I. Substantivum.

§ 191. A. Appellativum. I. De genere.

1) In gothico sermone neutrum etiam genus est naturale, cum nec masculinum nec femininum excludat (ut ejus nomine indicatur), sed utrumque amplectatur et coadunet. Jam vero neutrum non tantum occurrit ut genus proprium nonnullorum substantivorum, quae infra a) et aa) subjecimus, sed etiam in quibusdam constructionibus, cum scilicet pronomen vel numerale ut subjectum inserviens, sed ad masculinum simul et femininum relatum, in neutro ponitur, vid. § 209, 3. Masculinum autem genus est princeps, agentibus proprium, dum femininum vocabulis derivatis et motionis capacibus peculiariter reservatur.

a) Naturale genus.

aa) Neutrum in sensu supra dicto, id est, masculinum et femininum in se continens, genus est nominis Dei, guþ, quod si recentius, influente christiana religione, ut masculinum usurpatum fuerit, primitive saltem neutrum est (nec attendendum est ad peculiare vocabulum gud pro falsis deis reservatum, propter plur. guda Joan. X, 34, 35, cum Gal. IV, 8 stet etiam guþa) et significat divinitatem, non solum ejus ideam et cogitationem, sed eam ut deum et deam exhibens, unde confirmatur Gothorum polytheismus. Eodem modo sibi effingebant skohsl daemonemut riusque generis. Insuper neutra sunt barn filius (τέκνον) et diminutivum barnilo filiolus, (τεκνίον, τεκνίδιον), fadrein parentes (pater et mater), gaman comes, þevis minister (ancillus et ancilla); masculina autem sunt frasts puer, licet Cor. II, VI, 13 non ad homines peculiariter referendum sit, et manna homo, quia de mare praecipue cogitatur.

bb) Ut masculina cum eorum respondentibus femininis occurrunt: vair, raro guma vir— qino femina, juggalauþs adolescens— magaþs virgo, magus puer — mavi puella, magula puerulus— mavilo puerula, aba vir— qens mulier, atta et (tantum Gal. IV, 6 in exordio) fadar pater— aiþei mater, sunus filius— dauhtar filia, broþar frater— svistar soror, megs gener— bruþs nurus, svaihra socer— svaihro socrus, bruþfaþs sponsus, niþjis germanus (συγγενής)— niþjo germana; avo avita masculinum ava supponit, sicut et ex viduvo vidua viduva viduus grammaticaliter praejudicandum est.

cc) Absque femininis autem respondentibus ut masculina occurrunt nomina personarum, quae munere, ministerio quolibet, etc., funguntur: reiks dominator, kindins urbis praefectus, þiudans rex, frauja dominus, 1062 fauramaþleis praesul, andbahts minister, skalks servus, asneis mercenarius, hairdeîs pastor, aurtja hortulanus, kasja figulus; gadrauhts miles, hunda- et þusundifaþs centurio, etc., veiha presbyter, staua judex, sakjis pugnator, andastaþjis adversarius, veitvods testis, bokareis scriba, airus nuntius; vairdus caupo, gasts hospes, gadauka inquilinus, gahlaiba comes, socius, gadaila particeps, gasinþa socius itineris, galaista dux, liuta hypocrita, þiubs et hliftus latro, hors adulter cum feminino respondente kalkjo adultera, naus homicida; liuþareis cantor, vullareis custos, laisareis magister, et alia in -eis, vid. § 67.

dd) Praeter substantiva litteris bb) subjecta, ut mobilia adhuc occurrunt: þius servus cum fem. respondenti þivi serva, ancilla, dauravards janitor cum fem. dauravarda et dauravardo janitrix, vaurstva et gavaurstva operarius, cooperarius, ejus femininum vaurstvo operaria ex unvaurstvo Tim. I, V, 13 cogitandum est; arbja haeres m.— arbjo haeres f., garazna vicinus— garazno vicina, praufetus propheta— praufeteis prophetissa; in unhulþa malignus— unhulþo maligna femininum primitus exstitisse videtur, vid. gloss. h. v.; neutrum gajuko socius Phil. IV, 7 cum masc. gajuka, gaskalki conservus Col. I, 7; IV, 7 cum skalks significationem diminutivam, sed amicitiae et dilectionis more graeco et latino habere videntur; item neutrum þevis Col. III, 22; IV, 1 cum þius; contra autem neutrum gumein ex adjectivo gumeins, Tim. II, III; 6 etiam diminutivum est, sed in malam partem; idem cum qinein Mc. X, 6, non equidem in pravum sensum, pro mari et femina ponitur, sed fadrein ad hoc vix referri potest, multo minus gaitein Luc. XV, 29, cum haec animali non applicari possint.

ee) Abstracta vel collectiva, ut populus, exercitus, ecclesia, etc. Omnia sunt feminina, ut þiuda populus, hansa turba, filusna et managei multitudo, ïumjo impedimenta, gamainþs ecclesia, vriþus et haird exercitus; hiuhma vero multitudo masculinum est, tevi turba et aveþi exercitus navalis neutra.

ff) E nominibus bestiarum neutra sunt generica dius et obscurum biari bestia necnon et faihu pecus; inter specifica tantummodo lamb agnus et svein porcus; masculina sunt generica, ut fugls avis, fisks piscis, vaurms vermis et specifica stiur aper, auhsus et auhsa bos, viþrus hircus, gaits caper, fula pullus, asilus asinus, hunds canis, vulfs lupus, ulbandus elephas (camelus), ahaks columba, ara aquila, hana gallus, sparva passer, nadrs vipera, et forsan maþa vermis; feminina autem sunt fauho vulpes, kalbo juvenca, gaitei capra, hraivadubo turtur, þramstei lacerta, malo tinea.

1063 b) Grammaticale genus. Hic dicendum habemus, quonam modo genus objectorum inanimatorum determinatum fuerit. Cujus ratio plerumque nos fugit, tempore quo fuit accommodatum, nimium remoto. Nonnulla tantum objecta, nunc adhuc secum generis originem prae se ferunt, nempe mythologiam; itaque, documentis ex ipsa lingua deficientibus vel non satis cognitis, ad religiones fabulasque Borealium populorum in explicando illorum genere recurremus.

aa) Eodem prope modo illustratur genus nominum solem et lunam designantium. Sed ea insignis adest discrepantia inter classicos et germanicos populos, quod priores solem masc. et lunam fem., posteriores autem viam inversam tenuerint. Gothi igitur sunno sol fem. et mena luna masc. fecerunt, quia juxta illorum populorum mythologiam luna Mani filius est Mundilfaeris, solem autem Sol ejusdem filia et Glenrs sponsa. Gothus equidem pro sole etiam masculinam formam sunna et neutram sauïl habet, sed praeter quod fem. sunno communior est (Mth. V, 45; Luc. IV, 40; Eph. IV, 26; Neh. VII, 3) , duae aliae formae non nisi apud Marcum occurrunt ( sunnin urrinnandin IV, 6; XVI, 2; gasaggq sauïl I, 32, sauïl riqizeiþ XIII, 24) et in masculinam graec. et lat. probabiliter influxerunt. Quod ad diversas radices attinet, sunno antiquius, sauïl recentius nomen esse dici potest, si Eddoe (Alvismal 16, 1, 2 sol heiter med mönnum, en sunna med goþom, id est, Sol vocatur inter homines, sed Sunna apud deos) fides adhibenda sit; caeterum etiam a Graecis nomina objectorum qualia apud Deos vigent ut antiquiora nominibus apud homines usurpatis tradebantur (vid. Goettling in Hesiod. Theogon. 831).

In veteri Borealium lingua Sol etiam femininum est; gothicum autem sauïl, forma neutrum, inter sunno et sunna, ut naturale neutrum, id est, masculinum et femininum in se complectens stare posset, vid. supra 1). Non fundata naturali genere sunt insuper tuggl astrum, neutrum, et stairno stella, femininum.

bb) Ex mythologia etiam illustratur nahts nox fem. et dags dies masc., quippe cum in septentrionalibus mythis Nott filia est Nörvis et ex Delinger filium Dagr habuit. Andanahti autem vesper, quemadmodum aliae temporis designationes mel et þeihs tempus, jer et ataþni annus, neutra sunt, ut pote ideae abstractae. An aþns masc. vel aþn neutr. sit, dubium est; nec uhtvo mane fem., sicut et viko hebdomas fem., aivs masc. et ajukduþs fem. (αἰών) non habent, quo explicentur. Nott alteram filiam habuit ex Anar, scilicet Jördh, Odini sponsa, unde airþa terra fem.; himins autem coelum masc. est, nescio qua ratione mythologica. Jam vero Hal Lokis erat filia, hinc halja inferus fem. Fratres ejus, ignis, aer et mare masculina sunt in gothica lingua, vel saltem luftus aer et saivs mare (nam marei mare fem. est); ignis masc. in auhns caminus, quod cum Agni ignis deo apud Indos collatum, vestigia reliquisse videtur. Ex his tamen elementis etiam neutra sunt: 1064 fon ignis et vato aqua. Ex mythologia masculina illustrantur: vintrus hiems, vinds ventus ( vis autem turbo neutrum est), et probabiliter etiam menoþs mensis et maurgins mane; insuper snaivs nix ( rign vero pluvia neutrum), et etiam vegs fluctus, flodus fluvius (sed awa est fem.), brunna fons; difficile autem vocabulum milhma nubes in solo tantum sermone gothico occurrens, explicatur. Deus tonitru et fulguris nulla equidem vestigia fecit; ejus saltem phenomena gothice traduntur: lauhmuni fulgur et þeiwo tonitru, utrumque fem.

cc) In nominibus plantarum jam non adest relatio ad personas, earum virore (masc.) forsan vel ariditate (neutr.) tantum spectatis. Sunt saltem masculina bagms arbor et etiam asts ramus, valus et vandus virga, tains stipes, laufs folium, bloma flos, þaurnus vepres; solum vaurts radix femininum est. Sed contra neutra sunt triu, quod non solum est omnium majorum arborum nomen genericum, sed vocabulum graeco δόρυ omnino respondens, germanico Stock (unde nom. germ. Weinstock goth. veinatriu), ordinario aridum lignum indicans (ξύλον Mc. XVI, 42, 48) ; fraiv semen, basi bacca, akran fructus (masc. smakka ficus peregrinum est), ahs spica, kaurn frumentum (et caetera cerealia, excepto vaiteis triticum masc.), kaurno granum frumenti; raus arundo, gras herba in genere, legumen et havi foenum; sed ahana palea femininum est. Quoad vero nomina peculiarium plantarum vigadeino carduus et aiwatundi spinae sunt fem.; sinaps autem sinapis et svamms fungus masc.

dd) In regno tandem inorganicorum deficit omnis relatio ad personas, nec jam determinare genus ex significatione possibile est. Metalla tantummodo sunt in genere neutra: gulþ aurum, silubr argentum, eisarn ferrum, aiz aes. Ex aliis autem metallis sunt: salt sal neutr.; stains lapis, hallus rupis, malma arena, stubjus cinis, svibls sulfur, masc.; þaho argilla et mulda cinis fem.

Quod ad nomina geographica attinet, neutra sunt in genere land terra et gavi rus; feminina fera locus, marka terminus; fairguni mons neutr. est, hlains collis masc.; an vallis dal (neutr.) vel dals (masc.) dicatur, incertum; driuso clivus et ïddaljo descensus fem.; vigs via est masc.; sed dubium est an iter gaggs (masc.) vel gagg (neutr.) sit; staiga autem gradus fem. est; altum est filegri neutr. vel hulundi fem.; urbs baurgs et vicus seu paus haims fem, sunt, veihs autem neutr.

«Annotatio.—Sed multo difficilius determinari potest genus aliarum classium objectorum. Sic:

«1) Ex partibus animalis corporis in genere: corpus leik et sanguis bloþ neutr. sunt; caro mammo (σάρξ) fem. et mimz (κρέας caro manducanda, etc.) neutr., adeps smairþr neutr.; lana vulla fem., capillus tagl et skuft (coma) neutr.; membrum liþus masc.; caput haubiþ neutr.; cranium wairnei fem., facies ludja (id est pars capitis capillis nudata, vid. Mth., VI, 17) est fem., vlits et andavleizns (facies) masc.; 1065 haec tria vocabula faciem significant, in quantum ea ea unus ab aliis discriminatur; abstracta andvairþi et andaugi (facies, pars antica per oppositionem ad posticam partem) neutr. sunt; oculus augo una cum lacrymis ex eo rorantibus tagr et ciliis (superciliis) hunc custodientibus braw neutr. est (nisi Cor, I, XV, 52 loco brawa legendum sit brawai, et vocabulum ipsum brawa sit et fem.), nec non et auris auso neutr.; gena kinnus fem., os (oris) munþs masc., os bestiarum dicitur probabiliter mul et neutr. est (coll. Cor. I, IX, 9 faurmuljan auhsau os bovis alligare); labium vairilo et lingua tuggo fem., dens tunþus masc., collum hals, cervix halsagga, humerus amsa (vel etiam ahsa) et brachium arms masc. sunt; manus autem handus fem., sed manus mortua lofa et digitus figgrs iterum sunt masc.; sinus barms masc., sed pectus brusts est fem., quod vertitur etiam viscera, licet adsit insuper nomen neutr. plur., scilicet hairþra; cor hairts neutr.; coxa hups est masc., stomachus (κοιλία, στόμαχος) qiþus masc., sed vamba venter (κοιλία, γαστήρ) fem.; genu kniu neutr. est, pes fotus masc. et calx fairzna fem.;

«2) Ex humanis productibus:

« a) Habitatio et ea quae ad habitationem pertinent: domus, et quae in ea sunt, gothice est gards masc. (hinc hoc voc. etiam de familia dicitur), habitaculum hus neutr., et razn neutr. quod designare videtur domum primitive tecto mere superposito constantem vel ex opere ligneo confectam (unde in angl. sax. raesen est tabula vel contabulatum tectum), ponitur ergo pro domo aedificata, minor enim domus, casa, dicitur hleiþra fem.; domus tandem, in quantum est diversorium gothice est saliþvos plur. fem.; templum alhs masc. est, gudhus autem neutr. Murus vaddjus fem., nec non fundamentum et medialis murus grundu—et miþgardavaddjus, lapis angularis vaihstastains masc., pinnaculum gibla masc., tectum hrot neutr., id quo operitur (tegula, later) skalja fem., trabs ans masc., columna sauls etiam fem., palus gairu neutr. (? et hnuto fem.); porta haurds fem. et daur neutr., plurale tantum daurons fem. vulvas bipatentes significat; fenestra augadauro neutr.; aula rohsns, conclave ubizva et cubicule heþjo fem. sunt, coenaculum (ἀνώγεον) vel turris (πύργος) kelikn neutr. est. Secundaria aedificia: horreum bansts masc., area gaþrask neutr.; stabulum garda masc. et peculiariter ovile avistr neutr.; molestrina qairnus masc. Graec. ἀγρός diverso modo gothice vertitur: campus, ager haiþi fem. per oppositionem ad urbem; haimoþli neutr. ut objectum possessionis, akrs masc. relative ad ejus scopum, atisks masc. vel atisk neutr. praesertim satum; pascuum vinja est fem., hortus autem vagg neutr. vel vaggs masc.; oletum aurtigards et vinetum veinagards masc., sepes faþa, fossa graba et groba fem. sunt. Extra domum: platea fauradauri neutr., quod etiam viam designat, alias gaggs masc. (? gagg neutr.), plapja et gatvo fem.; emporium maþls masc. est. Sepulcretum 1066 hlaivasnos plur. fem., sepulcrum autem aurahi fem. vel hlaiv neutr.

« b) Vestimenta (gavaseins vel vastjos utrumque fem., posterius autem plur.) conficiuntur ex lino lein neutr.; pannus dicitur fana masc. vel plats neutr. Nomen genericum vestimentorum erat vasti fem. triplicem speciem amplectens; toga (gall. le vêtement de dessous) paida fem. (peregrinae originis), tunica (gall. le vêtement de dessus) snaga masc. et pallium hakuls masc.; toga cingulo gairda fem. retinebatur; togae fimbria skauts masc. Pedibus aptabantur sandalia suljos fem. plur. aut calceamenta skoh vel gaskoh neutr. (? skohs masc.), quae corrigiis skaudaraip neutr. alligabant. Inter ornamenta mulierum erat peplum hulistr neutr.

« c) Superlectilibus et instrumentis habes: lectum ligrs masc., badi neutr.; pulvinar vaggari neutr., sedile sitls et cathedra stols masc.; mensa biuds masc.; scabellum fotubaurd neutr.; velum faurhah neutr.; speculum skuggva masc.; lucerna lukarn neutr., et candelabrum lukarnastaþa masc.; taeda hais neutr. Vas in genere, imprimis terrenum, kas neutr., urna aurkeis, calix stikls, lebes katils masc. sunt; arca arka fem., uter balgs et saccus sakkus masc., nec non et peregrinum spyreida sporta, dum gothica snorjo corbis corticibus vel filis confecta, et tainjo sporta virgis texta fem. sunt, item laqueus hlamma et vruggo, vinculum bandi, compes kunaveda; sed flagellum gazds et crux galga masc. sunt; fem. sunt insuper acus neþla, securis aqizi, falcula gilþa, ventilabrum vinþiskauro, aratrum autem; hoha est masc. et rete nati neutr.; navis skip est etiam neutr., sed ejus puppa nota masc. est.

« d) Arma (sarva et vepna utrumque neutr. plur.) sunt: galea hilms, clypeus skildus et gladius hairus masc., probabiliter etiam mekeis (masc.) loco meki (neutr.) legendum est, quippe cum in vicinis sermonibus masc. est; thorax brunjo et telum arwazna sunt fem., lancea (ex palo ferreo orta) dicitur triu (vid. Mc. XIV, 43) .

« e) Monetae, mensurae, etc.: argenteus nummus in genere et mna in particulari skatts masc.; ex monetis minoribus skilliggs tantum gothicum est; aliae, drakma scilicet drachma, kintus denarius et assarjus as peregrinae sunt originis, et omnes masculinae. Modius mela est etiam masc., sed aleina ulna fem. et pund libra neutr.

« f) Cibus (mats masc.) et potus (dragk neutr.): panis hlaifs masc. est, farina (ex aqua subacta) daigs etiam masc., sed fermentum beist neutr.; caro vid. supra 1). Oleum alev, mel miliþ et vinum vein neutr. sunt; sicera leiþus et acetum akeits masc., et lac miluks fem.»

3) Plurima vocabula, quae artem, munus, negotium, habitumve significant, etiam personas, quae his arte, munere, etc. funguntur, designant, ex. gr.: airus legatio et legatus, gaman societas et socius, fidurragineis tetrarchia et tetrarchus (coll. ad Luc. III, 1) ; Luc. IX, 52 ïesus insandida airuns (ἀγγέλους) 1067 faura sis; XIV, 32 ïnsandjands airu (πρεσβείαν) bidjiþ gavairþjis; Cor. II, XIII, 13 gaman (κοινωνία) ahmins veihis miþ ïzvis; Philem. 17 jabai mik habais du gamana (κοινωνόν) andnim þana sve mik; Luc. III, 1 raginondin puntiau peilatau iudaia jah fidurraginja (sub tetrarchia) þis galeilaias herodeis filippauzuh þan fidurraginja þis ïturaias; Rom. XI, 34 was ïmma ragineis (σύμβουλος) vas? Pro aliis vero, alia datur forma, ut fauramaþleis (ἄρχων) et fauramaþli (ἡγεμονία); fauragaggja (οἰκονόμος) et fauragaggi (οἰκονομία); praizbytaireis (πρεσβύτερος) et praisbytairei (presbyteratus).

§ 192. II. De numero hoc est animadvertendum:

1) Quod pluralia tantum sint: berusjos majores, broþrahans fratres (ἀδελφοί); brusts pectus, viscera, hairþra viscera; bokos litterae, epistola; sarva et vepna arma, vegos fluctus; daurons (vulvae) porta, fores; saliþvos diversorium, hlaivasnos sepulcretum, veinatriva vinetum, laubos frondes. Econtrario Gothus concreta plur. graeca abstractis sing. exhibet, ut skufts coma pro τρίχες capilli. Sententias autem, quas Graecus in plurali tantum numero exhibere studet, in singulari Gothus, nulla occasione data, convertit, ut: Mth. VIII, 11 πολλοὶ ἀπὸ ἀνατολῶν καὶ δυσμῶν (hoc est, ex orientalibus et occidentalibus regionibus) ἥξουσι quod sic tradit: managai fram urrunsa jah saggqa (ab oriente et occidente) qimand; ïnniujiþa innovationis (restaurationis) festum ponitur apud Joan. X, 22 pro τὰ ἐγκαίνια; mel gabaurþais dies nativitatis Mc. VI, 21 pro τὰ γενέσια. Τὰ εὐώνυμα et τὰ τἀ δεξιά (omne quod a sinistris et a dextris est, id est, sinistrum dextrumque latus) singulariter tantum vertitur apud Mc. X, 37, etc., sinistra et dextra (manus vel latus), addito etiam fera. Joan. XIII, 12 ἐλαβε τὰ ἱμάτια (vestem) αὑτοῦ gothice exponitur nam vastjos seinos, ubi vastja seina suffecisset, sed tunc vastjos significat vestimentum (ἱματισμός, ἔνδυμα Luc. VII, 25; Tim. I, II, 9; Mth. VI, 25, 28) . Vocabula autem graeca tum in singulari, tum in plurali occurrentia κόλπος et κόλποι (gremium), οὐρανος et οὐρανοί (coelum) diverso etiam numero gothice redduntur barms (Luc. XVI, 22) et barmeis (vs. 23), himins (Mth. V, 16) et himinos (vs. 18, etc.). Plurima alia vocabula in plurali frequentius ponuntur, quae tamen non pluralia tantum sunt, ex. gr.: aviliuda (gratias, gratiarum actiones) pro εὐχαριστίας vid. ad Tim. I, IV, 3.

2) Nec non et vocabula abstractae significationis in plurali poni possunt: Luc. I, 16 garaihteins propr. justitiae (hic praescriptiones legales δικαιώματα); praecipue in altera ad Corinthios epistola: I, 3 bleiþeins misericordiae (οἰκτιρμοί); I, 10 dauþjus mortes et XI, 23 dauþeineis mortis pericula (θάνατοι); V, 11 miþvisseins conscientiae (συνειδήσεις); VII, 5 agisa timores (φόβοι); VIII, 14 þarbos inopiae (non concretum, sed plur. abstractum gr. ὑστέρημα); XI, 27 lausqiþreins jejunia, id est tempus quo jejunandum est (νηστεῖαι). Item Cor. I, VII, 19 fastubnja anabusne (observationes praeceptorum (τήρησις ἐντολῶν) ut plurale habendum 1068 est, vid. § 70, cum formatio in -bnja non sit probabilis, § 145 cc) γ). Ex constructione autem gothica explicatur, si Cor. II, I, 3 stet guþ allaizo gaþlaihte (omnium consolationum, hoc est, omnis consolationis θεὸς πάσης παρακλήσεως); IV, 2 ïn allaim miþvisseim (πρὸς πᾶσαν συνείδησιν); VI, 14 wo gamainduþe (quae communiones, quae communio τίς κοινωνία), vid. infra §§ 205 et 215 annot. 1. Apud Mth. VIII, 14 equidem stat lag ïn heitom (in febribus), sed hujus loco singulare ïn heiton probabiliter legendum est, cui non tantum sequentia aflailot ïza so heito conveniunt, sed etiam parallelus locus Mc. I, 29, ubi adest lag ïn brinnon, respondet.

3) Cum loco abstracti concretum usurpatur, hoc posterius pluralem induit formam: συνοδία iter vertit Ulfilas Luc. II, 44 per gasinþans itineris comites, viatores; οἶκος domus Cor. I, I, 16 per gadaukans inquilini; τράπεζα tabula argentariorum Luc. XIX, 23 skattjans argentarii; μάκελλον macellum Cor. I, X, 25 skiljans carnifices; ἀκροβυστία incircumcisio Eph. II, 11 unbimaitanai incircumcisi. Hinc etiam participia et adjectiva: τὸ ἀπολωλός perditum Luc. XIX, 10 þai fralusanans perditi; τὸ ἴδιον proprium Joan. XV, 19 svesai proprii. Nec non et Joan. VI, 37 πᾶν ὅ (omne, quod) per all þatei, imo pro πρεσβύτεροι presbyteri Tim. I, V, 19; Tit. I, 5 praizbytairei (presbyterium).

§ 193. Saepe graeca et gothica sibi invicem respondent, scilicet:

1) Infinitivi et substantiva: siuns visus τὸ βλέπειν; mats Luc. VIII, 55 cibus φαγεῖν; anaqal Thess. I, IV, 11 tranquillitas ἡσυχάζειν; liugos Tim. I, IV, 3 matrimonium γαμεῖν. Et vice versa: afslauþnan stupefieri Luc. IV, 36 θάμβος; guþ blotan colere Deum Tim. I, II, 10 θεοσέβεια; lausjan separare Cor. I, VII, 27 λύσις; du fiskon ad piscandum Luc. V, 4 εἰς ἄγραν; viþragamotjan et du gamotjan ad contradicendum Joan. XII, 13; Thess. I, IV, 17 εἰς ὑπάντησιν; fastan jah bidjan jejunare et orare Cor. I, VII, 5 νηστεία καὶ προςευχή.

2) Participia et substantiva: Luc. II, 27 biuhti consuetudo pro τὸ εἰθισμένον (nisi Gothus τὸ ἔθος cum D hic legerit quemadmodum I, 9; II, 42); IV, 16 τὸ εἰωθός; IV, 5 midjungards terra (habitabilis) ἡ οἰκουμένη; VIII, 3 aigin facultates τὰ ὑπάρχοντα; XIV, 33; XVI, 1; XIX, 8; aihts res τὰ ὑπάρχοντὰ Cor. I, XIII, 3; Phil. III, 8 ufarassus superfluitas τὸ ὑπερέχον; Matth. VIII, 16 daimonareis daemoniacus δαιμονιζόμενος, δαιμονισθείς Luc. VIII, 36, etc.; Esdr. II, 41 liuþareis cantator ὁ ᾄδων; Luc. XX, 17 timrjans agricolae οἱ οἰκοδομοῦντες, etc. Item Luc. I, 27; II, 5 παρθένος μεμνηστευμένη desponsata virgo convertitur magaþ ïn fragiftim; III, 23 ἦν Ἰησοῦς ὡσεί ἐτῶν τριάκοντα ἀρχόμενος vas ïesus sve jere þrigetigive uf gakunþai (sub manifestatione ejus, id est, tanquam docentis, quemadmodum etiam Euthymius explicat: «ἀρχόμενος τῆς εἰς τὸν λαόν ἀναδείξεως αὐτοῦ ἤτοι τῆς διδασκαλίας.» Et vice versa: usguldan Luc. XIV, 12 redditum ἀνταπόδομα; galeikaiþ X, 21 quod delectatur εὐδοκία 1069 delectatio; hinc Gal. II, 15 ἡμεῖς φύσει (ex natura) Ἰουδαῖοι vertitur veis ïudaieis visandans (qui sumus); Rom. XI, 24 παρὰ φύσιν aljakuns visands; Cor. I, VII, 6 τοῦτο λέγω κατὰ σύγγνὼμην þata giþa gakunnands; XVI, 7 ἐν παρόδῳ ἰδεῖν þairhleiþands saiwan; Tim. I, III, 4 τέκνα ἔχειν ἐν ὑποταγῇ barna haban ufhausjandona; Thess. II, III, 8 ἐν κόπῳ καὶ μόχθῳ vinnands arbaidai.

«Annotatio.—Una cum substantivis in -nds de quibus § 85, quaeque proprie sunt participia, sed propriam habent declinationem, participia praes. etiam pro substantivis usurpantur. Sed tunc tantum discerni potest, utrum sint proprie substantiva vel participia, cum nec in nominativo sing. nec in dativo plur. occurrunt: Cor. II, IX, 7 hlasana giband (δότην) frijoþ guþ; Luc. V, 5 qaþ du ïmma: talzjand (ἐπιστατα); Luc. I, 47 svegneid ahma meins guþa nasjand (σωτήρι) meinamma; Tit. I, 3 bi anabusnai nasjandis unsaris; Luc. I, 58 hausidedun bisitands (περίοικοι); IV, 14 gavi bisitande (ἡ περίχωρος); VII, 17 usïddja þata vaurd and alla ïudaia jah and allans bisitands (περιχώρους). Item fijands (ἐχθρός) et frijonds (φίλος), vid. gloss.; fraujinonds (δεσπότης) non enim fraujinond, ut ad Luc. II, 29, adjective sumendum est, et consequenter fraujinonds legendum, vid. Mc. IX, 25 ahma þu unrodjands). Sunt autem participia ex. gr.: airzjands (πλάνος) deceptor, quia Cor. II, VI, 8 airzjandans ponitur; item lutonds (φρεναπάτης) Tit. I, 10; galeikonds (μιμητής) Thess. I, II, 24; hatands (ἐχθρός) Luc. VI, 27. Incerta sunt Cor. II, VI, 18 allvaldands (παντοκράτωρ); Tim. I, II, 5 midumonds (μεσίτης); I, II, 7 merjands (κήρυξ); II, I, 11; Mc. XIV, 7 drobjands (στασιαστής). Altera nota, qua dignosci potest participium, in eo est, quod casus, quem verbum regit, sequatur: Eph. V, 1 galeikondans guþa; Mth. X, 25 sa garda valdands (οἰκοδεσπότης); Eph. VI, 12 sa fairwu habands (κοσμοκράτωρ). Plura duplicem habent formam, ut daupjands βαπτίστης, quod accusativo daupjand Mc. VIII, 28 substantivum, genitivo autem daupjandins, dativo daupjandin (Mth. XI, 11, 12, etc.) participium est. Quod autem haec participia etiam substantive usurpentur, ex eorum connexione cum possessivis constat, ut Cor. I, II, 1 galeikondans meinai; ideo etiam fraveitands allaize (ἔκδικος) Thess. I, IV, 6 participium esse potest.»

3) Adjectiva et substantiva, vid. § 196, II, d.)

4) Participia, adjectiva, numeralia, adverbia, etc., substantive ponuntur, vid. §§ 195, IV; 196, 197.

§ 194. B. Nomen Proprium.

1) De formis nominum propriorum vid. § 94 sqq.

2) Nomina urbium, quae in graeco sermone pluralia tantum sunt, non semper talia gothice vertuntur, sic Athenae est equidem aþeineis Thess. I, III, 2 propter Ἀθῆναι, et verisimiliter etiam lystros Tim. II, III, 11 pro Λύστροις a Λύστρα; sed contra graec. Φίλιπποι Cor. I et II subscript. singulariter exponitur, scilicet filippa Mth. V, 35, etc., Ἱεροσόλυμα sing. ïairusaulyma, vid. 1070 Gloss. hh. vv., necnon et saudauma et gaumaurra Rom. IX, 29 quae ut sing. fem. habenda sunt.

3) Pro nominibus urbium et regionum frequenter adhibentur nomina populorum: Luc. X, 12 qiþa izvis þatei saudaumjam (Sodomitis gr. Σοδομοις sodomis) sutizo vairþiþ þau þizai baurg; Cor. II, XI, 10 ἐν κλίμασι τῆς Ἀχαίας in terra Achaiae goth. ïn landa akaje in terra Achaiorum. Sed XI, 32 adest baurgs damaska urbs Damascus, pro Λαμασκηνῶν πόλις (urbs Damascenorum, ita ut adjectivum pro genitivo sit). Et tandem horum nominum loco usurpatur compositum vel appositio, ut pro terra Judaea (Ἰουδαία χώρα) Mc. I, 5 ïudaialand.

§ 195. Cum substantivum significat objectum antea notum vel proxime determinatum, recipit articulum.

I. Jam vero objectum nosci potest sive per contextum, sive per se, sive ut antea notum proponitur.

1) Objectum ex contextu nosci potest,

a) Cum scilicet de eo supra mentio facta est: Mth. V, 25 sijais vaila hugjands andastauïn (sine articulo) þeinamma. ïbai wan atgibai þuk sa andastaua stauïn jah sa staua þuk gibai andbahta; VIII, 8 sa hundafaþs (scilicet vs. 6 indigitatum) qaþ; 15 aflailot ïja so heito, vs. 14 ligandein ïn heitom stante; item Mc. I, 31 so brinno propter ïn brinnon vs. 29; Mth. VIII, 24 þata skip gahuliþ varþ, vs. 23 praedente ïnnatgaggandin ïn skip; IX, 15 ïbai magun sunjus bruþfadis qainon und þata weilos þei miþ ïm ïst bruþfaþs. ïþ atgaggand dagos, þan afnimada af ïm sa bruþfaþs, jah þan fastand; Mc. II, 20; Mth. IX, 22 ganas so qino, qino bloþarinnandei vs. 20 praeeunte; 28 duatïddjedun ïmma þai blindans (scilicet tvai blindans de quibus vs. 27 mentio fit); XXVII, 11 ïesus stoþ faura kindina jah frah ïna so kindins; Mc. I, 42 þata þrutsfill aflaiþ propter þrutsfill habands vs. 40. Item II, 22; III, 5; IV, 7, 27, 39; V, 33, etc., vid. in Gloss. V. þata 1) a) α);

b) Cum hoc vocabulum non equidem praecedenter memoratur, sed ad alterum ut synonymus vel ut genus ad speciem vel vice versa refertur: Mth. IX, 24 ni gasvalt so mavi relatum ad vs. 18 þatei dauhtar meina gasvalt; item Mc. V, 39 þata barn ni gadauþnoda relatum ad vs. 23; Mth. IX, 33 rodida sa dumba, vs. 32 adest manna bauds; Luc. VII, 20 þai vairos qeþun, scilicet hi tvai siponje vs. 19, quos Joannes misit; vs. 24 dicuntur þai airjus; IV, 35 sa unhulþa urrann propter ahma unhulþons unhrains vs, 33; item IX, 42 et prius vs. 39; IX, 33 þai unhulþans galiþun propter vs. 27 habaida unhulþons et vs. 36 ganas sa daimonareis qui idem est homo, saei habaida unhulþons; X, 20 þai ahmans ïzvis ufhausjand relatum ad vs. 17 unhulþons ufhausjand unsis; XX, 10 þai aurtjans ïn sandidedun, dum vs. 9 vaurstvjans in genere vocantur. Alia exempla vid. in Gloss. V. þata 1) a) β);

c) Cum hoc vocabulum eadem stirpe atque praecedens oritur (verbum conjugatum est), vel similis 1071 est significationis; Mc. XII, 7 sa ïst sa arbinumja. hirjiþ usqimam ïmma jah unsar vairþiþ þata arbi; Luc. XX, 14; Mc. XIV, 56 managai galiug veitvodidedun ana ïna jah samaleikos þos veitvodiþos ni vesun; Cor. I, VII, 18, 19 miþ faurafillja galaþoþs varþ was, ni bimaitai. þatabimait ni vaihts ïst; Luc. VI, 49 bistagq flodus jah suns gadraus jah varþ so usvalteins þis raznis mikila. Alia exempla vid. in Gloss. V. þata 1) a) γ).

2) Objectum jam cognitum praesupponi potest, ex. gr.:

a) Cum scilicet personae vel res ita designantur, ut, licet nomen sit appellativum, tamen nihil nisi cognitum indicet, ut in Evangeliis: þai bokarjos Mc. I, 22; þai fareisaieis Mc. V, 7; þai gudjans Mth. XXVII, 6, id est, Judaeorum summi sacerdotes; þai sinistans Mc. VII, 5; item þai fauramaþljos Neh. V, 17; þai siponjos Mth. XXVII, 64, id est discipuli Jesu; so managei Mth. IX, 25, etc., id est multitudo ingens populi, quae sequebatur, vel congregabatur, docente vel agente magistro; item Skeir. VII, b, c, so filusna. Alia exempla vid. in Gloss. V. þata f).

b) Nomina propria articulo non indigent; sed quandoque occurrit þai ïudaieis, ut Joan. VII, 1, 35; VIII, 48, 52, 57; X, 31, 33; XI, 36, quibus in locis non equidem de tota Judaeorum gente quaestio est, sed de iis tantum, qui certis casibus aderant. Alia exempla articuli nominibus propriis praepositi vid. in Gloss. V. þata 2).

c) Alia objecta, quae ad biblicam historiam vel ad res Christianas pertinent, articulum recipiunt in praegnanti sensu: so baurgs Mc. II, 19 urbs, hoc est, Jerusalem; so alhs Mc. XV, 29 templum, scilicet in Jerusalem; so dulþs Joan. XII, 20 festum, nempe Pascha; sa sunus Joan. VI, 40 filius, nimirum Dei; so xristus Mc. XV, 32 unctus, id est, Christus spectatus, promissus, etc. Hic autem memorandum est, quod tam sa sunus mans quam simpliciter sunus mans, non autem sunus guþs dicatur, vid. Gloss. v. þata f) α); þata vaurd Luc. I, 2 et Rom. X, 10 verbum est Dei, nempe Evangelium (ut etiam Mc. VIII, 35 so aivaggeljo legitur); so vailamereins Cor. I, I, 21 praedicatio Christi; so laþons Thess. II, I, 11 vocatio ad salutem; so usstass Luc. XX, 33 resurrectio mortuorum; þos anabusnins Mc. X, 19; Luc. XVIII, 20 legislatio mosaica. Ad demonstrandum stat etiam articulus in: sa fairwus hic mundus et so manaseþs id., vid. Gloss. V. þata f ) γ), quibus adde etiam so libains haec vita Mc. IV, 19; Luc. VIII, 14; so alds hoc saeculum Tim. II, II, 4; þata þeihs hoc aevum Rom. XIII, 11; þata mel hoc tempus Col. IV, 5; Thess. I, V, 1.