I. Coordinatae Sententiae.

1183 § 257. Respectus varii, in quibus sententiae coordinatae inter se construi possunt, hi sunt: vel enim una aliam extendit et amplificat, unde Copulativa sententia; vel una alteri opponitur, unde Adversativa sententia; vel una ab alia perimitur, unde Disjunctiva sententia; vel tandem una aliam explicat aut probat, unde Explicativa Seu Epexegetica et Causalis sententia evadunt. Ubi autem in utraque sententia verbum idem est, tunc isto semel tantum adhibito componuntur et per solam cogitationem copulantur.

1. Copulativae Sententiae.

§ 258. Duae sententiae copulantur

1) Positive per conjunctiones jah et, etiam, - uh-que, quod est encliticum, jah—jah tam—quam (gall. aussi bien—que), ubi ambae cogitationes aeque procedunt; ni þatainei—ak jah non solum—sed etiam, ubi alterutra in lucem proferenda est: Joan. III, 23 þaruh qemun jah daupidai vesun; Mc. I, 39 vas ïesus merjands ïn synagogim ïze jah unhulþons usvairpands; Joan. III, 26 sah daupeiþ jah allai gaggand du ïmma; 4 ïbai mag manna alþeis visands ïn vamba aiþeins aftra galeiþan jag—gabairaidau? Gal. IV, 20 vilda qiman at ïzvis nu jah ïnmaidjan stibna meina; 22 abraham tvans aihta sununs, ainana us þiujai jah ainana us frijai; Math. IX, 6 qaþ ïesus du usliþin· nim ligr þeinana jah gagg ïn gard þeinana. jah galaiþ ïn gard seinana; V, 39 jabai was þuk stautai bi taihsvon þeina kinnu, vandei ïmma jah (etiam) þo anþara; Eph. V, 28 saei seina qen frijoþ, jah (etiam) sik silban frijoþ; Mc. II, 11 urreis nim-uh (sumeque, καὶ ἆρον) badi þein jah gagg du garda þeinamma; XVI, 7 gaggiþ qiþiduh (ὑπάγετε, εἴπατε); XIV, 13 ïesus ïnsandida tvans siponje seinaize qaþuh (dixitque, καὶ λέγει) du ïm; Luc. X, 30 manna ïn vaidedjans frarann, þaiei jah (καί, tam) biraubodedun ïna, jah (καί, quam) bandjos analagjandans ïddjedun; Mth. 1184 X, 28 ogeiþ þana magandan jah (καί) saivalai jah (καί) leika fraqistjan; alia exempla vid. gloss. v. Jah 6); Rom. IX, 24 kasa armaions guþ laþoda uns ni þatainei us ïudaium, ak jah us þiudom, Cor. II, IX, 12 andbahti þis gudjinassaus ni þatainei ïst usfulljando gaidva þize veihane, ak jah ufarassjando þairh managa aviliuda guþa; Rom. XII, 17; XIII, 5; Cor. II, VII, 7; VIII, 10, 21; Eph. I, 21.

«Annotatio 1.—Quandonam autem jah consonanti initiali sequentis vocabuli assimiletur, vid. gloss. V. Jah.

«Annotatio 2.—Et etiam, et pariter, et quidem gothice est jah sa, et jah ïs, vid. § 202 I, 1) annot. 2.

«Annotatio 3.—Encliticum uh graeco τε non convenit, quod Gothus modo per ïþ (Joan. VI, 18) vertit, modo omnino negligit, ut Rom. VII, 7 unte lust (τήν τε ἐπιθυμίαν) nih kunþedjau; ubi praecipue est τε—καί Luc. II, 16 bigetun mariam jah ïosef, τήν τε Μαρίαν καὶ τὸν Ἰωσήφ; Rom. X, 12; Cor. I, I, 24; modo etiam absque necessitate usurpat: Luc XV, 26 athaitands sumana magive frahuh; XVIII, 31 ïþ eis qeþunuh du ïmma. Cum particulis praesertim adversativis et transitivis plerumque occurrit, vid. § 259 annot. 2. Ubi ad prius sententiae vocabulum affigitur, etiam ad praepositiones appendere potest: Joan. XIX, 12 fram uh þamma; Mth. XI, 25 ïn uh jainamma mela; Luc VI, 45 uz uh allis ufarfullein, etc.; imo in compositis verbis saepe radicem inter et praepositionem interjicitur: Joan. XVII, 1 uz uh ïddja; VII, 32 ïn uh sandidedun; Luc. XVII, 7 an uh kumbei. Relative ad formam hoc de uh affixo animavertendum est, quod, ubi vocabulum, cui affigitur, per vocalem desinit, semper cuidam elisioni locus sit, nempe a) eliditur u enclitici, ubi vocabulum, cui appendet, per diphthongum vel vocalem longam terminatur, sic sumaih, viljauh, sah, soh, bih, biþeh pro sumai-uh, viljau-uh, sa-uh, so-uh, bi-uh, biþe-uh; b) 1185 eliditur vero vocalis finalis vocabuli, ubi brevis est, eo modo: þatuh, qiþuh, anþaranuh pro þata-uh, qiþa-uh, auþarana-uh. De h assimilato vid. gloss. V. Uh.

«Annotatio 4.—Pro graeca particula copulativa καί nonnullae aliae particulae etiam usurpantur, interprete paulo licentius agente, ubi praecipue singulae sententiae sibi invicem ordinantur, ut: auk enim: Cor. I, VIII, 11 fraqistniþ auk (καὶ ἀπολεῖται) sa unmahteiga ana þeinamma vitubnja broþar; aþþan sed: Luc. VI, 32 aþþan (καί) jabai frijod þans frijondans ïzvis, wa ïzvis laune ïst? þan autem: Luc. II, 37 soh þan (καὶ αὕτη) viduvo jere ahtautehund jah fidvor; þanuh sed: Mc. X, 13 þanuh (καί) atberun du ïmma barna; Cor. I, XIV, 25; þaruh sed: Joan. VII, 45 þaruh (καί) qeþun du ïm jainai; III, 23; IX, 2; þaþroh et þaþroh þan, tunc, tunc vero: Luc. IV, 9; Cor. II, VIII, 5; ïþ verum: Luc. I, 63 gabandvidedun þan attin þata waiva vildedi haitan ïna. ïþ ïs (καί) sokjands spilda nam jah melida, vid. gloss. V. Iþ 2). Necnon et in locum copulativae particulae etiam subditur comparativa sve sicut: Tim. I, IV, 7 þo unveihona sve (sicut gr. καί) usalþanaizo spilla bivandei; vel praepositio miþ cum: Cor. II, VI, 14 wo dailo garaihtein miþ (cum, gr. καί) ungaraihtein, sine dubio propter concinnitatem prioris cum posteriori sententia.

«Pro καί etiam, adhibetur modo ju jam: Mc. IX, 13 qiþa ïzvis þatei ju (καί) helias qam; Gal. V, 21 faurqiþa, ïzvis svasve ju (καί) fauraqaþ, coll. Luc. XV, 19, 21; modo sva sic, post svasve: Joan. XIII, 15 svasve ïk gatavida ïzvis, sva (sic, gr. καί) jus taujaiþ; XV, 9; XVII, 18.

«Annotatio 5.—Haud raro Gothus loco participii graeci verbum finitum cum particula copulativa usurpat; haec vero particula est jah apud Lucam, apud Joannem, jah et uh: Luc. I, 67 zacharias praufetida jah qaþ (λέγων); V, 14 gagg jah (ἀπελθών) ataugei þuk silban gudjin; VII, 3 bad ïesu ei qemi jah (ἐλθών) ganasidedi skalk; VIII, 8, 43; Joan. XII, 3, 36; XIX, 2; Joan. VI, 5 ïesus ushof augona jah gaumida, þammei manageins filu ïddja du ïmma, qaþuh (ἐπάρας—καί θεασάμενος—λέγει) du filippau; 17 usstigun ïn skip ïddjedunuh (ἀναβάντες—ἤρχοντο) afar marein; 25 bigetun ïna hindar marein qeþunuh (εὑρόντες—εἶπον) du ïmma· VIII, 12; IX, 35; XIII, 25; XVIII, 3, 22.

«Annotatio 6.—Quandoque loco participii verbum equidem finitum adhibetur, sed particula copulativa praetermittitur, ita ut sententiae non alligatae procedant (ἀσυνδετῶς): Cor. I, XII, 11 þata all vaurkeiþ ains jah sa sama ahma, daileiþ (διαιροῦν) sundro warjammeh svasve vili; Mth. IX, 13 aþþan gaggaiþ, ganimiþ (πορευθέντες μάθετε), wa sijai; Mc. IV, 1 galesun sik du ïmma manageins filu, svasve ïna galeiþan ïn skip, gasitan (ἐμβάντα εἰς τό πλοῖον καθῆσθαι) ïn marein; VII, 19 ïn urrunsa usgaggiþ gahraineiþ (ἐκπορεύεται καθαρίζον) allans matins; Joan. XII, 14; vid. quoque § 186, annot. 6 c) et Eph. III, 19, ubi Gothus τε non convertit. Asyndeton 1186 etiam occurrit, ut Ps. LIII, 3 allai usvandidedun, samana unbrukjai vaurþun.

«Econtrario graeci textu asyndeton evitat Gothus sive particulam copulativam interjiciendo: Cor. I, XVI, 13 vakaiþ standaiduh (γρηγορεῖτε, στήκετε), vid. § 186, annot. 6, b); vel constructionem mutando: Joan. IX, 7 gagg þvahan vade tantum, vade, ut te laves (gr. ὕπαγε, νίψαι, id est, vade, lava te); vid. ibid. d).»

«Annotatio 7.—Aliquando etiam post participium redundanter ponitur particula copulativa: Mth. VIII, 14 jah qimands ïesus ïn garda paitrus jah gasaw (εἶδε); Skeir. IV, b fraujins laiseins anastodjandei af ïudaia jah und allana midjungard gaþaih; Mc. XIV, 66; Joan. VI, 45; coll. Mth. VI, 24; Mc. VIII, 1 athaitands siponjans qaþuh du ïm; Luc. XV, 26; Joan. XI, 31.

«Annotatio 8.—Forma verbalis in copulativis sententiis commutata, ut Mc. I, 6 vas ïohannes gavasiþs taglam ulbandaus jah matida þramsteins, fuit indutus et comedit pro et erat comedens (ἦν ἐνδεδυμένος καὶ ἐσθίων); Luc. XVI, 20, 21 lazarus atvaurpans vas du daura gabigins banjo fulls jah gairnida saþ ïtan drauhsno jacuit vulneribus plenus, et cupit sat edere pro et cupiens (ἐβέβλητο ἡλκωμένος καὶ ἐπιθυμῶν) etc. morem gothicum omnino sapit; necnon et correctae sunt sequentes ab exemplari deflectiones: Luc. XIX, 12 gaggida franiman jah gavandida sik pro ἐπορεύθη λαβεῖν καὶ ὑποστρέψας; Joan. VI, 50 sa ïst hlaifs saei us himina atstaig, ei saei þis matjai ni gadauþnai pro ἵνα τις φάγῃ καὶ μὴ ἀποθάνῃ; IX, 8 niu sa ïst saei sat aihtronds? pro ὁ καθήμενος καὶ προςαιτῶν; 11 ïk galaiþ jah biþvahands ussaw pro ἀπελθὼν καὶ νιψάμενος ἀνέβλεψα; sed invita grammatica dicitur Joan. VI, 45 wazuh nu sa gahausjands at attin jah ganam gaggiþ du mis pro jah ganimands (ὁ ἀκούσας καὶ μαθὼν ἔρχεται); neque commutatio Col. III, 9, 10 ni liugaiþ ïzvis misso afslaupjandans ïzvis þana fairnjan mannan jah gahamoþ niujamma (ἀπεκδυσάμενοι καὶ ἐνδυσάμενοι) est admittenda.

«Annotatio 9.—Pro ni þatainei—ak jah ponitur etiam ni þatainei—ak: Skeir. IV, b þo ïnsakana vesun fram ïohanne ni ïn þis þatainei, ei fraujins mikilein gakannidedi, ak du gatarhjan jah gasakan þo afgudon haifst sabailliaus jah markailliaus; vel nih—ak jah: Skeir, VII, a nih stains ak jah andraias, saei qaþ· ïst magula her.»

2) Negative per nih, jah ni, ni neque, neque etiam, ni—nih, nih—nih neque—neque: Mc. XI, 33 qeþun du ïesua· ni vitum. jah andhafjands ïesus qaþ du ïm· nih ïk ïzvis qiþa; Luc. XX, 36 þaiei vairþai sind usstassais us dauþaim, ni liugand, ni liuganda, nih allis gasviltan þanaseiþs magun; Joan. V, 22 svasve atta urraiseiþ dauþans jah liban gataujiþ, sva jah sunus þanzei vili liban gataujiþ. nih þan atta ni stojiþ ainohun, ak staua alla atgaf sunau; Skeir. IV, d ni airþeins vas nih us airþai rodjands; Joan. XV, 4 sve sa veinatains ni mag akran bairan af sis silbin, niba ïst ana veinatriva, svah nih (neque etiam) jus; Skeir. I, b kunnands þatei 1187 svaleikamma valdufnja mahtais nauþs ustaiknida vesi jan-ni þanaseiþs fastaida garaihteins garaihsns; VII, c ainwarjanoh sva filu sve vilda andniman ïs gatavida jan-ni ïn vaihtai vaninassu vairþan gatavida; Mc. V, 26 qens manag gaþulandei fram lekjam jah fraqimandei allamma seinamma jah ni vaihtai botida; Luc. IX, 36 bigitans varþ ïesus ains jah eis þahaidedun jah mann ni gataihun; Joan. VIII, 20 þo vaurda rodida ïn gazaufylakio laisjands ïn alh jah ainshun ni faifah ïna; Luc. X, 19 atgaf ïzvis valdufni trudan ufaro vaurme jah skaurpjono jah vaihte ainohun ïzvis ni gaskaþjiþ; Mth. VI, 28 gakunnaiþ blomans haiþjos, waiva vahsjand, nih (οὐ) arbaidjand nih (οὐδέ) spinnand; VI, 20 huzdjaiþ ïzvis huzda ïn himina, þarei nih (οὔτε) malo, nih (οὔτε) nidva fravardeiþ, jah þarei þiubos ni (οὐ) ufgraband nih (οὐδέ) stiland; Luc. X, 4 ni bairaiþ pugg, nih matibalg nih gaskohe; Mc. VI, 8 ïesus faurbauþ ïm, ei vaiht ni nemeina ïn vig niba hrugga aina, nih matibalg, nih hlaif, nih ïn gairdos aiz etc., vid. gloss. V. Nih 4) et § 260, annot. 4.

«Annotatio 10.—De usu negationis praecipue et ipsius constructione vid. § 213.

«Annotatio 11.—Quamvis inter jah ni et nih (ex ni-uh formatum, et consequenter graeco οὔτε, οὐδέ et latino neque respondens) essentialis non sit discrepantia, cavet tamen Gothus, quin prius communiter adhibeat, nisi ubi negatio indefinitum, ut ainshun, mann, vaihts, þanaseiþs etc. negat, coll. § 213 3) d).

«Annotatio 12.—In sententiis negative copulativis asyndeton adesse videtur, ubi scilicet negatio per ni tantum pergit, ut: Mc. VI, 11 sva managai sve ni (μή) andnimaina ïzvis, ni (μηδέ) hausjaina ïzvis, usgaggandans jainþro ushrisjaiþ mulda; Col. II, 21 ni (μή) teikais, ni (μηδέ) atsnarpjais, ni (μηδέ) kausjais; Luc XX, 35 ni (οὔτε) liugand, ni (οὔτε) liuganda etc. vid. gloss. V. Nih 4) b).»

2. Adversativa Sententia.

§ 259. 1) Omnium particularum adversativarum þan (δέ) minima est, proprie transitum unius sententiae ad aliam, continuationemque phrasis indicans, ita ut ad particulam copulativam propius accedat. Initio sententiae stare non potest, sed primum vocabulum quam proxime subsequitur, hoc autem animadverso, quod, cum post praepositionem sola procedere nequeat, vocabulo a praepositione recto vel ipsius attributo postponatur, nisi tamen praepositio encliticum uh sumat. Sed in genere þan enclisin τοῦ uh in primum sententiae vocabulum saepissime determinat, sive euphoniae causa, sive ut propius ad vocabulum initiale accedat.

Mth. V, 34 ïk qiþa ïzvis ni svaran allis ni bi himina, nih bi airþai, nih bi ïairusaulymai, nih bi haubida þeinamma svarais. Sijaiþ-þan (pro sijai-uþ-þan) vaurd ïzvar ja ja, ne ne; VI, 28 bi vastjos wa saurgaiþ, gakunnaiþ blomans haiþjos waiva vahsjand, nih arbaidjand, ni spinnand, qiþuh þan ïzvis þatei nih saulaumon gavasida sik sve ains þize; VIII, 19 duatgaggands 1188 ains bokareis qaþ du ïmma· laisari, laistja þuk þiswaduh þadei gaggis.—anþaruh þan siponje ïs qaþ du ïmma· uslaubei mis gafilhan attan meinana. IX, 7 usliþa urreisands galaiþ ïn gard seinana. gasaiwandeins þan manageins ohtedun sildaleikjandans; V, 31 hausideduþ þatei qiþan ïst· ni horinos.—qiþanuh þan (insuper) ïst þatei wazuh saei afletai qen, gibai ïzai afstassais bokos; VI, 5-7 þan bidjaiþ, ni sijaiþ svasve þai liutans, unte frijond ïn gaqumþim jah vaihstam plapjo standandans bidjan. bidjandans uþ-þan (insuper) ni filuvaurdjaiþ svasve þai þiudo et ita frequenter, vid. alia exempla gloss. þan III, 1).

«Annotatio 1.—De enclitico uh cum vocabulo, cui adjungitur, contracto, et de h in þ assimilato vid. § 258 annot. 3. Zahnio nondum investigante, connexio- uh þan prorsus ignorabatur, cum particula uh loco enclisis ut proclisis ad þan spectaretur, unde cabulum uhþan vel uþþan evaderet.

«Annotatio 2.—Quoad usum hujus uh ante þan hoc animadvertas:

« a) Non eis vocabulis affigitur, quae cum uh formata aliam acquirunt significationem, ut interrogativum was: Luc. XVII, 7 was þan ïzvara, quis autem vestrum, wasuh esset quisque; ubi autem ad interrogativum jungitur, elisioni § 258, annot. 3 memoratae non locus est, unde habes Cor. I, IV, 7 wa-uþ þan habais; II, VI, 15 wo-uh þan samaqisse, ubi tamen quid, quae wah, woh significat;

« b) E nominibus substantivum uh nunquam fere accipit, hinc: Mth. XXVII, 7 garuni þan; Mc. I, 31 andanahtja þan; Luc. VII, 2 hundafade þan; Joan. XI, 31 ïudaieis þan; sed Luc. III, 1 filippauzuh þan animadversu dignissimum est, ubi interpres Lucae uh ante þan minime regulariter usurpavit;

« c) E pronominibus sa fere est solum (coll. a), quod encliticum uh regulariter accipiat ( sah, soh, þatuh), etiam in casibus obliquis, ut Skeir. II, b þammuh þan et VIII, c þoh þan; verumtamen dicitur etiam Luc. VIII, 8 et 9, 34 þata þan;

« d) Ex adjectivis ea tantum uh recipiunt, quae forma vocalica induuntur, ut þvairhaiþ-þan Eph. IV, 26, saepe praesertim indefinita numeralia sums (Mth. XXVI, 67; Mc. VIII, 28; XII, 5; Joan. VII, 44; XI, 46; Cor. I, XI, 21; XV, 6; Tim. II, II, 20; Skeir. VI, c), manag (Luc. III, 18) , etiam anþar (Mth. VIII, 21; Mc. IV, 5; Skeir. II, d) , raro autem in obliquis casibus, ut sumaimuh Cor. II, II, 16; saepius tamen in accusativo ( anþaranuh Skeir. V, a); animadvertenda sunt Mc. XII, 5 sumansuh, quod sumanzuh esse deberet, vid. Eph. IV, 11. Attamen hic etiam uh deficit, ut managai þan (Mc. XI, 8) , sumai þan (Luc. IX, 8, 19; Joan. XI, 37; Skeir. VI, d) , anþarai þan (Mc. VI, 15; Luc. IX, 19; Joan. VI, 23) . Ea vero quae consonantica forma gaudent, ab eo refugiunt, hinc Mth. XXVII, 62 ïftumin þan daga; Luc. IX, 43 usfilmans þan;

« e) Quoad participia, uh non ideo sumunt, quia probabiliter sententiarum sunt per se copulativa, hinc semper gahausjands þan Mth. VIII, 10; qimandin þan IX, 28 et ita ubique; apud Matthaeum tamen semel occurrit VI, 7 bidjandansuþ-þan, ubi s loco z magis adhuc conspicuum est; quid Philem. 22 bijandzuh 1189 valeat, nescitur: sed Mth. V, 31 qiþanuh þan ïst huc non adducendum est, cum qiþan ïst conjungenda sint. ut verbum finitum utrumque efformet;

« f) Verba nonnisi raro in genere encliticum adoptant, vas et vesun tamen hoc regulariter admittentibus; necnon et qaþ aliquando (ut Mc. VII, 20; Luc. VI, 39; VII, 48; X, 2; XIV, 12; XV, 11; XVI, 1; Joan. VI, 7; XI, 13), sed dicitur tantum qeþun þan; quandoque autem occurrunt qiþuh Mth. VI, 29; Luc. IX, 27, Cor. I, XI, 2 hasjuþ-þan; 3 viljauþ-þan; XVI, 8 visuh þan; Joan. XVIII, 2 vissuh þan; VI, 11 namuh þan; XVIII, 5 stoþuh þan; XI, 5 frijoduh þan; Mth. V, 37 sijaiþ-þan (vid. ad h. l.); IX, 31 vitumuh þan; Thess. I, V, 14 bidjamuþ-þan; Mth. XXVII, 16 habaidedunuh þan;

« g) Praepositiones neque uh admittunt, neque þan immediate sequens patiuntur, sed post nomen rectum hoc poni jubent: Mth. VIII, 18 at andanahtja þan vaur þanamma, etc.; XXVII, 15 and dulþ þan warjanoh; Luc. III, 1 ïn jera þan fimftataihundan; Mth. XXVII, 45 fram saihston þan weilai; Mc. VIII, 1 ïn jainaim þan dagam; Mth. XXVI, 73 afar leitil þan; aliquando tamen ïn, fram, ufar enklisim patiuntur, et tunc þan immediate sequi permittunt: Luc. IX, 21 ïnuh þan þizai weilai; X, 7 ïnuh þan þamma garda; Mth. XI, 12 framuh þan þaim dagam; Luc. I, 24 afaruh þan þans dagans; et semper dicitur afaruh þan þata Mth. VIII, 5; Mc. XVI, 12; Luc. X, 1; XVIII, 4; Skeir. III, c. Inde fit, ut quandoque verbis, quae ex praepositione componuntur, uh þan praepositionem inter et radicem interjiciatur: Mc. XVI, 8 dizuh þan sat (pro dissat þan Luc. VII, 16); Cor. I, XV, 15 biþ-þan gitanda (pro bigitanda þan Joan. XII, 14); Gal. II, 2 uzuh þan ïddja (pro usïddja þan Mc. I, 28: Joan. VI, 3); Mc. XIV, 44 atuh þan gaf; Cor. I, XIV, 23; Eph. IV, 23 anuþ-þan niujaiþ;

« h) Adverbia et conjunctiones encliticum proprie non recipiunt, semperque dicitur miþþanei þan Luc. VIII, 42; sunsaiv þan IV, 39; dalaþ þan Mth. VIII, 1; Mc. VIII, 9; verumtamen cum samaleiko þan Luc. XX, 31 occurrit etiam Skeir. VII, c samaleikoh þan, et praecipue cum biþe þan (Luc. VII, 1; XV, 14; XIX, 37) , etiam biþeh þan (Luc. IV, 42; V, 4; VII, 12) ; praeterea maizuh þan Gal. IV, 9; wanuh þan Mth. XXV, 38, 39; nauhþanuh þan Luc. XV, 20.

«Annotatio 3.— þan etiam cum jah conjungitur significatque a) þan jah sed etiam (δὲ καί) Luc. IV, 41; V, 10, 36; XVIII, 1; XIX, 19; Tim. I, V, 24; sed semel pro simplici δέ etiam ponitur (Luc. XVIII, 3) vel καί (Mth. IX, 17; Thess. I, V, 25; Tim. I, V, 25) ; b) jah þan et tum (καὶ—δέ) Mc. IV, 36; Luc. II, 35; Joan. VI, 51; VIII, 17; XV, 27; Tim. I, III, 10; II, III, 12; et etiam pro δὲ καί Luc. VI, 6; Cor. II, VI, 1; Tim. II, II, 5; et pro simplici δέ Luc. XVII, 3; Joan. XI, 42, etc., denique pro καί Mc. III, 6; Luc. VII, 8.

«Annotatio 4.—Cum þan, si nonnullos casus annotatione 2 g) relatos excipias, semper secundam sententiae sedem obtinere debeat, hinc Luc. XX, 16 gahausjandans qeþun þan incorrectum esse eo magis concludere licet, quod Graecus ἀκούσαντες δὲ εἶπον 1190 habeat: forsan gahausjandans þan qeþun legendum est.»

2) Ad þan significatione proxime accedunt þanuh et þaruh, prius proprie temporale, posterius autem locale tunc indicans, sed utrumque ut particula transitiva pro graeco δέ usurpatum, quemadmodum nu in significando οὖν synonymum τοῦ þanuh haud raro cum aliis adversativis particulis commutatur. þaruh et þanuh primam semper sententiae sedem, nu autem secundam, occupant: Mth. IX, 25 ïesus gasaiwands svigljans jah haurnjans haurnjandans jah managein auhjondein qaþ du ïm· afleiþiþ, unte ni gasvalt so mavi ak slepiþ. jah bihlohun ïna. þanuh þan usdribana varþ so managei, atgaggands ïnn habaida handu ïzos jah urrais so mavi; Luc. IX, 11 ïesus rodida du ïm þo bi þiudangardja guþs jah þans þarbans leikinassaus gahailida. þanuh dags juþan dugann hneivan. atgaggandans þan du ïmma þai tvalif qeþun du ïmma·—þanuh qaþ du ïm· gibiþ ïm jus matjan; VIII, 51 - 53 qimands þan ïn garda ni fralailot ainohun ïnngaggan alja paitru jah ïakobu jah ïohannen jah þana attan manjos jah aiþein. gaigrotun þan allai. þaruh qaþ· ni gretiþ, unte ni gasvalt ak slepiþ. jah bihlohun ïna. þanuh ïs usdreibands allans ut jah fairgreipands handu ïzos vopida qiþands· mavi urreis; Mc. X, 18 ïesus qaþ du ïmma· wa mik qiþis þiuþeigana? ni washun þiuþeigs alja ains guþ. þos anabusnins kant· ni horinos, etc. þaruh andhafjands qaþ· þo alla gafastaida; Joan. V, 46, 47 jabai mose galaubidedeiþ, ga-þau-laubidedeiþ mis, bi mik auk jains gamelida. þande nu (δέ) jainis melam ni galaubeiþ, waiva meinaim vaurdam galaubjaiþ. Alia exempla vid. gloss. V V. þanuh 2), þaruh 2), Nu 2). þaruh þan conjuncta pro δέ ponuntur Luc. VIII, 23 þaruh þan sve faridedun anasaislep.

«Annotatio 3.—Cum particulae adversativae hucusque memoratae ad copulativas significatione maxime accedant, inde fit, ut copulativae jah et uh in illarum locum subdantur: Mth. VI, 30 jah þande (εἰ δέ) þata havi haiþjos himma daga visando jah gistradagis ïn auhn galagiþ guþ sva vasjiþ, waiva mais ïzvis leitil galaubjandans, probabiliter etiam hujus commutationis causa, þan vs. 29 praeit; Joan. X, 20 qeþun uh (ἔλεγον δέ) managai· unhulþon habaiþ. Alia exempla vid. gloss. V V. Jah 4) et Uh 1) a) β).»

§ 260. 3) Sed proprie dictam oppositionem indicant aþþan et ïþ, quae ambo graeco δέ respondentia, a fronte sententiae aeque ambo incedere possunt, quaeque in eo essentialiter differunt, quod aþþan fortius adversetur, atque negationem prae se habeat vel cogitari jubeat, nec non et totas sententias potissimum inter se opponat; ïþ autem ut relativum frequentius occurrens, sensum magis copulativum, quemadmodum þan, prae se ferat et potius membra sententiae compositae inter se objiciat. Has tamen particulas Gothus, juxta leges quas pluries attulimus, promiscue permutat, ubi scilicet graeco δέ proprius conveniunt, ubi etiam fortasse alterutrum euphonia requirit (sic dicitur ex. gr. ïþ ïs qaþ vel qaþuh þan, non autem aþþan ïs qaþ). Caeterum hae particulae etiam in 1191 locis parallelis commutatae veniunt. Locus normalis, ubi utriusque particulae usus respectivus apparet, est Mth. V, 21, 22 hausideduþ þatei qiþan ïst þaim airizam· ni maurþrjais, ïþ saei (qui autem, verum qui) maurþreiþ skula vairþiþ stauai. aþþan (sed, econtra) ïk qiþa ïzvis· þatei wazuh modags broþr seinamma svare skula vairþiþ stauai. ïþ saei (verum qui) qiþiþ broþr seinamma raka, skula vairþiþ gaqumþai. aþþan saei (verum qui, commutatione facta cum supra aequivalente ïþ saei) qiþiþ dvala, skula vairþiþ ïn gaiainnan funins; V, 33 sq. Quemadmodum autem simpliciter habes V, 43 sq. hausideduþ þatei qiþan ïst· frijos newundjan þeinana jah fiais fiand þeinana· aþþan ïk qiþa ïzvis· frijoþ fijands ïzvarans, ita etiam habes V, 31 sq. qiþanuh þan ïst þatei wazuh saei afletai qen, gibai ïzai afstassais bokos. ïþ ïk qiþa ïzvis þatei wazuh saei afletiþ qen seina ïnuh fairina kalkinassaus, taujiþ þo horinon. Adest equidem ut apud Mc. VIII, 27-29 wana mik qiþand mans visan? ïþ eis andhofun· ïohannen þana daupjand, jah anþarai helian, sumaih þan ainana praufete. jah ïs qaþ du ïm· aþþan jus wana mik qiþiþ visan? Ita et in loco parallelo Luc. IX, 19 sq.; coll. etiam Mth. IX, 6 et Mc. II, 10; Mc. XII, 26 et Luc. XX, 37. Sed dum Mth. IX, 15 legitur ïbai magun sunjus bruþfadis qainon und þata weilos þei miþ ïm ïst bruþfaþs· ïþ atgaggand dagos þan afnimada af ïm sa bruþfaþs, jah þan fastand, occurrit in locis parallelis Mc. II, 20 et Luc. III, 35 aþþan atgaggand (aþþan qimand), etc.; coll. Mc. VIII, 35 et Luc. IX, 24. Item in similibus formulis, ex. gr. in synopticis evangeliis adest tantum ïþ jabai, apud Joannem autem etiam aþþan jabai, ex. gr.: Mth. VI, 14 sq. jabai afletiþ mannam missadedins ïze, afletiþ jah ïzvis atta ïzvar sa ufar himinam. ïþ jabai ni afletiþ, etc.; Joan. XI, 9 sq. jabai was gaggiþ ïn dag, ni gastiggqiþ. aþþan jabai was gaggiþ ïn naht, gastiggqiþ.

Luc. VI, 39 ïbai mag blinds blindana tiuhan?—nist siponeis ufar laisari seinana, ïþ gamanvids warjizuh vairþai sve laisaris ïs. aþþan (verum, ad aliquid novi transiens) wa gaumeis gramsta ïn augin broþrs þeinis, ïþ anza ïn þeinamma augin ni gaumeis; Mc. II, 9 sq. waþar ïst azetizo du qiþan· afletanda fravaurhteis þeinos, þau qiþan· urreis jah nim badi þeinata jah gagg? aþþan ei viteiþ þatei valdufni habaiþ afletan fravaurhtins etc.; Mth. X, 29 sq. niu tvai sparvans assarjau bugjanda, jah ains ïze ni gadriusiþ ana airþa ïnuh attins ïzvaris viljan. aþþan ïzvara jah tagla alla garaþana sind; Joan. XV, 6 sq. niba saei visiþ ïn mis, usvairpada ut. aþþan jabai sijuþ ïn mis, jah vaurda meina ïn ïzvis sind; XVI, 7, jabai ïk ni galeiþa, parakletus ni qimiþ at ïzvis· aþþan jabai gagga, sandja ïna du ïzvis. Alia exempla de usu τῶν aþþan et ïþ vid. gloss. hh. Vv.

«Annotatio I.— Iþ aliquando etiam pro jah (καὶ) ponitur, vid. § 258, annot. 4, hinc quemadmodum graecum participium per verbum finitum et jah resolvitur (§ 258, annot. 5), ita etiam cum sequenti ïþ Joan. IX, 25 blinds vas ïþ (ὤν) nu saiwa.

1192 «Annotatio 2.—Aliquando etiam ïþ et þan redundanter, more gothico (§ 284, 2) conjunguntur, quo in casu subjectum sententiae inter utrumque inducitur: Luc. XVII, 15 ïþ ains þan (εἷς δὲ) ïze gaumjands þammei hrains varþ, gavandida sik; IX, 21; Joan. VIII, 59, etiam Luc. V, 24 ïþ þan ei viteiþ, cujus loco parallelus locus Mc. II, 10 aþþan habet. Nullo autem fundamento conjiceretur, aþþan in genere ex ïþ þan ducere originem, quippe cum etymologice loquendo ïþ et aþþan omnino nos fugiant.

«Annotatio 3.—Ex dictis de þan, aþþan et ïþ etiam patet, quod in sententiis graecis per μέν—δέ copulatis, quae particulae potius sunt copulativae, vel saltem levissime adversativae, et partes sententiae et membra communius, quam sententias ipsas opponunt, δέ non tam per aþþan, quam per ïþ vel þan vertatur, μέν contra per aþþan saepius exponatur. Hinc in genere veniunt sequentes casus:

« a) Cum ïþ in posteriori sententiae membro: solemniter raihtis—ïþ: Mth. IX, 37 asans raihtis (μέν) managa, ïþ (δέ) vaurstvjans favai; Joan. XVI, 9; Rom. XIV, 2; Cor. II, X, 10; Gal. IV, 24—26; Skeir. III, c; IV, b; aþþan—ïþ: Mth. III, 11 aþþan (μέν) ïk ïn vatin ïzvis daupja· ïþ sa afar mis gagganda svinþoza mis ïst; Mc. I, 8; Rom. XI, 22; Cor. I, IX, 25; Tit. I, 15; þan—iþ: Gal. IV, 23 akei þan sa us þiujai bi leika gabaurans vas, ïþ sa us frijai bi gahaita; Cor. I, IV, 10 veis dvalai ïn xristaus, ïþ jus frodai. veizuþ-þan (deest in graeco) unmahteigai, ïþ jus svinþai. juzuþ-þan (iterum deest in graeco) vulþagai, ïþ veis unsverai, coll. Luc. III, 18 (gr. μὲν οὖν); auk—ïþ: Joan. XVI, 22 jus auk (μέν) nu saurga habaiþ, ïþ aftra saiwa ïzvis; Cor. I, XV, 51; allis—ïþ Luc. III, 16; sveþauh—ïþ Mc. X, 39; Phil. III, 1, 14;

« b) Cum þan in posteriori sententiae membro: raihtis—þan: Mc. IV, 4 sum raihtis gadraus faur vig. anþaruþ-þan gadraus ana stainahamma; Phil. I, 5; Skeir. V, a; auk—þan Cor. II, II, 16;

« c) Aþþan in posteriori sententiae membro, sed in solo nexu raihtis—aþþan occurrens: Cor. II, VIII, 17 unte raihtis bida andnam. aþþan usdaudoza visands silba viljands galaiþ du ïzvis; X, 1;

« d) Graecum μέν in priori sententiae membro non conversum remanet: Cor. I, IX, 24 þai ïn spaurd rinnandans allai (πάντες μέν) rinnand, ïþ ains nimiþ sigislaun; XII, 20 ïþ nu managai (πολλὰ μέν) liþjus, ïþ ains leik; II, IX, 4; Tim. II, II, 20.

«Necnon et in diversis sententiae divisae membris, alius—alius, alii—alii, prior—posterior, etc., particula in priori membro deficiente, uh-þan in posteriori usurpatur, aliquando etiam praetermissum: Mc. XII, 5 afslohun managans auþarans, sumans usbliggvandans, sumansuh þan usqimandans; Eph. IV, 11 silba gaf sumans apaustauluns, sumanzuþ-þan praufetuns, sumanzuþ-þan aivaggelistans, sumanzuþ-þan hairdjans jah laisarjans; Mc. VIII, 28 eis andhofun ïohannen þana daupjand, jah anþarai helian, sumaih þan ainana praufete; Joan. VII, 12 birodeins mikila vas ïn managein· sumaih qeþun þatei sunjeins ïst, anþarai qeþun· ne, ak airzeiþ þo managein; X, 20 1193 qeþun managai ïze · unhulþon habaiþ, sumaih qeþun · þo vaurda ni sind unhulþon habandins; Luc. XIX, 16—20 qam sa frumista—jah qam anþar—jah sums qam. etc., vid. gloss V. Sums. 2). Hinc etiam partim—partim, modo—modo, eadem ratione se habent: Skeir, VI, c missaleiks jah ïn missaleikaim melam attins bi ïna varþ veitvodeins · suman þairh praufete vaurda, sumanuh þan þairh stibna us himina, sumanuh þan þairh taiknins. Attamen in hoc casu etiam simpliciter suman—suman usurpatur: Cor. I, XIII, 9 suman kunnum, suman praufetjam.»

4) Totius sententiae adversatio per sveþauh tamen, verumtamen (πλήν, μέντοι), ordinario a fronte sententiae positum, significatur, quandoque etiam aþþan usurpato: Luc, X, 13 ïþ ïn tyrai jah seidonai vaurþeina mahteis þozei vaurþun ïn ïzvis, airis þaus gaïdreigodedeina. sveþauh (attamen) tyrai jah seidonai sutizo vairþiþ ïn daga stauos þau ïzvis; VI, 34 jabai leiwid, fram þaimei veneid andniman, wa ïzvis laune ïst? sveþauh (potius) frijod þans fijands ïzvarans; Joan. VII, 12 birodeins mikila vas ïn managein · sumaih qeþun þatei sunjeins ïst, anþarai qeþun· ne, ak airzeiþ þo managein. nih þan ainshun sveþauh (μέντοι) balþaba rodida bi ïna ïn agisis ïudaie; alia exempla vid. gloss. V. Sveþauh; Luc. VI, 24, fijand ïzvis mans—aþþan (verumtamen, πλήν) vai ïzvis þaim gabeigam; Tim. II, II, 19 ymainaius jah filetus qeþun usstass ju vaurþana jah galaubein sumaize usvaltidedun. aþþan (attamen, μέντοι) tulgus grunduvaddjus guþs standiþ.

«Annotatio 4.—Adversativae particulae ïþ vel aþþan etiam ante sveþauh redundanter praeponuntur: Luc. XVIII, 8 aþþan qiþa ïzvis þatei gavrikiþ ïns sprauto. ïþ sveþauh (πλήν) sunus mans qimands biugitai galaubein ana airþai? XIX, 27 aþþan sveþauh (πλήν) fijands meinans briggiþ her; Phil. III, 16; IV, 14. Sic Gothus Rom. IX, 6, οὐχ οἷον δὲ ὅτι breviter quidem, sed optime convertit per aþþan sveþauh ni, at tamen non.

«Annotatio 5.— Sveþauh etiam pro μέν usurpatur, significans equidem, saltem, vel vocabulum, cui praeponitur, emphaticum efficiens: Mc. IX, 12 helias sveþauh qimands faurþis aftra gaboteiþ; Gal. IV, 8 akei þan sveþauh ni kunnandans guþ þaim þoei vistai ni sind guþa skalkinodeduþ. Etiam cum sequenti ïþ pro μέν—δέ, vid. annot. 3) a).»

5) Graeco ἀλλά respondent ak et akei, ambo a fronte sententiae praeeuntia, sed in eo ab invicem essentialiter discrepantia, quod ak post antecedens negativum negative sed, verum, akei, etiam antecedente non negativo existente, sed, econtra significet, akei praeterea ad aþþan significatione propius accedente: Mth. IX, 18 reiks ains qimands ïnvait ïna qiþands þatei dauhtar meina nu gasvalt. akei (ἀλλά) qimands atlagei handu þeina ana ïja jah libaiþ; Rom. X, 2 aljan guþs haband, akei ni bi kunþja; Mc. I, 44 saiw ei mannhun ni qiþais vaiht, ak gagg þuk silban ataugjan gudjin; Cor. I, I, 17 ni ïnsandida mik 1194 xristus daupjan ak vailamerjan. Alia exempla vid. gloss. V. Ak et Akei.

«Annotatio 6.—Ubi antecedens positive procedit et consequens negative sequitur, hic tunc adhibetur ni, jah ni, ïþ ni: Mc. II, 27 sabbato ïn mans varþ gaskapans, ni manna ïn sabbato dagis; Mth. IX, 13 armahairtiþa viljau jah ni hunsl; Mc. XIV, 7 sinteino unledans habaiþ miþ ïzvis, ïþ mik ni sinteino habaiþ. Alia exempla vid. gloss. V. Ni 6) aa). In loco autem Mc. X, 27 akei fram mannam unmahteig ïst, ni fram guþa, negatio ni non significat, sed—non, secundum autem graecum (παρὰ ἀνθρώποις ἀδύνατον ἀλλ᾽ οὐ παρὰ τῷ Θεῷ), commutato vocabulorum ordine dicendum est: fram mannam unmahteig ïst akei ni fram guþa (ab hominibus impossibile est, non autem a Deo).

«Annotatio 7.—Pro ἀλλά a) significanti sed ponitur etiam aþþan: Phil. III, 8 akei (ἀλλά) þatei vas mis gavaurki, þatuh rahnida ïn xristaus sleiþa visan. aþþan (ἀλλά) sveþauh all domja sleiþa visan ïn ufarassaus xristaus, et saepius coll. § 281; b) significante sed tantummodo usurpatur etiam alja (praeterea): Mc. X, 40 þata du sitan af taihsvon meinai aiþþau af hleidumein nist mein du giban alja (ἀλλά) þaimei man viþ ïst; Joan. VII, 48 sai jau ainshun þize reike galaubidedi (unus crederet ei; id est nemo credit) alja (ἀλλά) so managei (sed tantummodo haec turba).

«Annotatio 8.—Pro δέ akei subditur tantummodo Cor. I, XIV, 20; saepe autem ak pro akei usurpatur: Mc. XI, 31 jabai qiþam· us himina, qiþiþ · aþþan duwe ni galaubideduþ ïmma? ak (ἀλλά) qiþam· us mannam, uhtedun þo managein; XIV, 49; Joan. VIII, 56; sed Eph. IV, 28, Tim. I, I, 9 ak ponitur pro δέ, qui praeeunte negatione, tantummodo, sed significat.»

3. Sententia Disjunctiva.

§ 261. 1) Membra sententiae disjuncta indicantur per simplex aiþþau vel, vel per jabai—aiþþau, andizuh—aiþþau vel—vel: Mth. V, 17 ni qam gatairan vitoþ aiþþau praufetuns; 18 jota ains aiþþau ains striks ni usleiþiþ af vitoda; VI, 31 ni maurnaiþ nu qiþandans· wa matjam aiþþau wa drigkam aiþþau we vasjaima; XXV, 38 wanuh þan þuk sewum gast jah galaþodedum aiþþau naqadana jah vasidedum? Mc. VIII, 36 wa boteiþ mannan, jabai gageigaiþ þana fairwu allana jah gasleiþeiþ sik saivalai seinai. aiþþau wa gibiþ manna ïnmaidein saivalos seinaizos? Rom. XI, 34 was ufkunþa fraþi fraujins aiþþau was ïmma ragineis vas aiþþau was ïmma fruma gaf? Mth. VI, 24 ni manna mag tvaim fraujam skalkinon, unte jabai (ἤ, vel) fijaiþ ainana jah anþarana frijoþ, aiþþau (ἤ, vel) ainamma ufhauseiþ, ïþ anþaramma frakann, cujus loco legitur in parallelo Luc. XVI, 13 andizuh ainana fijaiþ—aiþþau ainamma andtiloþ—. In priori membro etiam deficit particula: Cor. II, I, 13 ni alja meljam ïzvis alja þoei (ἢ ἅ) anakunnaiþ, aiþþau jah ufkunnaiþ. Alia exempla pro simplici aiþþau vid. gloss. h. v.

2) In disjunctivis interrogationibus priori membro nulla particula praeponitur, ubi praecipue vocabulum interrogativum adest, vel encliticum - u (§ 214, 1) 1195 a) et b), vell ubi negative interrogatur ïbai (vid. ibid. 2) c); posteriori autem membro þau, raro aiþþau, praemittitur, necnon et aliquando etiam par ticula interrogativa - u (etiam - uh scripta) ad primum post þau vocabulum affigitur: Mth. IX, 5 waþar ïst raihtis azetizo qiþan· afletanda þus fravaurhteis, þau qiþan· urreis; XXVII, 17 wana vileiþ ei fraletau ïzvis, barabban þau ïesu? Cor. I, XI, 22 ïbai gardins ni habaiþ du matjan jah drigkan, þau aikklesjon guþs frakunnuþ; Joan. IX, 3 was fravaurhta. sau þau fadrein ïs? hicne an parentes ejus? XVIII, 34 ab u þus silbin þu þata qiþis þau anþarai þus qeþun bi mik? Mc. III, 4 skuldu ïst ïn sabbatim þiuþ taujan aiþþau unþiuþ taujan (ubi in parallelo loco Luc. VI, 9 þau adest)? Mc. XII, 14 skuldu ïst kaisaragild giban kaisara þau niu gibaima? Luc. XX, 22; Gal. III, 5 vaurkeiþ mahtins ïn ïzvis uzu vaurstvam vitodis þau uzu gahauseinai galaubeinais? Mc. XI, 30 daupeins ïohannis uzuh himina vas þau uzuh mannam? Luc. XX, 4; Mth. XI, 3 þu ïs qimanda þau anþarizuh beidaima? vel in loco parallelo Luc. VII, 19 þau anþaranu venjaima. Alia exempla vid. gloss. v. þau 3).

4. Sententia Causalis Et Consecutiva.

§ 262. 1) Sententia causalis vel propositionem praecedentem probat, et tunc usurpatur unte nam, auk enim (γάρ) prius in prima sede, posterius in secunda positum; vel tantummodo explicat, et tunc adhibetur raihtis et allis, scilicet, nempe, utrumque a fronte sententiae praeiens, necnon et auk: Luc. I, 30 ni ogs þus, mariam, bigast auk (γάρ) anst fram guþa; 76 barnilo praufetus hauhistins haitaza, fauragaggis auk faura andvairþja fraujins manvjan vigans ïmma; Mc. I, 16 gasaw seimonu jah andraian vairpandans nati ïn marein, vesun auk fiskjans; Mth. VII, 25 razn ni gadraus, unte (γάρ) gasuliþ vas ana staina; IX, 24 afleitiþ, unte ni gasvalt so mavi, ak slepiþ; VI, 14 unte jabai afletiþ mannam missadedins ïze, afletiþ jah ïzvis atta ïzvar sa ufar himinam, ad vs. 12 relatum; Rom. XIII, 3 þai auk (γάρ) reiks ni sind agis godamma vaurstva ak ubilamma. aþþan vileis, ei ni ogeis valdufni, þiuþ taujais jah habais hazein us þamma, unte (γάρ) guþs andbahts ïst þus ïn godamma, ïþ jabai ubil taujis, ogs, unte (γάρ) ni svare þana hairu bairiþ, guþs auk (γάρ) andbahts ïst; Mc. VI, 7 vaila praufetida esaïas bi ïzvis þans liutans, sve gameliþ ïst so managei vairilom mik sveraiþ, ïþ hairto ïze fairra habaiþ sik mis. afletandans raihtis (γάρ) anabusn guþs habaiþ þatei anafulhun mannans; 25 ni vilda vitan mannan jah ni mahta galaugnjan · gahausjandei raihtis qino bi ïna—qimandei draus du fotum ïs; VIII, 3 jabai fraleta ïns lausqiþrans du garda ïze, ufligand ana viga, sumai raihtis ïze fairraþro qemun; Luc. III, 34 sai, aiþei meina jah þai broþrjus meinai. saei allis (γάρ) vaurkeiþ viljan guþs, sa jah broþar meins jah svistar jah aiþei ïst; Luc. I, 43 waþro mis þata ei qemi aiþei fraujins meinis at mis. sai allis, sunsei varþ stibna goleinais þeinaizos ïn ausam meinaim, lailaik 1196 þata barn ïn vambai meinai. Alia exempla vid. gloss. vv. Auk, Unte 2) a), Raihtis et Allis.

Quandoque loco causalium particularum adversativae adhibentur: Mc. VII, 3 ïþ fareisaieis (οἱ γὰρ Φαρισαῖοι) niba ufta þvahand handuns, ni matjand, vid. gloss. V. Iþ 4); Tim. I, IV, 7 þroþei þuk silban du gagudein, aþþan (γάρ) leikeina usþroþeins du favamma ïst bruks, vid. gloss. V. Aþþan 3), hoc in epistolis tantum occurrente; Mth. VI, 32 all auk þata þiudos sokjand, vaituh þan (γάρ) atta ïzvar þatei þaurbuþ, vid. gloss. V. þan III, 5), semper praeeunte - uh; etiam nu: Cor. I, VII, 16 wa nu (γάρ) kannt, ei aban ganasjais? II, XI, 4; Gal. V, 17; et þannu: Mc. XIV, 6 letiþ þo, duwe ïzai usþriutiþ, þannu goþ vaurstv vaurhta bi mis, profecto bonum opus fecit in me.

«Annotatio 1.— Auk quandoque ponitur post duo vocabula stricte inter se conjuncta, ut Luc. XVI, 2 ni magt auk; Rom. IX, 15 du mose auk, etc. Quod autem in ordine ad significationem unte et auk inter se non aliter differant, patet ex loco supra laudato Rom. XIII, 3 et variantibus lectionibus utriusque codicis Cor. II, VII, 8 ubi A unte gasaiwa, B gasaiwa auk habet.

«Annotatio 2.—Καὶ γὰρ ordinario dicitur ad litteram jah auk Mth. VIII, 9; XXVI, 73 etc., vid. gloss. V. Auk 5 a) et jah þan auk Luc. VII, 8; aliquando etiam adhibetur simpliciter unte (Cor. II, III, 10) et aþþan (Cor. II, XIII, 4) , quemadmodum jah auk simplici γάρ etiam respondet Rom. VII, 2; Cor. I, XV, 18 et - uh þan auk pro δέ Joan. XII, 10 usurpatur. Econtrario— auk jah—δέ καὶ valet: Cor. I, I, 16 ïk daupida auk jaþ-þans staifanaus gadaukans; Cor. II, XIII, 9. Redundanter autem ponuntur auk raihtis (γάρ) Mc. VI, 17; VII, 16 et auk allis Mc. IX, 41.

«Annotatio 3.—Eph. V, 6 ni manna ïzvis uslusto lausaim vaurdam, þairh þoei qimiþ hatis guþs respondent þairh þoei (per quae) graeco διὰ ταῦτα γάρ (per quae enim).

«Annotatio 4.—Mc. IX, 34 eis slavaidedun, du sis misso (πρὸς ἀλλήλους γάρ) andrunnun deest particula causalis auk, quia probabiliter longius ab initio ( du sis misso auk) stetisset.

2) Particulae consecutivae proprie sunt nu sic, igitur, οὖν, þannu itaque, propterea, ἄρα, quarum prior in prima sententiae sede, posterior in secunda ponitur: Mth. V, 48 sijaiþ nu (οὖν) jus fullatojai svasve atta ïzvar sa ïn himinam fullatojis ïst; VI, 1 sq. atsaiwiþ armaion ïzvara ni taujan ïn andvairþja manne du saiwan ïm. þan nu taujais armaion, ni haurnjais faura þus; VI, 9 bidjandans ni filuvaurdjaiþ svasve þai þiudo; sva nu bidjaiþ jus; Luc. XX, 25 wis habaiþ skatts manleikan jah ufarmeli? andhafjandans þan qeþun · kaisaris. ïþ ïs qaþ du ïm · usnu- (τοίνυν) gibiþ þo kaisaris kaisara, þo guþs guþa etc., vid. Gloss. Nu 2); Rom. X, 16 esaïas qiþiþ · frauja, was galaubida hauseinai unsarai? þannu (ἄρα, consequenter) galaubeins us gahauseinai; 1197 Cor. II, V, 15 domjam þata þatei ains faur allans gasvalt, þannu allai gasvultun; Cor. I, IV, 7 ushraineiþ þata fairnjo beist, ei sijaiþ niujis daigs. þannu (sic, ita ut, ὥστε) dulþjam ni ïn beista fairnjamma ak in unbeistein sunjos; alia exempla vid. gloss. V. þannu.

Praeterea ut particulae consecutive etiam occurrunt: eiþan: Joan. IX, 41 ïþ blindai veseiþ, ni þau habaidedeiþ fravaurhtais. ïþ nu qiþiþ · þatei gasewum, eiþan (οὖν) fravaurhts ïzvara þairhvisiþ; Cor. I, XI, 26 sva ufta sve matjaiþ þana hlaif jaþ-þana stikl drigkaiþ, dauþau fraujins gakannjaiþ, unte qimai. eiþan (ὥστε) wazuh saei matjiþ—aiþþau drigkai—unvairþaba fraujins, skula vairþiþ leikis jah bloþis fraujins; Skeir. III, b; IV, a; V, d; VI, a;

Aþþan: Cor. II, VII, 12 aþþan (ἄρα) jabai melida, ni ïn þis anamahtjandins ni ïn þis anamahtidins, ak du gabairhtjan usdaudein unsara; Mc. XI, 31 jabai qiþam · us himina, qiþiþ · aþþan (οὖν) duwe ni galaubideduþ ïmma? alia exempla vid. gloss. V. Aþþan 5):

þanuh: Cor. I, XV, 17 jabai xristus ni urrais, svare jah so galaubeins ïzvara ïst jan-nauh sijuþ ïn fravaurhtim ïzvaraim. þanuh (ἄρα) jaþ-þai gaslepandans ïn xristau fraqistnodedun; Mc. XII, 6 afslohun skalkans managans . þanuh (οὖν) nauhþanuh ainana sunu aigands liubana sis ïnsandida jah þana du ïm etc., vid gloss. V. þanuh 4).

«Annotatio 5.—Geminatum nu (nunu) ponitur, 1198 ubi sententia fit prohibitiva: Mth. X, 26 ni nunu ogeiþ ïzvis; 31; Rom. XIV, 15, 20; Tim. II, I, 8, atque negationem inter et imperativum semper interjicitur, dum simplex nu imperativum subsequitur: Mth. VI, 8 ni galeikoþ nu. Aliquando etiam nu tertiam sententiae sedem obtinet, ut Rom. IX, 19 qiþis mi nu etc., vid. gloss. V. Nu 2).

«Annotatio 6.—In interrogando nuh loco nu ponitur: Mc. XII, 9 wa nuh taujai frauja? Joan. XVIII, 37 an nuh (οὐκοῦν) þiudans ïs þu? Cor. I, VII, 16 cum h assimitato wa nuk-kannt?

«Annotatio 7.—Ἄρα οὖν gothice dicitur þannu þan Rom. VII, 3; þannu nu Rom., IX, 6, etc., vid. Gloss. V. þannu; þannu nu jai Rom. IX, 18; sai nu Eph. II, 19. Hi tamen particularum connexus etiam pro unica graeca usurpantur: aþþan nu Rom. VII, 12 (ὥστε); Cor. I, IX, 26 (τοίνυν); þannu nu Cor. I, IV, 5 (ὥστε); þannu nu jai Rom. IX, 20 (μενοῦνγε); ïþ nu Skeir. I, d.

«Annotatio 8.—Ubi οὖν mera est transitionis particula (nunc vero, gall. et maintenant), gothice etiam per þaþroh þan (Joan. III, 25; XVIII, 7) , þan (Mc. III, 31) et - uh (Joan. XVI, 18) redditur; ubi ἄρα particula est affirmationis (profecto, certe), gothice vertitur per þau (Cor. I, XV, 14) vel aiþþau (Gal. II, 21) . Incorrecte autem Gothus Gal. II, 17 ἆρα per þannu interpretatus est, quod hic cum ἄρα confudit; ἄρα in interrogatione τί ἄρα (quid ergo) Luc. I, 66 non conversum est.