Scholium.

Refert duas sententias D. Thomae et Gundavensis, quae partim coincidunt, asserentes quod relatio comparata ad essentiam differt tantum ratione ab ea, sed comparata ad oppositum dirferf realiter ab eo. Refutatur primo, quia conceditur quod relatio secundum rem differt ab opposito ; ergo aliquo modo differt secundum rem ab essentia, quae non sic differt ab illo opposito. Secundo ex Augustino. Tertio, relatio, ut respicit essentiam, sic comparatur ad oppositum, ergo ut differt ratione, realiter differt ; si vero tunc non comparatur ad oppositam, erit absolutum.

Opinio D. Thomae in I . parte Summae q. 2. articulo secundo, est, quod relatio realiter existens in Deo, est idem essentiae secundum rem, differt tamen ab ea secundum intelligentiae rationem, quam differentiam specificat, respondendo ad quaestionem, dicens ipsam differre ab essentia,prout importat respectum ad oppositum, qui respectus non importatur nomine essentiae. Et secundum hoc dicit hic quod in Deo non est aliud esse relationis,et esse essentiae, sed unum et idem. In responsione vero ad tertium argumentum dicit quod si in perfectione divina non plus contineretur, quam significat nomen relationis, sequitur quod nomen ejus esset imperfectum, utpote ad aliud se habens, sicut si non plus contineretur ibi, quam significatur contineri nomine sapientiae, non esset aliquod subsistens ; ex quo videtur quod non posuerit ibi majorem distinctionem proprietatum ab essentia, quam sapientiae ab essentia, quarum neutra perfecte exprimit divinam perfectionem, nec essentiam ejus.

Contra ista, et primo Videntur verba contradicere sibiipsis. Cum enim primo dicit quod relatio differt ab essentia secundum intelligentiae rationem ; secundo quod relatio dicit respectum ad oppositum, non sic essentia, ex uno sequitur oppositum alterius. Probatio, nam relatio ex natura relationis, et non tantum per actum intellectus est respectus ad oppositum ex natura rei ; essentia vero est ad se ; ergo ex natura rei, si sit ibi relatio, est distinctio ejus ab essentia praeter intelligentiae rationem. Major probatur, quia nisi relatio ex natura rei esset respectus ad oppositum, et non tantum secundum intelligentiae rationem, non esset persona ibi ex natura rei, quia tunc non esset ibi, quo constitueretur in esse personali ex natura rei ; constituitur autem relatione in esse personali ; quare, etc. sed relatio non est nisi respectus ad oppositum ex natura rei.

Item non videtur esse verum quod addit, quia eo modo quo intelligit Augustinus Patrem, vel Verbum eo esse sapiens quo Deus, negat ipsum esse Verbum quo Deus ; ergo sicut negat identitatem relationis cum essentia, ita concedit identitatem attributi cum essentia. Non ergo videtur tanta distinctio attributi ab essentia, quanta relationis ab essentia, et ideo perfectius potest significari perfectio essentiae divinae per attributum quam per relationem ; falsum est ergo quod si non continetur ibi plus de ratione essentiae, quam nomine sapientiae exprimitur, quod nihil esset ibi subsistens.

Alia est opinio Gandavensis in Summa, quod relatio ut respicit essentiam, differt ab ea sola ratione, et ideo non est simplicior relatio quam persona. Ut autem comparatur ad oppositum, sic realiter differt ab ea ut res respectiva a re absoluta ; et secundum hoc licet ut comparantur inter se, non distinguantur realiter, ut tamen relatio comparatur ad oppositum, distinguuntur realiter realitate sua relativa ab essentia ; et ita concedendum est essentiam et relationem in Deo distingui realiter, non absolute, ut duae res, sed cum determinatione, et modo suarum relationum, ut res absoluta et relativa ; et secundum istam realitatem relatio in divinis constituit personam, et distinguit eam. Nec ista distinctio realitatis essentiae et relationis, prout ponit, facit compositionem in persona, quia nunquam facit compositionem realem, nisi comparata inter se ad invicem habeant distinctionem realem. Nunc autem relatio comparata ad essentiam non distinguitur ab ea realitate sua, sed ut comparatur ad oppositum, sic distinguitur ab ea secundum rationem, et per consequens non facit compositionem.

Haec opinio convenit cum priori opinione, quantum ad primum membrum, quia ponit relationem sola ratione differre ab essentia, ut comparatur ad essentiam, sed differt ab ea in secundo membro, quia haec ponit relationem realem realitate sua distingui ab essentia, prout comparatur ad oppositum.

Contra istam opinionem et priorem similiter, quantum ad primam partem, arguo sic : Relatio ut respicit essentiam, aut comparatur ad oppositum, aut non? Si sic, et ut comparatur ad oppositum, distinguitur realiter ab essentia ; ut autem comparatur ad essentiam, differt ab ea, sola ratione ; igitur ut distinguitur realiter ab essentia, non distinguitur realiter ab essentia. Et similiter sequitur quod ut respicit essentiam, non respicit essentiam, quia impossibile et incompossibile est relationem esse, et non respectu alicujus termini vel suppositi ; ergo si relatio manens relatio, comparetur ad essentiam, oportet necessario ipsam respicere, ut sic oppositum.

Si autem relatio ut comparatur ad essentiam non manet relatio, tunc non comparatur relatio ad essentiam, sed essentia comparatur ad essentiam.

Item, secundo sic: Relatio non respicit essentiam, nisi ut fundamentum ; sed ut constituit personam, respicit suum fundamentum, quia non constiuit personam, nisi secundum realitatem suam, quam secundum istam opinionem habet a fundamento. Similiter etiam non constituit personam, nisi ut inlelligatur^esse in fundamento, et concurrere cum fundamento ad constituendam personam ; non igitur constituit personam, nisi ut respicit fundamentum, sed ut constituit personam respicit oppositum, quia aliter non constitueret suppositum respectivum ; ergo ut respicit essentiam comparatur ad oppositum, et distinguitur realiter sua realitate ab ea sicut ab opposito ; ergo oportet aliter evadere quam dicere quod essentia?et relatio comparata (inter se non distinguuntur realiter, quia tanta est distinctio relationis et essentiae, quanta est ejus, ut comparatur ad oppositum.