Vocabulorum Constructio .

§ 288. Relative ad constructionem vocabulorum, gothicus sermo ea gaudet licentia, qua in genere gaudent linguae, quarum nomina flecti potestatem habent; hinc Gothus adeo Graecum subsequi potest, ut, si ex. gr. Mc. XII, 1 ἀμπελῶνα ἐφύτευσεν ἄνθρωπος veinagard ussatida manna vertat, Luc. vero XX, 9 ἄνθρωπος ἐφύτευσεν ἀμπελῶνα etiam manna ussatida veinagard amussim construat. Hinc etiam pro libitu suo aeque dicit Luc. XX, 6 alla so managei stainam afvairpiþ (καταλιθάσει) unsis et etiam Joan. XI, 8 nu sokidedun þuk afvairpan stainam (λιθάσει) ïudaieis. Attamen nonnulli occurrunt casus, ubi constructione Graeca praetermissa vel propria in circumscribendo usurpata, nonnulla constructionis propriae Germanicae vestigia innotescunt.

1236 1) Jam vero hoc de substantivo animadvertas, quod genitivus dependens post substantivum regens communiter veniat; si enim, praeeunte Graeco, etiam praeponi potest (§ 216, annot. 5) et equidem in circumscribendis compositis praeponitur, ubi pars compositi genitivo expressa primam tenet vocabuli partem, ut barne gabaurþs pro τεκτογονία (vid. § 173, 2) a) bb), tamen sequitur, ubi simplicia vocabula eo modo circumscribuntur, ut mel gabaurþais pro γενέσια, coll. slahs lofin (ῥάπισμα). Ubi autem in circumscriptione substantivum utpote objectum verbo prope stat, praemittitur, objecti idea in radice jacente, ex. gr.: naht þairhvakan (διανυκτερεύειν), mat giban (ψωμίζειν). aivaggeljon merjan (εὐαγγελίζεσθαι), lofam slahan (ῥαρίζειν), vandum usbliggvan (ῥαβδίζειν), ana armins niman (ἐναγκαλίζεσθαι), ïn aljana briggan (παραζηλοῦν) etc. (vid. § 173 1) 2). Attamen dicitur etiam: Luc. XVIII, 12 afdailja taihundon dail (ἀποδεκατῶ); XVII, 6 uslausei þuk us vaurtim (ἐκριζώθητι) et sic saepe. Necnon et accusativus ad verbum communiter proxime accedit, aliis objectis ab eo longe remotis: Luc. XIX, 34 airþai þuk gaïbnjand (ἐδαφιοῦσί σε); Rom. X, 19 ïn aljana ïzvis brigga (παραζηλώσω ἡμᾶς); Col. III, 21 ni gramjaiþ barna ïzvara du þvairhein (μὴ ἐρεθίζετε τὰ τέκνα ὑμῶν); Luc. XIX, 34 fraujin þaurfts þis ïst (ὁ κύριος αὐτοῦ χρείαν ἔχει); Joan. VIII, 32 sunja frijans ïzvis briggiþ (ἐλευθερώσει ὑμᾶς) (cujus loco vs. 36 aliquid magis germanicum praebet: jabai nu sunus ïzvis frijans briggiþ); Luc. X, 29 ïs viljands usvaurhtana sik domjan (δικαιοῦν ἐαυτόν). Optime etiam dicitur Luc. VII, 7 mik silban vairþana rahnida (ἐμαυτὸν ἠξίωσα); Gal. V, 4 juzei ïn vitoda garaihtans qiþiþ ïzvis (δικαιοῦσθε).

2) Adjectivum et participium modo, more Graeco, post vocabulum regens ponuntur (vid. § 215 I, 1) , modo, sed rarius, praecedere possunt, hinc ex. gr. Joan. XVII, 2, 3 libain aiveinon—so aiveino libains; Luc. VIII, 8 et 15 ana airþai godai—ana þizai godon airþai; IX, 10 et 12 ana staþ auþjana—ïn auþjamma stada etc. In circumscribendis compositis regulariter praeponuntur: vilþeis alevabagms, gods alevabagms, lausa hauheins, auhumists gudja, quo in casu partes compositi adjectivi expressae primam tenent vocabuli sedem, licet reperiatur etiam iftumin daga (τῇ ἐπαύριον), et dum manageins filu et filu manageins, prout Graecus ὄχλος πολύς (Mc. IV, 1; Luc. IX, 37; Joan. VI, 2 etc.) , vel πολὺς ὄχλος (Mc. III, 7) habet, legitur, tamen Mc. IX, 14 filu manageins, invito Graeco, occurrit.

3) De constructione numeralis sive simplicis relative ad substantivum, sive compositi, vid. § 198 II, 3) et 4).

4) Pronomen personale quamlibet sedem obtinere potest, ita ut Gothus etiam þatei gaþeihis þn Tim. I, IV, 15 pro ἡ προκοπή σου construat. Reflexivum autem verbo praeponitur (§ 176, 4) et, quemadmodum pronomina personalia, silba praecedit, ubi cum eo 1237 connectitur (§ 200 II, 3) . Quoad possessivum, sive ante sive post substantivum poni potest (§ 201) , sed gothicae indoli magis congruit postica sedes, quam interpres non solum sponte sua eligit (ex. gr. Cor. I, XI, 6 gahuljai haubiþ seïn, κατακαλυπτέσθω) , sed etiam invito Graeco (Mth. VI, 7 salbo haubiþ þein, σοῦ τὴν κεφαλήν; VII, 24, 26; VIII, 8 etc.) ; vertit tamen ex gr. Cor. II, X, 4 ὅπλα τῆς στρατείας ἡμῶν wepna uusaris drauhtinassaus. E demonstrativis sa et his ante, jains post substantivum ponuntur (§ 202 IV, b) . Quam sedem sa ut demonstrativum habet (ante substantivum), eam etiam ut articulus obtinet; sed usurpatur germanice Luc. XVI, 15 þata hauho ïn mannam pro τὸ ἐν ἀνθρώποις ὑψηλόν et consequenter etiam Tim. I, V, 6 so vizondei ïn azetjam (ἡ σπαταλῶσα. Relativum primam semper sententiae sedem occupat, nisi a praepositione dependeat. Interrogativum denique etiam postponi potest (ut Luc. XIV, 28 ïzvara was) .

5) In verbo modi subordinati, ubi Gothus indoli propriae indulget, regentes sequuntur, hinc Joan. XII, 18 ïddjedun gamotjan; XIII, 38 afaikis kunnan; sed XII, 26 adest visan habaiþ, quia hoc habaiþ hic simpliciter est auxiliare, quemadmodum in gameliþs ïst, hauhiþs vas, gadomiþs varþ. etc.; imo non nisi raro auxiliare, nulla suadente ratione (§ 213, 2) praeponitur, ut Joan. VI, 45 et XII, 14 ïst gameliþ, hoc X, 34 in responsione usurpato; quod si Cor. I, 1238 IX, 25 haifstjan sniviþ occurit, hoc fit influente relativo sententiae, cum etiam dicatur Mc. VI, 16 þammei ïk haubiþ afmaimait (licet tamen vs. 27 afmaimait ïmma haubiþ reperiatur); Col. II, 22 þairh þatei ïs brukjaidau et Tim. I, V, 5 soei bi sunjai viduvo ïst. Si autem vs. 3 þozei bi sunjai sijaina viduvons, construitur, ratio est, quia conjunctivus ex consulto a fine removeri videtur, uti etiam Joan. XVI, 24 ei faheds ïzvara sijai usfullida; Luc. XIV, 31 siaiu mahteigs (εἰ δυνατός ἐστι); attamen reperitur etiam Mth. VI, 12 þatei skulans sijaima. Invita autem germanica constructione, qua scilicet verbum in relativis sententiis ad finem rejicitur, occurrit apud Luc. VIII, 2 us þizaiei usïddjedun unhulþons sibun, ubi etiam Graecus verbum ad finem remisit. De caetero vide supra 1).

6) Adverbia verbo quod determinant, communiter praeponuntur, licet, praeeunte Graeco etiam postmitti possint: Tim. I, III, 14 qiman at þus sprauto; Mth. XXVII, 54 ohtedun abraba; VIII, 28 sleidjai filu; Mc. XVI, 4 mikils abraba. Quoad negationis constructionem, quae in gothico sermone tanti est momenti adeoque a Graeca dissimilis, vid. § 213.

7) De constructione conjunctionum, prout vel primam vel secundam sententiae sedem obtinent, vid. tertiam majorum divisionum, de sententia composita, § 256 sqq.