa difficultas, quae ibi soluta est, de adaequalione productionis ad principium productivum ; igitur sequitur quod Filius nulla potentia potest generare. Sed hic sunt tria dubia : Primum est, quomodo potest suppositum habere principium perfectum producendi, et immediatum, non impeditum, nec exigens passum, et tamen quod illo principio non possit producere ? Non enim videtur potentia agendi excludi ab aliquo activo, nisi propter defectum alicujus istorum, ut patet inducendo ; cum igitur Filius sit tale suppositum, potissime videtur ipsum posse generare.

Sed hic dicendum quod ista differunt : Forma ejusdem rationis est principium actionis ejusdem rationis : et forma in quolibet ejusdem rationis est principium actionis ejusdem rationis. Prima propositio est vera, nisi forma sit imperfecta, cum conveniat formae secundum se ; secunda autem propositio sequitur ex prima in creaturis, quia non est alia forma unius rationis, nisi tantum in uno supposito, et non in duobus, et ideo est in supposito, ut est conveniens actioni. Sed po-- sito, per impossibile, quod aliqua , una forma esset in pluribus suppositis in creaturis, ita quod esset adaequate communicata uni ab alio eadem numero, tunc esset falsa in creaturis illa propositio secunda ; ut si calor, qui est in igne, esset communicalus ligno adaequate, hoc est, quod calor determinaretur ad hanc calefactionem, impossibile esset hoc lignum habens istum calorem, calefacere, quia non prima calefactione, cum ejus sit terminus, et producatur per illam calefactionem ; nec alia calefactione, quia positum est quod illi calori adaequata sit haec calefactio, id est, quod determinetur ex se ad hanc calefactionem. Sic enim intelligo principium producendi adaequari alicui productioni, quando determinatur ad illam, patet supra distinct. 2. non quia potentia sua sit exhausta per illam, nec . habeat terminum semper distinctum, ut probatum est.

Ex hoc igitur patet quod quando aliqua forma est in diversis suppositis ordine quodam, ita quod unum eorum communicat eam adaequale alteri, illud suppositum cui adaequate communicatur sic, non potest per illam formam agere, nec producere. Sic autem est in proposito, quia forma, quae est principium generandi, communicatur adaequate Filio a Patre, et ideo in Filio non est principium generandi. Unde in Filio illud quod est principium generandi, est impeditum ab intra, quia ratio suppositi, in quo est natura, non est conveniens tali actioni, sed ei talis actio, sive productio, repugnat, ut jam declaratum est.

Dubitatiovero secunda est ista: An filius habeat potentiam generandi, si ve an in Filio sit potentia generandi ? Et videtur quod sic, quia in praedicatione praecisa cuicumque repugnat praedicatum, et subjectum. Sed haec est praedicatio praecisa: Essentia est potentia generandi, quia, ut dictum est in quaestione praecedenti, essentia praecise est principium producendi, non prout est determinatum aliqua proprietate. Si igitur Filio repugnet potentia generandi, sibi repugnabit habere essentiam, quod falsum est.

Respondeo, quod haec absolute, falsa est: Filius habet potentiam generandi, et non est distinguenda secundum compositionem et divisionem; tunc enim nullus sermo talis esset determinate verus, ut album habet potentiam disgregandi, et calidum potentiam calefaciendi. Unde sciendum, quod quando aliqua forma nata est inesse alicui for-

maliter, si significetur sibi convenire in abstracto, significatur formaliter haberi ab illo, et non solum per identitatem, sive per circumincesfsionem, aut aliquo tali modo, ut patet cum dicitur : paries habet albedinem, sive albedo inest parieti ; igitur cum potentia nata sit formaliter inesse potenti, sive agenti et producenti, et significatur sibi inesse in abstracto, ergo formaliter significatur haberi a Filio, si denotetur convenire, et non solum per circumincessionem. Sed quando gerundium conjungitur cum principio activo, quod formaliter denotatur ab aliquo haberi, notat actum, ut egredientem ab eodem supposito, a quo tale principium formaliter denotatur haberi ; propter quod non conceditur Filium habere scientiam, sive voluntatem generandi, sicut conceditur scire generationem, sive velle generationem: nec conceditur Filium habere scientiam creandi, sicut conceditur Filium scire creationem. Jungantur igitur ista duo simul, sicut cum dicitur: Filius habet potentiam generandi, et in Filio est potentia generandi, significatur potentia formaliter convenire Filio, et formaliter haberi ab ipso per primum et secundum gerundium constructum cum forma alicujus suppositi, cui formaliter inest, et significat actum egredientem ab ipso. Igitur sic dicendo: filius habet potentiam generandi, significat Filium exercere actum generandi, et quia hoc falsum est, ut praeostensum est, ideo absolute falsa est haec: Filius habet potentiam generandi. Et haec videtur esse intentio unius antiqui Doctoris pro dubitatione litterali, ut patet intuenti ipsum, et est intentio Magistri in littera, quare non habet Filius potentiam generandi.

Ad rationes igitur illius dubitationis, dicendum est quod minor est falsa, quando dicitur quod haec est praedicatio praecisa: Essentia est potentia generandi. Dico, (quod imo est truncata, nisi determinetur sic : Essentia est huic, scilicet Patri, potentia generandi, quia non est perfecta, nisi explicetur suppositum, a quo actus significatus per gerundium egreditur. Unde non est perfecta, nisi comparetur gerundium ad suppositum, a quo significat actum egrediendi.

Patet per haec responsio ad illud sophisma: Essentia est in Filio ; essentia est potentia generandi ; ergo potentia generandi est in Filio, quia ut comparatur essentia ad esse in Filio, sibi extraneatur potentia generandi, cum sit in Filio, sub illa ratione sub qua repugnat sibi potentia generandi, ut praeostensum est.

Tertia vero dubitatio est ista: Quoniam in quocumque est generatio activa, illud potest generare ; sed in Filio est generatio activa ; ergo, etc. Major patet, quia in quo est aliqua forma, illud potest dici tale secundum illam formam, ut in quo est albedo, potest dici album. Minor probatur, quoniam generatio activa non est actus immanens, quia quando aliquid est actus immanens, tunc actio et terminus actionis sunt formaliter in eodem. Filius autem sic non est in Patre, quia tunc non essent duae personae, licet tamen per circumincessionem sit in eodem Patre ; ergo generatio actio est transiens ; talis autem est in eo in quo est terminus ; igitur in Filio est generatio activa.

Respondeo, quod generatio activa non est in Filio, quod probatur dupliciter. Primo sic: Oppositae relationes originis non sunt in eodem supposito, quia nihil gignit se ; sed generatio passio, sive passiva, est in Filio ; igitur non generatio activa. - Item sic : Generatio activa, vel est idem Pater nitati, quod verius credo, vel si non est eadem sibi, saltem est proxima ratio fundandi relationem paternitatis, quia quamvis relatio non sit fundamentum relationis realis, potest tamen esse proxima ratio fundandi relationem. Si primo modo, habetur propositum, quod sit in Patre, et non in Filio ; si secundo modo, adhuc habetur propositum, aliter enim non esset proxima ratio fundandi.

Ad rationem igitur in contrarium, dicendum est quod actio immanens in creaturis, et ejus terminus habent idem pro agente et recipiente; sed actio ibi transiens, et ejus terminus habent aliud ab agente, quia saltem ejus terminus est in recipiente, et non in agente. Nulla vero actio recipitur in suo termino, ita quod transii in suum terminum, quia tenetur quod actio transiens secundum communem opinionem sit eadem realiter motui, qui est in mobili, quidquid sit secundum veritatem. In generatione Filii nulla ponitur materia, de qua Filius generetur. Nullo igitur modo generatio activa in divinis est in aliquo extra agens ; igitur generatio activa est immanens in Patre generante, sicut in divinis potest esse aliqua actio immanens, sed non sequitur quod ejus terminus sit immanens. Nam in creaturis actio immanens et terminus ejus sunt in eodem, quia termini actionum immanentium in creaturis sunt formae inhaerentes, et ideo necessario sunt in eodem formaliter; sed sic non est in Deo. Nam generatio activa est ad terminum subsistentem, ideo non oportet ut hujusmodi terminus sit formaliter in eodem cum sua actione, nec sequitur e contra, si terminus actionis est extra agentem ; igitur non est actio immanens, sed transiens, quia terminus actionis, quae est extra agens creatum, requirit secum in eodem actionem, qua producitur, hoc est, quia hujusmodi actio requirit naturam, in qua recipitur, quod non contingit in proposito. Unde generatio activa in divinis convenit cum actione immanente, quia est in supposito generantes convenit autem cum actione transeunte, quia terminus ejus est extra agentem ; ideo generatio activa in divinis, nec est propria actio immanens, nec actio transiens, quoad utramque conditionem requisitam ad actionem immanentem et transeuntem in creatis, scilicet quoad conditionem ex parte actionis et termini in utraque actione.

Ad rationem primam principalem dicendum, quod intelligendus est

Apostolus de verbo virtuoso, seu de virtute et potentia ad creandum, et sic tota Trinitas habet verbum.

Ad secundum cum dicitur quod Filius non genuit, non quia non potuit, ibi accipitur negatio infinitans, quia non est in usu nota infinitandi, ut sic diceretur, non quia impotuit. Unde ponitur ibi negatio, quia non habetur ibi infinitum aptum natum ad significandum.

Si dicatur, ad negativam de praedicato privato sequitur affirmativa de praedicato finito, sive negativa de praedicato infinito, ut si Socrates non est injustus, ergo Socrates non est non justus.

Dicendum quod non est verum, quia non sequitur, lapis non est caecus, vel, si licet dicere, non est invidens, ergo lapis non est non videns, quia sic sequeretur quod lapis esset videns.

Ad tertium dicendum, quod in Filio creato est perfectio supplens imperfectionem, posse generare, secundum quam communicatur imperfectio, quia enim natura creata non potest se sufficienter communicare in uno supposito, ideo supplensistam imperfectionem communicatam uni supposito, in illo est principium communicandi se alteri supposito ; sed perfectio, qua communicatur imperfectio, non est in Deo ponenda, qualis est ista, quae ponitur in Filio creato.