IV. De Pronomine.

A. Pronomina Personalia.

§ 106. Pronomina personalia nullius sunt generis, excepta tertia persona, cui cum reflexivo sine genere etiam aliud cum genere conceditur. Nec non et pro personali pronomine praeter singularem et pluralem numerum datur dualis, qui in substantivis et adjectivis exsolevit.

aa. Pronomen Sine Genere.

«Annotatio 1.—Loco ugkis occurrit etiam forma apocopata ugk Eph. VI, 22, nisi, quod est probabilissimum, propter ïst sequens similitudine deceptus, librarius is illud omiserit.

«Annotatio 2.—Quod loco ugkis, igqis etiam uggkis, iggqis scriptum sit, vid. § 40, 5; de lectione autem inqis Luc. XIX, 31, vid. etiam ibid. annot

«Annotatio 3.—Formae reflexivi non ad singularem tantum, sed etiam ad dualem et pluralem numerum inserviunt.

«Annotatio 4.—Diversae formae uns et unsis in eo inter se discrepare videntur, quod unsis primitiva forma sit pro duplici casu inserviens, deinde in uns detracta, et potissimum sub ea specie in accusativo usurpata, sive quia hic casus etiam in substantivis et adjectivis dativo brevior est, sive pro alia ratione.»

bb. Pronomen Cum Genere.

B. Possessiva.

§ 107. Suam formam possessiva a genitivo personalium pronominum mutuantur (§ 152) , et sicut adjectiva, licet vocalice tantum, declinantur.

1. Persona.

Dualis.

Nusquam occurrit: ugkar, ugkar, ugkara sonaret.

2. Persona.

Occurrit tantum in dativo sing. fem. ïgqarai Mth. IX, 29.

«Annotatio 1.—Loco nominativi pronominis possessivi 3 pers. genitivus pronominis personalis usurpatur, vid. Syntaxim.

«Annotatio 2.—Ab unsar, ïzvar (et probabiliter etiam ab ugkar, ïgqar) plena forma neutri ( unsarata, etc.) nusquam reperitur.»

C. Demonstrativa.

§ 108. Demonstrativa sunt sa ὁ, sah hic, jains ille, his is, sama idem, silba ipse.

α. sa ὁ.

«Annotatio 1.—Neutrum þata ante ïst vocalem finalem communiter rejicit: þat-ïst Mc. VII, 2; Joan. VI, 29; Rom. VII, 18; IX, 8, 9; X, 6, 8; Cor. I, IX, 3; Philem. 12.

«Annotatio 2.—Hujus pronominis datur insuper forma instrumentalis þe, quae tantummodo ante comparativum (Skeir. IV, d) et tanquam pars particularum duþe et biþe occurrit.»

β. sah hic.

Hoc pronomen ex praecedenti, addito uh enclitico, derivat, sequentique modo declinatur:

γ. jains ille.

Ut adjectivum, licet in vocalica tantum declinatione, regulariter flectitur.

δ. his is.

Hoc pronomen ad demonstrandum tempus tantummodo usurpatur in sing. acc. masc. ( hina) et neutr. ( hita) et dat. masc. ( himma).

ε. sama idem. ζ. silba ipse.

Utrumque pronomen adjectivorum ad instar consonantice declinatur.

D. Relativum.

§ 109. Relativum ex particulis ïzei et ei efformatur, quarum prior post substantiva vel demonstrativa absolute ponitur, posterior vero tanquam enclitica ad pronomina personalia ( ïkei Cor. I, XV, 9; II, X, 1; Tim. I, I, 15; þuei Rom. XIV, 4; þuzei Mc. I, 11; Luc. III, 22; þukei Mc. I, 11 marg., juzei Luc. XVI, 15; Cor. II, VIII, 10; Gal. V, 4; Eph. II, 13, 17; Thess. I, II, 13, ïzvizei Gal. III, 1) et ad demonstrativum appenditur; porro relativum sequenti modo declines:

«Annotatio.—Pro nominativo sing. fem. forma sei communior occurrit, legitur tamen soei apud Luc. VIII, 43; Joan. XI, 2; Cor. I, VII, 13; Tim. I, V, 5.»

E. Interrogativa.

§ 110. α. was quis?

«Annotatio 1.—Hujus pronominis adest forma instrumentalis we apud Mth. V, 47: VI, 25, 31; Mc. IV, 30; IX, 50; Luc. VII, 31, etc.

«Annotatio 2.—Formae plurales equidem non occurrunt, sed ex indefinito wasuh partim suppleri possunt; 0979 accusativus fem. waisos Thess. I, IV, 2 in warjos pariter est emendandus.»

β. waþar uter?

Occurrit tantum in nominativo sing. masc. et neutr. et sicut unsar declinandum esset, uti ex compositis waþaruh, ainwaþaruh concluditur.

γ. warjis quisnam?

Warjis, neutr. warjata, fem. warja (Mc. XII, 28) ad normam niujis (§ 99) omnino flectitur, ex. gr.: masc. sing. acc. warjana Joan. XIII, 22, dat. warjamma Mc. XII, 23, gen. warjis Luc. XX, 33; plur. nom. warjai Joan. VI, 64, acc. warjans Joan. XIII, 18; neutr. sing. gen. warjis Joan. X, 32.

F. Indefinita.

§ 111. α. sums quidam.

Regulariter flectitur: neutr. sum, sumata, fem. suma, etc.

β. ainshun ullus, aliquis.

Pluralis.

Deest.

γ. washun quispiam.

Non occurrit nisi in nominativo sing. masc.

δ. alls omnis, totus.

Ut adjectivum regulariter flectitur.

0980 ε. wasuh quilibet, quicumque.

In plurali numero reperitur tantum accusativus masc. wanzuh Mc. VI, 7; Luc. X, 1.

Eodem modo declinatur significatione aequivalens þiswazuh.

ζ. waþaruh utervis.

Occurrit tantum in dativo sing. masc. waþarammeh Skeir. V, d.

Eodem modo flectitur ainwaþaruh eamdem habens significationem.

η. warjizuh quisque.

Pluralis.

Deest.

Sic declinatur ainwarjizuh unusquisque.

G. Correlativa.

§ 112. Correlativa sunt wileiks qualis, svaleiks talis, welauds quam, quantum, svalauds tam, tantum, quae sicut adjectiva regulariter flectuntur.

B. De Conjugatione.

(Vid. Gräfe de forti et debili conjugatione in Petropolitano ( St.-Petersbourg) Bulletin scientifique, 1837, nº 15.)

§ 113. In conjugatione persona, numerus, modus, tempus et geuus sunt examinanda.

Persona et numerus triplex; nam praeter singularem et pluralem verbo est insuper dualis, cui tamen tertia persona non subjicitur (vid. § 187, 2) . Personarum terminationes in praesenti sequentes primitus fuisse videntur: Sing. 1 a, 2 is, 3 iþ; Dual. 1 os, 2 ats; Plur. 1 am, 2 iþ, 3 and.

Eae adhuc in priori (primitiva) conjugatione occurrunt, varias mutationes ex praecedenti radicis vocali in posteriori passae (§ 127) . Praeteritum per absonantiam vel duplicationem primitus formatum, nullam habet personalem terminationem in 1 et 3 personis sing.; in 2 vero sing. t, in dual. 1 u, 2 uts, in plur. tandem 1 um, 2 uþ, 3 un affiguntur. Jam vero supra (§ 32, 4 a) monuimus, quod i 2 et 3 personarum sing. et 2 personae plur. ex a fuerit debilitatum.

Modus in verbo triplex: indicativus scilicet, conjunctivus (subjunctivus) et imperativus; quibus adjicias ut formas nominales infinitivum et participium, hoc ultimo pro sua forma et significatione inter adjectiva remittendo (§ 103)

0980 Tempora vero tantum sunt duo: praesens nempe et praeteritum. Utrum in bairaiþ Gal. V, 10, svignjaiþ Col. III, 15 et tiuhaiþ Thess. I, IV, 14 peculiaris conjunctivi recentior forma lateat, dubium est, de qua vid. § 182, annot. 7 et § 186, annot. 4.

Genus tandem verborum triplex est: activum, passivum et medium, neque passivum est completum, neque medium occurrens nisi in nonnullis fragmentis.

§ 114. Discrepante significatione, discrepat formandi ratio; porro tres dantur conjugationes: fortis scilicet, debilis et mixta, ex. gr.: vakan, vakjan, vaknan—ganahan, ganohjan, ganohnan—þairsan, þaursjan, þaursnan. Jam vero forma radicalis primae seu fortis conjugationis per consonantem, secundae vero seu debilis conjugationis per vocalem, tertiae tandem seu mixtae per litteram n ad formativam pertinentem desinunt.

Primae conjugationis verba intransitivam significationem plerumque habent, in secundam vero transeuntia fiunt transitiva, ex. gr.: sitan sedere, satjan ponere, ligan jacere, lagjan jacere, vindan volvi, vandjan volvere, vertere, sigqan, (siggqan) mergi, sagqjan mergere, brinnan uri, branjan urere, nisan sanari, nasjan sanare, hneivan declinare, hnaivjan humiliare, reisan surgere, 0981 raisjan excitare, driusan cadere, drausjan jacere. Urrinnan exire, urranjan oriri facere. In tertia vero conjugatione transitivae vel activae primae et secundae conjugationum significationes evadunt neutrae passivitatemque sapiunt, ex. gr.: bindan ligare, bundnan ligari, giutan fundere, gutnan fluere, dishniupan disrumpere, dishnaupnan disrumpi, þairsan siccare, þaursnan arere, fraliusan perdere, fralusnan perire, lukan claudere, luknan recludi, disskreitan scindere, disskritnan scindi, gatairan destruere, gataurnan destrui, skaidan separare, skaidnan separari, aukan augere, auknan crescere, blindjan caecare, blindnan caecari, gabigjan locupletare, gabignan locupletem esse, dauþjan occidere, dauþnan mori, drobjan turbare, drobnan terrere, fraqistjan perdere, fraqistnan perdi, gaqiujan vivificare, gaqiunan vivificari, gahaftjan ligare, gahaftnan ligari, adhaerere, hailjan sanare, hailnan sanari, ufarhafjan extollere, ufarhafnan extolli, superbire, þlahsjan terrere, þlahsnan turbari, mikiljan magnificare, mikilnan gloriari, afslauþjan terrere, afslauþnan terreri, svinþjan corroborare, svinþnan corroborari, gagavairþjan reconciliare, gagavairþnan reconciliari, veihan sanctificare, veihnan sanctificari, fulljan replere, fullnan repleri.

§ 115. Tres conjugationes in formando praeterito praesertim discrepant, quippe cum hoc in prima per absonantiam et duplicationem, in secunda et tertia per propriam terminationem ad radicem verbi affixam et ex forti verbo absolute existenti adhuc dignoscendam (§ 127) efficiatur. Secunda vero et tertia conjugationes in eo inter se discriminantur, quod praesens in secunda debiliter, id est per vocalem terminatione praepositam, in tertia vero, fortiter, ut in prima, id est, per terminationem radici verbi consonantice finitae immediate praefixam, formetur. Nec non in imperativo eadem adest discrepantia, cum in prima et tertia conjugationibus consonantice, in secunda vero vocalice desinat.

Ex gravi influxu, quem in totam gothicam linguam absonantia exercet, hoc concludendum est, quod conjugatio absonans, id est, prima, antiquissima sit et longe primitiva. Cum absonantia etiam geminatio a primaevis temporibus viguisse videtur, quae vero, ubi absonantia ad discriminanda tempora suffecit, exsolere potuit, atque non nisi exceptione, in lingua, uti nunc apparet, cum absonantia simul usurpari. Serius autem, permittente sermonis indole, partim ex nominalibus radicibus, partim, auxiliante absonantia, ex verbis primae conjugationis, secunda et tertia primam originem habuerunt.

§ 116. Sequitur tabula generalis formas conjugationis sub uno intuitu exhibens.