I. In quaestione Ubi?

1) Hic praesertim spectandum habemus adverbia, quae locum per se ipsa determinant: Cor. I, V, 12 wa mik jah þans uta (foris) stojan, niu þans ïnna (intra) jus stojiþ? Phil. II, 14 þaim afta (retro) ufarmunno, iþ duþaim faura (ante) mik ufþanja; Col. III, 1 þoei ïupa (superne) sind sokeiþ; Mc. XIV, 66 vas paitrus ïn rohsnai dalaþa (deorsum); Eph. II, 13 jus juzei simle vesuþ fairra (longe), vaurþuþ newa (prope) ïn bloþa xristaus; Joan. XI, 38 hulundi staina ufarlagida vas ufaro (superne). Item aljar alibi, war ubi? þar ibi, þarei ubi, her hic, jainar illic, vid. Gloss. hh. vv.

2) praepositiones et adverbia, quae, ut strictius determinent locum, objectum secum habent. Scilicet ad designandum respectum

a) In (interroganti ubi?), principaliter usurpatur ïn cum dativo: Mth. X, 32 atta meins, saei ïn himinam ïst; VIII, 6 þiumagus meins ligiþ ïn garda; Cor. II, I, 8 aglo unsara so vaur þano uns ïn asiai; I, 1 aikklesjo guþs so visandei ïn kaurinþon; Rom. VII, 18 ni bauïþ ïn mis, þat-ïst ïn leika meinamma þiuþ; Luc. III, 4 gameliþ ïst ïn bokom vaurde esaeiïns. Hinc etiam ad exprimendam existentiam in medio, inter: Mth. VIII, 10 ni ïn israela svelauda galaubein bigat; XI, 11 ni urrais ïn baurim qinono maiza ïohanne; XXVII, 56 ïn ïm vas marja. Alia exempla vid. Gloss. In B) 1).

Ad existentiam in loco accedit existentia, in super, quae per ana cum dativo redditur: Mc. I, 45 uta ana auþjaim stadim vas; IV, 31 kaurno sinapis minnist allaize fraive ïst þize ana airþai; II, 25 ahma veihs vas ana ïmma, vid. Gloss. Ana B) 1).

In medio super (inter) gothice est miþ: Mc. VII, 31 qam at marein galeilaie miþ þveihnaim markom (inter utrosque limites) daikapaulaios.

Contrarium vero existentiae in loco, id est, absentia a loco, per utana cum genitivo exhibetur: Skeir. III, b vitoþ garaidida azgon kalbons gabrannidaizos utana bibaurgeinais.

b) Juxta, ad, adhibetur at cum dativo: Mth. IX, 9 ïesus gasaw mannan sitandan at motai; V, 2 tva skipa standandona at þamma saiva; Cor. I, XVI 1161 6 at ïzvis vaitei salja, etc., vid. Gloss. At B) 1).

Raro autem usurpatur bi cum dativo, nam undgreipan bi handau (Mc. V, 41; IX, 27) jam est expressio figurata; in sensu magis proprio adhibetur post verba jurandi, et precandi, ut Mth. V, 34, 35, 36; V, 7; Cor. II, X, 1.

Relatio viciniae per newa cum dativo exprimitur: Joan. XI, 18 vas beþania newa ïairusaulymiam; Rom. X, 8 newa þus þata vaurd ïst. Sed prope, ante, per faur cum accusativo: Mc. 10, 46 blinda sat faur vig du aihtron; Luc. XVIII, 35.

Ad existentiam ad (relationem proximitatis) pertinet existentia cum (relatio communitatis), licet haec relatio propter personam quae in communione est, non localis sit; ut ut est, semper redditur per miþ cum dativo: Mth. XXVI, 69 jah þu vast miþ ïesua; Luc. II, 36 anna libaida miþ abin jera sibun; Mth. V, 41 jabai was þuk ananauþjai rasta aina, gaggais miþ ïmma tvos. Alia exempla vid. gloss. Miþ I. 1). Ubi autem haec relatio communitatis in sensu metaphysico sumitur, scilicet auxilii vel colloquii, tunc ordinario du (§ 246, 3) b) potissimum usurpatur.

Contrarium praecedentis, sine, per ïnuh cum accusativo vertitur: Joan. XV, 5 ïnuh mik ni maguþ taujan ni vaiht; Rom. X, 14 waiva hausjand ïnu merjandan etc., vid. gloss. Inuh.

c) Ante, coram, per faura cum dativo exhibitur: Rom. XIV, 10 allai gasatjanda faura stauastola xristaus; Mth. XI, 10 aggilus gamanveiþ vig þeinana faura þus; vid. gloss. Faura A) a)

Contrarium praecedentis, post, retro, per afar cum dativo: Luc. IX, 23 jabai was vili afar mis gaggan, afaikai sik silban; XIX, 14 baurgjans ïnsandidedun airu afar ïmma. Utraque praepositio etiam in sensu metaphysico usurpantur.

d) Trans, gr. πέραν, gothice dicitur hindar, quod tamen germanico hinter omnino respondet: Joan. III, 26 rabbei, saei vas miþ þus hindar jaurdanau, sa daupeiþ; VI, 22 managei stoþ hindar marein; vid. Gloss. Hindar II, 1).

e) Super, in, per ufar cum dativo exhibitur: Mth. XXVII, 25 varþ riqiz ufar allai airþai; VI, 14 atta izvar sa ufar himinam; vel per ufaro cum genitivo: Luc. X, 19 gaf ïzvis valdufni trudan ufaro vaurme jah skaurpjono; alibi etiam figurative: Eph. I, 21 guþ gasatida ïesu ïn taihsvon seinai ïn himinam ufaro allaize reikje jah valdufnje jah mahte etc., sicut et ufaro cum dativo: Luc. XIX, 19 þu sijais ufaro fimf baurgim; vid. gloss. Ufar.

Contrarium praecedentis, sub, subter, per uf cum dativo vertitur: Mc. IV, 32 magun uf skadau bagmis fuglos himinis gabauan; Cor. I, X, 1 attans unsarai uf milhmin vesun, vid. Gloss. Uf B) 1); per undaro cum dativo: Mc. VI, 11 mulda undaro fotum; VII, 28 hundos undaro biuda. Porro hoc est inter uf et undar discrimen, quod uf indicet objectum alii majori subjectum et ab eo coopertum esse et protectum, undar vero ostendat obiectum sub alio 1162 quidem positum, sed ita, ut utrumque se invicem protegant et cooperiant. Caeterum uf, sicut et ufar in sensu metaphorico sumi possunt, ut Gal. IV, 21 ufvitoda visan, etc., vid. gloss.

f) Contra, adversus, per viþra cum accusativo redditur: Mc. IV, 1 managei viþra marein ana staþa vas; 15 þaï viþra vig; Cor. I, XIII, 12 andvairþi viþra andvairþi; Luc. I, 73 guþ aiþ svor viþra abrahama (quod proprie dativi est forma, probabiliter in abraham immutanda, quippe cum a finale propter a initiale sequentis vocabuli sine dubio irrepserit); vel per andvairþis cum dativo: Mth. XXVII, 61 vas jainar marja magdalene jah so anþara marja sitandeins andvairþis hlaiva.

§ 245. II. In quaestione Unde?

1) Huc veniunt adverbia loci: Mc. V, 27 qens atgaggandei ïn managein aftana (retro, gall. de derrière) attaitok vastjai ïesuis, cujus loco reperitur in parallelis Mth. IX, 20 et Luc. VIII, 44 locis aftaro; Joan. VIII, 23 jus us þaim dalaþro (deorsum) sijuþ, ïþ ïk us þaim ïupaþro (superne, desuper) ïm, et cum eo ïupana, quod significationem magis temporalem, de novo, prae se fért (Gal. IV, 9) ; Mc. VII, 21 ïnnaþro (intrinsecus) us hairtin, manne mitoneis ubilos usgaggand; 18 all þata utraþro (extrinsecus) ïnngaggando ïn mannan ni mag ïna gamainjan; Cor. II, VII, 5 utana vaihjons, ïnnana agisa; Mth. XXVII, 55 vesun jainar qinons managos fairraþro saiwandeins; item aljaþro aliunde, waþro unde? þaþro inde, hac, jainþro illac, allaþro undique, vid. gloss. hh. vv.

2) Inter praepositiones et adverbia animadvertes: a ) Ad designandum motum a loco:

aa) Af cum dativo, proprie designans a loco superiori motum: Luc. XVI, 21 gairnida saþ ïtan drauhsno þizo driusandeino af biuda þis gabeigins; Mth. VII, 16 ïbai lisanda af þaurnum veinabasja? Luc. VI, 29 þamma nimandin af þus vastja jah paida ni varjais; Mc. XV, 21 undgripun seimona kyreinaiu qimandan af akra; XVI, 8 usgaggandeins af þamma hlaiva gaþlauhun; Phil. IV, 15 usïddja af makidonai; vid. gloss. Af I. 1);

bb) Fram cum dativo, proprie indicans simpliciter motum a loco: Mth. VIII, 11 managai fram urrunsa jah saggqa qimand; XXVII, 55 laistidedun afar ïesua fram galeilaia; Joan. VIII, 42 ïk fram guþa urrann; vid. gloss. Fram I. 1).

«Annotatio 1.—Post verba accipiendi, audiendi, videndi et similia, persona a qua accipitur, auditur, videtur, etc., quandoque cum at (apud) construitur, ita ut apud eam accipi, audiri, videri aliquid dicatur. Quemadmodum igitur adest Joan. VIII, 40 sunja hausida fram guþa, ita in Skeir. IV, d anafalh fulhsnja þoei gasaw jah gahausida at attin; insuper Mc. XII, 2 ïnsandida skalk ei at þaim vaurstvjam nemi akranis, ubi niman af sumere aliquid ab aliquo potius significat (Luc. VI, 29; XIX, 24, etc.) . Alia exempla vid. gloss. V. At B) 1) c); coll. Af I. 1) b).

«Annotatio 2.—Si quandoque af et fram cum genitivo construuntur: Mth. XXVII, 57 manna gabigs af 1163 areimaþaias; Mc. XV, 43; Joan. XI, 1 lazarus af beþanias; Luc. VIII, 49 gaggiþ sums manne fram þis fauramaþleis, hoc in priori casu ex eo venit, quod interpres male intelligens formam graecam imitatus sit, cum Joan. XII, 21 verterit filippus sa fram beþsaeida, et in posteriori mendum adsit, nisi ad ellipsim recurratur (coll. § 216, annot. 7).»

cc) Us cum dativo, proprie significans ex loco superiori motum: Mc. I, 11 stibna qam us himina; Joan. VI, 23 skipa qemun us tibairiadau; Luc. IV, 22 vaurda usgaggandona us munþa; I, 78 urruns us hauhiþai; 74 us handau fijande unsaraize galausidai; VI, 44 ni us þaurnum lisanda smakkans; Mth. XXVII, 64 urrais us dauþaim; Neh. V, 17 þai qimandans at unsis us þiudom ana biuda meinamma andnumanai vesun; Joan. VII, 52 þu us galeilaia ïs; Rom. subscript. du rumonim gameliþ ïst us kaurinþon; Joan. VIII, 44 jus us attin diabaulau sijuþ.

«Annotatio 3.—In genere tres supradictae praepositiones, fram scilicet, af et us, in metaphorico sensu usurpatae significant originem, unde aliquid prodit, et fram in particulari passivis verbis conjungitur, ut objectum, a quo quid efficitur, indicet. Quod si Germani praepositione von post verba dicendi, narrandi utuntur, hoc etiam apud Gothos jam in usu erat, siquidem cum bi communiter adhibito (§ 246 3) c) etiam fram usurpant, vid. gloss. hh. vv.»

Huc adducenda sunt adverbia utana, utaþro cum genitivo, ex, extra: Mc. VIII, 23 ustauh þana blindan utana veihsis; VII, 15 ni vaihts ïst utaþro mans ïnngaggando ïn ïna þatei magi ïna gamainjan.

b) Longe a, fairra cum dativo: Mth. VII, 23 afleiþiþ fairra mis; Luc. II, 37 ni afïddja fairra alh; vid. gloss. V. Fairra.

c) (Ex) ultra, hindana cum genitivo: Mc. III, 7, 8 filu manageins us galeilaia laistidedun afar ïmma jah us ïudaia jah us ïairusaulymim jah hindana ïaurdanaus.

d) De, and cum accusativo: Mth. VIII, 32 run gavaurhtedun sis alla so hairda and driuson ïn marein; Cor. II, XI, 33 þairh augadauro ïn snorjon athahans vas and baurgsvaddjau.

§ 246. III. In quaestione Quo?

1) Nonnulla tantum loca sunt, in quibus simplex genitivus usurpatur: Mc. IV, 35 usleiþam jainis stadis (εἰς τὸ πέραν); Luc. XV, 15 baurgja ïnsandida ïna haiþjos seinaizos (εἰς τὸν ἀγρόν) haldan sveina; XIX, 12 gaggida landis (εἰς χώραν μακράν); Tim. I, l, 3 baþ þuk saljan ïn aifaison galeiþands makidonais (εἰς Μακεδονίαν). Singulariter animadvertendum est, quod Gothus in hac construenda quaestione a Graeco prorsus abhorret, quippe cum Luc. XIX, 4 ἐκείνης ἤμελλε διέρχεσθαι non jainis sed and þata convertat. Quam constructionem qui explicare tentaret interpretando: ex hoc loco, ex hac regione, gratuito prorsus conjiceret, cum ex una parte non hic de motu ab, sed de motu ad agatur, et ex altera, genitivus ipse unquam motum ab non habeat.

2) Adverbia loci: Mc. IX, 25 atgaggands ïnn (in) 1164 habaida handu maujos; Joan. XIX, 4 attiuha ïzvis ïna ut (foras); Rom. X, 6, 7 was ussteigiþ ïn himin, þatïst xristu dalaþ (de) attiuhan. aiþþau was gasteigiþ ïn afgrundiþa, þatïst xristu us dauþaim ïup (sursum) ustiuhan; Joan. VIII, 14 vait waþro qam jah waþ (quo) galeiþa; VII, 35 qeþun ïudaieis wadre (quonam) sa skuli gaggan; Mc. XI, 3 sunsaiv fulan ïnsandeiþ hidre (huc); Joan. XI, 8 aftra gaggis jaind (illuc); Luc. XVII, 37 þarei leik, jaindre (illuc) galisand sik arans; Joan. XVIII, 3 ïudas nam hansa ïddjuh jaindvairþs; framis prae, ad respondendum graeco πρό in compositis vid. Mc. I, 19; Rom. XIII, 12.

3) Inter praepositiones et adverbia animadvertes:

a) Ad exprimendum motum in, ad (urbes et regiones), inter (multitudinem), ïn cum accusativo: Mth. IX, 7 usliþa urreisands galaiþ ïn gard seinana; Joan. XVIII, 11 lagei þana hairu ïn fodr; Luc. II, 39 ïosef jah maria gavandidedun sik ïn galeilaian ïn baurg seina nazaraiþ; Cor. II, I, 16 vilda galeiþan ïn makidonja; Luc. X, 29 manna galaiþ af ïairusalem ïn ïaireikon jah ïn vaidedjans frarann; vid. gloss. In l. A) 1).

Item adverbium ïnnana cum genitivo, intus cum motu: Mc. XV, 16 gadrauhteis gatauhun ïesu ïnnana gardis.

Huc pertinent verba: tendere ad, ire ad, ïn et ana cum accusativo: Luc. XIV, 21 usgagg ïn gatvons jah staigos baurgs jah unledans attiuh hidre; VI, 12 usïddja ïesus ïn fairguni bidjan; Joan. VI, 21 skip varþ ana airþai, ana þoei ïddjedun; Luc. IV, 5 ustauh ïesu diabulus ana fairguni hauhata; Mth. X, 34 ni qam lagjan gavairþi ana airþa; Mc. IV, 21 lukarn qimiþ duþe ei ana lukarnastaþan satjaidau; vid. gloss. Ana I. A) 1). Hinc ïn scopum etiam indicat, et ïn et ana erga, ad, in, metaphorice significant, scilicet ïn in bonam malamve partem, ana in malam tantum partem, hoc posteriori etiam cum dativo constructo; vid. gloss. hh. vv.

Ad, juxta dicitur faur cum accusativo: Mc. I, 16 ïesus warbonds faur marein galeilaias gasaw seimonu; II, 13 galaiþ aftra faur marein; IV, 4 fraiv gadraus faur vig; vid. gloss. Fram l. A) a). Secus, and cum accusativo: Luc. XIV, 23 usgagg and vigans jah faþos jah nauþei ïnnatgaggan.

«Annotatio 1.—Gothicae linguae proprium est, quod verbum qiman (venire) semper ut verbum quietis valeat et spectetur, semperque cum ïn vel ana et sequente dativo construatur: Tim. II, I, 16 qimands ïn rumai auneiseifaurus sokida mik; I, I, 15 ïesus qam ïn þamma fairwau fravaurhtans nasjan; Eph. V, 6 þairh lausa vaurda qimiþ hatis guþs ana sunum ungalaubeinais; solummodo apud Joan. VI, 14, 22; XI, 27 ïn adest cum accusativo. Communiter etiam cum dativo construitur ïn post lagjan, satjan et briggan: Mth. XXVII, 60 ïosef galagida leik ïesuis in niujamma seinamma hlaiva; Cor. I, XII, 18 guþ gasatida liþuns ainwarjanoh ïn leika svasve vilda; Skeir. II, a sa ïupa brigganda ïn þiudangardjai guþs vig. Necnon et quandoque post alia intransitiva, vid. gloss. h. v.

1165 «Annotatio 2.—Cum verbo pulsandi usurpatur bi et dativus: Luc. IV, 11; VI, 48; etiam du: Rom. IX, 32.»

b) Ad, du cum dativo: Eph. IV, 13 garinnaima du vaira fullamma du mitaþ vahstaus fullons xristaus; Luc. II, 11 gagg du garda þeinamma; Thess. I, III, 11 frauja unsar garaihtjai vig unsarana du ïzvis; Luc. I, 16 managans sunive ïsraelis gavandeiþ du fraugin; vid. gloss. V. Du. Hinc etiam du scopum indicat; adhibetur insuper ubi aliquis ad alium loquitur, quia ad eum quem interpellat, verti censetur (quo in casu saepe etiam dativus simpliciter usurpari videmus § 224, 2), significat itaque obviam, sive in sensu hostili, contra, sive in sensu amico, ad, vid. gloss., h. v. Sequitur verba qiman, briggan et alia, quae ïn cum dativo regunt (vid. annot. 1); attamen hic etiam at cum dativo (apud ((ad)) aliquem venire) poni potest: Mth. VII, 15 liugnapraufeteis qimand at ïzvis ïn vastjom lambe; Mc. IX, 19 bairiþ ïna du mis. jah brahtedun ïna at ïmma (ubi post bairan semper du, post autem briggan, at poni videre est), vid. gloss. Ana B) 1) b).

Prope, juxta vertitur new cum accusativo: Luc. XV, 15 atïddja new razn; post qiman autem newa dativum regit (coll. annot. 1): Joan. VI, 19 gasaiwand ïesu newa skipa qimandan; 23. Usque ad dicitur und cum accusativo: Luc. IV, 42 manageins sokidedun ïesu jah qemun und ïna; 29 brahtedun ïesu und auhmisto þis fairgunjis; Mc. XIII, 27 sunus mans galisid gavalidans seinans af fidvor vindam fram andjam airþos und andi himinis; vid. gloss. Und. l. A) 1).

Obviam, viþra cum accusativo: Mth. VIII, 34 alla so baurgs usïddja viþra ïesu; hinc sicut ïn (vid. supra a) contra, versus, adversus sive in bonam sive in malam partem, vid. gloss. V. Viþra b).

c) Circum, bi cum accusativo. Mc. III, 32 setun bi ïna managei; Mth. VIII, 18 gasaw ïesus managans hiuhmans bi sik; vid. gloss. Bi I. A) 1). Hinc in metaphorico sensu, de, super, circa (περί cum accusativo) significat post verba dicendi, necnon et in (περί cum genitivo et accusativo) et secundum (κατά cum accusativo), vid. gloss. h. v.; in ultimo sensu dativum communiter regit.

d) Per, þairh cum accusativo: Mc. IX, 30 ïddjedun þairh galeilaian; Luc. VI, 1 varþ gaggan ïmma þairh atisk; Mc. XI, 16 ni lailot ei was þairhberi kas þairh þo alh; Cor. II, XI, 33 þairh augadauro ïn snorjon athahans vas; I, XIII, 12 saiwam nu þairh skuggvan; vid. gloss. þairh I. 1).

Super, ultra, ufar cum accusativo: Luc. IV, 39 atstandands ïesus ufar ïja gasok þizai brinnon; Eph. IV, 10 usstaig ufar allans himinans; Joan. VI, 1 ïesus galaiþ ufar marein; 17; X, 40; XVIII, 1. Coll. f).

Contrarium praecedentis sub, infra, undar et uf cum accusativo, quorum discrimen vid. § 244 2) d): Mc. IV, 21 ïbai lukarn qimiþ duþe ei uf melan satjaidau aiþþau undar ligr? Mth. VIII, 8 ni ïm vairþs ei uf hrot mein ïnngaggais; Cor. I, XV, 25 skal ïs þiudanon und þatei galagjiþ guþ allans fijands ïs uf fotuns mma; vid. gloss. V. Uf A) 1).

1166 f) Post, retrorsum, hindar cum accusativo: Mc. VIII, 33 gagg hindar mik. Hoc idem vocabulum etiam trans, ultra, significat: Mc. VIII, 13 galeiþands ïin skip uslaiþ hindar (εἰς τὸ πέραν) marein; Mth. VIII, 34 bedun ïesu ei usliþi hindar (ἀπό) markos ïze; vid. gloss. V. Hindar I. Coll. supra e).

H. Determinatio Temporis.

§ 247. Quemadmodum ad spatium, ita et ad tempus triplici modo objectum referri potest, et utraeque relationes sibi invicem respondent. Itaque quaestionibus de loco ubi? unde? quo? aequivalent quaestiones de tempore quando? quamdudum? quamdiu? Jam vero respectus proprie temporalis in gothica lingua genitivo et dativo, quorum casuum diversam significationem difficile percipies, designatur. Huc insuper veniunt praepositiones, quibus tempus strictius determinatur. Quamdiu accusativo exprimitur, et strictius praepositionibuss; quamdudum autem, semper mediantibus praepositionibus exhibetur.