Du Rumonim.

hanc nostram conjecturam Cast., qui ipse mikiluna ediderat, auctoritate codicis A denuo inspecti probari confitetur. Articuli autem insolitus usus nunc non offendit, vid. XIII, 3 þai auk reiks. X, 1 sa raihtis vilja.]—þo auk launa fravaurhtais dauþus. ïþ ansts guþs libains aiveino ïn xristau ïesu fraujin unsa cod. A et Cast. + manns: primum mann dativum constructio fraujinon verbi requirit; deinde sva, cujus nullum vestigium in cod. A cognosci Cast. dicit, ex parte tantum a librario omissum est, nam s legitur, cf. vs. 25, ubi pro ïk librarius omisso k solummodo ï scripsit; aut va litterae fortasse in margine scriptae litura interierunt.] ramma. þau niu vituþ. broþrjus. kunnandam auk vitoþ rodja. þatei vitoþ fraujinoþ mann sva lagga etenim, gr. omn. γάρ, sic Cor. I, XV, 16 jah jabai auk = εἰ γάρ.— uf va ra] aegre desideramus 0710 articulum so, quem hac verborum structura Gothi addere solent, vid. X, 6 so us galaubeinai garaihtei. XI, 21 þans us gabaurþai astans; vide tamen IX, 11, ubi articulo eumdem in modum omisso bi gavaleinai muns scribitur, cf. ad Cor. II, VII, 10.— at libandin abin] Ulf. ζῶντος τοῦ ἀνδρός legisse videtur, vid. vs. 3.] weila sve libaiþ. jah auk uf vaira qens at libandin abin gabundana ïst vitoda. aþþan jabai gasviltiþ sic cod. A; Cast. + þanuh; pro edito þanuh etiam Cor. I, 15, 18 þannu legendum esse censemus, nam þannu=ἄρα (vid. Rom. X, 17; XIV, 12, 19; Cor. II, V, 15, all.) , quod gr. omn. ibi habent.— haituda harinondei] ¶ gr. omn.— jabai] sec. Goth. º δέ.] aba. galausjada af þamma vitoda abins. þannu þan at libandin abin haitada horinondei. jabai vairþiþ vaira anþaramma. jabai gasviltiþ vair. frija ïst þis vitodis ei ni sijai horinondei vaurþana abin anþaramma. nunc, º gr. omn.— jah jus] gr. post meinai.] svaei nu jah jus. broþrjus meinai. afdauþidai vaurþuþ vitoda þairh leik xristaus. ei vairþaiþ 0711 sic cod. A pro fravaurhte, uti Tit. I, 14 spilli pro spille.] anþaramma þamma us dauþaim urreisandin. ei akran bairaima guþa. þan auk vesum ïn leika. ecce, hac vocula conjuncta cum nu adverbio, Goth. semper fere graecum νυνί reddit, vid. Cor. I, V, 11; II, VIII, 11, 22; Eph. II, 13; utitur etiam pro simplici νῦν Gal. IV, 9; et simplici nu pro νυνί Rom. VII, 17; Cor. I, XII, 18, 20; XV, 20; Col. I, 21; III, 8; denique sai pro νῦν Thess. I, III, 8.] vinnons fravaurhti þos þairh vitoþ vaurhtedun ïn liþum unsaraim du akran bairan dauþau. ïþ nu sai andbundanai vaurþum af vitoda gadauþnandans ïn þammei gahabaidai vesum svaei skalkinoma est, º gr.— ni sijai] notanda est haec hujus formulae scriptio h. l. et vs. 13, quae aliis locis nis-sijai esse solet, vid. L. XX, 16; Rom. IX, 14; XI, 1, 11; Gal. II, 17.— unte] Goth. º τε, vid. ad L. II, 16.— qeþi] sic cod. A; Cast. + qeþ.] ïn niujiþai ahmins jah ni fairniþai bokos. wa nu qiþam. vitoþ fravaurhts ïst. ni sijai. ak fravaurht pro nimandei, vid. ad Neh. VI, 16.— vas] fuit, º gr.] ni ufkunþedjau. nih þairh vitoþ. unte lustu nih kunþedjau. nih vitoþ qeþi. ni gairnjais. ïþ lev nimands in gr. omn. haec verba sedibus suis mutatis leguntur.— qimandein] Goth. º δέ ( þan), vel Cast. fortasse legere non potuit, nam propter deletitiam membranam etiam qimandein anabusnai conjecisse se potius quam legisse confitetur.] fravaurhts þairh anabusn gavaurhta ïn mis allana lustu. unte ïnu vitoþ fravaurhts vas navis. ïþ ïk in cod. A nihil nisi gadauþ. legi potuit, recte tamen Cast. complevit.— visan] esse, º gr. omn., cujus loco αὕτη aut αὐτή habent; pendet autem ille infinitivus a bigitana varþ.] simle ïnu vitoþ libaida. at qimandein anabusnai fravaurhts gaqiunoda. ïþ ik gadauþnoda jah bigitana varþ mis anabusns. sei vas du libainai. visan du dauþau. unte fravaurhts lev nimands þairh anabusn at nunc, º gr. omn. ὥστε.] uslutoda mik jah þairh þo usqam. aþþan nu sveþauh vitoþ veihata jah anabusns veiha jah ¶ gr. omn.— ni sijai] vid. ad vs. 7.] garaihta jah þiuþeiga. þata nu þiuþeigo varþ mis dauþus. ni sijai. ak fravaurhts. ei uskunpa vaurþi fravaurhts þairh þata þiuþeigo mis gavaurkjandei dauþu. ei vaurþi ufarassau fravaurhta fravaurhts þairh anabusn. vitum auk þatei vitoþ ahmein ïst. ïþ ïk leikeins ïm frabauhts uf fravaurht. Goth. º γάρ.— viljau] Goth. c. codd. º τοῦτο.] þatei vaurkja. ni fraþja. unte ni þatei viljau tauja. ak þatei hatja þata tauja. ïþ jabai þatei in viljau þata tauja. gaqiss ïm vitoda. þatei goþ. ïþ nu ju ni ïk vaurkja þata ak so bauandei ïn mis fravaurhts. sic cod. A pro bauaiþ, quasi proficiscatur ab forma prioris conjugationis: mutare ipsi noluimus, quia eadem forma vs. 20 et VIII, 9; Tim. II, I, 14 repetitur.— atligiþ] sic cod. A; Cast. + ataigiþ.] vait auk þatei ni bauïþ ïn mis. þat-ïst ïn leika meinamma. þiuþ. unte viljan atligiþ mis. ïþ gavaurkjan Goth. º τοῦτο.] vid. ad vs. 18.] goþ ni bigita. unte ni þatei viljau vaurkja goþ ak þatei ni viljau ubil tauja. jabai nu þatei ni viljau ¶ gr. omn.— atïst ubil] ¶ gr. omn.] ïk. þata tauja. ju ni ïk vaurkja ïta ak sei bauïþ ïn mis fravaurhts. bigita nu vitoþ viljandin mis goþ vid. ad Coloss. I, 29.] sic cod. A et Cast.; lectio sine dubio falsa est, pro qua aut andvaihando (cf. Cor. I, XV, 32) aut fortasse andvaihjando scribendum est.] taujan. unte mis atïst ubil. gavizneigs ïm auk vitoda guþs bi þamma ïnnumin mann. aþþan gasaiwa anþar vitoþ ïn liþum meinaim andvaihando vitoda ahmins meinis jah frahinþando mik ïn vitoda Cast. errat, qui pro participio passivi ad verbum vainan partinens habet; fortasse vainahs legendum est; Grimm. Gr. IV, 78 et 763 vainags emendat; sed si litterarum ductus respiciuntur, vainahs, quod non conjecimus, probabilius est.] fravaurhtais þamma visandin ïn liþum meinaim. vainans ïk manna. was mik lauseiþ us þamma leika sic cod. A, quod nobis falsum esse videtur, quia jau particulam interrogationi inservientem (vid. L. VI, 7. J. VII, 48) h. l. sensus non admittit; Cast. conjecit jai, non male, cf. infra IX, 18 et 20; nisi audaciores fuisse videbimur, proponimus 0713 sai, sic sai nu pro graeco ἄρα οὖν Eph. II, 19.— ïk] Cast. º +, cod. A ï; vid. ad vs. 1.— skalkino gahugdai] ¶ gr. omn., caeterum Goth. c. codd. º μέν.] dauþaus þis. aviliudo guþa þairh ïesu xristu fraujan unsarana. jau nu silba ïk skalkino gahugdai 0713 Cast. + jct., uti hic vir doctus semper scribit.— ni—leika] non—corpus, º gr., qui habent, apud eos gaggandam post leika ponitur.] vitoda guþs ïþ leika vitoda fravaurhtais. ni vaiht þannu nu vargiþos þaim ïn xristau ïesu ni gaggandam bi leika. unte vitoþ ahmins libainais ïn xristau ïesu frijana brahta mik vitodis fravaurhtais jah dauþaus. unte þata unmahteigo vitodis. ïn þammei siuks vas þairh leik. guþ seinana sunu ïnsandjands Goth. º ἀλλὰ κατὰ πνεῦμα.] ïn galeikja leikis fravaurhtais ja bi fravaurht gavargida fravaurht ïn leika. ei garaihtei vitodis usfulljaidau ïn uns þaim ni bi leika gaggandam. unte þai bi leika visandans þo þoei leikis sind mitond. ïp þai bi ahmin þo þoei ahmins. aþþan fraþi leikis dauþus. ïp fraþi ahmins libains Goth. º γάρ, salvo tamen sensu.] jah gavairþi. unte fraþi leikis fijands du guþa vitoda guþs ni ufhauseiþ. ïþ nih mag. aþþan ïn haec verba in gr. omn. sedes suas mutarunt; caeterum notandum est ni ïst, quod aliis locis per synaloephen nist scribitur, cf. ad VII, 7.] leika visandans guþa galeikan ni magun. ïþ jus ni sijuþ ïn leika ak ïn ahmin. sveþauh jabai ahma guþs bauïþ ïn ïzvis. ïþ jabai was ahman xristaus ni habai. þis ni ïst ïs. jabai auk xristus ïn ïzvis. Goth. c. codd. º καί.— bidjiþ] sic cod. A; Cast. + bideiþ.] leiks raihtis——saei ïst ïn taihsvon guþs. saei jah bidjiþ faur uns. was uns afskaidai af friaþvai xristaus. aglo þau aggviþa þau vrakja þau huhrus þau naqadei þau sleiþei þau hairus. svasve gameliþ ïst þatei ïn þuk gadauþjanda all dagis. rahnidai vesum sve lamba slauhtais. akei ïn þaim Goth. º οὔτε ζωή.— reikja] Cast. hanc vocem, quam in cod. legere non poterat, ex proba conjectura dedit.— ni mahteis] gr. post anavairþo.] allaim jiukam þairh þana frijondan uns. gatraua auk þatei ni dauþus nih aggeljus ni reikja ni mahteis tert., Goth. c. codd. º τίς.] nih andvairþo nih anavairþo. nih hauhiþa nih diupiþa nih gaskafts anþara mahteiga ïst uns Goth. º ἐν Χριστῷ— vaiht] quidquam, 0714 º gr. omn.] afskaidan af friaþvai guþs þizai ïn xristau ïesu fraujin unsaramma. sunja qiþa. ni vaiht liuga miþveitvodjandein notanda est forma concreta, quam vocant, praecedente abstracta ( mikila); sic Skeir. 37, 6, ni ïbna nih galeiks. 46, 17, ni ïbnon ak galeika.] mis miþvissein meinai ïn ahmin veihamma. þatei saurga mis ïst mikila jah unweilo precor, gr. ηὐχόμην; caeterum usbida ponitur h. l. pro usbidja, uti Cor. I, VII, 5, bidan pro bidjan; pro usbida Grimm. IV, 101, audacius usbidja scribit.— silba ïk] sic cod. A; Cast. + silban; caeterum gr. post auk.—samakunjans] Goth. c. codd. º μοῦ.] aglo hairtin meinamma. usbida auk anaþaima visan silba ik af xristau faur broþruns meinans þans est, º gr. omn.— jah triggvos] gr. omn. ante jah vitodis.] samakunjans bi leika. þaiei sind ïsraelitai. þizeei ïst frastisibja jah vulþus jah vitodis garaideins jah triggvos jah skalkinassus jah gahaita. þizeei attans jah us þaimei xristus bi leika. saei ïst sunt, º gr. omn.] ufar allaim guþ þiuþiþs ïn aivam amen. aþþan sveþauh ni usdraus vaurd guþs. ni auk allai þai us qui, gr. omn. ὅτι, quam ob causam suspicari aliquis potest, þatei legendum esse (cf. ad L. VIII, 14) ; sunt tamen versiones et patres, qui ὅσοι et qui legunt.] ïsrael þai sind ïsrael. niþ-þaiei sijaina fraiv abrahamis allai barna. ak ïn ïsaka. haitada þus fraiv. hi, Goth. ταῦτα cum praecedentibus τὰ τέκνα τῆς σαρκός conjungit.] est, º gr. omn.] þat-ïst ni þo barna leikis barna guþs. ak barna gahaitis rahnjanda du fraiva. gahaitis auk vaurd 0715 þat-ïst. bi þamma mela qima jah vairþiþ sarrin sunus. aþþan ni þat-ain ak jah raibaikka us pr., Cast. º + in cod. quidem obliteratum est, sed spatium ad illam vocem capiendam sufficit.— aiþþau] pr. alioquin, gr. μηδέ, salvo tamen sensu, quod interpres sensum, non verba reddit.] ainamma galigrja habandei ïsakis attins unsaris. aþþan nauhþanuh ni gabauranai vesun. aiþþau tavidedeina wa þiuþis aiþþau unþiuþis ei bi gavaleinai muns guþs visai ni us vaurstvam ak us , þamma laþondin. qiþan ïst ïzai þatei sa maiza skalkinoþ þamma minnizin. svasve gameliþ ïst. ïakob , Goth. º ὃν ἂν οἰκτίρω ( þanei gableiþja), quae omissio sine dubio culpa librarii facta est, nam quae omittuntur, propter sensum abesse non possunt. Sic isti homines, si in eodem versu quaedam verba bis legebantur, oculis ab altero ad alterum labentibus, saepius singula verba aut commata omiserunt, vid. Mc. X, 39; J. X, 18; Cor. II, III, 5; IV, 10; XIII, 11 (cod. B). Eph. V, 4; cf. Mc. XI, 7; Cor. II, V, 18; Gal. IV, 7 et ad L. X, 5.] frijoda ïþ esav fijaida. wa nu qiþam. ïbai ïnvindiþa fram guþa. nis-sijai. du mose auk qiþiþ. gaarma þanei arma jah gableiþja. þannu nu ni viljandins ni rinnandins ak armandins guþs. pr. etiam, º gr. omn.— jah] sec., Goth. º ὅπως.] giþiþ auk þata gamelido du faraoni. unte ïn þize jah raisida þuk ei gabairhtjau bi þus maht meina profecto, º gr. omn.] jah gateihaidau namo mein and alla airþa. þannu nu jai þanei vili armaiþ ïþ þanei vili gahardeiþ. ¶ gr.— aþþan] at, º gr.— andstand] cf. ad Cor. II, XIII, 3.] qiþis mis nu. aþþan wa nauh faianda. unte viljin ïs was andstandiþ. þannu nu jai manna. þu was ¶ gr. omn.— kasa] Cast., nescimus qua causa in eum errorem ductus, pro plurali habet, cum sit dativus singularis a du pendens.] ïs ei andvaurdjais guþa. ïbai qiþiþ gadikis du þamma digandin. wa mik gatavides sva. þau niu habaiþ kasja valdufni þahons us þamma samin daiga taujan sum du galaubamma kasa. sumuþ-þan Goth. º αυτοῦ— usbeidands] ferens, gr. omn. ἤνεγκεν.] du ungalaubamma. ïþ jabai viljands guþ ustaiknjan þvairhein jah uskannjan þata mahteigo pro vulþaus, vid. ad L. I, 54.] usbeidands ïn managai laggamodein bi kasam þvairheins gamanvidaim du fralustai. ei gakannidedi gabein vulþus seinis bi kasam armaions. þoei fauragamanvida du vulþau. þanzei jah laþoda uns ni þatainei us ïudaium ak jah us þiudom. svasve jah ïn oseïn qiþiþ. haita þo ni managein meina hi (sic cod. A), gr. ἐκεῖ, quod etiam ii habent, qui αὐτοί legunt.] managein meina jah þo unliubona liubona. jah vairþiþ. ïn þamma stada þarei qiþada ïm. ni managei meina jus þai haitanda sunjus guþs libandins. ïþ esaïas greteiþ bi ïsrael. jabai vesi raþjo sunive ïsraelis svasve malma mareins. laibos ganisand. vaurd auk ustiuhands jah gamaurgjands ïn garaihtein. cod. A et Cast. + niu; graeco εἰ μή respondet nih, quod edidimus, ad quod probandum exempla proferre nos taedet; niu autem interrogationi inservire item constat, quam h. l. sensus non admittit.— fraiva] Cast. pro fraiv scriptum esse opinatur, sed recte habet codicis A lectio, nam bileiþan etiam casum tertium regit, vid. Mc. XII, 19; J. VIII, 29.] unte vaurd gamaurgiþ taujiþ frauja ana airþai. jah svasve fauraqaþ esaïas. nih frauja sabaoþ biliþi cod. A et Cast. + wo, quod cum femininum sit, locum non habet, et si formam solam spectantes wo neutrum pluralis numeri esse concedere vellemus, h. l. nec per sensum liceret, nec per graecum textum.— galaubeinai] Cast. + galaubein, in cod. A solummodo galaubei legitur; quod nos edidimus, id ratio us praepositionis postulat. Idem error insidet Col. II, 23 codici B, ubi unfreidei pro unfreideinai (sic recte cod. A) scribitur; cf. ad L. XVIII, 11.] unsis fraiva. sve saudauma þau vaurþeima jah sve gaumaurra þau galeikai vaurþeima. wa nu qiþam. þatei þiudos þos ni laistjandeins garaihtein gafaifahun garaihtein aþþan garaihtein þo us galaubeinai 0717 , Goth. c. cod. k ap. Mi º ὡς.— bistuggqun] Goth. c. codd. º γάρ.] ïþ ïsrael laistjands vitoþ garaihteins bi vitoþ garaihteins ni gasnau. duwe. unte ni us galaubeinai ak sic cod. A; Cast. + galatja.—jah] sec., Goth. c. codd. º πᾶς.— laubjands] sic cod. A et Cast.; Mssm., quem et verbum simplex laubjan (quod galaubjan semper esse solet) et infra mirabilis compositio garaihtis (quod Cast. antea pro sa raihtis ediderat) offendit, illo falso ga a raihtis dempto et ante laubjands posito, lectionem effecit hanc: galaubjands du ïmma—broþrjus raihtis. Etiamsi negari non potest illam conjecturam permultam mereri laudem, nam raihtis interdum primo enuntiati loco ponitur (vid. infra ad X, 18) , tamen, cum sa raihtis in cod. A diserte legatur (de articulo autem vid. ad VI, 23) , nec desint loci, ubi simplicia pro verbis vulgo cum ga compositis inveniantur (sic sviltan, bindan, dauþjan, dauþnan, filhan, hrainjan, bairhtjan, cf. bairan, levjan all.), lectionem codicis A intactam reliquimus.] us vaurstvam vitodis. bistuggqun du staina bistuggqis. svasve gameliþ ïst. sai. galagja ïn sion sic cod. A; Cast. + garaihtis, vid. ad IX, 33.] stain bistuggqis jah hallu gamarzeinais jah sa laubjands du ïmma ni gaaiviskoda. broþrjus. sa raihtis vilja meinis hairtins jah bida du guþa bi ïns du naseinai. veitvodja auk ïm þatei aljan guþs haband akei ni bi kunþja. unkunnandans auk guþs garaihtein jah seina garaihtein sokjandans stiurjan garaihtein guþs ni ufhausidedun. ustauhts auk vitodis xristus du garaihtein allaim þaim ea, gr. αὐτοῖς.] galaubjandam. moses auk meleiþ þo garaihtein us vitoda þatei sa taujands þo manna libaiþ ïn ïzai. ïþ so us galaubeinai garaihtei sva qiþiþ. ni qiþais ïn hairtin þeinamma. was ussteigiþ cod. A in margine . . . rjo, cujus verbi hae sint reliquiae, nescimus; hoc autem scimus adverbii ufarjo, quod Cast. videtur, esse non posse, quia quod ille vult, ufaro scribitur.] ïn himin. þat-ïst xristu dalaþ attiuhan. aiþþau was gasteigiþ ïn afgrundiþa. þat-ïst xristu us Cast. + gllaubeinais.] dauþaim ïup ustiuhan. akei wa qiþiþ. newa þus þata vaurd ïst ïn munþa þeinamma jah ïn hairtin cod. A + ūī pro ïū.—urraisida us] sic cod. A syllabis us da supra lineam scriptis daus (urraisidauþain) quod cum Cast. initio non conspexisset + urraisi edidit.— ganisis] sic cod. A; Cast. + ganisi.] þeinamma. þat-ïst vaurd galaubeinais. þatei merjam. þei jabai andhaitis ïn munþa þeinamma fraujan ïesu jah galaubeis ïn hairtin þeinamma þatei guþ ïna urraisida us dauþaim. ganisis. cor—credit, gr. omn. καρδία—πιστεύεται.— garaihtiþai] cod. A et Cast. + garaihtiþa.] hairto auk galaubeiþ du garaihtiþai. ïþ munþa andhaitada du ganistai. qiþiþ auk þata gameliþ. Goth. º τέ, vid. ad L. II, 16.— krekis] sic cod. A; Cast. + krekos.] wazuh sa galaubjands du ïmma ni gaaiviskoda. ni auk ïst gaskaideins ïudaiaus jah krekis. sama precatione, º gr. omn.] auk frauja allaize gabigs ïn allans þans bidjandans sik. wazuh auk saei anahaitiþ bidai namo Cast. c. cod. A + ïna.—aiþþau] aut, gr. omn. δέ, quapropter fortasse aþþan legendum est.] fraujins ganisiþ. waiva nu bidjand þammei ni galaubidedun. aiþþau waiva galaubjand þammei ni hausidedun. ïþ waiva hausjand ïnu merjandan. ïþ waiva merjand niba ïnsandjanda. svasve gameliþ ïst. waiva skaunjai fotjus þize spillondane gavairþi þize spillondane þiuþ. akei ni allai Cast. + þau nu (aut nunc), vid. ad VII, 3.— xristaus] Christi, gr. Θεοῦ.] uf hausidedun aivaggeljon. esaïas auk qiþiþ. frauja. was galaubida hauseinai unsarai. þannu notanda est particula sede insolita posita; de auk particula, interdum idem passa, vid. ad J. IX, 30.— andins] sic Cast., codice A denuo inspecto, legit, vid. Cast. Addend. ad Thess. II, p. 65. andins autem, si vere ita scriptum est, ad ands, formam adhuc incognitam, pertinet.] galaubeins us gahauseinai. ïþ gahauseins þairh vaurd xristaus. akei qiþa. ïbai ni hausidedun. sine, haec codicis A lectio sine dubio 0719 falsa est, nam non solum accusativus post ïnuh poni debebat, sed etiam ne sic quidem sensus tolerabilis efficitur; igitur graeci textus vestigiis nobis insistentibus ïn ni scriptum fuisse et rescribendum esse videtur. Massmannus pro ïnuh þiudom probabiliter conjicit ïn unthiudom.] raihtis and alla airþa galaiþ drunjus ïze jah and andins midjungardis vaurda ïze. akei qiþa. 0719 ïbai ïsrael ni fanþ. frumist moses qiþiþ. ïk ïn aljana ïzvis brigga. ïnuh þiudom ïn þiuda cum, º gr., Goth. concinit cum iis, qui ἐν habent, cf. J. XII, 35.] unfraþjandein ïn þvairhein ïzvis brigga. ïþ esaïas anananþeiþ jah qiþiþ. bigitans varþ miþ þaim mik ni gasokjandam. svikunþs varþ þaim mik ni gafraihnandam. ïþ du ïsraela qiþiþ. allana dag soloece pro seinai, vid. ad Neh. VI, 16.] usbraidida handuns meinos du managein ungalaubjandein jah andstandandein. qiþa nu. ïbai sic cod. A; Cast. + gadruseinai.—missadedai] sic, uti videtur, cod. A recte; Cast. + missadeda.—varþ] facta est. º gr. omn.— du] cum briggan conjungendum est, sic du diremptum ab infinitivo suo interpositis aliis verbis, quae ad ejus regnum pertinent, Philipp. IV, 10 du faur mik fraþjan. Skeir. XL, 14 du garehsn daupeinais andniman, cf. ad L. XIX, 7.] afskauf guþ managein seinamma. nis-sijai. jah auk ïk ïsraeleites ïm——ei gadruseina. nis-sijai. ak þizai ïze missadedai varþ ganists þiudom du ïn aljana briggan ïns. aþþan jabai Goth. c. codd. º μέν.— ïk ïm] ¶ gr.] missadeds ïze gabei fairwau jah vanains ïze gabei þiudom. wan mais fullo ïze. ïzvis auk qiþa ¶ gr.] þaim þiudom. sva lagga sve ïk ïm þiudo apaustaulus. andbahti mein mikilja. ei waiva ïn aljana divitiae, gr. omn. καταλλαγή, quod est gafriþons; hoc gabei fairwaus fortasse errore librarii ortum est ex gabei fairwau, vs. 12. Deinde etiam pro was andanumts rectius dicendum erat wo andanumts.] brigga leik mein jah ganasjau sumans us ïm. jabai auk usvaurpa ïze gabei fairwaus. was vid. ad vs. 21.] andanumts nibai libains us dauþaim. þandei ufarskafts veiha jah daigs jah jabai vaurts veiha Cast. + vaurtsa, cod. A (uti Cast. eo denuo inspecto dicit) + vaurhtsa; ex hac falsa lectione codicis saltem id lucramur, ut s nominativi radicalem esse litteram, certo sciamus, et Cast. ad vs. 18 adnotantem vaurts accusativum pro vaurt falso 0720 scriptum esse, erravisse nunc apparet. vaurteis pluralis (vid. ad Mc. IV, 6) illud s emittit.— varst] vid. Cast. addend. ad Thess. II, p. 65.] jah astos. jah jabai sumai þize aste usbruknodedun. ïþ þu vilþeis alevabagms visands ïntrusgiþs cod. A et Cast. + anstans.—bairiþ] sic cod. A; Cast. + bairaiþ; caeterum º gr. omn.] varst ïn ïns jah gamains þizai vaurtsai jah smairþra alevabagmis varst. ni wop ana þans astans. ïþ hanc vocem, quia in cod. A litterae omnes omnino evanuerunt, Cast. de conjectura dedit.] jabai wopis. ni þu þo vaurts bairis ak so vaurts bairiþ þuk. qiþais nu. usbruknodedun astos ei ïk sic cod. A; Cast. + gastos.] ïntrusgjaidau. vaila. ungalaubeinai usbruknodedun. ïþ þu galaubeinai gastost. ni hugei hauhaba =εἰ γάρ, sic pro εἰ δέ supra vs. 16; Gal. IV. 7 et fortasse J. VIII, 46.— þuk] sic recte cod. A; Cast. + þus.] justum, º gr. omn.— aþþan] sec. sic cod. A et Cast., quod falsum nobis esse videtur, quia sensum perturbat, nam non ea significatione h. l. ponitur, qua L. VI, 24 cf. XIX, 17, ubi = πλήν, quo simpliciter transitum ad sequentia paratur; sed nunc requiritur particula, quae graeco ἐπεί (alioquin, sonst, wo nicht) respondeat; haec autem est aiþþau, vid. Cor. I, XV, 29, cf. VII, 14.] ak ogs. þandei guþ þans us gabaurþai astans ni freidida. ïbai aufto ni þuk freidjai. sai nu selein jah wassein garaihta guþs. aþþan ana þaim þaiei gadrusun wassein. ïþ ana þus selein. jabai Goth. º δέ.] þairhvisis ïn selein. aþþan jah þu usmaitaza. jah jainai niba gatulgjand sik ïn ungalaubeinai. e natura—oleae, gr. omn. ἐκ τῆς κατὰ φύσιν—ἀγριελαίου. Caeterum notanda est ïntrusgans insolita forma participii passivi pro ïntrusgiþs; sic geminae formae verbi gaggan inveniuntur gaggiþs M. III, 11, et gaggans Mc. VII, 30. Caeterum pro vilþeis Grimm. Gr. IV, 326, legere suadet vilþeins, formam inauditam.— godana] sic cod. A uti speramus, nam Cast. dignoscere non amplius poterat, ipse autem dedit + gudana.] ïnstrusgjanda. mahteigs auk ïst guþ aftra ïntrusgjan ïns. jabai auk þu us vistai usmaitans þis vilþeis alevabagmis jah aljakuns visands ïntrusgans varst ïn godana alevabagm. wan filu 0721 librarii errore verbum omissum est, quo graecum ἀγνοεῖν redditum erat; id unveisans esse Cast. e Cor. II, I, 8 et Thess. I, IV, 13 recte vidit.— sumata] = ἀπὸ μέρους, id aliis locis bi sumata esse solet, vid. Cor. II, I, 14; II, 5.] mais þai bi vistai ïntrusgjanda ïn svesana alevabagm. ni auk viljau ïzvis. broþrjus. þizos runos. ei ni sijaiþ ïn ïzvis silbam frodai. unte daubei sumata ïsraela varþ. und þatei fullo þiudo ad avertendum, gr. καὶ ἀποστρέψει.— afgudein] impietatem, gr. omn. ἀσεβείας, plurali numero.] ïnngaleiþai. jah sva allai ïsrael ganisand. svasve gameliþ ïst. urrinniþ us sion sa lausjands du , afvandjan afgudein af ïakoba. jah so ïm fram mis triggva þan afnima fravaurhtins ïze. aþþan bi sunt, º gr. omn.] aivaggeljon fijandans ïn ïzvara. ïþ bi gavaleinai liubai ana attans. ïnu ïdreiga sind auk gibos jah laþons Goth. c. codd. º καί.] guþs. svasve raihtis jus suman ni galaubideduþ guþa ïþ nu gaarmaidai vaurþuþ þizai ïze ungalaubeinai. , sva jah þai nu ni galaubidedun ïzvarai armaion ei jah eis gaarmaindau. galauk auk guþ Goth. c. codd. º καί.— handugeins] post hoc verbum, ubi cod. Ambr. desinit, incipit fragmentum primum codicis Carol., quod usque ad XII, 5 pertinet.— unusspilloda] lh. Ulfil. illust. p. 105 conjecit unusspillodos, quae conjectura, cum saepius fiat, ut genus adjectivi substantivo non aptum sit (vid. ad Neh. VI, 16) , nobis non necessaria esse videtur. Aliud autem est, quod diligentis lectoris animum advertat: cum enim usspillon verbum graeco κηρύσσειν vel διηγεῖσθαι respondeat, eamque ob rem Cor. II, IX, 15, unusspilloþs pro ἀνεκδιήγητος recte dictum sit, nostro loco, ubi gr. omn. ἀνεξερεύνητος habent, Goth. graecum verbum non probe intellexisse et cum quodam ab εἴρειν radice ducto confudisse videtur: Griesb. igitur adnotat Goth. ἄῤῥητα legisse.— sind] sunt, º gr. omn.] allans ïn ungalaubeinai. ei allans gaarmai. diupiþa gabeins handugeins jah vitubnjis guþs. waiva ei, gr. αὐτοῦ, omnes autem post ragineis.] unusspilloda sind stauos ïs jah unbilaistidai vigos ïs. was auk ufkunþa fraþi fraujins aïþþau was gr. omn. post gaf.—fruma gaf] sic cod. Carol.; editt. + frumozo fragaf; perspicue fruma. . f leguntur, et intenta oculorum acie etiam litterae ga cognoscuntur.] sic. cod. Carol.; Kn. Ih. + uste.] ïmma ragineis vas. aiþþau was ïmma fruma gaf jah fragildaidau ïmma. unte us ïmma jah þairh ïna Ih. p. 102 + bloti. nassu.] jah ïn ïmma alla. ïmmuh vulþus du aivam amen. bidja nu ïzvis. broþrjus. þairh bleiþein guþs usgiban in codice Carol., quia membranae superior pars mutilata est, desideratur unus versus ea verba continens, quibus Goth. graeca ἀλλὰ μεταμορφοῦσθε expressit, et de quibus nihil superest, nisi þ in initio proximi versus positum, quod editores non curantes illud þ cum sequentibus conjunxerunt et + . . . þana niujiþai scripserunt; lh. solus p. 107 suspicatur, þ ab ana esse separandum. Quod dedimus, eo codicis lacunam recte explevisse nos speramus; per ïnmaidjan enim graecum μεταμορφοῦν Ulf. etiam Mc. IX, 2 reddit, et pro medio aut passivo graeco Goth. activo, omisso sik, saepissime utitur (de multis locis vid. infra XII, 9 haftjan), cujus pronominis omissio h. l. eo facilior erat, quia ïzvis proxime praecessit. Sed quibus nostra ratio parum placuerit, ii cum Z. p. 127 ïnmaididai vairþaiþ legant. Deinde niujiþa est καινότης, καίνωσις, sed ἀνακαίνωσις reddi debet per ananiujiþa, cf. Cor. II, IV, 16. Col. III, 10: Eph. IV, 23, ubi ananiujan = ἀνακαινοῦν et ἀνανεοῦν.— fraþjis] cod. Carol. et editt. + framaþjis, rectam lectionem jam Ih. p. 111 invenit.— gakiusan] Goth. c. cod. 18 ap. Mi. º ὑμᾶς.— sijai] sit, º gr. omn.— þatei] quod, scil. ïst (est), quo gr. τό redditur; hanc verbi substantivi ellipsin in his articuli graeci circumscriptionibus saepius repetitam invenies, vid. Eph. IV, 6, ains atta allaize saei ïn allaim uns (εἷς πατὴρ πάντων ὁ ἐν πᾶσιν ἡμῖν), II, 17, L. XVII, 31; monuimus autem id, ne quis cum Griesb. opinetur, Goth. c. verss. quod (?) addere.— galeikaiþ vid. ad Tim. I, VI, 6.] leika ïzvara saud qivana veihana vaila galeikaidana guþa andaþahtana blotinassu ïzvarana. ni galeikoþ ïzvis þamma aiva ak ïnmaidjaiþ ananiujiþai fraþjis ïzvaris du gakiusan. wa sijai vilja guþs. þatei goþ Dei, º gr.— vaila fraþjan] lh. Z. Cast. + jet.] jah galeikaiþ jah ustauhan. qiþa auk þairh anst guþs. sei gibana ïst mis. allaim visandam ïn ïzvis ni mais fraþjan þau skuli fraþjan ak fraþjan du vaila fraþjan. warjammeh svasve guþ gadailida mitaþ Kn. Cast. + jet. Ih. temere improbans codicis lectionem conj. þaih þan, vid. ad M. V, 37.— tauï haband] ¶ gr. omn.] galaubeinais. svasve raihtis ïn ainamma leika liþuns managans habam. þaiþ-þan liþjus allai ni þata 0723 samo tauï haband. sva managai ain leik sijum ïn xristau. aþþan ainwarjizuh anþar——sa dailjands mala, gr. omn. τὸ πονηρόν.] ïn allsverein sa faurastandands ïn usdaudein sa armands ïn hlasein. friaþva unliuta. fiandans ubila. haftjandans godamma. broþralubon ïn ïzvis misso friaþvamildai. sveriþai ïzvis misso faurarahnjandans. domino, gr. καιρῷ.] usdaudein ni latai. ahmin vulandans. fraujin skalkinondans. venai faginondans. aglons usþulandans. Cast. + andaviznam; locus in cod. A obliteratus.] bidai haftjandans. andaviznim veihaize gamainjandans. gastigodein galaistjandans. þiuþjaiþ Goth. c. codd. º καί.] þans vrikandans ïzvis. þiuþjaiþ jah ni unþiuþjaiþ. faginon miþ faginondam, gretan miþ gretandam. altitudinem, gr. omn. τὰ ὑψηλά. Pro hauhiþa Grimm. gr. IV, 695, hauhiþai optat, quod post fraþian dativus sequi soleat; solet quidem, sed etiam accusativum secum habet, vid. Phil. IV, 2.] þata samo ïn ïzvis misso fraþjandans. ni hauhiþa fraþjandans ak hnaivam miþgavisandans. ni vairþaiþ non solum—sed etiam, º gr.— ïn] pr. hinc incipit fragmentum alterum codicis Carol., vid. ad vs. 8.— manne allaize ¶ gr. omn.] ïnahai bi ïzvis silbam. ni ainummehun ubil und ubilamma usgibandans. bisaiwandans godis possit fieri, gr. omn. δυνατόν.] ni þatainei ïn andvairþja guþs ak jah ïn andvairþja manne allaize. jabai magi vairþan us ïzvis miþ sic codd.; Kn. + gavrisandans, rectam lectionem, ab Ih. inventam, jam Z. et e cod. A Cast. dederunt.— þravirhein] sic codd. Z. Cast.; Kn. þvair. . ., Ih. + tvair. . . Kn. male supplevit þvairheinai, nam ab adjectivis formantur substantiva non in— eins, sed in— ei innixa, quod si Ih. et Z. scivissent, vix adnotassent et þvairhein et þvairheinai recte se habere. Deinde Kn. in errorem perductus per lineolam super i scriptam, qua n terminationis exprimitur et quam ipse signum notae ḡþs̄ 0724 esse putavit, guþs addidit, quod cum Ih. nescimus quo sensu veri ductus comtemsisset, Z. tamen retinuit.— fraveit letaidau] sic cod. A et Cast.; cod. Carol. fraveit leitaidau, de qua codicum varietate vid. ad M. IX, 6; Kn. Ih. Z. + fraveito ei gildau, quorum auctoritate fretus Griesb. adnotat Goth. ἵνα ἀποδίδω legisse; nos nunc adnotamus letaidau (relinquatur) ab omn. gr. omitti.] allaim mannam gavairþi habandans. ni ïzvis silbans gavrikandans. liubans. ak gibiþ staþ þvairhein. Goth. c. codd. º οὖν.— mat] sic cod. A et Cast.; cod. Carol. Kn. Ih. Z. + mad.—ïþ] verum, º gr.] gameliþ ïst auk. mis fraveit letaidau. ïk fragilda. qiþiþ frauja. jabai gredo fijand þeinana. mat gif Cast. + gajiukizau.—fram] sec. a, gr. omn. ἐν.] ïmma. ïþ jabai þaursjai. dragkei ïna. þata auk taujands haurja funins rikis ana haubiþ ïs. ni gajiukaizau af unþiuþa ak gajiukais af þiuþa unþiuþ. all saivalo valdufnjam ufarvisandam ufhausjai. unte restitit, Goth. gr. perfecti ἀνθέστηκεν significationem nesciens, male per praeteritum reddit, cum andstandiþ scribere deberet; idem Ulfilae accidit Mc. III, 26 ἀνέστη per usstoþ interpretanti.] nist valdufni alja fram guþa. ïþ þo visandona fram guþa gasatida sind. svaei sa andstandands valdufnja bono—malo, gr. τῶν ἀγαθῶν ἔργων ἀλλὰ τῶν κακῶν.] guþs garaideinai andstoþ. ïþ þai andstandandans silbans vis vargiþa nimand. þai auk reiks ni sind agis godamma vaurstva ak ubilamma. aþþan vileis ei ni ogeis valdufni. þiuþ taujais jah habais cod. A et Cast. hairau, de qua varietate vid. ad Mc. VII, 32.] hazein us þamma. unte guþs andbahts ïst þus ïn godamma. ïþ jabai ubil taujis. ogs. unte ni svare pareatis, gr. ἀνάγκη ὑποτάσσεσθαι. Caeterum hic finitur fragmentum alterum codicis Carol., vid. ad XII, 8.] þana hairu bairiþ. guþs auk andbahts ïst fraveitands ïn þvairhein þamma ubil taujandin. duþþe ufhausjaiþ ni þatainei ïn þvairheins ak jah ïn miþvisseins. ïnuþ-þis auk jah gilstra ustiuhaiþ. unte cui, scil. debetis, gr. omn. τῷ.] andbahtos guþs sind þamma silbin skalkinondans. usgibiþ nu allaim skuldo. þammei gabaur gabaur. 0725 pr. sic cod. A; Cast. + frijaiþ.—usfullida] sic cod. A; Cast. + usfullide.] þammei mota mota. þammei agis agis. þammei sveriþa sveriþa. ni ainummehun vaihtais sic cod. A, uti suspicamur; ultimae syllabae elementa Cast. cognoscere non potuit, edidit autem + anþaraize.—þauma] Sec. hoc, gr. omn. ἐν τῷ.] skulans sijaiþ niba þatei misso frijoþ. unte saei frijoþ newundjan vitoþ usfullida. þata auk ni horinos. ni maurþrjais. ni hlifais. nih faihugeironjais jah jabai wo anþaraizo anabusne in þamma vaurda proximi, gr. omn. τῷ πλησίον ab ἐργάζεται pendens, cum Goth. ad friaþva retulerit.— ïst] est, º gr. omn.] usfulljada. þamma frijos newundjan þeinana sve puk silban. friaþva newundjins ubil ni vaurkeiþ. utr. est, º gr. omn.— naseins unsara] ¶ gr. omn.] usfulleins nu vitodis ïst friaþva. jah þata vitandans þata þeihs þatei mel ïst uns ju us slepa urreisan. unte nu newis ïst naseins unsara þau þan galaubidedum. nahts framis galaiþ ïþ dags atnewida. usvairpam vid. ad Gal. V, 21.] nu vaurstvam riqizis ïþ gavasjam sarvam liuhadis. sve ïn daga garedaba gaggaima ni gabauram nostrum, º gr., Goth. c. codd. d et 8 ap. Mi.— xristau ïesua] ¶ gr. omn.] jah dragkaneim. ni ligram jah aglaitjam. ni haifstai jah aljana. ak gahamoþ fraujin unsaramma xristau ïesua jah leikis mun ni taujaiþ ïn lustuns. ïþ unmahteigana galaubeinai andnimaiþ ni du tveifleinai cod. A et Cast. + frakuni.—matjandan] cod. A et Cast. + matjandin.] mitono. sums raihtis galaubeiþ matjan allata. ïþ saei unmahteigs ïst gras matjiþ. sa matjands þamma ni matjandin ni frakunni. ïþ sa ni matjands þana matjandan ni stojai. guþ auk ïna andnam. dominus, gr. θεός.— gastoþanan] Cast. conjecit gastoþan, quod nobis probatur, cf. tamen Thess. I, 2, 17 gaainanaidai.] þu was ïs. þuei stojis framaþjana skalk. seinamma fraujin standiþ aiþþau driusiþ. aþþan standiþ. ¶ gr.] mahteigs auk ïst frauja gastoþanan ïna. sums raihtis stojiþ dag hindar daga——jah qivaim jah dauþaim fraujinoþ. ïþ þu. wa stojis broþar þeinana. aiþþau jah þu. wa frakant broþr þeinamma. gr. omn. ante all.—andhaitiþ] gr. post razdo.] allai auk gasatjanda faura stauastola xristaus. gameliþ ïst auk. liba ïk. qiþiþ frauja. þatei mis all reddit, gr. δώσει, Ulf. c. codd. ἀποδώσε.] knive biugiþ jah andhaitiþ alla razdo guþa. þannu nu warjizuh unsara fram sis raþjon usgibiþ guþa. pr. Kn. + ui.] ni þanamais nu uns misso stojaima. ak þata stojaiþ mais ei ni satjaiþ bistugq broþr aiþþau gamarzein. sic cod. Carol.; Kn. + jai tatraua, lh. Z. Cast. ÷ jai gatraua, unde Griesbachii error natus est annotantis, Goth. ναί pro καί legisse.— wa unhrain visan] haec supplevimus litterarum omnino fere abscissarum (vid. ad XII, 2) infimis partibus observatis; Kn. Z. Cast. lacunam habent, cujus signum ponere lh. neglexit.— ïst] est, º gr. omn.] vait jag-gatraua ïn fraujin ïesua þatei ni vaiht gavamm þairh sik silbo niba þamma munandin igitur, º gr. omn., sic vs. 20.] wa unhrain visan þamma gamaïn ïst. ïþ jabai ïn matis broþar þeins gaurjada. ju ni bi friaþvai Goth. c. codd. º οὖν.] gaggis. ni nunu mata þeinamma jainamma fraqistjais. faur þanei xristus gasvalt. ni vajamerjaidau sic cod. Carol.; editt. + þiudangard.] unsar þiuþ. nist auk þiudangardi guþs mats jah dragk ak garaihtei jah gavairþi jah faneþs ïn ahmin est, º gr. omn., sic supra etiam pro vaila galeikaiþ gr. omn. εὐάρεστος.] veihamma. saei auk ïn þaim skalkinoþ xristau. vaila galeikaiþ guþa jah gakusans ïst mannam. sec., lh. + find.] vid. ad vs. 15.] þannu nu þoei gavairþjis sind laistjaima jah þoei timreinais sind ïn uns misso. ni nunu ïn matis 0727 Kn. + vize.] scriptum fuit, gr. omn. προεγράφη, vid. ad Tim. I, VI, 6. auk] Ih. + ank.—jah] Goth. c. codd. º διά.] gatair vaurstv guþs——þize ïdveitjandane þuk gadrusun ana mik. sva filu auk sve fauragameliþ varþ. du unsaraï laiseinai gameliþ varþ. ei þairh þulain jah gaþrafstein boko ven habaima. ïþ guþ þulainais jah þrafsteinais gibai ïzvis þata samo fraþjan ïn ïsvis misso bi xristu ïesu. ei gaviljai ainamma Ih. + sva ve.] munþa hauhjaiþ gub jah attan fraujins unsaris ïesuis xristaus. ïn þizei andnimaiþ isvis enim, gr. δέ.— xristu ïesu] ¶ gr.— bimaitis] de nostris addidimus, vid. ad XII, 2. Caeterum notandum est Goth., quod nullo alio loco fecit, nunc post qiþan ponere vaurþanana participium; fecisse autem eum arbitramur, quia visan addere non liceret; eumdem verbi substantivi infinitivum omittit in formula viljau ïzvis unvitans s. unveisans (θέλω ὐμᾶς ἀγνοεῖν) Cor. I, X, I; II, I, 8. Thess. I, IV, 13. Versu sequente recte pergit ïþ þiudos haujan guþ.] misso svasve jah xristus andnam ïzvis du vulþau guþs. qiþa auk xristu ïesu andbaht vaurþanana domine, º gr.] bimaitis fram sunjai guþs du gatulgjan gahaita attane. ïþ þiudos ïn armahairteins hauhjan guþ svasve gameliþ ïst. duþþe andhaita þus ïn þiudom frauja jah namin þeinamma liuþo. jah aftra dicit, º gr. fraujan] gr. ante

allos.—hazjaina] laudent, gr. ἐπαινέσατε.] qiþiþ. sifaiþ þiudos miþ managein ïs. jah aftra qiþiþ. hazjiþ allos þiudos fraujan jah hazjaina ïna lh. + jaisaizis—reikinoþ] 0728 regit, quia, gr. omn. ἄρχειν habent, Ih. p. 132 pro reikinoþ legendum esse reikinon existimat; recte quidem ille, sed Goth. interpretatione sua sensum non pervertit, quare codicis lectionem emendare non ausi sumus.] allos manageins. jah aftra esaeias qiþiþ. vairþiþ vaurts ïaissaizis jah sa usstandands reikinoþ þiudom. du ïmma þiudos venjand. ïþ guþ lubainais fulljai ïzvis allaizos fahedais——jah lukius jah ïasson jah soseipatrus þai niþjos meinai. golja ïzvis ïk tertius sa meljands þo aipistaulein sic Cast. sine punctorum supra i positorum vestigio et h. l. et Cor. I, I, 14, in cod. A scriptum esse dicit; minus recte autem Goth. ita scripsit; nunquam enim hoc nomen bisyllabum est ita, ut ai vocales diphthongum efficiant.— allaizos aikklesjons] ¶ gr.] ïn fraujin. goleiþ ïzvis gaïus vairdus meins jah allaizos aikklesjons. goleiþ ïzvis airastus spiritu vestro, gr. omn. πάντων ὑμῶν. Subscript. du rumonim ustauh] c. Goth. solus cod. G.— du rumonim meliþ—kaurinþon] gr. alii alia legunt aut omittunt, Goth. c. codd. B. et D.] fauragaggja baurgs jah qartus sa broþar. ansts fraujins unsaris ïesuis xristaus miþ ahmin ïzvaramma. amen

du rumonim ustauh. du rumonim meliþ ïst us kaurinþon.