320 A P P E N D I X . 111.

cessarla; suaderi tamen poterit, nisi rei christianae aliquod ex ea da-

mnum oriri facile posse praevideatur. Hisce principiis missionarius quae-

stionem solvere facillime poterit de salutationibus ethnicis hominibus

faciendis occasione qua bonzii fiunt, et tempore quo pannum induunt

bonziorum.

Relate ad cooperationem ad ritus superstitiosos haec tenenda re-

gula es t : si cooperatio pars fuerit ritus superstiti osi, tunc formalis cen-

senda erit, intrinsece mala; et numquam fieri licita poterit. E contra

censenda erit materialis, si pars non fuerit ritus superstitiosi. Grave

aliquod damnum quod oriatur cooperanti, si ab hac materiali coope-

ratione abstinere voluerit, licitam eam faciet, etiamsi scandalum ad-

fuerit quod pusillorum dicitur a theologis; quia ex lege caritatis ne-

mo tenetur cum gravi suo damno scandalum istud removere. Quamob-

rem si missionarius praeviderit christianis, qui adlaborare iubentur ad

costruendum rogum, de quo in proposito dubio, grave damnum ori-

turum si illius constructioni adlaborare recusent, etiamsi scandalum

adfuerit pusillorum nuncupatum, christianos illos peccati reos declarare

non poterit.

Quod spectat ad christianos milites qui vocantur ad comitandum

et custodiendum regem de medio turbarum euntem ad accendendum

rogum, tenenda est Tertulliani doctrina Lib. de Idololatria cap. 5.m-

quientis: «Ut inam nec videre possimus quae facere nobis nefas est.

» Sed licebit adesse in quibusdam quae nos homini, non idolo officiosos

» haben t . . . Si propter sacrificium vocatus assistam, ero particeps ido-

» lolatriae: si me alia causa coniungit sacrificanti, ero tantum spectator

» sacrificii. » Cum vero christiani milites, de quibus in proposito dubio,

non propter ritum superstitiosum vocati eidem adsistant, sed comitandi

et custodiendi regis causa de medio turbarum, id eos non idolo sed

homini officiosos facit ; eos non superst i t iose ritus, sed alia causa regi

coniungit superstitiosum ritum peragenti: ideo participes non sunt su-

perstitionis, sed spectatores tantummodo ritus superstitiosi, ac propterea

immunes a peccato.