II. De Adjectivo.
(Coll. Welman, Das gothische Adjectivum, Stettin 1835.)

0965 § 97. In declinatione adjectivi eadem fere ac in declinatione substantivi redeunt consideranda; triplex scilicet primo evolvitur pro triplici generum numero; subdividitur deinde in vocalicam et consonanticam declinationem, et tandem varias subit affectiones, prout ejus radicalis forma una trium vocalium a, i vel u desinit. Id autem animadvertas, quod adjectiva in i non tam substantivis simili radice gaudentibus 0966 (§ 75 sqq.) quam subtantivis in a cum i praecedente (§§ 67, 70, 73) respondeant, ita ut forsan meliori jure radicalis forma -ja illis attribueretur. Caeterum adjectivo casus sunt et numerus sicut et substantivo. Nunc vero ratione habita terminationum nominativi, sequens generalis tabula exaratur:

A. Vocalica Declinatio.

§ 98. 1. Radicalis forma -a: Goda.

Sic declinantur: abrs fortis, agls turpis, ïnahs prudens, unairkns impius, framaldrs aetate provectus, alls omnis, arms miser, bairhts manifestus, baikrs amarus, bauþs mutus, biuhts assuetus, blinds caecus, braids latus, gaurs tristis, afguds impius, gaguds pius, gods bonus, -dogs -duanus daubs stupidus, usdauds sollicitus, diups profundus, dumbs mutus, dvals fatuus, gadobs decorus, lausquiþrs jejunus, hafts affectus, haihs luscus, -hairts -cors , ushaists egenus, halbs dimidius, halks miser, halts claudus, hauhs altus, hauns humilis, hanfs debilis , hulþs propitius, hlutrs purus, gaþaurbs modestus, þaurfts necessarius, þarbs necessarius, þarihs impexus, novus, hauhþuhts, mikilþuhts superbus, þvairhs iracundus, ïbns simplex, ïbuks retrorsus, kalds frigidus, niuklahs recens natus, aljakuns alienus, etc., airþakunds terrestris, etc., kunþs notus, etc., laggs longus, samalauds aequalis, similis, etc., lasivs infirmus, lats piger, unleds pauper, galeiks similis, etc., fralets manumissus, liubs dilectus, galaubs, galubs pretiosus, etc., galings mendosus, liuts simulator, uslukns reclusus, lustusams desideratus, mahts possibilis, gamaids infirmus, impotens, untilamalsks protervus, friaþvamilds pius, naqaþs nudus, ganohs sufficiens, andaneiþs adversarius, andanems acceptus, juggs juvenis, garaids constitutus, raihts rectus, rauds ruber, unmanariggvs immansuetus, rums spatiosus, gariuds verecundus, urrugks reprobatus, saþs saturatus, unandsoks impugnabilis, siuks aegrotus, skulds debitus, gaskohs calceatus, slaihts planus, smals parvus, snutrs prudens, aglaitgastalds turpe lucrum sectans, stamms mutus, svarts niger, svers honoratus, svikns innocuus, svinþs fortis, tils opportunus, untals stultus, triggvs fidelis, unvahs irreprehensibilis, anavairþs futurus, andvairþs praesens, viþravairþs oppositus, vairþs dignus, vans deficiens, defectus, lausavaurds vaniloquus, etc., handuvaurhts manufactus, etc., gavaurts radicatus, vars sobrius, veihs sanctus, vilvs rapax, gavamms impurus, unvamms immaculatus, ïnvinds perversus, unvits inscius, fullavits perfectus, vulþrs potior, 0968 vunds vulneratus, vods insanus, fagrs utilis, -falþs plex , faurhts timidus, gafaurs dispositus, unfaurs garrulus, þrutsfills leprosus, fulls plenus, froþs prudens, faihufriks avarus, gawairbs jungibilis, etc., weihts levis, unweils continuus, weits albus; ahmeins spiritualis, airþeins terrenus, aiveins aeternus, barizeins hordeaceus, gulþeins aureus, eisarneins ferreus, þaurneins spineus, leikeins corporalis galaubeins fidelis, liuhadeins lucidus, muldeins pulvereus, pistikeins pisticus, riqizeins tenebrosus, seiteins quotidianus, silubreins argenteus, staineins lapideus, triveins ligneus, filleins pelliceus; unaivisks inconfusibilis, barnisks parvulus, gudisks divinus, haiþivisks sylvestris, mannisks humanus, funisks igneus; ansteigs gratus, usbeisneigs longanimis, gabeigs dives, hroþeigs victor, þiuþeigs bonus, laiseigs aptus ad docendum, listeigs astutus, mahteigs potens, andanemeigs curans, uhteigs otiosus, sineigs senex, gavairþeigs pacificus, vaurstveigs efficax, gavizneigs laetus, audags beatus, gredags famelicus, unhunslags non libans, manags multus, modags iracundus, vulþags nobilis; unbarnahs filiis orbatus, stainahs petrosus, vainahs miser, vaurdahs litteralis; handugs sapiens, uhtiugs otiosus; leitils parvus, mikils magnus, ubils malus; unfairins, usfairins inculpatus, fulgins absconditus; samasaivals unanimis; skaþuls noxius; ainakls unicus, derelictus.

«Annotatio 1.—Adjectiva quorum radix in s desinit, s terminationis in nominativo sing. masc. ad instar substantivorum rejiciunt: gaqiss consentiens, hlas laetus, laus vacuus, sves particularis, ungatass inordinatus, usviss vanus, hindarveis dolosus, etc., unvis incertus.

«Annotatio 2.—Dubitatur utrum, radice in v terminata, hoc post i et a veniens in u, quemadmodum pro substantivis contingit, in nominativo sing. masc. et neutr. convertatur, et qius, faus, usskaus, aut favs, usskavs, ut ea glossarium exhibet, legenda sint. Immutatum autem v syllabae derivativae remanet in lasivs Cor. II, X, 10.

«Annotatio 3.— R autem praecedente, subsistit in nominativo sing. masc. s radicale, ex. gr.: svers, vars, gaurs, excepto tamen anþar alius

«Annotatio 4.—Vocativus casus nonnisi raro in vocalica forma et in singulari tantum occurrit: masc. bauþs Mc. IX, 25, fem. audahafta Luc. I, 28; alias consonantica forma potissimum usurpatur.

«Annotatio 5.—Forma nominativi et accusativi s. neutr. in ata cum forma apocopata vicissim usurpatur, ex. gr.: nom. allata Mth. V, 18, 30, veihata Rom. VII, 12, acc. daubata Mc. VIII, 17, mikilata Mc. XIV, 15, vairþata Luc. III, 8, juggata Mc. II, 22, svaleikata Mth. IX, 8, hauhata Luc. IV, 5, cum all Mth. VII, 19; Phil. III, 8, mikil Mc. IV, 39, 41. wirþ Cor. I, XVI, 4, jugg Luc. V, 39, svaleik Luc. IX, 9, hauh Mc. IX, 2.

§ 99. 2. Forma radicalis -i: Suti mitis, Hraini purus, Nivi novus, VILþI silvestris.

0969 In hac declinatione, circa formam nominativi sing. ex qua accusativus et genitivus partim derivant, major versatur difficultas, quippe quae non satis frequenter appareat, ut tuto de ea lex generalis feratur. Ut ut est, sequentes sint animadversiones:

1) Masculinum:

a) Pristina forma in -is fuisse videtur, ex qua tum detractione, tum productione reliqui educuntur casus; jam vero haec forma non jam amplius occurrit, nisi in airknis sanctus et sutis mitis Tim. I, III, 3 ( navis mortuus Rom. VII, 8) . Equidem adesse potest in airzis falsus, analaugnis absconditus, unnutis inutilis, vailameris laudabilis, etc., sed pro ea etiam airzeis, analaugns, unnuts, vailamers adhiberi potuit;

b) Ï finale deest in hrains mundus Mth. VIII, 3, aljakuns alienus Rom. XI, 24, gamains socius Rom. XI, 17, gafaurs modestus Tim. I, III, 2, andanems acceptus Luc. IV, 24, bruks utilis Tim. II, IV, 11 (bleiþs benignus Luc. VI, 36; Tit. I, 8) , nec non et ubi vocalis longa vel diphthongus in radice praecedit, ut sunt: auþs desertus, riurs corrumpibilis, sels bonus, skeirs manifestus, voþs acceptus, vailamers laudabilis, anasiuns visibilis, analaugns absconditus, andasets abominabilis, skauns pulcher, ufaiþs juratus, bireks periclitans, anahaims domesticus, afhaims peregrinus, sleiþs saevus, kaurs gravis, unqeþs ineffabilis, speds tardus, alevs olivarius, usgruds segnis, reiks rex, princeps;

c) I vero in ei dilatatur in alþeis senex Joan. III, 4, vilþeis agrestis Rom. XI, 17; quod fit etiam praecedentibus 0970 duabus consonantibus, quarum prior liquida est, ut fairneis senex, airzeis falsus, mildeis mollis, tener, ïngardeis inquilinus. Eadem terminatio etiam probabiliter adhibetur, quemadmodum in substantivis, ubi brevis syllaba formativa praecedit, ex. gr.: framaþeis alienus, qua de re tamen non exstat argumentum. Denique dubium est, utrum dauþubleis vel dauþublis mortalis dicendum sit;

d) Radice vocalice finita, vocalem inter et terminationem j immittitur, ut in niujis novus Cor. I, V, 7, ubillojis malefactus, fullatojis perfectus; vel, cum vocalis radicalis est i, hoc et i terminationis in ei commiscentur, ut in freis liber Cor. I, VII, 21, 22. Sicut niujis etiam undarleijis infimus spectandum est, modo Eph. III, 8 lectio sit legitima.

e) Necnon quando syllaba radicalis brevis est simul et consonantice finita, idem j terminationi praeponitur, ut in sakjis litigiosus Tim. I, III, 3 (nisi hoc sit substantivum), warjis quis Luc. IX, 46; sic insuper in aljis alius, grindafraþjis pusillanimis, samafraþjis unanimis, unkarjis incurius, unsibjis iniquus, gaviljis volens, midjis medius.

2) Neutrum:

a) Quae adjectiva in masculino i rejiciunt, hoc etiam in neutro communiter expungunt, ex. gr.: hrain Mth. VIII, 3, analaugn Mc. IV, 22, unsel Mth. VI, 23, audaset Luc. XVI, 15, gamain Rom. XIV, 14, andanem Luc. IV, 19, bruk Tim. II, II, 21; attamen occurrit etiam vailameri Phil. IV, 8, unde masculinum vailameris concludi potest. Anasium Skeir. II, d ex 0971 novis Castillionaei investigationibus falsa est lectio in anasiun convertenda;

b) Quae in masculino in eis desinunt, neutrum in i formant, ut vilþi Mc. I, 6, h. l.;

c) Quae tandem radicalem syllabam brevem vel vocalice finitam habent, non nisi plena forma -jata probabiliter gaudent, ut niujata Mth. IX, 17.

3) Femininum:

a) Quae in masculino et neutro i rejiciunt, femininum in exemplis saltem praesentibus masculino conveniens habent: sels Cor. I, XIII, 4, skeirs Skeir. IV, b, bruks Tim. I, IV, 8; Skeir. IV, b. Forma voþi Cor. II, II, 15, ad instar substantivorum efformata, unica est et forsan librarii negligentia orta; ut ut est, masculinum voþis supponendum est, ad quod fem. voþi eodem modo refertur, atque neutrum vailameri ad vailameris. Quoad navis Rom. VII, 8, irregulariter constructum esse quemadmodum eodem loco nimands (pro nimandei) constat;

b) Alia hujus declinationis adjectiva terminationem -ja probabiliter habuerunt, quod tamen pro solis niuja Joan. XIII, 34, (acc.) gavilja Cor. I, VII, 12 et frija Rom. VII, 3 certum est.

«Annotatio.—Nonnullorum vocabulorum declinatio indeterminatur, ut airknis Tim. I, III, 3, unairknai Tim. II, III, 2; unmildjai Tim. II, III, 3, friaþvamildai Rom. XII, 10.»

§ 100. 3. Forma radicalis -u: Hardu durus.

Occurrit tantum in nominativo sing. masc., fem. et neutr. et in accusativo sing. neutr., caeteris casibus ex forma radicali i formatis, sic.:

Sic declinantur: aggvus arctus, aglus difficilis, laushandus vacuus, hnasqus delicatus, þlaqus tener, qairrus mansuetus, manvus paratus, tulgus stabilis filufaihus multivarius, þaursus aridus.

B. Consonantica Declinatio.

101. Forma radicalis -a:

Eo modo declinantur adjectiva, quorum radicalis forma i- vel -u habet, addito tamen, quod j terminationi praeponatur, ex. gr.: niuja, niujo, niujo; hardja, hardjo, hardjo.

Plurima adjectiva in consonantica tantum forma occurrunt, ex. gr.: usfairina, unfairina inculpatus, usvena sperans, usfilma perterritus, ushaista pauper, alaþarba indigens, inops, unvita inscius, fullavita perfectus, ïngardja inquilinus, usgrudja segnis, unkarja incurius, svultavairþja morti proximus, moribundus.

«Annotatio.—Ab ainaha unicus, femininum ainoho irregulariter efformatur.»