II. De Tempore.

§ 179. In gothica lingua sunt activo duo tempora, praesens scilicet et praeteritum, passivo autem et medio, tantummodo praesens; praeteritum vero passivum auxiliante visan aut vairþan circumscribitur (§ 181). Futurum equidem deest; sed quod ut aliquid certi in futuro proponitur, per praesens ind., quod autem ut aliquid incerti, per conjunctivum praes. exprimitur. Sunt etiam nonnulla auxiliaria ad illud circumscribendum (§ 182).

§ 180. I. Jam vero Praesens usurpatur

1) Quando de actione praesenti, vel anterius incoepta, sed adhuc perseverante, aut nondum absoluta, necnon et universali, universaliterve 1041 accepta; hinc ubi de moribus, habitibus, in proverbiis agitur: Rom. VII, 1, vitoþ fraujinoþ (κυριεύει), mann, sva lagga weila sve libaiþ (ζῇ); Cor. I, XVI, 19 goljand (ἀσπάζονται) ïzvis aikklesjons asiais, goleiþ (ἀσπάζονται) ïzvis akvila jah priska, at þaimei jah salja (ξενίζομαι); Cor. II, XIII, 9 faginom (χαίρομεν), þan veis siukam (ἀσθενῶμεν), ïþ jus svinþai sijuþ (ἦτε); Mc. X, 38 magutsu (δύνασθε) driggkan stikl, þanei ïk driggka (πίνω); Mc. III, 32 aiþei þeina jah broþrjus þeinai jah svistrjos þeinos uta sokjand (ζητοῦσι) þuk; Joan. XI, 9 tvalif sind (εἰσίν) weilos dagis, jabai was gaggiþ (περιπατῇ) ïn dag, ni gastiggqiþ (προςκόπτει), unte liuhaþ þis fairwaus gasaiwiþ (βλέπει), Mc. VII, 4 ïudaieis niba ufta þvahand (βαπτισωνται), ni matjand (ἐσθίουσι); Mc. IV, 29 biþe gibada akran, ïnsandeiþ (ἀποστέλλει) gilþa; Cor. II, IX, 7 hlasana giband frijoþ (ἀγαπᾷ) guþ.

2) Pro futuro, vid. § 182, 1.

3) Ad vivacius narrandum (et praesens dicitur historicum), quandoque praeeunte exemplari graeco: Luc. VIII, 49 nauhþan ïmma rodjandin gaggiþ (ἔρχεται) sums manne; Joan. VI, 19 þaruh farjandans sve spaurde ·k· jah ·e· aiþþau ·l· gasaiwand (θεωροῦσιν) ïesu; IX, 13 gatiuhand (ἄγουσιν) ïna du fareisaium þana saei vas blinds; XI, 38 þanuh ïesus gaggiþ (ἔρχεται) du hlaiva; XI, 11 þo qaþ (εἶπε) jah afar þata qiþiþ (λέγει) du ïm. Ita etiam se habet Gothus, vel non praeeunte graeco, cum praesente et praeterito; Joan. XII, 22 gaggiþ (ἔρχεται) filippus jah qiþiþ (λέγει) du andraiïn jah jah aftra andraias ja filippus qeþun (λέγουσι) du ïesua Mc. V, 15 jah atïddjedun (ἔρχονται) du ïesua jah gasaiwand (θεωροῦσι) þana vodan sitandan; 22 jah sai qimiþ (ἔρχεται) ains þize synagogafade jah gadraus (πίπτει) du fotum ïesuis; 40 ïesus ganimiþ (παραλαμβάνει) allan þis barnis jah aiþein jah þans miþ sis jah galaiþ ïnn (εἰςπορεύεται). Communiter tamen pro historico Graecorum praesente usurpatur praeteritum: Mth. VIII, 4 jah qah (λέγει) ïmma; VIII, 7; VIII, 20, 26; XXVI, 71; Mc. I, 12 ahma ustauh (ἐκβάλλει) ïna ïn auþida; 21 jah galiþun (εἰςπορεύονται) ïn kafarnaum; I, 30, 37, 38, 40; II, 3, 4, 5, 10, 17, 18; III, 13, 20, 31; IV, 36, 38; V, 19, 35; VI, 1, 30; VII, 1, 32; X, 49; XVI, 4; Luc. XVI, 7; XIX, 22; Joan. VI, 5, 20; IX, 17; XI, 29; XIII, 24; XVIII, 28; XIX, 9, 10.

1) Saepe pro graeco perfecto

a) Cujus sensum praesentialem verbo respondente Gothus exhibet; sic convertit Mc. IV, 29 παρέστηκεν ὁ θερισμός (venit) per atïst asans (praesto est); Tim. II, IV, 6 καιρὸς τῆς ἐμῆς ἀναλύσεως ἐφέστηκε per mel meinaizos disvissais atist; Luc. VIII, 20 ἡ μήτηρ σου καὶ οἱ ἀδελφοί σου ἑστήκασιν ἔξω per aiþei þeina jah broþrjus þeinai standand uta; Cor. I, XV, 1; Rom. IX, 19 βουλήματι αὐτοῦ τίς ἀνθέστηκε per viljan ïs was andstandiþ (ita enim loco andstandi legendum est, þ a librario propter þ immediate sequens praetermisso, quemadmodum Cor. II XIII, 1042 3, cf. ad Cor. II, III, 2); VIII, 38 πέπεισμαι (persuasus sum) per gatraua (credo); XIV, 14 οἶδα καὶ πέπεισμαι per vait jah gatraua; item Cor. II, X, 7; Gal. V, 10; Phil. I, 14; Thess. II, III, 4 πέποιθα i. q. πέπεισμαι) pariter per gatraua; Joan. VIII, 55 ἐγνώκατε (cognovistis) per kunnuþ (scitis); Tim. I, V, 8 τὴν πίστιν ἤρνηται (abdicavit) per galaubein ïnvidiþ (negat). Vice versa Gothus transvertit Mc. VIII, 3 μακρόθεν ἥκουσι (praesto sunt) per fairraþro qemun (venerunt); Luc. XV, 27, Joan. VIII, 42 et alibi; XI, 28 ὁ διδάσκαλος πάρεστι (adest) per laisareis qam (venit); Mth. VI, 2 ἀπέχουσι (habent) τὸν μισθὸν αὐτῶν per andnemun (receperunt) mizdon seina; Gal. IV, 20 ἀποροῦμαι (conterritus sum) per afslautiþs ïm (perf.); Phil. I, 17 κεῖμαι (jaceo) per gasatiþs ïm positus sum.

«Annotatio 1.—Gothus autem in praeterito graeco per praesens gothice vertendo deficit Tim. II, III, 15, et Joan. VI, 42, quibus in locis οἶδας (scis) et οἶδαμεν (scimus) per kunþes (nosti) et kunþedum (novimus); Rom. XI, 20 ἕστηκας (stas) et Cor. II, I, 24 ἕστηκατε (statis) per gastost (stetisti) et gastoþuþ (stetistis); Rom. XIII, 2 ἀνθέστηκε (obstat) per andstoþ (obstitit) convertit.»

b) Cum actio praeterita, sed in suis consecutionibus perseverans, exhibetur: Joan. V, 45 εἰς Μωσῆν ὑμεῖς ἠλπίκατε (spem vestram posuisti et adhuc ponitis) vertitur per du mose jus veneiþ (speratis); V, 37 ὁ πέμψας με πατὴρ αὐτὸς μεμαρτύρηκε (testificatus est et ejus testimonium adhuc valet) περὶ ἐμοῦ per saei sandida mik atta sah veitvodeiþ (testificatur) bi mik; hinc Gothus convertit etiam XIV, 7 γινώσκετε τὸν πατέρα μου καὶ ἑωράκατε (vidisti eum et videtis nunc adhuc in me) per kunnuþ attan meinana jah gasaiwiþ (videtis); et responsum Jesus apud Mth. IX, 2, 5; Mc. II, 5, 9; Luc. VII, 47, 48: ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου (peccata tua remissa sunt, remissaque remanent) etiam per fraletanda þus fravaurhteis þeinos (remittuntur tibi); Rom. VII, 2 ἐὰν ἀποθάνῃ ὁ ἀνὴρ, κατέργηται (est et remanet soluta) ἡ γυνὴ ἀπὸ τοῦ νόμου τοῦ ἀνδρός per jabai gasviltiþ aba, galausjada (solvitur) qens af þamma vitoda abins.

5) In oratione obliqua et etiam in sententiis subordinatis, plerumque praeeunte graeco: Mc. X, 47: gahausjands þatei ïesus sa nazaraius ïst (est, ἐστί); Joan. VI, 24 gasaw managei þatei ïesus nist (οὐκ ἒστι) jainar; Rom. XI, 32 galauk guþ allans ïn ungalaubeinai, ei allans gaarmai (ἐλεήσῃ); Skeir. V, a gasok, ei galaisjaina sik. Et invito graeco: Luc. V, 26 fullai vaurþun agisis qiþandans, þatei gasaiwam (εἴδομεν) vulþaga himma dago; Joan. IX, 32 fram aiva ni gahausiþ vas, þatei uslukiþ (ἀνέῳξεν) augona blindamma. E contrario Thess. I, III, 4 fauraqeþum izvis þatei anavairþ vas uns (μέλλομεν) du vinnon agliþos.

«Annotatio 2.—Cum autem interpres in aliis locis graecum praesens per praeteritum explicat, ex eo oritur, quod peculiariter, sed non semper judiciose, textum suum intelligat, Joan. VI, 32 atta meins gaf 1043 δίδωσι) ïvis hlaif; 37 all þatei gaf (δίδωσι) mis atta, du mis qimiþ; VIII, 45 þatei sunja rodida (λέγω), ni galaubeiþ mis; XIV, 31 ak ei ufkunnai so manaseþs, þatei ik frijoda (ἀγαπῶ) attan meinana—urreisiþ (vid. § 179 annot. 1) ; XIX, 4 attiuha ïzvis ïna ut, ei viteiþ, þatei ïn ïmma ni ainhun fairino bigat (εὑρίσκω); Tim. I, 5, 18 qaþ (λέγει) gameleins; Tim. II, II, 17 vaurd ïze sve gund vuliþ, þizeei vesun (ἐστίν) ymainaius jah filetus; Cor. II, I, 4 gaþrafstjam þans ïn allaim aglom þairh þo gaþlaiht, þizaiei gaþrafstidai sijum (παρακαλούμεθα) silbans fram guþa; Eph. II, 22 ïn þammei jah jus miþgatimridai sijuþ (συνοικοδομεῖσθε) du bauainai guþa. Praesertim in determinando tempore, cum scilicet Gothus pro puncto temporis, usque quod aliquid evenit, tempus potius a quo res contingit, exhibere mavult: Mc. VIII, 2 ïnfeinoda (σπλαγχνίζομαι) du þizai managein, unte ju dagans þrins miþ mis vesun (fuerunt, gr. προςμένουσι) jah ni haband (ἔχουσι), wa matjaina; Luc. XV, 29 sva filu jere skalkinoda (servivi, gr. δουλεύω) þus jah ni wanhun anabusn þeina ufariddja (παρῆλθον); Joan. XIV, 9 svalaud melis miþ ïzvis vas (fui, gr. εἰμί), jah ni ufkunþes (ἐγνωκας) mik.»

§ 181. II. Praeteritum ponitur 1) Pro graeco imperfecto:

a) Mc. I, 13 andbahtidedun διηκόνουν; 21 laisida ἐδίδασκε; 30 svaihro seimonis lag (κατέκειτο) ïn brinnon; 35 ïesus jaina baþ (προςηύχετο); XI, 8 sumai astans maimaitun (ἔκοπτον); us bagmam jah stravidedun (ἐστρώννυον) ana viga.

b) Imperfectum pass. vertitur per participium praet., auxiliante praeterito verbi visan: Mc. I, 5 daupidai vesun (ἐβαπτίζοντο) allai; Joan. III, 23; Luc. I, 65 ïn allai bairgahein ïudaias merida vesun (διελαλεῖτο) alla þo vaurda; XXIII, 3 svaei sunus munds vas (ἐνομίζετο) ïosefis; IV, 1 ïesus tauhans vas (ἤγετο) ïn ahmin ïn auþidai; VII, 12; VIII, 27, 29, 37; XVI, 19; XVII, 27; Joan. VI, 18; Rom. VII, 6; Cor. I, XI, 23; Neh. V, 18. Semel occurrit Mc. VI, 3 gamarzidai vaurþun (ἐσκανδαλίζοντο) ïn þamma.

2) Pro perfecto:

a) Mth. IX, 22 galaubeins þeina ganasida (σέσωκε) þuk; Mc. V, 34; Mc. I, 38 gaggam du þaim bisunjane haimom jah baurgim, ei jah jainar merjau, unte duþe qam (ἐξελήλυθα); VII, 29 usïddja (ἐξελήλυθε) unhulþo us dauhtr þeinai; XI, 2 bigitats fulan gabundanana, ana þammei nauh ainshun manne ni sat (κεκάθικε); XIII, 23 fauragataih (προείρηκα) ïzvis allata; XIV, 42 sa levjands mik atnewida (ἤγγικε), etc.; Luc. VII, 16 praufetus mikils urrais (ἐγήγερται); Cor. II, XV, 12.—Joan. III, 29 faheds meina usfullnoda (πεπλήρωται); XII, 27 saivala meina gadrobnoda (τετάρακται); Mc. XI, 21 smakkabagms gaþaursnoda (ἐξήρανται); Cor. I, XVI, 9 haurds mis usluknoda (ἀνέῳγε); Cor. II, VI, 11.

b) Perfectum pass. transitivis exprimitur:

aa) Communiter adhibitis participio praet. et praesente 1044 verbi visan: Mth. X, 30 ïzvara tagla haubidis alla garaþana sind (ἠριθμημέναι εἰσί); Mth. XI, 10 bi þanei gameliþ ïst (scilicet in scriptura, γέγραπται); Mc. I, 2; VII, 6; XI, 17; Luc. II, 23; III, 4; IV, 4; X, 26; Rom. VIII, 36; Cor. II, VIII, 14; Luc. IV, 12 giþan ïst (scilicet in scriptura, εἴρηται) ni fraisais fraujan; Mc. IV, 11 ïzvis atgiban ïst (δέδοται) kunnan runa; Luc. IV, 6; VIII, 10; Joan. VII, 8 meinata mel ni nauh usfulliþ ïst (πεπλήρωται); 47 ïbai jah jus afairzidai sijuþ (πεπλάνησθε); XVII, 10; XVIII, 37; Rom. VII, 2; XIII, 1; Cor. I, I, 13; IV, 4; VII, 14, 27; Cor. II, VII, 4; VII, 13; IX, 2, 3; Gal. V, 4; VI, 14; Phil. III, 12; IV, 12; Col. I, 16; IV, 3; Tit. I, 15. Jam vero non nisi raro verbum substantivum participio praeponitur et quidem tantummodo ubi negatione attrahitur vel praeeunte graeco prius mittitur: Joan. VI, 65 nibai ïst atgiban; VIII, 41 ni sijum gabauranai; XII, 14 svasve ïst gameliþ; XVI, 24 bidjaiþ eï faheþs ïzvara sijai usfullida (ᾖ πεπληρωμένη); XVII, 23 ïk ïn ïm jah þu ïn mis, ei sijaina ustauhanai (ὦσι τετελειωμένοι); Cor. II, IV, 3 jabai ïst gahulida (ἐστι κεκαλυμμένον), Cor. I, VII, 15 nist gaþivaiþs, Tim. II, II, 9 nist gabundan.

bb) Raro autem adhibitis participio praet. et praeterito verbi visan vel vairþan: Mc. X, 40 þata du sitan af taihsvon meinai aiþþau af hleidumein nist mein du giban alja þaimei manviþ vas (ἡτοιμασται); Gal. II, 7 þai þugkjandans ni vaiht anaïnsokun ak þata viþravairþo gasaiwandans, þatei gatrauaida vas mis (πεπίστευμαι) aivaggeljo; IV, 23; Mc. IX, 42.—Mc. III, 26 jabai satana usstoþ ana sik silban jah gadailiþs varþ (μεμέρισται), ni mag gastandan; Joan. XVI, 11 parakletus gasakiþ þo manaseþ bi staua, þatei sa reiks þis fairwaus afdomiþs varþ (κέκριται); Cor. II, VII, 11; Gal. II, 23.

Semel Gothus circumscribit cum haban et participio praet. ad objectum relato, more Latinorum: Tim. I, IV, 2 afstandand sumai atsaiwandans laiseino unhulþono gatandida habandane svesa miþvissein (maculatam habentium conscientiam, gr. κεκαυτηριασμένων τὴν συνείδησιν). Item de praeterito per faura strictius determinato dicendum est: Luc. XIV, 24 ni ainshun manne jainaize þize faura haitanane pro τῶν κεκλημένων; alias vero simplex participium sufficit, ex. gr.: gabaurans pro γεγεννημένος Joan. IX, 32.

Quemadmodum in oratione obliqua praesens loco praeteriti pro sensu ponendum est (§ 180, 5) , ita etiam perfectum loco plusquamperfecti usurpatur: Mc. XVI, 4 gaumidedun þammei afvalviþs ïst (ἀποκεκύλεσται) sa stains.

3) Pro plusquamperfecto:

a) Mc. XIV, 44 atgaf (δεδώκει) sa levjands ïm bandvon; XV, 7 ïn auhjodau maurþr gatavidedun (πεποιήκεισαν); 10 ïn neiþis atgebun (παραδεδώκεισαν) ïna þai gudjans; XVI, 9 usvarp (ἐκβεβλήκει) sibun unhulþons; Luc. VIII, 2, 29, 35, 38; Joan. VI, 17; VII, 30; VIII, 20; XI, 13, 19, 30; XIV, 7; Skeir. VII, d 1045 ( gasaw jag - gahausida, viderat et audiverat); ἐκάθητο Mc. X, 46 et εἱστήκει Joan. VII, 37; XVIII, 5, 16, 18 Gothus convertit ut simplicia praeterita pro sensu (sedit, stetit) per sat et stoþ.

b) Plusquamperfectum pass. ubique auxiliantibus participio praet. et praeterito verbi visan circumscribitur: Mth. VII, 25 razn gasuliþ vas (τεθεμελίωτο) ana staina; Luc. VI, 48; Luc. IV, 29 ana fairgunja baurgs gatimrida vas (ᾠκοδόμητο); XVI, 20 lazarus atvaurpans vas (ἐβέβλητο) du daura; Joan. XI, 44 vlits ïs auralja bibundans scilicet vas (περιεδέδετο); XIX, 11 ni aihtedeis valdufnje ainhun ana mik, nih vesi þus atgiban (ἦν δεδομένον) ïupaþro; Joan. IX, 22 συνετέθειντο in mediali sensu usurpatur, quod Ulfilas per gaqeþun sis tradidit.

4) Pro aoristo:

a) Mth. V, 28 wazuh saei saiwiþ qinon du luston izos, ju gahorinoda (ἐμοίχευσεν) ïzai; VII, 22 niu þeinamma namin praufetidedum (προεφητεύσαμεν) jah þeinamma namin unhulþons usvaurpum (ἐξεβάλομεν) jah þeinamma namin mahtins mikilos gatavidedum (ἐποιήσαμεν), etc.

b) Pro aoristo pass. Gothus adhibet participium praet.:

aa) Cum praeterito verbi vairþan: Mth. XI, 19 usvaurhta gadomida varþ (ἐδικαιώθη) handugei; XXVII, 8 duþþe haitans varþ (ἐκλήθη) akrs jains akrs bloþis; 3 ïesus du stauai gatauhans varþ (κατεκρίθη); Mc. II, 27 sabbato ïn mans varþ gaskapans (ἐκτίσθη); IX, 4 ataugiþs varþ (ὤτφθη) ïm helias miþ mose; XVI, 11 hausjandans þatei libaiþ jah gasaiwans varþ (ἐθεάθη), ni galaubidedun; Luc. VII, 35; VIII, 5, 20; IX, 36; XV, 24, 32; XVI, 1; XVII, 14, 18; Joan. IX, 2, 19, 20, 34; XII, 38; XV, 18; XVI, 21; XVII, 12; Rom. VII, 4, 6, 10; XI, 17, 24 ( usmitans jah ïntrusgans varþ); XV, 4; Cor. I, I, 13; VII, 18; XV, 54; Cor. II, IV, 1; VII, 14; XII, 4, 12; Eph. I, 13; III, 8; Phil. III, 12; Col. I, 16, 26; Thess. II, II, 3; Tim. I, I, 16; II, 13, 14 ( varþ uslutoþs); III, 16; IV, 14; VI, 10; Neh. VI, 15, 16 ( varþ usfulliþs); VII, 1;

bb) Cum praeterito verbi visan, pariter ac in circumscribendis imperfecto et plusquamperfecto: Mc. I, 9 qam ïesus fram nazaraiþ jah daupiþs vas (ἐβαπτίσθη); XV, 15 peilatus ïesus atgaf, ei ushramiþs vesi (σταυρωθῇ); 28 miþ unsibjaim rahniþs vas (ἐλογίσθη); Luc. II, 18 svasve rodiþ vas (ἐλαλήθη) du ïm; IV, 26 ïnsandiþs vas (ἐπέμφθη) helias ïn saraipta; 27 ni ainshun ïze gahrainiþs vas (ἐκαθαρίσθη) alja naiman; Joan. VII, 39 ïesus nauhþanuh ni hauhiþs vas (ἐδοξάσθη); IX, 32; XII, 5, 16; XVIII, 36; Cor. I, I, 13; VII, 20, 21, 24; X, 2; XV, 4; Cor. II, I, 8; VII, 7, 9; XI, 25, 33; XIII, 4; Gal. II, 3; III, 1, 27; Eph. I, 11; III, 3, 10; Col. III, 15; Thess. I, III, 1; Tim. I, I, 13; Neh. V, 17.

cc) Cum praesenti verbi visan, sicut ac in circumscribendo perfecto: Mth. V, 21 hausideduþ þatei qiþan ïst (ἐῤῥέθη) þaim airizam; Luc. II, 11 spillo 1046 ïzvis faheid mikila, sei vairþiþ allai managein, þatei gabaurans ïst (ἐτέχθη) ïzvis nasjands; X, 20 faginod ïn þammei namna ïzvara gamelida sind (ἐγράφη) ïn himinam; 22 all mis atgiban ïst (παρεδόθη) fram attin; Joan. XIII, 32 jabai guþ hauhiþs ïst (ἐδοξάσθη) ïn ïmma, jah guþ hauheiþ ïna; XV, 8; XVI, 21 (ubi gabauran ïst barn passive pro γυνὴ γεννήσῃ convertitur), Rom. IX, 12; Cor. I, V, 7; VII, 34; XII, 13; XV, 5, 6; subscript.; Cor. II, XII, 7; subscript.; Gal. II, 17; V, 13; Eph. III, 5; IV, 1, 4, 7, 21, 30; Phil. I, 29; III, 8; Thess. I, III, 7; Thess. II, I, 10; Tim. I, II, 7; VI, 12; Tim. II, I, 11; Tit. I, 3.—Mc. III, 21 qeþun þatei usgaisiþs ïst (ἐξέστη) propter orationem obliquam dicitur, coll. supra § 180, 5.

«Annotatio.—Ubi vero quaeque harum trium circumscribendi rationum adhibenda sit, difficile definiri potest, earum discrepantia individuali apparente. Ex variis autem locis, in quibus hae diversae rationes promiscue usurpantur, ut Joan. XIII, 31 nu gasveraids varþ (ἐδοξάσθη) sunus mans jah guþ hauhiþs ïst (ἐδοξάσθη) ïn ïmma, patet, quod varþ factum historicum, ïst vero factum remanens efficaciterque continuans indicet; caeterum hic locus inter alios probat, quantum interpres sensum exemplaris tetigerit in eumque altius penetraverit. Cor. I, VII, 22 saei haitans ïst et saei haitada indiscriminatim pro κληθείς ponuntur.»

5) Pro praesente vid. § 180, 4 et annot. 2.

§ 182. III. Futuro nulla equidem est peculiaris forma; futurum autem graecum saepe convertitur sive praesenti, sive circumscriptione adhibita.

1) Igitur pro graeco futuro praesens solemniter usurpatur, et equidem

a) Praesens indicativi: Mth. V, 8: μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ-τὸν Θεὸν ὄψονται: audagai þai hrainjahairtans, unte þai guþ gasaiwand; Mc. VIII, 37 τί δώσει ἄνθρωπος ἀντάλλαγμα τῆς ψυχῆς αὑτοῦ: wa gibiþ manna ïnmaidein saivalos seinaizos; Luc. XIX, 44 ἥξουσιν ἡμέραι ἐπὶ σὲ καὶ περιβαλοῦσιν οἰ ἐχθροί σου χαρακά σοι καὶ περικυκλώσουσί σε καὶ συνέξουσί σε πάντοθεν, καὶ ἐδαφιοῦσίσε καὶ οὐκ ἀφήσουσιν ἔν σοι λίθον ἐπὶ λίθῳ: qim and dagos anaþus jah bigraband fijands þeinai grabai þuk jah bistandand þuk jah bivaibjand þuk allaþro jah airþai þuk gaïbnjand jah ni letand ïn þus stain ana staina; Rom. IX, 25 καλέσω τὸν οὐ λαόν μου λαόν μου: haita þo ni managein meina managein meina; Mth. XI, 23 kafarnaum þu und himin ushauhida dalaþ und halja galeiþis (καταβιβασθήσῃ); Joan. XVI, 20 amen qiþa ïzvis, þei greitiþ jah gaunoþ (κλαύσετε καὶ θρηνήσετε) ïþ manaseþs faginoþ (χαρήσεται); Tim. II, II, 11 jabai miþgadauþnodedum jah miþlibam (συζήσομεν), jabai gaþulam jah miþþiudanom (συμβασιλεύσομεν); Cor. II, XII, 15 gabaurjaba fraqima jah fraqimada (δαπανήσω καὶ έκδαπαναθήσομαι) faur saivalos ïzvaros; Rom. XI, 22 jabai þairhvisis ïn selein, aþþan jah þu usmaitaza (ἐκκοπήσῃ); Mc. X, 33 sunus mans usgibada (παραδοθήσεται) þaim ufargudjam; Cor. I, XV, 51 allai ïnmaidjanda 1047 (ἀλλαγησόμεθα); Mc. XIII, 25 mahteis þos ïn himinam gavagjanda (σαλευσθήσονται), etc.;

b) Praesens conjunctivi, solemniter in sententiis subjunctivis, interrogativis et ubique futurum ad imperativum proxime accedit: Mc. IX, 19 o kuni ungalaubjando, und wa at ïzvis sijau (ἔσομαι), und wa þulau (ἀνέξομαι) ïzvis (usque dum vobiscum esse debeo? usque dum pati vos debeo?); Luc. IV, 8 fraujan ïnvitais (προςκυνήσεις) jah ïmma ainamma fullafahjais (λατρεύσεις, servire debeo); Joan. VIII, 22 nibai usqimai (ἀποκτενεῖ) sis silbin (nonne interficiet seipsum?); VI, 68 frauja du wamma galeiþaima (ἀπελευσόμεθα, nonne ire debemus, possumus?); Luc. XIX, 31 jabai was ïgqis fraihnai, duwe andbindiþ, sva qiþaits (ἐρεῖτε) du ïmma (dicere potest, debet); Philem. 22 venja ei þairh bidos ïzvaros fragibaidau (χαρισθήσομαι) ïzvis; Mc. VIII, 12 amen qipa ïzvis, jabai gibaidau (δοθήσεται) kunja þamma taikne; Mth. VI, 7 þugkeiþ ïm ei ïn filuvaurdein seinai andhausjaindau (εἰςακουσθήσονται). Item etiam Mth. V, 33, 39, 41; X, 26; Mc. III, 27; X, 7; XI, 13; XII, 9; XVI, 13; Luc. I, 13, 31, 60; III, 10, 12; IV, 8, 12; VI, 42; VIII, 17; X, 6; XVI, 3; XVII, 4; XVIII, 8; XX, 15; Joan. V, 47; VII, 31, 35; IX, 21; XV, 20; XVI, 26; Rom. VIII, 35; XI, 14, 19, 21, 35; Cor. I, VII, 16; XI, 22; Cor. II, IX, 19; XI, 30; XIII, 1; Gal. V, 12; VI, 4; Thess. I, III, 3; Tim. I, III, 5; Neh. VII, 3.

In interrogationibus indirectis et oratione obliqua adhibetur praesens conjunctivi, ubi verbum principalis sententiae in praeterito ponitur: Mc. III, 2 vitaidedun ïmma, hailidedi (θεραπεύσει) sabbato daga; Luc. VI, 7; Mc. XI, 18 sokidedun waiva ïmma usqistidedeina (ἀπολέσουσιν). Quapropter Joan. V, 45 (μὴ δοκεῖτε) þatei ïk vrohidedjau ïzvis non explicandum est.

«Annotatio 1.—Saepe autem ex diversa tantum lectione indicativus vel conjunctivus diverso usurpatur, ut Cor. II, XIII, 1; in sententia enim ἐπὶ στόματος δύο μαρτύρων καὶ τριῶν σταθήσεται πᾶν ῥῆμα cod. B futurum per conjunctivum gastandei, cod. A autem per indicativum gastandiþ convertit. Sed quandoque etiam Gothus in eadem sententia indicativum vel conjunctivum pro libitu suo adhibet: Mc. IX, 39 ni mannahun ïst, saei taujiþ (ποιήσει) maht ïn namin meinamma jah magi (δυνήσεται) ubilvaurdjan mis; Luc. I, 31 sai ganimis (συλλήψῃ) ïn kilþein jah gabairis (τέξῃ) sunu jah haitais (καλέσεις) namo ïs ïesus; Joan. XV, 20 jabai mik vrekun jah ïzvis vrikand (διώξουσι), jabai mein vaurd fastaidedeina jah ïzvar fastaina (τηρήσουσι); Rom. XI, 14 andbahti mein mikilja, ei waiva ïn aljana brigga (παραζηλώσω) leik mein jah ganasjau (σώσω) sumans us ïm; Cor. II, IX, 10 sa andstaldands fraiva þana saiandan jah hlaiba du mata andstaldiþ (χορηγήσει) jah managjai (πληθυνεῖ) fraiv ïzvar jah vahsjan gataujai (αὐξήσει) akrana usvaurhtais ïzvaraizos; coll. 2).

«Annotatio 2.—Quoniam Gothus futurum, quando ad imperativum accedit, conjunctivo tradit, 1048 eodem etiam modo hoc convertit, ubi negatione comitatur (οὐ c. fut.): Mth. V, 21 ni maurþrjais (οὐ φονεύσεις, non occidas); 33 ni ufarsvarais (οὐκ ἐπιορκήσεις); Luc. IV, 12; Rom. VII, 7; XIII, 9: Cor. I, IX, 9; Cor. II, V, 3.

«Annotatio 3.—Econtrario conjunctivum aorist. cum οὐ μή, qui sensum futuri prae se fert, ordinario per indicativum praes. (coll. §, 183) Gothus exhibet: Mth. V, 18 und þatei usleiþiþ himins jah airþa, jota ains aiþþau ains striks ni usleiþiþ (οὐ μὴ παρέλθῃ) af vitoda; 20 qipa ïzvis þatei nibai managizo vairþiþ ïzvaraizos garaihteins þau þize bokarje, ni þau qimiþ (οὐ μὴ εὶσέλθητε) ïn þiudangardjai himine; 25 qiþa þus, ni usgaggis (οὐ μὴ ἐξέλθῃς) jainþro, unte usgibis þana minnistan kintu; X, 42; Luc. I, 15; IX, 27; X, 19; XVIII, 17; Joan. VI, 35, 37; VIII, 51; X, 5, 28; XIII, 38; Cor. I, VIII, 13; Gal. IV, 30; Thess. I, IV, 15; V, 3.—Conjunctivus autem non nisi raro ponitur: Luc. XVIII, 7 ïþ guþ niu gavrikai (οὐ μὴ ποιήσῃ) þans gavalidans seinans; Joan. XVIII, 11 stikl þanei gaf mis atta, niu drigkau (οὐ μὴ πίω) þana; VIII, 52 jabai was mein vaurd fastai, ni kausjai (οὐ μὴ γεύσηται) dauþau; Gal. V, 16.»

2) Quandoque autem Gothus circumscriptione uti mavult; quo in casu nonnulla verba usurpat, quae graecis μέλλειν et ἔχειν respondent, ut skulan, munan, skaftjan sik, praesertim skulan duginnan et haban cum infinitivo: Luc. I, 66 galagidedun þo vaurda ïn hairtin seinamma qiþandans, wa skuli þata barn vairþan (ἔσται); VI, 25 vai ïzvis jus hlahjandans nu, unte gaunon jah gretan duginnid (πενθήσετε καὶ κλαύσετε); Joan. XII, 26 þarei ïk ïm, þaruh sa andbahts meins visan habaiþ (ἔσται). Jam vero haec circumscriptio praecipue adhibetur, ubi praesens et futurum contextim stantia discriminanda sunt: Phil. I, 18 fagino jah faginon duginna (χαίρω καὶ χαρήσομαι); Cor. II, XI, 12 tauja jah taujan haba (ποιῶ καὶ ποιήσω); Thess. II, III, 4 taujiþ jah taujan habaiþ (ποιεῖτε καὶ ποιήσετε). In hoc casu commutantur etiam conjunctivus et indicativus: Joan. V, 47 þande jainis melam ni galaubeiþ (πιστεύετε), waiva meinaim vaurdam galaubjaiþ (πιστεύσετε); Cor. I, XI, 22 wa qiþau ïzvis, hazjau (ἐπαινέσω) ïzvis, in þamma ni hazja (ἐπαινῶ). Vel pro futuro ponitur compositum cum ga-: Luc. XVII, 8 bigaurdans andbahtei mis, unte matja jah drigka (φάγω καὶ πίω), jah biþe gamatjis jah gadrigkais þu (φάγεσαι καὶ πίεσαι); Joan. XVI, 16 leitil nauh jah ni saiwiþ (θεωρεῖτε) mik jah aftra leitil jah gasaiwiþ (ὄψεσθε) mik; XVI, 19; Rom. IX, 15 gaarma (ἐλεήσω) þanei arma (ἐλεῶ), jah gableiþja (οἰκτειρήσω) ubi supplendum est þanei bleiþja (οἰκτείρω), non autem gaþleiþja ut in annot. ad h. l. asseritur.

«Annotatio 4.—Cum examinantur loca, ut Mth. V, 8; Mc. XIII, 26; XIV, 62; XVI, 7; Luc. III, 6; XVII, 21; Joan. XI, 40 in quibus ὄψομαι semper per gasaiwan redditur, dum praesens saiwan sonat, hoc quidem conjici posset, Gothum composito sensum futuri exhibere voluisse; licet tamen formae cum 1049 ga- saepe eo modo inveniantur, occurrunt etiam simplicia pro futuro convertendo, ex. gr.: δώσω semper traditur per giba, vid. Mc. VIII, 37; XII, 9; XIII, 22, 24; Luc. I, 32; IV, 6; XVI, 12: XX, 16; Joan. VI, 27; XI, 22; XIII, 26; XIV, 16; XVI, 23; Tim. II, II, 7.

«Annotatio 5.—Necnon et indicativus pro praesenti et futuro graeco indiscriminatim ponitur: Joan. XIV, 12 saei galaubeid mis þo vaurstva, þoei ik tauja (ποιῶ), jah ïs taujiþ (ποιήσει) jah maizona þaim taujiþ (ποιήσει); Tim. II, II, 12 jabai afaikam (ἀρνούμεθα) jah ïs afaikiþ (ἀρνήσεται) uns; Luc. IV, 6 þus giba (δώσω) þata valdufni þize allata, unte mis atgiban ïst jah þiswammeh þau viljau giba (δίδωμι) þata; Cor. II, XI, 18 wopand jah ïk wopa (καύχωνται κἀγὼ καυχήσομαι); coll. Cor. II, I, 10 ïzei us svaleikaim dauþum uns galausida jah galauseiþ (ῥύεται), du þammei venidedum ei galauseiþ (ῥύσεται); 13 ni alja meljam ïzvis alja þoei ufkunnaiþ (ἐπιγιγνώσκετε). aþþan venja ei und andi ufkunnaiþ (ἐπιγνώσεσθε). Intellectu difficilis est Joan. XIII, 32 guþ hauheiþ (altat) ïna ïn sis jah suns hauhida (altavit) ïna, cum in graeco textu bis adsit futurum.

«Annotatio 6.—Quoad vero futurum verbi subst. (ἔσομαι) exprimitur a) per indicativum et conjunctivum praes. verbi visan: Mth. XXVII, 64 ïst (ἔσται) so speidizei airziþa vairsizei þizai frumein; Mc. VI, 11 amen qiþa ïzvis. sutizo ïst (ἔσται) saudaumjam aiþþau gaumaurjam þau þizai baurg; Luc, V, 10; XIV, 10; Joan. VIII, 36; XIV, 17; Mth. V, 48 sijaiþ (ἔσεσθε) nu jus fullatojai svasve atta ïzvar fullatojis ïst: Mc. IX, 19 und wa at ïzvis sijau (ἔσομαι); 35 jabai was vili frumists visan, sijai (ἔσται) allaize aftumists; X, 8, 43; Luc. I, 20, 34; IX, 41; XVII, 31; XVIII, 13; Joan. VIII, 55; Cor. II, XII, 6; Tim. II, II, 2; b) per indicativum verbi vairþan: Mth. V, 21 saei maurþreiþ, skula vairþiþ (ἔσται) stauai; V, 22; VIII, 12 jainar vairþiþ (ἔσται) grets jah krusts tunþive; XI, 22, 24 (in loco parallelo apud Mth. VI, 11, dum illic ἔσται ïst sonat, hic vertitur vairþiþ); Mc. X, 31 managai vairþand (ἔσονται) frumans aftumans jah aftumans frumans; XII, 7, 23; XIII, 19; Luc. I, 14, 33, etc. Raro autem per merum conjunctivum verbi vairþan: Luc. VI, 40 gamanvids warjizuh vairþai (ἔσται) sve laisaris ïs; Cor. II, III, 7, 8 jabai andbahti dauþaus varþ vulþag—waiva nei mais andbahti ahmins vairþai in vulþau. Hinc in circumscriptione per verba visan et vairþan utrumque pro futuro ponitur: Luc. I, 37 ἀδυνατήσει unmahteigs ïst; Rom. VIII, 39 δυνήσεται mahteiga ïst; Luc. X, 25 κληρονομήσω arbja vairþa; Gal. V, 21; Col. III, 4 φανερωθήσεσθε bairhtai vairþiþ; Joan. XI, 12 σωθήσεται hails vairþiþ; XVI, 20 λυπηθήσεσθε saurgandans vairþiþ; Phil. I, 20 αἰσχυνθήσομαι gaaiviskoþs vairþa; Luc. VI, 25 πεινάσετε gredagai vairþiþ; Tim. I, VI, 8 habandans usfodein jah gaskadvein þaimuh ganohidai sijaima (ἀρκεσθησόμεθα); Luc. XVIII, 18 wa taujands libainais aiveinons 1050 arbja vairþau? (κληρονομήσω). Quandoque per ïst et vairþiþ graecum ἐστί et ἔσται discriminandum esse videtur, ut Mth. VI, 22 jabai augo þein ainfalþ ïst (ἐστί), allata leik þein liuhadein vairþiþ (ἔσται); attamen immediate praecedit vs. 21 þarei ïst (ἔστι) huzd izvar, þaruh ïst (ἔσται ) jah hairto ïzvar.

«Annotatio 7.—Conspicuae sunt in locis Gal. V, 10 sa drobjands ïzvis sa bairaiþ (βαστάσει) vargiþa et Thess. I, IV, 14 guþ þans þaiei anasaislepun þairh ïesu tiuhaiþ (ἄξει) miþ ïmma, duae formae bairaiþ et tiuhaiþ, quae, si graecum futurum per indicativum conversum esset, bairiþ et tiuhiþ, si per conjunctivum, bairai et tiuhai sonarent. Non autem audiendi sunt, qui his locis librarii mendum adesse volunt; hoc enim prorsus sit improbabile, cum aliunde etiam Col. III, 15 haec forma tertia vice et equidem pro imperativo occurrat, vid. § 186, annot. 4; hic, quemadmodum ad Thess. l. l. dicendum est, hanc recentiorem esse pro conjunctivo formam.»

§ 183. IV. Futurum Exactum Gothus etiam vertit per praesens et equidem ordinario per praesens indicativi (vid. ad Thess. II, I, 10) : Mth. V, 20 nibai managizo vairþiþ (περισσεύσῃ) ïzvaraizos garaihteins, ni þau qimiþ ïn þiudangardjai himine; 21 saei maurþreiþ (φονεύσῃ), skula vairþiþ stauai; 22, 26 ni usgaggis jainþro unte usgibis (ἀποδῷς) þana minnistan kintu; Mc. II, 20 þan afnimada (ἀπαρθῇ) af ïm sa bruþfaþs, jah þan fastand; Joan. XIII, 38 hana ni hrukeiþ, unte þu mik afaikis (ἀπαρνήσῃ) kunnan þrim sinþam; Cor. I, XVI, 5 qima at ïzvis, þan makindonja usleiþa (διέλθω). Indicativus autem et conjunctivus commutantur: Mth. V, 19 saei nu gatairiþ (λύσῃ) aina anabuzne þizo minnistono jah laisjai (διδάξῃ) sva mans, sah minnista haitada ïn þiudangardjai himine, ïþ saei taujiþ jah laisjai (ποιήσῃ καὶ διδάξῃ) sva, sah mikils haitada ïn þiudangardjai himine; Mc. III, 27 ni manna mag kasa svinþis galeiþands ïn gard ïs vilvan, niba faurþis þana svinþan gabindiþ jah þana gard ïs disvilvai (δήσῃ—διαρπάσῃ). Evidenter quoddam discrimen statuere studuit Gothus apud Mth. V, 31 et 32 qiþan ïst þatei wazuh saei afletai (ἀπολύσῃ) qen, gibai ïzai ufstasseis bokos. ïþ ïk qiþa ïzvis þatei wazuh saei afletiþ (ἀπολύσῃ) qen seina, taujiþ þo horinon.