II. Subordinatae Sententiae.

§ 263. Haec compositarum sententiarum species ad simplicem reduci potest, modo secundaria seu subordinata sententia, ut circumscriptio attributi vel objecti simplicis sententiae spectetur. Jamvero ad circumscriptionem attributi refertur sententia cum relativo (sententia relativa); ad circumscriptionem vero objecti, objectiva sententia praecipue, et causalis, necnon modalis et temporalis sententia.

1. Attributiva Sententia, Relativa Sententia.

§ 264. 1) Pronomen relativum saei (ὅς, ὅστις, ὃς ἄν, ὅσος) substantivo, quod stricte determinat, in numero et genere congruit; excipiuntur tamen collectiva de quibus § 209 3) dictum est, et ubi relativum ad plura substantiva refertur, valet quod § 209 4) b) praecepimus; quoad autem casum, is adhiberi debet, quem verbum sententiae relativae regit (excepto casu attractionis § 266): Skeir. VII, a ïst magula her, saei habaiþ ·e· hlaibans barizeinans jah tvans fiskans; Luc. VIII, 2 vesun miþ ïesua qinons, þozei vesun galeikinodos sauhte, jah marja, sei haitana vas magdalene, us þizai ei usïddjedun unhulþons sibun; Mc. XI, 21 smakkabagms þanei fraqast, gaþaursnoda; XII, 20 ïn þize gavalidane, þanzei gavalida, gamaurgida þans dagans; VII, 13 ni blauþjaiþ vaurd 1198 guþs anabusnai ïzvarai, þo ei anafulhuþ; Skeir. IV, d afguda haifsts sabailliaus jah markailliaus, þaiei ainana anananþidedun qiþan attan jah sunu; Col. II, 23 bi anabusnim jah laiseinim manne þoei sind sveþauh vaurd habandona handugeins; Cor. I, XVI, 19 goleiþ ïzvis akvila jah priska, at þaimei jah salja; Rom. IX, 23 gakannida guþ gabein vulþaus seinis bi kasam armaions, þoei (grammatice relatum) fauragamanvida du vulþau, þanzei (ad synesim relatum) jah laþoda uns; Skeir VIII, c so managei þaiei ni kunnun vitod; Thess. II, III, 17 so goleins meinai handau, þatei (scilicet salutatio mea manu Pauli, qui) ïst bandvo ana allaim aipistauleim meinaim; Luc. V, 3 galaiþ ïn ain þïze skipe, þatei (πλοῖον ὅ) vas seimonis; IX, 50 ni ainshun ïst manne, saei (Vulg. nemo est qui) etc.

«Annotatio 1.—Aliquando relativum non equidem substantivo, ad quod refertur, sed praedicato relativae sententiae in genere congruit: Mc. XV, 42 vas paraskaive, saei ïst fruma (scilicet dags) sabbato; Eph. VI, 17 nimaiþ meki ahmins, þatei ïst vaurd guþs. Quamvis Gothus Joan. XV, 26 þan qimiþ parakletus, þanei ïk sandja ïzvis, ahman sunjos, etc., correcte interpretatus fuerit, attamen dubium est, an ahman ut appositionem ad relativam sententiam, 1199 loco ad parakletus habuerit, graeco neutro πνεῦμα occasionem praebente. In conspicuo loco Tim. I, III, 16 Gothus unsahtaba mikils (?) ïst gagudeins runa, saei gabairhtiþs varþ ïn leika, cum optimis codicibus (probabiliter, vid. ad h. l.) legit. Si autem aliquando neutrum sing. ad plura praecedentia objecta refertur, ut Col. II, 16 sq. ni manna ïzvis bidomjai ïn mata aiþþau ïn dragka, aiþþau ïn dailai dagis dulþais aiþþau fulliþe aiþþau sabbaþum, þatei ïst skadus þize anavairþane, hoc fit more graeco, neutro singulari loco pluralis usurpato, vid. § 196, annot. 7.

«Annotatio 2.—Sententia relativa inter attributum et substantivum includitur; Luc. I, 4 melja þus ei gakunnais þize, bi þoei galaisiþs ïs, vaurde astaþ. Quandoque etiam sententia relativa nomini, ad quod refertur, praemittitur: Joan XVIII, 9 þanzei atgaf mis atta, ni fraqistida ïze ainummehun; Rom. VII, 15 þatei hatja, þata tauja; et tum oppositio, si qua est, in casu relativi flectitur: Mc. VI, 16 þammei ïk haubid afmaimait, ïohanne, sa ïst, sah urrais us dauþaim; Joan. V, 37 saei sandida mik, atta, sah veitvodeiþ bi mik; XII, 49; vel hoc deficit: Joan. XVII, 3 so ïst so aiveino libains, ei kunneina þuk ainana sunja guþ jah þane ïnsandides, ïesu xristn; vel ex praecedentibus supplendum est: Col. IV, 16 soei (vid. ad h. l.) ïs us laudeikaion, jus ussiggvaid, scilicet epistolam; vel post relativam sententiam etiam demonstrativum adducendum est: Joan. X, 25 vaurstva, þoei ïk tauja ïn namin attins meinis, þo veitvodjand bi mik; Cor. I, VII, 20 warjizuh ïn laþonai, ïn þizaiei laþoþs vas, ïn þizai sijai; Joan. XII, 48; XIV, 10; XVIII, 11; coll. § 202 II, 2) a).

«Annotatio 3.—Necnon subjectum et objectum ut relativa sententia exprimi possunt: Mc. IX, 31 saei allis (ὃς ἄν) gadragkjai ïzvis stikla vatins ïn namin meinamma ni fraqisteiþ mizdon seinai, vid. § 203 1) b) et § 205 annot. 10, ubi peculiariter docetur, quomodo ὃς ἄν gothice vertatur.

«Annotatio 4.—Post relativum communiter indicativus usurpatur, conjunctivus autem tantummodo a) in sententiis negativis: Mc. IV, 22 nih allis ïst wa fulginis, þatei ni gabairhtjaidau; Luc. IX, 50 ni ainshun ïst manne, saei ni gavaurkjai maht ïn namin meinamma; XVIII, 29 etc.; vel b) post interrogativum: Cor. II, XII, 13 wa ïst, þize vanai veseiþ? etc.; vel c) ubi sententia relativa subjectum est sententiae principalis (annot. 3), ut Mc. IV, 9 saei habai (ὁ ἔχων) ausona hausjandona, gahausjai; Luc. III, 11, 13; Cor. II, II, 2. Sed haud illegitime indicativus et conjunctivus promiscue usurpantur, ut Mth. V, 31 sq. wazuh saei afletai qen—wazuh saei afletiþ qen—; Thess. II, III, 3 triggvs frauja, saei gatulgeiþ ïzvis jah galausjai ïzvis af þamma ubilin, in posteriori autem loco conjunctivus eo magis decet, quod Graecus futurum adhibuerit, quod per indicativum et conjunctivum verti posse jam vidimus, § 182, I. In circumscriptione Col. II, 22 þairh þatei ïs brukjaidau (quo id adhibeatur) pro τῆ ἀποχρήσει, 1200 de romano influxu conjiciendum est; item etiam Col. I, 10 all þatei galeikai (πᾶσα ἀρέσκεια).»

2) Praeter relativum supradictum saei occurrunt etiam ut relativa:

a) Sah, quod, quemadmodum saei ex pronomine demonstrativo sa et particula relativa ei, ita ex sa et enclitico- uh (isque) formatur, vid. § 202, II, 1) b);

b) Particula relativa ei et ïzei, vid. § 203 3) b);

c) Ubi relativum ad pronomen personale refertur, loco hujus relativi personale repetitur cum ei affixo ex. gr. ïk, ïkei etc., vid. § 203, 2,

«Annotatio 5.—Dicitur econtra Joan. VIII, 40 sokeiþ mik usqiman, mannan ïzei sunja ïzvis rodida, ubi ïzei ad appositionem mannan refertur, cum, propter primam personam rodida (λελάληκα), proprie ïkei, ad mik relatum, adesse deberet.»

d) Cum saei commutantur etiam ei et þei post indefinitum wazuh et ipsius composita, vid. § 205, annot. 10;

e) Relativum adverbium sve (sicut): Mc. 44, 72 gamunda paitrus þata vaurd, sve (ὡς) qaþ ïmma ïesus

f) Huc adducenda sunt etiam correlativa: wileiks—svaleiks qualis—talis et ordinario absolute occurrens svaleiks quidam— svaleiks sve qualis; svalauds tam, tantum— svalauds sve quam, quantum; sva filu tantum— sva filu sve quantum; sva manags—sva manags sve tam—quam, vid. Gloss. hh. vv.; ὁσάκις, ὅσος et οἷος complete semper cum demonstrativo praecedente: sva ufta ves (tam saepe quam), sva laggs sve (tam longum, quam, tantum, quantum), sva managai sve (tot, quot), sva filu sve, svaleiks sve (οἷος): Cor. I, XI, 25 þata vaurkjaiþ, sva ufta sve drigkaiþ, du meinai gamundai; Mc. II, 19 sva lagga weila sve (ὅσον χρόνον) miþ sis haband bruþfad, ni magun fastan; III, 10 sva managai sve (ὅσοι) habaidedun vundufnjos, þaih þan ïna gasewun, drusun du ïmma; 28; VI, 11, 30, 36; IX, 3, 13; X, 21; XIII, 19; Luc. IV, 20; IX, 5, 10; Joan. VI, 11, etc.

§ 265. Quemadmodum germanice (gallice, latine, etc.) participium Graecum in verbum finitum cum relativo aliquando resolvi potest, ita et gothice quandoque contingit, saepe praesertim cum saei: Mth. VI, 4 atta þeins saei saiwiþ (ὁ βλέπων) ïn fulhsnja usgibiþ þus ïn bairhtein; XXVII, 17 wana vileiþ ei fraletau ïzvis, barraban þau ïesu saei haitada (Ἰησοῦν τὸν λεγόμενον) xristus? Mc. V, 15, gasaiwand fraþjandan þana saei habaida (τὸν ἐσχηκότα) laigaion; XV, 41 anþaros managos þozei miþïddjedun (αἱ συναναβᾶσαι) ïmma ïn ïairusalem; Col. I, 23 ni afvagidai af venai aivaggeljons sei merida ïst (τοῦ κηρυχθέντος) ïn alla gaskaft; Thess. I, II, 14 þata samo vunnuþ fram ïzvaraim ïnkunjam svasve jah veis fram ïudaium þaiei jah fraujin usqemun (τῶν ἀποκτεινάντων) ïesua etc.; apud Joannem et in epistolis etiam alia relativa adhibentur: Joan. XVIII, 26 qaþ sums þize skalke þis maistins gudjins, sah niþjis vas (συγγενὴς ὤν), þammei afmaimait paitrus auso; XII, 4 qaþ ïudas simonis ïskariotes, ïzei skaftida sik (ὁ μέλλων) 1201 du galevjan ïna; XI, 37; XVI, 2; XIX, 12; Cor. I, XV, 27, 57; II, V, 21; VIII, 16; Gal. I, 1; VI, 13; Eph. I, 3; Tim. I, I, 16; et ubi ad personalia pronomina modo § 264, 2) c) descripto refertur: Rom. XIV, 4 þu was ïs þuei stojis (ὁ κρίνων) framaþjana skalk? Eph. II, 13 nu sai ïn xristau ïesu jus juzei simle vesuþ (ὑμεῖς οἱ—ὄντες) fairra vaurþuþ newa ïn bloþa xristaus; Thess. I, II, 13 vaurd guþs vaurkeiþ ïn ïzvis juzei galaubeiþ (ὑμῖν τοῖς πιστεύουσι); Tim. I, I, 13 galaubjandan mik gahugida xristus gasatjands ïn andbahtja ïkei faura vas (τὸν—ὄντα) vajamerjands. Circumscriptione utitur etiam Gothus, ubi participium subjectum est vel objectum, ut Mc. V, 16 spillodedun ïm þaiei gasewun (οἱ ἰδόντες); X, 32 ïesus dugann þaim tvalif siponjam qiþan þoei habaidedun (τὰ μέλλοντα) ïna gadaban.

«Annotatio 1.—Eo etiam modo nomina circumscribuntur, ut Col. I, 10, πᾶσα ἀρέσκεια all þatei galeikai. Hic etiam interrogativum loco relativi ponitur: Col. IV, 8 ïnsandida ïna du ïzvis ei kannjai wa bi ïzvis ïst (τὰ περὶ ὑμῶν); Eph. VI, 21, 22.

«Annotatio 2.—Vice versa participium et circumscriptio inter se commutantur: Joan. VI, 45 wazuh sagahausjands (ὁ ἀκούσας) at attin jah ganam (μαθών) gaggiþ du mis; Cor. II, II, 2 was ïst saei gailjai mik niba sa gaurida us mis? Luc. III, 11; Joan. X, 1, 2; Cor. II, X, 17, 18.

«Annotatio 3.—Rom. IX, 20 þu was ïs ei andvaurdjais (ὁ ἀνταποκρινόμενος) guþa simplex ei adest pro þuei.»