Du þAIMAUþAIAU Frumei DUSTODEIþ.

pr. ¶ gr. omn. praeter cod. f ap. Mi.— anabusnim] praecepta, gr. omn. ἐπιταγήν.] Pavlus apaustaulus xristaus ïesuis bi anabusnim guþs nasjandis unsaris jah xristaus ïesuis venais sic cod. B, cod. A rectius þeimauþaiau, vid. ad Luc. I, 54.— attin] Goth. c. codd. º ἡμῶν.] unsaraizos. þeimauþaiu valisin barna ïn galaubeinai ansts armaio gavairþi fram guþa attin jah xristau sic recte cod. A; cod. B + galeiþans; sic saepius librarius codicis B lapsus est: infra vs. 9 vitans. III, 4 fauragaggans, quo utroque loco cod. A recte vitands et fauragaggands habet; idem mendum continet etiam II, II, 6, ubi pro arbaidjands scriptum est arbaidjans; contra I, II, 13, pro gadigands legendum est gadigans, vid. ad Marc. XII, 24.— makidonais] cod. A makedonais, cf. ad Cor. II, I, 16. Caeterum de genitivo post verba proficiscendi posito vid. ad Luc. XV, 15.] ïesu fraujin unsaramma. svasve baþ þuk saljan ïn aifaison galeiþands makidonais ei faurbiudais cod. A + andalausaize, vid. ad V, 14.— þau] sic codd.: Cast. + þan.—timreinai] aedificationem, gr. οἰκονομίαν.— visandein] existentem, º gr. omn.; caeterum cod. A + visandin, uti infra III, 4 anaviljin pro anaviljein; procul dubio sic etiam visandin Skeir. p. 49, 17 pro visandein scriptum est.] sumaim ei anþarleiko ni laisjaina. niþ-þan atsaiwaina spille jah gabaurþivaurde andilausaize þoei cod. B + aþþandeis, librarii enim non solum singulas litteras, dupliciter scribendas, omittunt, sed etiam syllabas, sic Matth. XXVI, 73 standans pro standandans, sic infra III, 13; IV, 7; II, I, 8, al. cf. ad I, 17.— ïst anabusnais] est praecepti, 0836 ¶ gr. omn.— miþvissein] cod. A marg. gamundai, recordatione.] soknim andstaldand mais þau timreinai guþs þizai visandein ïn galaubeinai. aþþan andeis ïst anabusnais friaþva us hrainjamma hairtin jah miþvissein godai jah galaubeinai unhindarveisai. af þaimei cod. A nih (nec).] sumai afairzidai usvandidedun du lausavaurdein. viljandans visan vitodalaisarjos ni fraþjandans nih scimus, cod. A vituþ (scitis).— vitodeigo] legitime, cod. a vitoda (lege, secundum legem), qui est dativus modi, uti Luc. I, 74 unagein ἀφόβως. Errant igitur Cast. et Massm. l. l. p. 212 vitodabrukeiþ junctim scribentes, uti erravit Cast. Col. III, 22 leika fraujam (κατὰ σάρκα κυρίοις) junctim scribens, cf. infra ad V, 14. Plane alia ratio est verborum vitodalaisarjos et svultavairþja, quae nobis Cast. objicit.] cod. B + vitans, vid. ad vs. 3. Caeterum Goth. º τοῦτο, vid. ad II, I, 15.— vitoþ nist] ¶ cod. A.— ak] sed, gr. omn. δέ, vid. ad Cor. I, XIV, 20.— jah] sec. et quart., et, º gr. omn.— unsibjaim] ἀνόμοις, cod. A marg. c. gr. omn. afgudaim, ἀσεβέσι.— aipeins] desinit cod. A.— horam] Goth. º ἀρσενοκοίταις, de ea omissione cf. Massm. l. l. p. 220.] wa rodjand nih bi wa stiurjand. aþþan vitum þatei god ïst vitoþ jabai was ïs vitodeigo brukeiþ. vitands þatei garaihtamma vitoþ nist satiþ ak vitodalausaim jah untalaim jah unsibjaim jah fravaurhtaim jah unairknaim jah usveihaim attans bliggvandam jah aiþeins bliggvandam mannans maurþrjandam Cast. ex loco omnino exeso + gaþivjandam, quod Massm. l. l. p. 134 probare non debebat; sic anaþivan (δουλαγωγεῖν) Cor. I, IX, 27 et gaþivan (δουλοῦν) Cor. I, VII, 15 (καταδουλοῦν); II, II, 20; Gal. II, 4 (περιπείρειν); Tim. I, VI, 10 nullo autem loco þivjan.—wa alja—andstandand] siquidem ea lectio certa est neque wo pro wa in cod. legitur, cave cum Cast. wa pro plurali habeas, is enim wo esse debet; potius wa est easus absolutus pro adverbio positus et significat forte, vid. Cor. II, XII, 6, 18; Joan. XIV, 13; sic we Cor. II, XI, 21; et Gothus pro εἴ τι junctim εἴτι legisse videtur.] horam mannans gaþivandam liugnjam ufarsvaram jah jabai wa alja þizai hailon laiseinai quae est, º gr. omn.; Goth. c. verss.] andstandand. sei ïst bi aivaggeli vulþaus þis audagins guþs þatei gatrauaiþ ïst mis, jah aviliudo þamma ïnsvinþjandin mik xristau ïesu fraujin unsaramma unte galaubjandan mik gahugida gasatjands ïn andbahtja. ïkei faura vas vajamerjands jah vraks jah ufbrikands akei gaarmaiþs vas unte sic Cast. loco exeso legendum esse videtur, et ufarasseiþ legi posse negat, quia locus tot 0837 litteris non vacet. Nos quia graeci omn ὑπερεπλεόνασε praeterito tempore habent, ufarassida conjecimus; fieri etiam potest ut librarius ufaraseiþ pro ufarasseiþ scripserit; ufarassiþ autem prorsus falsum est.— fraujins] Goth. º ἡμῶν.— xristau] Goth. º ἰησοῦ.] unvitands gatavida ïn ungalaubeinai. ïþ ufarassiþ ansts fraujins miþ galaubeinai jah friaþvai þizai ïn xristau. triggv þata vaurd jah allaizos andanumtais vairþ þatei xristus ïesus qam ïn þamma fairwau 0837 ¶ gr. omn.; caeterum de xristaus, non mendosa quidem, uti ait Cast., sed insolita forma pro xristus, vid. ad Marc. VII, 32, ubi adde: Gal. IV, 19 xristaus; Marc. X, 46 barteimaiaus; Joan. VIII, 52 et Tim. II, I, 10 dauþau pro xristus, barteimaius, dauþu.—du galaubjan] Cast. + jct.; sic du cum infinitivo post anavairþs iterum legitur Thess. I, III, 4 anavairþ vas uns du vinnan agliþos.] fravaurhtans nasjan þizeei frumists ïm ïk. akei dupe gaarmaiþs varþ ei ïn mis frumistamma ataugidedi xristaus ïesus alla usbeisnein du frisahtai þaim ïze anavairþai vesun du galaubjan ïmma du sic pro undivanamma, uti esse debebat (vid. Cor. I, XV, 53, 54; II, V, 4) , in codice denuo inspecto legi Cast. affirmat. Utrum autem Gothus ἀθανάτῳ an ἀφθάρτῳ legerit, certo dici non potest, divans etiam Cor. I, XV, 54 pro φθαρτός ponitur.— frodamma] sapienti, º gr.; caeterum cod. B + fridamma.—aldins aive] in codice lego: ald . . . dins aive; sed prior d evanidum et adhuc magis litterae quae inter utrumque d intercedunt. Videtur igitur librarius litteras dins bis scripsisse et deinde semel delevisse. Cast. Fortasse etiam scriptum fuit allos aldins aive, uti Eph. III, 21, sic quidem saepius Gothus locos parallelos alterum ex altero auget.] libainai aiveinon. aþþan þiudana aive undivanjamma ungasaiwanamma ainamma frodamma guþa prius, abundat et º gr. omn.; caeterum hinc pergit cod. A.] sveriþa jah vulþus ïn aldins aive amen. þo anabusn anafilha þus barnilo teimauþaiu bi þaim faura faursnivandam ana þuk praufetjam ei driugais ïn þaim þata godo drauhtivitoþ. habands galaubein jah goda miþvissein þizaiei sumai afskiubandans bi galaubein naqadai vaurpun. þizeei ïst hymainaius Cast. + fkumist.] jah alaiksandrus þanzei anafalh satanin ei gatalzjaindan ni vajamerjan. bidja nu frumist allis taujan sec. pro, º gr. omn.— jah sutjat] cod. A jas-sutja.—sutja los] sic in utroque cod. scriptum esse videri Cast. dicit; qui nobiscum divisim scribunt, eos nec slavandein pro substantivo, nulla auctoritate 0838 comprobato, nec sutjalos pro adverbio inusitato atque insuper comparativo maxime otioso habere oportet.] bidos aihtronins liteinins aviliuda fram allaim mannam. fram þiudanam jah fram allaim þaim ïn est, º gr. omn.] ufarassau visandam ei slavandein jah sutja los bauaima ïn allai gagudein jah gariudja. þatuþ-þan ïst ad, cod. B º + addidimus e cod. A.] god jah andanem ïn andvairpja nasjandis unsaris guþs. saei allans mans vili ganisan jah ïn ufkunþja sic cod. uterque, pro quo andabauht exspectabas, uti jam Massm. Skeir. Gloss. p. 125 judicavit, cui Cast. h. l. assentit; sic faurbauhts Eph. l, VII, 14; Col. I, 14. Si pro andabaht scriptum esset andbaht, non dubitaremus lectionem codicum probare. nam Christus etiam ministrum pro multis sese dedisse dici potest.] sunjos qiman. ains allis guþ ains jah midumonds guþs jah manne manna xristus ïesus. sa gibands in Christo, º gr.] sik silban andabaht faur allans veitvodein melam svesaim. du þammei gasatiþs ïm ïk merjands jah viros precari, ¶ gr. omn., cf. tamen cod. d ap. Mi.] apaustaulus sunja qiþa ïn xristau ni liuga laisareis þiudo ïn galaubeinai jah sunjai. viljau nu vairans Massm. M. G. A. p. 127 et Grimm. Gr. I, p. 40 (3. edit.) ïnahein legendum esse recte monent; idem verbum, quod h. l. σωφροσύνη significat, infra II, I, 7 pro σωφρονισμός et Rom. XII, 16 adjectivum ïnahs pro φρόνιμος interpres usurpavit.— gulþa] cod. B et Cast. + gulþ; nimirum propter sequentem vocem aiþþau alterum a intercidit; cf. ad Joan. XII, 42. Cod. A hoc loco exesus.— galubaim] sic in utroque cod. pro usitato galaubaim, vid. Rom. IX, 21; Cor. I, V, 23; filugalaubs Joan. XII, 3; ungalaubs Rom. IX, 21. Sic u minus accurate pro au etiam scribitur in voce diabulus, et saepius in terminationibus verborum, vid. ad Luc. I, 54.] bidjan ïn allaim stadim ushafjandans sviknos handuns ïnuh þvairhein jah tveiflein. samaleiko jah qinons ïn gafeteinai hrainjai miþ gariudjon jah mahein fetjandeins sik ni ïn flahtom aiþþau gulþa cod. B et Cast. + bloþan; cod. A exesus; vid. ad Gal. II, 11. Sic idem librarius in eodem verbo Cor. II, VIII, 4 peccaverat, et uterque þeimaþaius supra I, 2 pro teimauþaius scripserunt; et cod. A III, 16 ïnsahþaba pro ïnsahtaba.] aiþþau markreitum aiþþau vastjom galubaim. ak þatei gadob ïst qinom gaha tandeim guþ blotan 0839 sic in utroque cod. scriptum esse Cast. affirmat; offendit autem ipsum Castillionaeum haec vox insolita, et conjicit hauniþa (immo hauniþai), in humilitate; sed neuter codex breviationis signum habet, et hauniþa nimis longe a sensu textus graeci aberrare nobis videtur, quam ut probare possimus; fortasse autem legendum est ïn hliuþa in auditu, i. e. audientes, cf. Goth. hliuma, Island. hliodr hlyda; Graff IV, p. 1102.] docere mulieri, ¶ gr.— faura] coram, º gr. omn., Gothus igitur formula ni fraujinon faura vaira indicat, feminas in concionibus coram viris nec auctoritatem sibi arrogare, nec dominari debere.— þahainai] Cast. e cod. B (nam A h. l. plane exesus est) þeigainai edidit, quanquam e distincte legere non poterat; cum autem inter voces gothicas, quae quidem sunt cognitae, nulla sit a qua recte deflecti possit (quis enim credere potest þeigains a þeihan esse et h. l. ubi de taciturnitate sermo est, interpretem tam diligentem profectus ponere?), id quod etiam ad þageinai valet, quod Massm. l. l. p. 127 conjecit: non dubitavimus, conjecturam nostram in textu ponere; þahains autem est a þahan (σιγᾶν, σιωπᾶν, φιμοῦσθαι).] þairh vaurstva goda. qino ïn hauïþa galaisjai sik ïn allai ufhauseinai. ïþ galaisjan qinon ni uslaubja cod. B + gadigands, cod. A exstinctus; vid. ad I, 3.] ni frauginon faura vaira ak visan ïn þahainai. adam auk fruma gadigans varþ þaþroh aivva. jah adam cod. A frijaþvai.] ni varþ uslutoþs ïþ qino uslutoda ïn missadedai varþ. ïþ ganisiþ þairh barne gabaurþ jabai gastandand ïn galaubeinai jah friaþvai jah veihiþai miþ gafraþjein. triggv þata vaurd jabai was aipiskaupeins sic forma activa in utroque codice, cum esse deberet ungafairinoþs, uti recte legitur III, 10; V, 7; VI, 14; Tit. I, 7, et unfairinodaba Thess. I, II, 10; sed emendare noluimus, cum Tit. I, 6 ungafairinonds eodem sensu repetatur.— gariuds] pudicus, º gr. omn.; Goth. c. Vulg., quae tamen habet post κόσμιον.] gairneiþ godis vaurstvis gairneiþ. skal nu aipiskaupus ungafairinonds visan ainaizos qenais aba pius, º gr. omn.; caeterum iis, qui airkns optant pro airknis, Cast. respondet, vocem editam in utroque cod. esse dubiam, videri tamen in is inniti.— sakjis] Cast. edidit + sakjas, codice autem denuo inspecto, exesum quidem esse locum, sed sakjis legi posse dicit.] andaþahts gariuds froþs gafaurs gastigods laiseigs nih veinnas ni slahals ak sutis airknis ni sakjis ni sic recte cod. A, fauragaggans 0840 autem, quod cod. B praebet, idem est mendum, quod supra ad I, 3 notavimus, nec potest defendi, uti Castillionaeo videtur, nam participii gaggans longe alia est ratio.— ufhausjandona] desinit cod. B— anaviljein] cod. A + anaviljin, vid. ad I, 4.] faihufriks seinamma garda vaila fauragaggands barna habands ufhausjandona miþ allai anaviljein. ïþ cum skal visan praecessisset, Gothus niuja satiþs, nominativo casu, scribere debebat; sed hoc saepius interpreti accidit, ut auctoritatem textus graeci secutus a constructione recta averteretur. Sic etiam versu 8 pro diakaununs scribendum erat diakaunjus, uti V, 1, 2 dativi pro accusativis. Caeterum cod. A + satidina, et Gothus pressius graecum νεόφυτος per niuja satiþs convertit, nam illud non proprie de recens plantato dicitur, sed de eo qui nuperrime coetui Christiano socius adscriptus est.— staua] sic legendum est; Cast., qui hoc verbum in codice legere non poterat, male stauai edidit, id autem ordo verborum non patitur, vid. vs. 7 atdriusai ïn ïdveit.] jabai was seinamma garda fauragaggan ni mag waiva aikklesjon guþs gakarai. nih niujan satidana incidat in vituperationem, ¶ gr. omn.] ïbai aufto ufarhauhiþs ïn staua atdriusai unhulþins. skal auk ïs veitvodiþa goda haban fram þaim et, º gr. omn.— sva diakaununs] sic diaconos, ¶ gr. omn.; caeterum de diakaununs accusativo, cum nominativus esse deberet, vid. ad vs. 6.— faihufrikans] avaros, gr. omn. διλόγους.— veina filu] notandum est, apud Gothum alia verborum structura usum, veina non pendere ex filu, uti in textu graeco est, sed ex verbo haftjandans; pariter infra V, 23 οἴνῳ ὀλίγῳ χρῷ per veinis leitil brukjais, et II, II, 16 ἐπὶ πλεῖον προκόψουσιν ἀσεβείας per filu gaggand du afgudein convertit filu; enim et leitil ei sunt adverbia, quapropter substantiva his locis ex verbis pendent.] uta ei ni atdriusai ïn ïdveit jah hlamma unhulpins. jah sva diakaununs gariudans nih faihufrikans Cast. + hrainjon (vid. II, I, 3) , in codice enim nullum litterarum vestigium superest.] ni veina filu haftjandans nih aglaitgastaldans. habandans runa galaubeinais ïn hrainjai gahugdai. et sic, gr. εἶτα.— visandans] cod. A bis scriptum habet, vid. ad Cor. II, X, 12.] cod. A marg. an..þ . . . . . , procul dubio, andaþahtos. Cast. Recte, vid. vs. 2.] jah þai þan gakiusaindau frumist jas-sva andbahtjaina ungafairinodai visandans. qinons samaleiko gariudos ni diabulos gafaurjos triggvos ïn allamma. diakaunjus sijaina ainaizos qenais abans barnam Goth. º ἑαυτοῖς.— galaubeinai] fide, gr. omn. ἐν πίστει, ut Gothus ἐν omittat; probabilius autem est librarium ïn omisisse, quae litterae eaedem 0841 sunt, in quibus praecedens balþein innititur, sic etiam judicat Massm. l. l. p. 138, vid. ad I, 5.] vaila fauragaggandans jah seinaim gardim. þai auk vaila andbahtjandans grid goda fairvaurkjand jah 0841 sic cod. A; Cast. + usmetan.] managa balþein galaubeinai þizai ïn xristau ïesu. þata þus melja venjands qiman at þus sprauto. aþþan jabai sainjau ei vitais waiva skuld ïst ïn garda guþs usmitan saei ïst aikklesjo guþs libandins cod. A + unsahþaba, vid. ad II, 10.— saei] Castillionaeo, qui in epicrisi ad Philipp. p. 63 hoc loco guþ legi affirmaverat, intenta oculorum acie et membrana acidis et sapone iterum iterumque tentata, tandem apparuere tenues ductus vocis soei, vid. eum ad Tim. p. 62 sq. Si autem Gothus revera ita scripsisset, in codice suo lectionem habuisset: μυστήριον ὃ ἐφανερώθη; cum autem dicat gabairhtiþs varþ—garaihts gadomiþs varþ caet., fieri non potest ut soei ad runa relatum scripserit, sed sine dubio scripsit saei, quod aptum est et praecedenti mikils et sequentibus participiis. Quod autem saei scripsimus, minus audacter fecimus, nam denuo confitetur Cast. locum plane exesum esse.] sauls jah tulgiþa sunjos. jah unsahtaba mikils ïst gagudeins runa saei gabairhtiþs varþ ïn leika garaihts gadomiþs varþ ïn ahmin ataugids varþ þaim aggilum merids varþ ïn ultimis, gr. omn. ὑστέροις praeter cod. Colbert., sic tamen ὕστερος per spedists etiam Luc. XX, 32 convertitur. Caeterum pro spidistaim cod. A usitatius spedistaim habet; Grimm. (Gr. I, p. 59, 3 edit.) lectionem editam scripturae mendum pro speidistaim esse existimat.— dagam] diebus, gr. omn. καιροῖς.— airziþos] erroris, gr. πλάνοις, Goth. c. codd. πλάνης legit.] þiudom galaubiþs varþ ïn fairwau andnumans varþ ïn vluþau. aþþan ahma svikunþaba qiþiþ þatei ïn spidistaim dagam afstandand sumai galaubeinai atsaiwandans ahmane airziþos et, º gr.] jah laiseino unhulþono. ïn liutein liugnavaurde jah gatandida habandane svesa miþvissein. cod. B + amte; cod. A plane oblitteratus,— aviliudam] gratiarum actionibus, gr. omn. εὐχαριστίας singulari numero, sic vers. 4 et Eph. V, 4.] varjandane liugos gaþarban mate þanzei guþ gaskop du andniman miþ aviliudam galaubjandam jah ufkunnandam sunja. unte all gaskaftais guþs goþ jah ni vaiht du usvaurpai miþ aviliudam andnuman. ¶ gr.— alands] sic cod. B; cod. A exesus; Cast. opinatur Gothum participio activo uti, quia ἐντρεφόμενος per errorem pro medio habuerit; Massm. l. l. p. 140 librarium alands pro alans frequenti permutatione (vid. ad I, I, 3) scripsisse; quarum opinionum neutra placet, potius forma verbi est alan, crescere, nutriri (Grimm. Gr. 0842 II, p. 8) , cujus participium alands est; deinde formatur aljan transitivum pascere, nutrire.] gaveihada auk þairh vaurd guþs jah bida. þata ïnsakands broþrum goþs vairþis andbahts xristaus ïesuis quasi vetularum fabulas; usalþans est participium verbi usalþan, senescere, veralten, (gall. vieillir), et usalþana est eine eraltete (gall. une vieille), uti apud Germanos veteres ab ar-sive iralten fit ar-sive iraltet vetula, veterosus, vid. Graff, I. p. 200 sq. cf. usvahsans (ἡλικίαν ἔχων) Ioan. IX, 21. Miramur quod Castill. qui us alþanaizo div. scribit, non vidit hanc verborum structuram soloecam esse; Massm. l. l. p. 131 hoc animadvertit et ne leges laedantur sermonis, us tanquam a librario falso loco positum ad þroþei trahere conatur; sed quibus haec conjectura, ingeniosa quidem, placet, iis comprobandum est, simplex alþana γραῦς significare posse. usalþanaizo jct. etiam Grimm. Gr. I, p. 41 (3 edit.) legit.— ïþ] cod. B omittit vel potius librarius bivandeiþroþei scripsit pro bivandeiïþþroþei, sic Cor. I, XIII, 12. cf. supra ad III, 13; in cod. A admodum exeso exstare videtur.] alands vaurdam galaubeinais jah godaizos laiseinais þoei galaistides. ïþ þo usveihona sve usalþanaizo cod. B + gagudein; in cod. A legi nequit.— ïst bruks] sec., est utilis, ¶ gr. omn. praeter cod. l ap. Mi.— gahaita] promissiones, gr. ἐπαγγελίαν.— anavairþons] desinit cod. A.] spilla bivandei ïþ þroþei þuk silban du gagudein. aþþan leikeina usþroþeins du favamma ïst bruks ïþ gagudei du allamma ïst bruks gahaita habandei libainais þizos nu jah þizos anavairþons. Goth. c. codd. º καί; caeterum Cast. recte annotat, allis hac significatione in evangeliis saepe, in epistolis praeter hunc locum non inveniri; cf. tamen ad VI, 10.] triggv þata vaurd jah allaizos andanumtais vairþ. duþþe allis arbaidjam jah ïdveitjanda unte venidedum du guþa libandin saei ïst nasjands allaize manne þishun galaubjandane. anabiud þata sic cod. B; Cast. + mann.—frisahts] sic legendum; cod. B et Cast. + frisaht, ubi omissum est s propter sequentem eamdem litteram, quod saepe observavimus. Lectionem editam etiam Massm. l. l. p. 136 sq. rectam esse animadvertit, sed an quisquam toto orbe inveniatur, qui etiam accusativum hoc loco recte positum esse cum eo opinetur, valde dubitamus.] jah laisei. ni manna þeinai jundai frakunni ak frisahts sijais þaim galaubjandam ïn vaurda ïn usmeta 0843 post impositionem, quasi legerit interpres μετὰ ἐπιθέσιν, cum autem gr. omn. μετὰ ἐπιθέσεως praebeant, convertendum erat miþ analageinai.—praizbytaireis] presbyteri, gr. omn. πρεσβυτερίου, praeter cod. Leicest., qui πρεσβυτέρου habet, cum quo Goth. concinit. Si Goth. lectionem vulgatam secutus esset, scribendum ei erat praizbytaireins, sed nullum breviationis signum super syllabam— eis conspicitur, quae etiam in initio lineae scripta est.] ïn friaþvai ïn galaubeinai ïn svikniþai. unte qima gaumei saggva boko gaþlaihtai laiseinai. ni sijais unkarja þizos ïu þus anstais sei gibana varþ þns þairh praufetjans afar analageinai handive praizbytaireis. horum, omnino superfluum est, nam ad sequentia pertinere non potest, quia ïnuþ-þaim in initio sententiae poni debet; neque potest ad praecedentia þo sido, nisi forte quis variam lectionem e margine in textu positam esse existimat.— ïnuþ-þaim] inque his, sic cod. B; Cast. + ïnuþþan, et insuper opinatur, ïn cum visan componendum esse, quod verbum, scilicet ïnvisan, genitivum ( þize) post se habere; sed ïnvisan plane aliam habet significationem, vid. ad Marc. XVI, 1, neque si inesse significaret, genitivum e se pendentem habere posset; igitur miramur quod Massm. l. l. p. 217 tam incaute cum Cast. consentit.— sijai] Goth. c. codd. º ἐν.] sollicite, º gr. omn.— ïn] in, º gr.] þo sido (þize) ïnuþ-þaim sijais ei þatei þeihais þu svikunþ sijai allaim. atsaiw du þus silbin jah du laiseinai usdaudo þairhvis ïn þaim. þatuh auk taujands jah þuk silban ganasjis jah Massm. l. l. p. 138 falsum pro attan esse censet; idque ei in mentem venisse videtur, quod complures accusativi sequuntur; sed dativus attin recte habet post gaþlaihan, vid. Marc. X, 16; Cor. II, VII, 6; Tim. I, V, 8; de accusativis autem sequentibus statuendum est idem, quod supra ad III, 6 annotavimus.] hausjandans þus. seneigana ni andbeitais ak gaþlaih sve attin juggans sve broþruns seneigos sve aiþeins sic scribendum est pro aiþeis, uti in cod. B, sed in fine lineae, legitur.] juggos sve svistruns ïn allai sviknein. viduvons sverai þozei bi sunjai sijaina viduvons. ïþ pergit cod. A— sik] cod. B º + addidimus e cod. A, nam μανθάνειν est laisjan sik vid. II, 11; V, 13; II, III, 14; Phil. 4, 9, 11. Skeir. 45, 7.— barusnian] sensus hujus verbi, cujus lectio 0844 in utroque codice indubia est, viris doctis plane non cognitus esse videtur. Castillionaeus h. l. e beruseis deflecti et regendi significationem habere dicit; sed quid commune habet notio regendi cum εἰσεβειν, quod textus habet, et quid rei familiaris imperium ad puerulos pertinet? Massmannus, cui Castillionaei interpretatio merito non placet, l. l. p. 130 et 179, barusnjan profectum esse existimat e Baru, quod ad paro (nemus), parawari (sacerdos) et alia referendum sit, et colere, adorari significet; sed etiam hoc sensus nostri loci non admittit. Nobis potius cum barn ex eadem radice natum esse et significare videtur: colere filiorum more, uti liberi solent, quod graeco εὐσεβεῖν, pie agere, aptissime respondet.— god jah] bonum et, º cod. A c. gr.] jabai wo viduvono barna aiþþau barne barna habai galaisjaina sik faurþis svesana gard barusnjan jah andalauni usgiban fadreinam þata auk ïst god jah andanem ïn andvairþja guþs. Goth. c. verss. latt. º καὶ ταῖς προσευχαῖς.] aþþan soei bi sunjai viduvo ïst jah ainakla venida du guþa jah þairhvisiþ ïn bidom nahtam jah et, º gr. omn.] sic recte cod. A (non unfairinodos, uti Cast. edidit); cod. B + ungafairidos.] dagam. ïþ so vizondei ïn azetjam jah libandei dauþa ïst. jah þata inabiud ei ungafairinodos sijaina. Goth. º καί.— ïnvidiþ] negat, gr. omn. ἤρνηται (renuntiatum habet) sic infra II, III, 5.] aþþan jabai was svesaim þishun ïngardjam ni gaþlaihiþ galaubein ïnvidiþ jah ïst ungalaubjandin sexaginta annorum, ¶ gr. omn.] sive—sive, aliis locis hoc jaþþe—jaþþe esse solet; cave autem cum Massm. l. l p. 141 jah in jabai mutes aut cum Cast. ei jah—jah (quod et—et) scriptum fuisse opineris.— gastins] sic codd., Cast. + gastis, quod hic vir doctus pro gasteis esse arbitrabatur.— allamma] desinit cod. B.] vairsiza. viduvo gavaljaidau ni mins saihstigum jere sei vesi ainis abins qens ïn vaurstvam godaim veitvodiþa habandei jah barna fodidedi jah gastins andnemi jah veihaim fotuns þvohi jah quae inde sequuntur usque ad galaubein versu sequente adeo sunt exstincta, ut Cast. eorum ne vestigium quidem invenire potuerit.] aglons vinnandam andbahtidedi jah allamma vaurstve godaize afarlaistidedi. ïþ juggos viduvons sic legendum est, Cast. + vanana ex loco plane exeso edidit.] post primam hujus verbi syllabam desinit plagula XLI et incipit XLIV codicis A, 0845 in qua scriptura omnis deleta est, et Castillionaeus, quod nondum sibi accidisset, adeo nulla vestigia litterarum vidit, ut quae usque ad versum 17 edidit (ibi autem incipit plagula XLIII) e singulis lineis conjectando componeret.— jah] ult. et, º gr. omn.] bivandei. . . . . galaubein vana gatavidedun. aþþan samana jah unvaurstvons laisjand sik þairhgaggan 0845 gardins aþþan ni þatain unvaurstvons ak jah unfaurjos jah fairveitjandeins jah rodjandeins Cast. et Massm. l. l. p. 212 + j((.....))., sic etiam nobis ipsis Matth. X, 25 et Luc. XIV, 21 garda valdands div. scribendum erat, nam verbum compositum gardi valdands esse debet, uti mati balgs, gasti gods, frasti sibja, drauhti vitoþ, andi laus (non igitur anda laus, uti cod. A supra I, 4 habet).] Cast. dubitat, utrum sic, an andstaldai legendum sit; sed andstaldan personam accusativo casu post se habet, dativo autem rem, vid. Cor. II, IX, 10; Gal. III, 5; Tim. I, I, 4.] þoei ni skulda sind. viljau nu juggos liugan barna bairan garda valdan. . . . . . . viduvons andbahtjai Cast. ïn laiseinai, cum vero nullus gr. ïn habeat neque Cast. in cod. legere posset, sed hanc solam ob causam adderet, quod locus ei vacare videretur, nos quidem omisimus.] dixit, gr. omn. λέγει.— vaurtsva] Massmanno l. l. p. 126 displicet et vaurstvja legi mavult, negans unvaurstvons, quod supra vs. 13 legatur, exemplo uti posse. Sane illud non potest, nec potest allavaurstvans Col. IV, 12, sed uti nunc vaurstva habemus, sic permultis locis gavaurstva (συνεργός, ὁ συνεργῶν) legitur, neque nos quidem illa forma offensi sumus.] ïm-jah ni kaurjaidau aikklesjo ei þaim bi sunjai. . . . . . . ïn vaurda jah laiseinai. qaþ auk gameleins Cast. praeter litteras . . . rþ . . . nihil cognoscere potuit; pro ïn male bi scripsit, de quo errore etiam Massm. l. l. p. 134 monuit. Caeterum Gothus, si vere ita scripsit, a Graecorum auctoritate nimis discedit, nec propius eis accederet, si Castillionaei conjectura ana munþa probabilior esset; fortasse bi veitvodiþai scribendum est.— tvadje] sic Cast. edidit pro tvaddje, quod duplex d locus capere non posse ei videretur.] auhsau þriskandin munþ ni faurvaipjais jah vairþs sa vaurstva mizdons ïs. bi praizbyterein verum, º gr.] vroh ni andnimais niba ïn andvairþja tvadje aiþþau þrije veitvode. ïþ þans fravaurhtans ïn andvairþja allaize gasak ei jah þai anþarai agis habaina. veitvodja ïn andvairþja guþs jah fraujins nostri, º gr. omn. praeter cod. 9 ap. Mi.— viljahalþein] pergit cod. B.] unsaris ïesuis xristaus jah þize gavalidane aggile ei þata fastais ïnu faurdomein ni vaiht taujands Cast. e cod. B + manhun, cod. A exesus; vid. Marc. I, 44.] bi viljahalþein. handuns sprauto ni mannhun lagjais ni gamainja siais fravaurhtim framaþjaim cod. B marg. suqnis.—þizo ufta—þeinaizo] sic codd. quanquam omnis pene scriptura deleta est, et sic Massm. etiam l. l. p. 133 legendum esse censet; Cast. + þize ufte—þeinaize.] þuk silban sviknana fastais. ju ni drigkais þanamais vato ak veinis leitil brukjais ïn qiþaus sec., cod. A sumaizeh; caeterum Goth. τινῶν cum cod. Colbert. ap. Mill. legit pro τισί.] þeinis jah þizo ufta sauhte þeinaizo. sumaize manne fravaurhteis svikunþos sind faurbisnivandeins autem, º gr. omn. praeter cod. ap. Mill.] du stauai sumaize þan jah afargaggand. samaleiko þan jah vaurstva goda svikunþa sind jah þa Massm. l. l. p. 136 comperire cupit, an vere sic legatur, quia Gal. V, 1 idem casus jukuzja sit; sed vir doctus errat, illo loco jukuzja est accusativus, nostro autem jukuzjai dativus, quod utrumque recte ad formam jukuzi redit.— fraujins] domini, gr. θεοῦ.] aljaleikos sik habandona filhan ni mahta sind. sva managai sve sijaina uf jukuzjai skalkans seinans fraujans allaizos sveriþos vairþans rahnjaina ei namo fraujins jah laiseins ni vajamerjaidau. aþþan þaiei galaubjandans haband fraujans ni frakunneina unte broþrjus sind ak mais skalkinona unte galaubjandans sind jah liubai þaiei vailadedais gadailans sind. þata laisei jah accedat, cod. A atgaggiþ (accedit)— laiseinai] Cast. + laisenai, ipse p. 72 emendat.] gaþlaih. jabai was aljaleikos laisjai jah ni atgaggai du hailaim vaurdam þaim fraujins unsaris verum, º gr. omn., Goth. c. vers. et patribus latt.— hauhþuhts] superbus, º gr. omn. τετύφωται.— maurþra] caedes, º gr. omn., nec legitur in cod. A; etiamsi enim vestigium litterae a apparet, et spatium aliquod esse videtur, tamen hoc integro illi verbo non sufficit, eamque litteram Cast. a librario falso scriptam ab eodemque deletam esse existimat. Caeterum non dubium est quin maurþra in cod. B inde sit natum, quod alii pro φθόνοι legebant φόνοι, quam utramque lectionem aut interpres recepit aut librarius de margine inseruit; cf. ad Eph. II, 3.— haifsteis] sic recte cod. A; cod. B + haifteis.] ïesuis xristaus jah þizai bi gagudein laiseinai. ïþ hauhþuhts ni vaiht vitands ak siukands bi soknins 0847 Goth. º καί.— gatarniþ] sic cod. B pro gatarnida, cf. ad Nehem. VI, 16. Non est autem, quod Cast. mendum scriptoris pro gatairniþ (imo gataurniþ) esse suspicetur; nam praeclare habet gatarnan, si comparas tarnjan et tarnen, occulere, quibus verbis Germani superioris et medii aevi utuntur, vid. Glossarium V. Tarnjan.—gagudein] cod. B º c. gr. ἀφίστασο ἀπὸ τῶν τοιούτων; in cod. A ea scripta esse videntur, sed prae nova scriptura Cast. nihil nisi litteram þ cognoscere potuit.] jah vaurdajiukos us þaimei vairþand neiþa maurþra haifsteis anaqisseis anamindeis ubilos ushalþeins fravardidaize manne ahin at þaimei gatarniþ ïst sunja hugjandane faihugavaurki visan gagudein. versu proxime praecedente erat faihugavaurki; de hoc Gothorum more, si duo verba composita proxime sese subsequuntur, in altero particulam non repetendi sed simplex ponendi, jam ad Luc. XV, 24 diximus; addimus nunc haec: Rom. XV, 4 sva filu auk sve fauragameliþ varþ, du unsarai laiseinai gameliþ varþ (ὅσα γὰρ προεγράφη, εἰς τὴν ἡρετέραν διδασκαλίαν προεγράφη). XII, 1, 2 vaila galeikaidana—galeikaiþ (εὐάρεστον—εὐάρεστον). Cor. I, XV, 48; 49 sa ufarhiminakunda—þis himinakundins (ὁ ἐπουράνιος—τοῦ ἐπουρανίου). Thess. II, III, 15 svasve—sve (ὡς—ὡς). Ioan. IX, 31 andhauseiþ—hauseiþ (ἀκούει—ἀκούει); XIII, 14 usþvoh—þvahan (ἐνιψα—νίπτειν); XVII, 25 ufkunþa—kunþa (ἔγνω—ἔγνων). Igitur Tim. II, III, 4 φιλἡδονοι μᾶλλον ἣ φιλόθεοι Gothus sic convertit: frijondans viljan seinana mais þau guþ; similiter Matth. VIII, 32 hairda sveine—hairda (τὴν ἀγέλην τῶν χοίρων—ἡ ἀγέλη τῶν χοίρων). cf. Ioan. X, 31 nemun stainans ei vaurpeina (sc. stainam λιθάσωσι) ana ina. Raro praecedit simplex et sequitur compositum: Cor. I, IV, 7 namt—andnamt (ἔλαβες—ἔλαβες); II, III, 2; 3 gamelida—ïnna gamelida (gr. bis ἐγγεγραμμένη).] in veritate (ἀληθές), gr. δῆλον.] aþþan ïst gavaurki mikil gagudei miþ ganauhin. ni vaiht auk brahtedum ïn þamma fairwau. alimentum—vestimentum, gr. διατροφὰς—σκεπάσματα.] bi sunjai þatei ni usbairan wa magum. aþþan habandans usfodein jah gaskadvein þaimuh Cast. et Massm. l. l. p. 202 injuria pro dativo habent, cujus verbi nominativum Massm. p. 219 hlams (sic!) facit; accusativum esse structura verborum et h. l. et supra III, 7 perspicue docet; dubium autem est, sitne forma ipsa hlamm neutra (tum utitur Gothus plurali), an hlamma feminina; de verbis linguarum cognatarum vid. Graff. IV, 557; Gr. II, 33.— unhulþins] diaboli, º gr.— unnutjans] inutiles, gr. ἀνοήτους, Goth. c. codd. et verss. ἀνονήτους.— saggqjand] Cod. A sagqjand.] ganohidai sijaima. aþþan þaiei vileina gabigai vairþan atdriusand ïn fraistubnja jah hlamma unhulþins jah lustuns managans unnutjans jah skaþulans þaiei saggqjand mans ïn fravardein Goth. º γάρ; sed fieri potuit ut librarius allis omiserit propter sequens allaize, cf. ad Rom. IX, 15.— faihugeiro] Massm. l. l. p. 139 legendum esse censet faihugeironi, uti Col. III, 5; nobis e contrario Col. III, 5 faihugeironi ex nostro loco in faihugeiron mutandum esse videtur; nam forma feminina esse debet, uti illo loco pronomen sei et hoc loco þizozei monstrat.— gaþivaidedun] subjecerunt, gr. omn. περιέπειραν.] jah fralust. vaurts allaize ubilaize ïst faihugeiro þizozei sumai gairnjandans afairzidai vaurþun af profecto, º gr. omn., vid. Rom. IX, 18, 20.— friaþva] cod. A frijaþva.] galaubeinai jah sik silbans gaþivaidedun sairam managaim. ïþ þu jai manna guþs þata þliuhais vitam aeternam, ¶ gr. omn.] ïþ laistjais garaihtein gagudein galaubein friaþva þulain qairrein. haifstei þo godon haifst galaubeinais undgreiþ libain aiveinon du þizaiei laþoþs ïs jah andhaihaist þamma godin andahaita ïn Goth. º σοί c. codd. ap. Mill.— andvairþja] desinit cod. A.— paunteau] sic indubitate in cod. B legi Cast. affirmat, exspectabamus aut pauntiau, uti scriptum est Matth. XXVII, 2; Luc. III, 1, aut pauntjau; lectio codicis ferri posset, si nomen graecum illi viro Ποντεῖος esset, cum autem Πόντιος appelletur, librarius sine dubio— eau pro— jau falso scripsit; sic librarii negligentia e et j permutata sunt etiam Cor. II, VIII, 20, et Nehem. VI, 18.] andvairþja managaize veitvode. anabiuda ïn andvairþja guþs þis gaqiujandins alla jah xristaus sic cod. B; Cast. + quma.] ïesuis þis veitvodjandins uf paunteau peilatau þata godo andahait. fastan þuk þo anabusn unvamma in, º gr. omn.— taikneiþ] sic cod. B, Cast. + taikniþ.—jah] sec. et, º gr. omn.] ungafairinoda und qum fraujins unsaris ïesuis xristaus. þanei ïn melam svesaim taikneiþ sa audaga et, º gr.— manne ni ainskun] hominum non unus, ¶ gr. omn.] jah ains mahteiga jah þiudans þiudanondane jah frauja fraujinondane. saei ains aih undivanein jah liuhaþ bauïþ unatgaht þanei saw manne ni ainshun nih sai. . .—