Iu

§ 31. 1) Iu, gothicarum vocalium ultima, magis usu restringitur, quam aliae; in solis enim radicalibus syllabis occurrens, nec in syllabis derivativis (excepto unico et consequenter dubio uhtiug Cor. I, XVI, 12) nec in exscriptione vocabulorum peregrinorum invenitur. Ex sequentibus exemplis ejus usus innotescet:

a) Initio: ïumjo, ïup, ïusiza, ïusila;

b) Medio: biudan, giutan, dius, driusan, gaqiujan, hiufan, hliuþ, dishniupan, þiuþ, þliuhan, kiusan, kriustan, liubs, niutan, jiuka, gariuds, siujan, afskiuban, sliupan, sniumjan, stiurjan, tiuhan, frius; þîubs, driugan, þiuda, diuza, liuhaþ, hiuhma, liuhtjan, niuhsjan, liuþon, siuks, jiuleis, hliuma, niun, niujis, diups, riurs, fraliusan, liuta;

c) Fine: triu, kniu, þiu.

«Annotatio.—In niu (a ni-u), sium (loco sijum) et siuþ (loco sijuþ) iu non est diphthongus, sed duplici constat syllaba. Pariter in vocabulis peregrinis, ut ïudas Ἰούδας, filippisius Φιλιππήσιος, quapropter hic etiam cum ju commutatur: judas Joan. XII, 4.»

2) Iu etymologice loquendo longum est τοῦ u, quemadmodum ei longum est τοῦ i quod imprimis perspicuum est ex collatis utriusque absonantiae classibus: 0925 Idem quoque innotescit in nominibus plur. substantivorum masc. et fem. generis, quorum radicalis forma 0926 in u desinit, cum hic etiam aliorum substantivorum analogia i produci jubeat. ut sequens exhibet collatio:

0925 3) Iu sermoni gothico proprius sonus fuisse videtur, cujus prolatio eo difficilius conjici potest, quod in exscriptione vocabulorum peregrinorum non occurrat. Certum est saltem hanc vocabulam non idem sonasse atque ü Germanorum, vel u Gallorum, cum nusquam pro graeco υ transcribendo inserviat. Fuit probabiliter aliquid duobus sonis i et u commixtum. Hinc in gothicis nominibus propriis apud auctores latinos occurrentibus, exscribitur eo, ex. gr.: Theodoricus ( þiudareiks). Hinc etiam ratio datur, cur ex una parte in iv, ex altera autem in ju incidat. In iv transiens occurrit in kniu gen. knivis, triu gen. trivis, 0926 þius gen. þivis, qius plur. qivai; transiens in ju datur in plur. sunjus, handjus, etc., cum hic etiam, ut supra 2) diximus, aliarum declinationum analogia u radicalis formae produci jubeat; sed genit. sunive i iterum assumit, quapropter u in v commutatur.

§ 32. Nunc vero serie gothicarum vocalium absoluta, nobis restat, nonnullas affectiones, quibus vel omnes in genere, vel saltem plurimae vocales subjacent, hic breviter describere. Jam vero hae affectiones sunt: productio, correptio, absonantia, debilitatio, ruptio, apocope, syncope, hiatus et contractio.

1) Productio est transitus vocalis brevis in suam 0927 longam respondentem, ut a in o (§ 22, 7) , i in ei (§ 23, 6) , u in iu (§ 31, 2) .

2) Correptio vocalis per consonantem sequentem efficitur. Liquidae praesertim, necnon s, z, h et f vocalem praecedentem regulariter corripi jubent, cum scilicet una vel plures consonantes in eadem syllaba sequuntur, ex. gr.: balgs, allai, malmo, valdan, halbs, hals, salt, milds, filleins, hilms, hilpan, dulgs, fulls, mulda, vamba, mammo, svimmam, trimpan, dumbs, andanumts, laggs, band, dragk, fanþ, manna, ansts, briggan, drigkan, sigqan, vinds, vinnan, gaminþi, juggs, bistugqs, mundrei, kunnan, kunþs, vargs, arms, þarbs, vardja, varþ, bairgan, svairban, vairdus, vairþs, fairra, fairzna, baurgs, þaurfts, vaurd, vaurts, maurþr, wass, asts, ïst, fisks, brusts, razn, andavizn, anabuzns, mahts, raihts, sauhts, hafts, gifts, skufts.

«Annotatio 1.—Vocalis autem non corripitur, quando consonans liquidam sequens non ad eamdem radicis syllabam, sed ad terminationem pertinet, ex. gr.: smals, fuls, sums, vans, muns, gaurs, valjan, gramjan, sunja, harjis, gabaurjaba, gataurnan.

«Annotatio 2.—In plurimis casibus litterae l, m, n, r, s in se et propter se correptionem attrahere videntur, unde fieri potest, ut in scriptione vel sine necessitate geminentur, vel, ubi etymologia geminationem postularet, simplices adhibeantur (§ 55, annot. 1, 2) .»

3) Absonantia in eo consistit, quod vocalis syllabae radicalis sive per deductionem sive per vocabuli formationem juxta certas regulas in aliam transeat. Dantur quaedam absonantiae series, quae tum duas, tum tres et etiam quatuor diversas vocales amplectuntur, quaeque ubi de formatione conjugationis fortis (§ 117, f, g) nec non et vocabulorum (§ 139, 143) quaestio erit, praecipue occurrent fusiusque tractabuntur. Hic vero sufficiat, ex istis classibus praecipuas in ordine ad sonum excerpere, unde sequentes evadant classes:

In prima, secunda et tertia classibus a pura radicis vocalis praevalet, in quarta i, in quinta u, in sexta autem, omnium imperfectissima, iterum apparet a, in quo latens longum o radicis per absonantiam corripi videtur; qua de causa quaeritur, utrum haec classis secundariam radicum formationem ex secunda 0928 et tertia classibus non exhibeat, ut, ex. gr., ganoh derivatur a nahan, quod ipsum ad verbum primae classis deperditum pertinet (§ 26, 4) , vel ut vrohjan ad quoddam vrakan, vrok referendum, quod ex vrikan, vrak deductum est. Pro hac affinitate etiam militant, quod plurima verba, ad hanc classem pertinentia, in praesenti j advocant, id est, debiliter conjugantur. Ad sextam et alia absonantiae classis, rarior equidem, proxime accedit, nempe:

7 ^a classis: ai,e o o ai,e quae in verbis reduplicatis tantummodo occurrit (§ 126) . In hac classi e praesentis primitiva esse videtur, ante alias vocales non remanens equidem (§ 25, 1, c) , sed in verbis, quorum radicalis syllaba vocali desinit, cum ai ejus sono affini commutata, eodem prorsus modo atque in similibus casibus (§ 26, 3) au τοῦ o personam gerit.

«Annotatio 1.—Quod autem tres priores classes maximam inter se habeant relationem, vel primo intuitu patet. In his enim triadem vocalium gothicarum sese evolventem vidimus, unde non immerito propter a dominans, eis, ut primitivis, primam sedem adscripsimus. In quarta et quinta classibus, quae arctissimam quoque affinitatem inter se habent, a prorsus deficit, iterum tantummodo apparens hic i, illic u, quorum absonantia sive per productionem ( ei, iu), sive per ruptionem ( ai, au) efficitur. Nunc vero cum productio et ruptio latiorem simplicis sonorum systematis evolutionem supponit, has classes proinde ut posteriores habuimus; sextam autem, sive quia e prima deducta est, sive quia recentissima aut saltem imperfectissa, immamediate post eas ad ultimum locum remisimus.

«Annotatio 2.—Quamvis absonantia in formanda conjugatione forti praecipue appareat, dantur tamen nonnulli casus, in quibus evidenter ad hanc conjugationem referri nequit, ut in dogs, a dag, hobains a haban, ganohs a nahan, quae omnia ad analogiam sextae classis efformantur, licet verbum dagan, dog, haban, hob mirum simul et inadmissibile videatur (propter conjectum Nahan, Noh, vid. § 26, 4). Aliud exemplum absonantiae irregularis praebet briggan, brahta, quod primam classem sapiens, primitivum forsan brigan, brag conjiciendum exhibet, ex quo per introductionem nasalis (ut in standan, stoþ, vel in þagkjan, þahta) novum praesens, et per latiorem formationem praeteriti, etiam in nonnullis aliis verbis occurrentem (coll. mag, mahta, og, ohta etc.), novum praeteritum cum debili flexione exortum est.»

4) Quem influxum habet absonantia in vocalem syllabae radicalis, eum etiam habet debilitatio in vocalem syllabae formativae. Huic affectioni sola vocalis a subjacet, quae sub ejus influxu cum i vel u commutatur; atqui debilitatio tum ex natura vocalis 0929 consonantem vel praecedentis vel sequentis, tum ex additione longioris syllabae formativae dependet nec non et in formatione sive declinationis sive conjugationis formarum adhibetur. Jam vero usus ejus ex sequentibus praeceptis regulari potest:

a) A in i debilitatur:

aa) Ante dentales et sibilantes, ex. gr.: in declinatione Viga gen. vigis (§ 64, 4) , in conjugatione lagja , lagji s, lagji þ, lagja m, lagjiþ, lagja nd, particip. lagi þs (§ 113) ;

bb) Cum syllabam formativam altera cum a sequitur; sic eo modo dativus hanin a radice Hanan illustrandus est (§ 88, 4) , licet suum a, dativi characteristicum, commutaverit; nam formas hanana, hanina, ut ad hanin deveniat, percurrisse censetur. Eadem ratio fortasse valet pro i ante substantivorum terminationes þa, lo, etc., ex. gr.: daubiþa a Dauba, kauriþa a Kaura, svikniþa a Svikna, barnilo a Barna, in quibus eo magis i ad dentales inclinare videtur, quod si dicatur quidem magula a Magu, non autem agluþa, manvuþa ab Aglu, Manvu, sed agliþa, manviþa.

b) A finale in u tunc debilitatur, cum in conjugatione a syllabae radicalis per transformationem in u incidit, sic in praet. plur. bundu n, bundu þ, bundu n, cum binda m, bindi þ, binda nd. Hujusmodi debilitatione etiam in verbis, qui u ut vocalem transmutationis in praeterito plur. non habent, occurrente, merito hanc formam primitivam et antiquissimam esse concluditur. Peculiaris est debilitatio in ainummehun loco ainammahun, ubi per longam sequentis syllabae attractam esse videtur.

5) Ruptio est permutatio τῶν i et u in ai et au. Consequitur partim ex regulis absonantiae (vid. supra 3), partim ex retrogrado influxu praecedentium consonantium r, h et w, et quidem in omnibus casibus locum habet, in quibus i et u reipsa longa sunt. Ruptio igitur in absonantiam ipsam realiter influit, cum ubicunque 0930 ex hujus regulis i vel u poni deberet, ai vel au usurpatur. Hinc novae absonantiae classes, quaesequuntur:

6) Apocope est rejectio vocalis a fine vocabuli; sic se habent in declinatione dativi hanin, vatin loco hanina, vatina; composita cum uh enclitico, ut þammuh, anþaranuh, loco þamma-uh, anþarana-uh; et etiam þat-ïst, kar-ïst, nist, nibai, loco þata ïst, kara ïst, ni ïst, ni ïbai.

7) Syncope est rejectio vocalis inter duas consonantes positas; quod fit in declinatione pro vatna, namna, cum hairtona (§ 90, annot.) et pro ainnohun loco ainanahun (§ 111, β) , in conjugatione autem pro praeterito bruhta loco brukida, þahta loco þagkida, etc. (§ 128, annot. 4) .

8) Hiatus est concursus duarum vocalium ad diversas syllabas pertinentium, ut in gaarman, wauh, laudeikaia, fiaþva, ïesus, saian, bauan, etc. Jam vero quosdam hiatus dari non posse, jam supra (§ 25, 1 c; 26, 3) ostendimus; alios Gothus temperat sive j post i introducendo, unde fijaþva loco fiaþva, sijum loco sium, etc., sive i et u in semi-vocalem respondentem commutando, unde sunjus, loco sunius, sunive loco suniue, mavi loco maui, etc., vel tandem h interjiciendo (§ 22, annot. 1) .

9) Contractio est duarum vocalium concurrentium in unam redactio, ut in sokeiþ loco sokiiþ, vel in fret (si haec lectio legitima est) loco fraat.