CAPUT I.

De boni divini per magnos clamores advocatione. Et primo, de

Introitu.

Isaiae, XXVI, 9 : Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo in praecordiis meis de mane vigilabo ad te. Haec verba dicit Isaias in desiderio Patrum suspirantium in carne Christi praesentiam. Omne tempus quod fuit a tenebris primi peccati parentum usque ad lucem qua est in tenebris exortum lumen rectis corde in ortu Salvatoris, quando, sicut dicitur, Malach. IV, 2 : Orietur vobis timentibus nomen meum Sol justitiae, et sanitas in pennis ejus : vocatur tam densarum tenebrarum, quod lumen veritatis Evangelicae non luxit nisi in umbris figurarum legis, et lumen gratiae et bonitatis in virtute caliginis peccati fuit obnubilatum, ita ut omnes sederent in tenebris et in umbra primae mortis, sicut dicitur, Sap. XVII, 17 : Una catena tenebrarum omnes erant colligati, vinculis longae noctis compediti nullam penitus habebant consolationem, nisi in spe futuri et orituri solis, qui, sicut dicitur, Joan. I, 9 : Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem venientem in huncmundum. Et ideo longae noctis tetra: umbras sustinentes omnes desiderio lucis, cum quadam a Prophetis quaerebant impatientia, dicentes illud Isaiae, XXI, 11 et 12 : Custos, quid de nocte ? Custos, quid de nocte ? Dixit custos : Venit mane, ei nox : si quaeritis, quaerite : convertimini et venite. Prophetam enim quemlibet custodem appellabant Domini, et ob hoc quaerebant taedio affecti quantum de nocte transierit, et quantum usque ad ortum verae lucis restaret de eadem. Respondit custos verba simul consolationis et desolationis. Consolationis quidem : quia venit mane, hoc est, in veniendo est mane surgentis aurorae in novae lucis exortu. Verba autem desolationis in hoc quod addit custos : Et nox est adhuc longius protelanda : et ideo si lucem quaeritis, vere quaerite eam corde et ore et opere : quia tunc citius orietur : et hoc ut facere congruenter possitis, convertimini ad ortum, et venite per devotionem ad lucem, abjectis operibus tenebrarum, sicut dicitur, ad Ro-

man, XIII, 12 et 13 : Abjiciamus opera tenebrarum, et induamur arma lucis. Sicut in die honeste ambulemus.

In hac ergo nocte in desiderio dixit Isaias : Anima mea desideravit te in nocte. Nec mirum : quia noctis illius tenebras, nec lux quae interdum in verbis et exemplis santorum emicuit, nec frigus ejus aliqua charitate sanctorum consolari potuit. Unde, Sapient. XVII, 5 dicitur : Ignis quidem nulla vis poterat illis lumen praebere, nec siderum limpidae flammae poterant illuminare noctam illam horrendam : quia etiam illa scintilla sanctorum post mortem in tenebris limbi infernalis absorpta luit. Et ideo suspirans anima Isaiae et sanctorum, Christum lucem veram, qui tenebras fugaret, desideravit. Et hoc est quod dicit: Anima mea desideravit te in nocte, sed et spiritu meo, qui est spiritus creatus, quem alloquitur in revelatione spiritus increatus, et hic est spiritus qui est animae pars purior et simplicior et superior, in qua imago Dei dicitur descripta, digito Dei depicta in praecordiis pectoris mei, de man e juventutis meae, quando lux intelligentiae primae oritur, quando vigilabo ad te desiderans et clamans ad te, ut venias et nobis salutare tuum ostendas. Psal. lxii, 1 et 2 : Deus, Deus meus, ad te luce vigilo. Sitivit in te anima mea. Sic enim dicitur, Eccli. XXXIX, 6 : Justus cor suum tradet ad vigilandum diluculo ad Dominum qui fecit illum, et in conspectu Altissimi deprecabitur.

Horum igitur Patrum clamorem affectantium Christi adventum Ecclesia Spiritu sancto afflata, repraesentat in eo cantu, qui dicitur Missae introitus, quando subito affectu interiori victa, vocem extollit a clamore inchoans Missam, in qua celebratur Christi adventus in sacramento. Dicitur antem introitus, non tam ab introitu celebrationis Missae, quae in hoc cantu inchoatur, quam ab introitu salutis et gratiae, cujus initium in clamore sanctorum commemoratur et re- praesentatur. Unde, ad Hebr. X, 19 etseq., dicitur : Habentes itaque, fratres, fiduciam in introitu sanctorum in sanguine Christi,quam initiavit nobis vitam novam et viventem per velamen, id est, carnem suam, et sacerdotem magnum super domum Dei: accedamus cum vero corde in plenitudine fidei, aspersi corda a conscientia mala, et abluti corpus aqua munda. Dicitur etiam hic introitus ab antiquis antiphona, quod est verbum Graecum, et est idem quod reciprocus sonus, et componitur ab AdminBookmark Graeco quod est circa, et AdminBookmark quod est vox sive sonus : quia est sonus circuiens geminatus ad versus Psalmi, et Gloria Patri, quod post illum cantatur. Et fuit in antiquis Ecclesiis aliquando consuetum, quod totus Psalmus per singulos versus cantabatur, et ad quemlibet versum ille sonus geminabatur, quod modo propter prolixitatem est dimissum, sed semel reciprocatur adhuc, ut ingeminatio et reciprocatio saepius repetiti clamoris Patrum et commemoretur et repraesentetur ab Ecclesia, sicut dicitur, Isa. lxii, G et 7 : Qui reminiscimini Domini, ne taceatis, et ne detis ei silentium. Et quia ardor suspirantium compulit ad clamorem potius quam ad orationem, ideo Missa non incipit a precibus sicut aliae horae canonicae, ut dicatur : Domine, labia mea aperies, vel, Deus in adjutorium, vel, Converte nos, Deus, salutaris noster : sed subito totus chorus prorumpit in clamorem ad desiderium adventus Domini.

Excitantia autem et incitantia Patres ad sic clamandum, sex fuerunt praecipuae. Primum quidem est miseria conditionis. Secundum autem instantia hostis. Tertium, certitudo promissionis. Quartum, taedium longae exspectationis. Quintum, imperfectio interdum consolantis. Sextum autem ardor suspirii ad praesentiam liberatoris. Primum horum pungit, secundum stimulat, tertium trahit, quartum angit: quintum ab his quae conso-

lari videntur, avertit : sextum ad clamandum fortiter ignit et accendit.

De primo dicitur in Psalmo lxxxvii, 16: Pauper sum ego, et in laboribus a juventute mea : exaltatus autem, humiliatus sum et conturbatus. Pauper quidem : quia sibi homo ex suis non sufficit. In laboribus autem hujus vitae non proficit, sed deficit. Exaltatus autem phantastica mundi exaltatione, statim cadens humiliatus, ut vile lutum colliditur, et a miseriis praesentibus conturbatur. Psal. XXXVII, 11: Cor meum conturbatum est, et inde dolor : dereliquit me virtus mea, et inde deficiendi timor : et lumen oculorum meorum, et ipsum non est mecum, et inde caecitatis error. Job, XIV, 1 et 2: Homo natus de muliere, et inde plenus verecundia: brevi vivens tempore, et inde vitae deficientia: repletur multis miseriis, et inde infelicitas et angustia : qui quasi flos egreditur, et inde efficitur vana omnis gloria ejus : et conteritur, et inde luctuosa et omnis defectus aerumna: et numquam in eodem statu permanet, et inde miserrima inconstantia. Quis hoc attendat, et non clamet, et dicat? Educ de custodia animam meam, ad confitendum nomini tuo , Domine, suspirans continue ad praesentiam liberatoris nostrae naturae. Et consideratio hujus movet Patres ad clamandum, et nos hujus clamoris memores puncti cogimur clamare ad Redemptorem : sicut enim dicit Apostolus, ad Philip. III, 20 et 21: Salvatorem exspectamus Dominum nostrum Jesum Christum, qui reformabi? corpus humilitatis nostrae configuratum corpori claritatis suae. Et tunc finem habebit omnis humanae conditionis miseria.

De secundo, scilicet de instantia hostis dicitur, Job, xli, 10 et seq.: Do ore ejus lapades procedunt, sicut taedae ignis accensae. De naribus ejus procedit fumus, sicut ollae succensae atque ferventis. Halitus ejus prunas ardere facit, etflamma de ore ejus egreditur. In collo ejus morabitur fortitudo, et faciem ejus praecedet egestas. Membra carnium ejus cohaerentia sibi.

Os quidem hostis verba sunt tentatoris impugnantis, et haec quia de cupiditate sunt mundi et concupiscentia, succedunt sicut lampades : quia delectabilia promittit, et caro corrupta candet sicut taeda succensa.

Nares autem astutiam persuasionis significant, quae persuasio fomitem carnis tetrum fumum facit emittere, sicut fumat olla succensa et fervens, quae olla corpus significat igne fomitis succensum.

Halitus autem ejus sive sufflatio significat incendium quod immiscens se sanguini excitat. Ille enim halitus calores nocivos jam aliquando sopitos recalescere facit ad illicita. Dicit enim Beda, quod incensores sunt daemones malarum cogitationum, et concupiscentiarum, non immissores. De ore autem adspirationis ejus dum in quo tentat corda, occulte suggerit, egreditur flamma libidinis, et in collo cervicoso superbiae suae, quae facit quod nihil sibi in malis nostris sufficit, moratur, quae numquam transit formido malis : quia hoc est valde formidandum de ejus fortitudine : quia non sufficit persuasio nisi ducat ad delectationem, et delectationem producat in moram, et morosam delectationem protrahat ad consensum, et consensum ad voluntatem, et voluntatem ad impetum, et impetum ad opus, et opus ad consuetudinem, et consuetudinem ad contemptum et gloriam in peccato, et contemptum ad desperationem, et sic nudam ac ream animam in aeternam praecipitet inferni poenam.

Facies autem est notitia daemonis in malis, quam semper omnis boni praecedit egestas: etenim gratuita tollit, et naturalia corrumpit, et ab aeternis avertit, et temporalia ad inutilitatem convertit.

Membra autem hostis omnes iniqui sunt, qui licet divisi sunt voluntate et opere , tamen intentione nocendi fortiter cohaerent, dum omnium una est sententia Dei honorem exstinguere et sanctum semen de terra tollere. Psal. lxxxii, 6 : Cogitaverunt unanimiter, simul adversum te testamentum disposuerunt: tabernacula Idumaeorum, scilicet in concupiscentia carnis, et Ismaelitae, scilicet in tyrannide oppressionis. Idumaeus quippe sanguineus, carnis luxuriam : Ismael autem ferus, feritatem signat oppressorum. Habacuc clamavit Propheta dicens, I, 13 et seq.: Quare respicis super iniqua agentes, et iaces devorante impio justiorem se ? Et facies homines quasi pisces maris, et quasi reptile non habens principem. Totum in hamo suo sublevavit, traxit illud in sagena sua, et congregavit in rete suum. Super hoc laetabitur et exsultabit. Ita instans est hostis, sicut dicit Gregorius, quod insidiando circumvolat, quod promittendo decipit, quod suadendo blanditur, quod minando terret, quod opprimendo rapit, quod omnibus sanctis fuerunt lacrymae suae panes die ac nocte, dum ab insultante hoste dicitur eis quotidie : Ubi est Deus tuus ? Ita quod quasi desperantes dixerunt illud Isaiae, xlix, 24: Numquid tolletur a forti praeda, aut quod captum fuerit a robusto, salvum esse poterit ? Et ideo omnes una voce clamabant ad fortiorem, ut veniret et alligaret fortem, et diriperet in partem Dei vasa quae ipse ante rapuerat : et hunc clamorem Patrum commemoramus in Introitu, scilicet vocando fortiorem qui nos a potestate tyranni redimat et liberet, dicendo illud Isaiae, XXVI, 13 : Domine Deus noster, possederunt nos domini absque te : tantum in te recordemur nominis tui. Dominos autem vocat crudeles tyrannos daemones, qui nos injuste culpis nostris exigentibus oppresserunt, et ideo isti Domini in duro suo dominio absque Domino, in cujus dominio benignis-

simo de jure sumus, esse dicuntur.

De tertio scilicet de certitudine promissionis qua promisit venire, dicitur, Deuter. xxxii, 4: Deus fidelis, et absque ulla iniquitate, justus et rectus. Proverb. viii, 8: Justi sunt omnes sermones mei, non est in eis pravum quid neque perversum. Numer. XXIII, 19: Non est Deus quasi homo ut mentiatur, neque ut filius hominis ut mutetur. Tamen tot erant peccata hominum, quod multi dixerunt, quod propter peccata differret promissa. Quidam etiam fidem non habentes, dixerunt quod non esset nisi temporalibus intendendum : quia adventus Redemptoris nullus esset exspectandus : quia Prophetae essent locuti spiritu suo, quando adventum Domini promiserunt, et quod non essent loculi Spiritu sancto, sicut et multi dicunt quod non erit secundus adventus, de quibus dicitur, II Petri, iii, 3 et 4: Venient in novissimis diebus in deceptione illusores, juxta proprias concupiscentias ambulantes, dicentes : Ubi est promissio, aut adventus ejus ? Ex quo enim patres dormierunt, omnia sic perseverant ab initio creaturae. Contra quos et propter quos uno ore Patres clamaverunt ad Dominum, dicentes in desiderio spiritus illud Ecclesiastici, xxxvi, 18 : Da mercedem sustinentibus te, ut Prophetae tui fideles inveniantur, hoc est, veraces, qui in spiritu tuo tuum promiserunt adventum. Et illud Psalmi l, 6 : Justificeris in sermonibus tuis, et vincas cum judicaris, hoc est, verax, Domine, in promissis ostendaris : quia tunc sermones tui justi apparebunt, et judicium humanum quod judicat propter peccata promissa non impleturum, vincas, cum te humanum judicium judicat dilaturum : implendo enim quod promisisti, vincis judicium eorum. Jacobi, II, 13 : Superexaltat autem misericordia judicium.

Hac igitur de causa fortiter clama- bant Patres, ut promissa sua compleret.

Quarta causa fuit taedium longissimae exspectationis. Unde, Psal. CXIX, a et 6 : Heu mihi, quia incolatus meus prolongatus est! Habitavi cum habitantibus Cedar : multum incola fuit anima mea. Cedar tenebrae interpretatur: quia tenebrosos in tenebris diu exspectare valde taediosum est. Psal. XII, 1 et seq. : Usquequo, Domine, oblivisceris me in finem ? Usquequo avertis faciem tuam a me ? Quamdiu ponam consilia in anima mea, et dolorem in corde meo per diem ? Usquequo exaltabitur inimicus meus super me? Respice et exaudi me, Domine, Deus meus, illumina oculos meos lumine praesentiae tuae, ne umquam obdormiam in morte. Haec igitur longa exspectatio fecit clamoribus interpellare Dominum ut acceleraret : et si quando Propheta missus est ad consolandum, taedia affecti dicebant alii illud Ezechielis, xii, 22: In longum differuntur dies, et peribit omnis visio. Alii autem irridentes, illud dixerunt quod dicit Isaias, xxviii, 13 : Manda, remanda : manda, remanda : exspecta, reexspecta: exspecta, reexspecta : modicum ibi, modicum ibi. Ac si dicant: Nihil est quod dicunt Prophetae tota die ingeminantes ex parte Domini: Manda, remanda, hoc est, hoc mandat Deus et remandat : et quando non fit sicut dicunt, tunc Prophetae dicunt : Exspecta, reexspecta : exspecta, reexspecta, sicut dicitur. Habacuc, II, 3 : Quia adhuc visus procul: et apparebit in finem, et non mentietur: si moram fecerit, exspecta illum, quia veniens veniet, et non tardabit. Unde tantum exspectamus et sic exspectavimus, quod taedio victi quasi desperamus: et ideo festiua, Domine, et ne tardaveris, et magna nobis virtute succurre, ut per auxilium gratiae tuae quod nostra peccata praepediunt, indulgentia tuae propitiationis ac-

celerat. Et illud Psalmi. lxxix, 3 : Excita potentiam tuam, et veni.

Quinta causa est imperfectio consolatorum, qui interdum ad consolandum populum mittebantur, quorum nullus efficaciter consolari potuit: sed verba dixit, et consolationem in futuro promisit : et ideo ipsi consolatores onerosi facti sunt populo Dei: quia in eis quod quaerebatur, non est inventum. Job, XVI, 21: Verbosi amici mei: ad Deum stillat oculus meus. Quia ille solus consolari potest. Et illud Job, XVI, 2: Audivi frequenter talia : consolatores onerosi omnes vos estis. Et paulo post, V. 4 et seq.: Atque utinam esset anima vestra pro anima mea ! Consolarer et ego vos sermonibus, et moverem caput meum super vos. Roborarem vos ore meo, et moverem labia mea, quasi parcens vobis. Quid enim in Abraham consolationis esse poterit, quia ipse dicit, Genes. xviii, 27 : Quia semel coepi, loquar ad Dominum meum, cum sim pulvis et ciuis? Quid in Jacob, qui, Genes. XXXII, 10, dicit: Minor sum cunctis miserationibus tuis ? Moyses fuit impeditioris linguae, non eloquens ab heri et nudiustertius . Isaias vir pollutus labiis est, et in medio populi polluta labia habentis habitat . Jeremias nescit loqui, quia puer est . Et sic omnes subjacent defectibus, et perfectio consolationis in eis non invenitur. Sed si consolari debeo, dixit quilibet consolationem exspectans, ipse veniat in quo non est defectus, et nos consoletur: quia sine ipso et non nisi per ipsum consolationem accipio, et aliter consolatio abscondita est ab oculis meis, sicut dicitur, Osee, XIII, 14. Et ideo omnis qui in spiritu erat, dicebat: Si cura est illi de me, non amplius mittat nuntios, sed ipse veniat, et salvet me, qui salvare poterit. Sic dixit Jacob, Genes. xlix, 18 : Salutare tuum exspectabo, Domine. In hoc affectu dictum est: Osculetur me osculo ori sui . Ac si dicat: Si amicitias quaerit, et reconciliationem, sicut ipse dicit per Prophetas, jam non mittat nuntios, sed osculum imprimat per susceptionem, et spiritum suum in eo misceat per oris sui et mei conjunctionem : quia sicut dicitur, I ad Corinth. VI, 17 : Qui autem adhaeret Domino, unus spiritus est. Haec ergo fuit quinta causa clamoris.

Sexta autem fuit ardor clamoris ad praesentiam Christi redemptoris, quem similem sibi in carne desideraverunt Patres adspicere : in quo affectu hoc dictum est, Cantic. viii, 1 : Quis mihi det te fratrem meum, sugentem ubera matris meae, ut inveniam te foris, et deosculer te, et jam me nemo despiciat ? Frater enim in eadem carne circumdatus, eadem sugit ubera matris sapientiae: quia ipse, ut dicit Augustinus, est sapientia genita de Patre sapientia ingenita. Foris autem desiderat eum invenire Ecclesia, extra occultum divinitatis, in manifesto humanitatis. Deosculari autem petit, ut os imprimat ori per naturae conformitatem, et spiritum misceat spiritui per cordium consensionem spiritus creati cum increato : quia ex tunc scit Ecclesia se esse susceptam, et numquam amplius despiciendam. Unde dicit B. Bernardus: " Ardorem desiderii Patrum suspirantium in carne Christi praesentiam saepe recogitans, compungor, et confundor in memetipso, et nunc vix contineo lacrymas, ita pudet leporis torporisque miserabilium temporum horum. Cuinam nostrum tantum ingerat gaudium hujus gratiae exhibitio, quantum veteribus sanctis accenderat desiderium promissio? Omnis enim qui tunc in spiritu esse poterat, dicebat, putas videbo, putas durabo, putas quod credo ex Scripturis videam oculis meis ? Sciebant enim omnes, quod nec vir ineloquens esset, nec vir polluti labii, nec puer nesciens loqui, sed quod

gratia esse diffundenda in labiis illius, et quod mel et lac sub lingua ejus futura esset, et vox sua futura dulcis, et facies sua foret decora, utpote speciosus prae filiis hominum et prae vultibus Angelorum, in quem, ut dicit Petru, I Petri, 1, 12 : desiderant Angeli prospicere : et ideo omnes ejus desiderant videre faciem, et audire vocem. Et dicentes illud Canticorum, II, 14 : Ostende mihi faciem tuam, sonet vox tua in auribus meis. Vox enim tua dulcis, ei facies tua decora. Et illud Psalmi xliv, 3: Speciosus forma prae filiis hominum, diffusa est gratia in labiis tuis. Et ideo nullus consolari potest nisi tu, nec in aliquo quiescit cor nostrum nisi in te: sic enim dicitur, Aggaei, II, 8 : Veniet desideratus cunctis gentibus, et implebo domum istam gloria, hoc est, familia Domini, quae modo repleta est miseria . "

In hoc ergo affectu clamans Ecclesia petit adventum Domini per Introitum, commemorationem faciens desiderii Patrum suspirantium ad Christi in carne adventum.

Clamor enim ille septem et in nobis et in Patribus facit utilitates, quarum prima est, quod facit intentionis intensionem. Secunda, quod facit devotionis fervorem. Tertia facit anxietatis relevationem. Quarta, a debito oris nostri deobligationem. Quinta, cordis dulcedinem. Sexta, proximi aedificationem. Septima laudis coelestis in tetra ponit similitudinem.

Prima igitur utilitas est intentionis intensio, qua sicut dicit Augustinus, in Deum tenditur, per cultum et sacrificium intenditur, ut velocius ad Deum perveniatur : quia dum ad Deum clamatur, cordis desiderium velocius tendit, et hoc clamor ostendit, et hoc est quod dicitur, Isa. xl, 31 : Current, et non laborabunt : ambulabunt, et non deficient. Psal. LII, 7 : Quis dabit mihi pennas sicut columbae, et volabo, et requiescam ? hoc est, ad Deum elevatus pennis desiderii volabo, in quo quies est secura sine labore. In hujus rei significationem animalia Dei quorum capitibus coelum imminet, alata et volantia describuntur, Ezechiel. I, 12 : et dicitur de eis, quod ubi erat spiritus impetus, illuc gradiebantur cum ambularent: spiritus autem impetus in Deum per clamorem ostenditur.

Secundo, facit fervorem devotionis : quia numquam clamor ad Deum nisi de fervore devotionis exsurgit. Et hoc figuratum est, Isa. VI, 3, ubi dicit, quod Seraphim clamabant alter ad alterum. Seraphim enim incendentes vel ardentes interpretantur. Hinc est, quod animalia, Ezechiel. I, 13, in medio ignis apparuerunt. Unde ibidem dicitur : Haec erat visio discurrens in medio quatuor animalium, splendor ignis, ei de igne fulgur egrediens, ita quod ignis devotionis indicet fervorem, et tonitruum clamorem designet. Et ideo ibidem, V. 24, dicit, quod audivit sonum quasi sonum sublimis Dei, qui est sonus Deum laudantium. Hinc est, quod, Act. II, 2, dicitur, quod subito factus est sonus de coelo. Et sequitur, V. 3, quod in igne sedit Spiritus sanctus supra singulos eorum.

Tertio, facit anxietatis relevationem : quia saepissime qui ad laudem anxius pro peccatis suis accedit, in ipsius Dei laude concipit gaudium et praesumere incipit de venia. Unde etiam ipsa angustia quae clamare facit, relevatur quando attente ad Deum clamatur. Baruch. III, 1 : Anima in angustiis, et spiritus anxius clamat ad te. Audi, Domine, et miserere, quia Deus es misericors. Daniel. XIII, 22, dicitur de Susanna : Angustiae mihi sunt undique. Si enim hoc egero, mors mihi est : si autem non egero, non effugiam manus vestras. Et post pauca, V. 24, exclamavit voce magna Susanna :

et ideo Dominus ab omni angustia eam liberavit. Unde etiam de martyribus cantatur Introitus : " Exclamaverunt ad te, Domine, in tempore tribulationis suae : et tu de coelo exaudisti eos. " Et hoc sumitur, Nehemiae, seu II Esdrae, IX, 28.

Quarto, facit a debito oris deobligationem : quia omnis homo et maxime clericus laudare debet ex debito oris sui. Unde, Osee, XIV, 3 : Tollite vobiscum verba, et convertimini ad Dominum, et dicite ei : Omnem aufer iniquitatem, accipe bonum, et reddemus vitulos labiorum nostrorum. Vituli autem labiorum jucundum significant laudis divinae sonum, qui exaltando neumata, deprimendo et acuendo et gravando, et morulis silentiorum interpositis, quasi dat saltus vitulorum. Ad Hebr. XIII, 15 : Per ipsum offeramus hostiam laudis semper Deo, id est, fructum labiorum confitentium nomini ejus. Psal. xlix, 23 : Sacrificium laudis honorificabit me, illic iter quo ostendam illi salutare Dei. Super quod verbum dicit Gregorius, quod devote psallentibus, aut datur in laude Dei spiritus prophetiae, aut quod utilius est, spiritus compunctionis.

Quinto facit cordis dulcedinem. Unde Augustinus in libro I Confessionum : " Non satiabor dulcedine mirabili considerare altitudinem consilii divini super salutem generis humani. Auditu enim patulo recepi modulos in hymnis et canticis suave sonantis Ecclesiae. Voces enim illae influebant auribus meis, et eliquabatur veritas in cor meum, et fluebant lacrymae ab oculis meis, et bene erat mihi cum illis . " Hinc est quod dicit Psalmista, Psal. cxviii, 103 : Quam dulcia faucibus meis eloquia tua ! Super mel ori meo. Eccli. xlvii, 11 : Stare fecit cantores super altare, et in sono eorum dulces fecit modos, et dedit in celebrationibus decus.

Sexto, facit proximi aedificationem : quia populus audiens hoc, aedificatur ad omne bonum. Unde, Psal. XXVI, 6 : Circuivi et immolavi in tabernaculo ejus hostiam vociferationis : cantabo et psalmum dicam Domino. Circuit enim omnes, quando omnium infert auribus Iaudem divinam. Isa. XII, 4 : Notas facite in populis adinventiones ejus, mementote, quoniam excelsum est nomen ejus. Psal. XXI, 23 : Narrabo nomen tuum fratribus meis, in medio Ecclesiae laudabo te. Sic enim fratribus omnibus narratur, quando in medio Ecclesiae laudatur, ut ab omnibus aequaliter percipiatur.

Septimo, facit etiam in terris coelestis jucunditatis similitudinem. Unde beatus Bernardus : " Nihil est quod adeo repraesentat coelestis curiae similitudinem, sicut alacritas laudantium Deum. " Psal. lxxxiii, 5 : Beati qui habitant in domo tua, Domine, in saecula saeculorum laudabunt te. Et ideo etiam Angeli laudem Dei diligentes, leguntur se immiscuisse choro laudantium. Psal. lxvii, 26 : Praevenerunt principes conjuncti psallentibus, in medio juvencularum tympanistriarum. Principes sunt Angeli, qui saepe in locum sicut in chorum ante laudantes Deum praeveniunt, ut ibidem laudantibus ad devotionem excitandam misceantur. Juvenculae autem tympanistriae sunt clerici, aut laici mortificatione carnis et voce modulationis Angelis concinentes. Juvenculae autem in sexu dicuntur propter bonorum affectuum, et operis foecunditatem, et in aetate dicuntur juvenculae propter aetatis teneritudinem et amoris delicationem. Unde etiam quidam arguuntur, Matth. XI, 17, ubi dicit Dominus : Cecinimus vobis, et non saltastis : lamentavimus, et non planxistis. Quia quidam inertes homines nec jubilant ad Dei laudem, nec compunguntur ad Ecclesiae planctum et lamentationem. Psal. cxlvi, 7 : Praecinite Domino in confessione, psallite Deo nostro in ci-thara. Haec igitur et multa plura bona clamor ad Deum operatur.

Et hic Introitus est repraesentatio et commemoratio clamoris Patrum, cum hic Introitus, sicut dictum est, geminatur, ut geminatio clamoris Patrum commemoretur.

Versus autem Psalmi aliquis consonans cum Gloria Patri interponitur, et ipse quidem versus profectum signat virtutis in merito : quia Psalmus bonam signat operationem, sicut dicit Cassianus : Gloria Patri autem, quod interponitur, gloriam dandam Deo de profectibus nostris signat, et hoc Gloria Patri beatus Hieronymus fecit, et Damaso Papae misit, ut singulis Psalmis faceret annecti, cui Papa ipse Damasus addidit : Sicut erat, etc. : ut aeternitas in praeteritum et futurum aequalis gloriae esse, crederetur, contra Arium qui Filium ponebat inglorium, et contra Nestorium et Eutichetem et Paulum Saviosacensem, qui Spiritum sanctum dixerunt esse Patris et Filii servum, et nullam habuisse gloriam in praeterito, sed in futuro consecuturos esse gloriam quam serviendo Patri promeruerunt.

Hic forte objiciet aliquis, quod non omnis anni Introitus in verbis Patrum desiderium repraesentat, sed solum illi Introitus qui sunt in Adventu, sicut, Ad te levavi : et, Populus Sion, et alii significant desiderium Patrum. In aliis autem Missis, tam de tempore quam de Festis sanctorum nullum signatur Patrum ad Christi adventum desiderium.

Sed ad hoc dicendum, quod Christus a Patribus non exspectabatur ut homo privatus, sed potius ut Christus omnibus promissus, qui in seipso gratias infinitas afferret, et omnium coetu sanctorum vallatus, veniret ut rex, in cujus curia omnes sancti facerent curiae regalis frequentiam, sicut in epistola sua Judas dicit septimum ab Adam Enoch prophetasse, sic dicentem : Ecce venit Dominus in

sanctis millibus suis, facere judicium contra omnes impios, et arguere omnes impios de operibus impietatis eorum . Isa. III, 14 : Dominus ad judicium veniet cum senibus populi sui. Daniel, VII, 10 : Millia millium ministrabant ei, et deciet millies centena millia assistebant ei. Propter hoc dicitur Dominus sabaoth, hoc est, exercituum : et hoc modo suspiraverunt Patres ad ipsum, ut in omni veniret decore regio et decore frequentiae curiae regalis : et quando sic venit, suspiramus ut veniat, et gaudeamus eum in bonis et gratiis, quae per totum annum celebrantur, venisse. Sic in eo auctoritas resultat Apostolorum, et cantamus : Nimis honorati sunt amici tui, Deus. Sic coram eo extollimus victorias martyrum et cantamus : In virtute tua laetabitur justus. Sic in eo resultat san- ctitas Confessorum et cantamus : Sacerdotes tui induantur justitia, et sancti tui exsultent. Sic etiam coram eo exsultat chorus virginum, et cantamus : Adducentur regi virgines. Sic ad salutem electorum ministrat chorus Angelorum, et cantamus : Benedicite Domino, omnes Angeli. Sic in eo requiem recipiunt animae post virtutis et meritorum laborem, et cantamus : Requiem aeternam. Sic enim rex venit in decore suo. Isa. XXXIII, 17 : Regem in decore suo videbunt. Sic Ecclesia adstitit ei omni decore varietatis sanctorum adornata, Psal. xliv, 9 : Adstitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate.

Et sic omnis de toto anno Introitus clamorem Patrum denotat Christi adventum.