Scholium.

Postquam ex sacra Scriptura, S. Augustino, et Philosopho probaverat in Deo esse intellectum et aetum intelligendi, et rationem a posteriori adjunxerat, inde desumptam quod omne agens agit propler finem, refellit nunc rationes aliorum, quibus se hoc probasse a priori opinati sunt. Primae fundantur in Dei immaterialitate, posleriores in eo quod intellectus et in-telligere sint perfectiones simpliciter, et omnis perfectio simpliciter sit in Deo necessario ; et demum concludit non posse haec probari in Deo esse, nisi a posteriori et ab effectibus ; a priori autem non posse rationem ullam assignari, quare Deus est intellectivus, siculi neque causa ulla prior quare homo est homo.

Hanc autem conclusionem declaratam et ostensam a posteriori, nituntur aliqui probare sic secundum Aristotelem 3. de Anima, et 12.Metaph. nam ratio intellectualitatis est immaterialitas, quia secundum eum, ibidem, in non habentibus materiam idem est intellectus et intellectum.

Similiter secundo de Anima dicit Philosophus, quod ideo plantae non cognoscunt, quia sunt nimis materiales ; sensus autem aliqua cognoscit, quia est receptivus specierum sine materia, quia minus habet de materia.

Et ulterius ascendendo, quantoaliquid minus habet de materia, tanto magis habet de intellectualitate et intelligibilitate.

Alius Doctor nititur hoc probare sic : Res non cognoscens est tantum ipsa, et quasi arctata ad suam formam ; res vero cognoscens non est tantum ipsa arctata ad seipsam, sed est quodammodo res cognita, arctatio fit per materiam ; ergo ubi nulla est materia, est applicatio ad omnem formam in intelligibilitate.

Item aliter sic : Eadem est ratio intelligibilis in actu, intelligibilis est immaterialitas, quia sensibilia non cognoscuntur a nobis, nisi inquantum abstrahuntur a materia et a conditionibus materiae ; ergo similiter ratio intelligibilitatis in actu est immaterialitas.

Nunc ex omnibus arguitur sic: Ratio intelligibilitatis est immaterialitas ; Deus autem est omnino immaterialis ; ergo est omnino intellectivus ; et haec conclusio videtur eis sequi a priori, quia ex immaterialitate.

Sed non videtur mihi quod ratio sumpta ex immaterialitate sufficienter concludat propositum, nec a priori, nec etiam multum a posteriori, et ita non probat intellectualitatem in Deo, quia non video quod aliqua forma prohibeatur per hoc esse perfecte intelligibilis, quia dat esse materiae, sicut accipiunt istae rationes, et tamen anima intellectiva mere est intelligibilis, licet det esse materiae.

Dices quod ideo anima est infimae intellectualitatis inter omnia intellectualia, et naturas intellectuales.

Contra, quando aliquid secundum totam speciem suam est inferius et imperfectius alio, quodlibet individuum illius est imperfectius quolibet individuo alterius, aliter non esset ordo essentialis in speciebus, sed tantum accidentalis. Si ergo anima intellectiva secundum totam suam speciem sit in fine intellectualitatis, quaelibet anima esset imperfectior intellectualitate quolibet alio intellectuali, et tunc cum capacitas intellectus attendatur in comparatione ad summum intelligibile, et ad intellectionem optimam et nobilissimam illius intelligibilis, sequitur quod nulla anima esset capax ita perfectae intellectionis, sicut minimus Angelus ; hoc est falsum, patet de anima Christi, quae perfectiorem intellectionem habet de essentia divina, quam quicumque Angelus, et illa habuit inquantum anima creata, et non inquantum Deus.

Si dicas quod hoc erat propter unionem, quam habuit ad Verbum, et non ex se.

. Contra, unio ad Verbum non facit animam non esse animam ; ergo si anima maneris anima potest habere perfectiorem cognitionem, quam aliqua alia natura creata intellectualis, dare esse materiae, vel materialitas non impedit cognitionem intellectualem, vel esse intellectivum.

Contra hoc quod dicitur, quod ratio intellectualis in actu est immaterialitas, arguo sic : Si ens, inquantum ens, et secundum se acceptum, est per se intelligibile, et primum objectum intellectus, impossibile est quod sit aliqua conditio entis per se, quin habens illam sit secundum illam per se intelligibile, quantum est ex se ; materialitas autem est una conditio istius entis, aliter ens materiale non erit per se cognoscibile quantum est ex se et per se intelligibile. Unde materialia et singularia sensibilia ab intellectu divino sortiuntur propriam intelligibilitatem secundum gradum suarum entitatum, ita cognoscuntur perfecte, sicut in natura sunt, et hoc quantum est de perfectione actus ; sed non ab intellectu nostro habetur hoc, nisi per abstractionem a phantasmatibus ; sed hoc non est ex incognoscibilitate eorum, sed ex imperfectione intellectus nostri, qui nec suprema cognoscit, nec infima secundum modum cognoscibilitatis eorum.

Item, illa immaterialitas, quae ponitur causa intellectualitatis, non est sola privatio, vel sola carentia materiae, quia sic non esset causa alicujus positivi ; est ergo illa actualitas positiva, quam consequitur privatio et carentia materiae. Sed ista actualitas positiva non potest esse per se causa, vel ratio intelligibilitatis per se primo modo vel secundo modo ; ergo nullo modo immaterialitas potest esse causa ejus. Assumptum probo quantum ad utramque partem. Primo probo quod: non sit causa per se primo modo intelligibilitatis, quia nihil est intelligibile primo modo per se, nisi quod in sua ratione formali includit per se intelligibilitatem. Sed actualitas illa, quam consequitur privatio et carentia materiae, sic est in Deo prior intelligibilitate, quod non includit in sua ratione formali, nisi intelligentem ; ergo non est per se primo modo intelligibilitas. Nec includit per se secundo modo intelligibilitatem, quia intelligibilitas in nullo ente creato cui competit, est passio suae naturae, sed est ipsa natura ejus propria, per quam distinguitur ab omni natura propria non intelligibili.

Alius Doctor apponit aliam rationem, scilicet quod in Deo sit intellectus et intellige?, quia omnis perfectio simpliciter est in Deo necessario ; intellectus et intelligere sunt hujusmodi ; ergo, etc.

Sed haec non concludit a priori, quia primum ens est perfectissimum et optimum ; ergo quidquid repugnat sibi non est perfectio simpliciter ; ergo oportet prius probare quod intellectus et intelligere sint sibi compossibiles, quam accipere quod sint perfectio simpliciter ; accipit ergo conclusionem notiorem praemissa.

Ideo dico sicut prius, quod a posteriori potest probari tantum Deum esse intelligentem et intelligere, et quod ita est, ostendunt necessario effectus in universo, qui sunt ab eo mediate vel immediate ; et non potest a priori probari, quia sicut homo, vel humanitas est prima ratio constitutiva hominis vel entitatis speciflce talis, nec potest ostendi sibi inesse per aliquem conceptum sibi im mediatio rem vel priorem, quia tunc non esset prima ratio constitutiva ejus (nam quare humanitate homo est homo, non est aliqua causa, sed est prima secundum Philosophum 7. Metaphys.), itaetiam quod intellectualitas sit prima ratio entis intelligibilis, constituens ipsum in esse tali, et nihil exigat re prius essentialiter ea, quo hoc posset de eo ostendi. Ideo vanum est quaerere quare Deus sit intelligibilis, tanquam inquirendo aliquam rationem priorem in ente intelligibili ipsa intelligibilitate, ideo ad nihil laborant tanquam indisciplinati, qui quaerunt rationem ipsius, cujus non est ratio, vel quod nituntur probare aliquid a priori, quo non est ratio prior.

ARTICULUS SECUNDUS.

An intellectus et intelligere sint in Deo ex natura rei distincta?

Quantum ad secundum articulum, an intellectus et intelligere sint in Deo ex natura rei? Dicit quidam Doctor quod non, sed tantum per actum intellectus negotianlis circa essentiam, ut primum objectum ejus. Potest enim essentia tripliciter considerari ; uno modo ut natura et essentia tantum. Alio modo ut est objectum intelligentiae simplicis. Tertio modo ut est objectum intellectus componentis et dividentis. De hoc quaere distinctione 8. de attributis.

Sed contra istam opinionem arguo per suas rationes, quas facit contra aliam opinionem, quae ponit ibi intellectum, et alias perfectiones in Deo non distingui ex natura rei, sed per comparationem ad extra in intellectu creato comparante.

Arguit enim sic: Personae divinae non sunt ibi in comparatione ad extra ; ergo nec principia elicitiva personarum, quae sunt intellectus et voluntas, sunt ibi per respectum ad extra. A simili arguo ego: Si ratio sua sit bona, personae sunt in divinis ex natura rei distinctae sine omni negotiatione ; ergo etiam intellectus et voluntas sunt ibi distincta ex natura rei.

Secundo arguit sic: Si Deus ab aeterno intellexit se, et voluit se sine omni respectu ad extra, a simili arguo in proposito: Deus ante omnem actum intellectus negotiativi intellexit se et essentiam suam, aliter non posset alia circa eam negotiando fabricare, quia actus negotiationis intellectus circa objectum sequitur apprehensionem et intellectionem ipsius objecti simplicem, et omnem intellectionem potest sequi velle et volitio, ut simplex complacentia proportionaliter ; ergo ante omnem actum negoliativum potest intelligere et velle ; et ita intellectus et voluntas et actus eorum praecedit in Deo ex natura rei omnem negotiationem intellectus.

Tertia ratio ejus est ista: Bealiludo Dei consistit in actu intellectus et voluntatis ; non est autem beatus per respectum ad aliquid ad extra. Ex hoc arguo sic : Deus est beatus ex natura rei, et non formaliter per actum intellectus negotiativi, quia illi sunt tantum entia secundum rationem ; ergo in actibus intellectus et voluntatis distinctis ex natura rei.

Item, prima ratio ejus superius posita ad probandum intelligibilitatem, concludit propositum nostrum contra eum ; Deus enim est immaterialis ex natura rei, quod non esset, nisi esset intelligibilis ex natura rei sine intellectu negotiativo.

Item, secunda ratio ejus concludit propositum nostrum, quia intellectus est perfectio simpliciter ; perfectio simpliciter ex natura rei est in Deo; quare, etc.