CAPUT IV.

De ipsa Praefatione.

Hac autem habita responsione, statim sanctitatis perfector magnitudinem tam magnifici doni praefatur, ut omnes excitet in admirationem ipsius et laudem : et ideo duo hic se consequuntur, Praefatio scilicet, et laus chori in laudem per praefationem excitati.

Circa Praefationem autem duo sunt attendenda, scilicet auctoritas a qua ortum habuit Praefatio, et expositio eorum quae in praefatione habentur.

Nomen enim Praefationis in ante habitis est expositum. De auctoritate autem sic in gestis Paparum, hoc est, re gesta legitur : " Gelasius Papa hymnos et tractus composuit, et sacramentorum Praefationes, cantus quidem et elimato sermone dictavit. Sixtus autem Papa hymnum: Sanctus, sanctus, saucius, cantari in Missa ante confectionem sacramenti post Praefationem constituit, " Et ideo de istis potest intelligi quod dicitur, Eccli. xlvii, 11 : Stare fecit cantores contra altare, et in sono eorum dulces fecit modos.

Ea vero quae in Praefatione continentur, in tribus comprehenduntur. Quorum primum est responsionis acceptae comprobatio. Secundum, sacramenti super eminens ostensa magnitudo. Tertium vero ut voces laudantis Ecclesiae vocibus angelicis misceantur, devota supplicatio.

In primo horum quatuor continentur, scilicet responsionis approbatio, approbatae responsionis determinatio, ejus cui gratiae referendae sunt in laudem praedicatio, et per quem sicut mediato- rem tanti boni perficitur sanctificatio.

In approbatione vero dicitur : Vere dignum et justum est, aequum et salutare. Quae sunt quinque sumpta a quinque quae sunt in sacramenti consideratione. Si enim consideramus sacramentum ut veritatem umbrarum Veteris Testamenti, sic dicitur sacramentum veritatis : et hoc modo dicitur hic : Vere. Ad Hebr. X, 1 : Umbram habens lex futurorum bonorum, non ipsam imaginem rerum : quia boni gratiae fuerunt signa et non causa : sed hoc sacramentum auctorem in veritate continet omnis gratiae. Sic enim dicitur, Joan. I, 17, quod lex per Moysem, scilicet in umbris et figuris, data est : sed gratia et veritas, scilicet in verbis, per Jesum Christum facta est.

Si autem hujus sacramenti consideratur nobilitas, tunc est dignum Deo sacrificium, et sic dicitur dignum solum. Et ideo cum in veteri lege quaereretur, quidi digne offerretur, non est inventum, dicente Michaea, VI, 0 : Quid dignum offeram Domino? Et ideo, Apocal. V, 4, . repraesentans gemitum Patrum antiquorum hoc sacrificio carentium, dicit : Ego flebam multum, quoniam nemo dignus inventus est aperire librum, nec videre eum. Istud enim sacramentum omnia aperit secreta divina et caelestia. Et ideo quibusdam interpositis dicitur, ibidem, vv. 8 et 9, de laude dignitatis istius : Et cum aperuisset librum, quatuor animalia et viginti quatuor seniores cecideruntcoram Agno, habentes singuli citharas, et phialas aureas plenas odoramentorum, quae sunt orationes sanctorum : et cantabant canticum novum, dicentes : Dignus es, Domine, accipere librum, et aperire signacula ejus, quoniam occisus es, ei redemisti nos Deo in sanguine tuo. Liber enim est secretum consilium sapientiae divinae, quo disposuit in sacramentis ornare et ordinare Ecclesiam: hunc nemo aperire potuit nisi is qui sanguine suo de corde suo sacramenta profluere fecit : et ideo quatuor animalia Evangelicae praedicationis in se figuram

praeferentia, ut rationem sacramentorum intelligant, sicut homo : in sacrificium se exhibebant ut vitulus : fortiter mor- tem vincant, ut leo : altissima contemplatione Verbum apud Deum comprehendant, ut aquila : et viginti quatuor seniores qui signant duodecim patres Veleris Testamenti et duodecim Apostolos novae gratiae patres, statim cadunt in faciem suam in unam fidem praecedentium et sequentium, tam dignum sacramentum venerantes et jucunda laude citharizantes in omnium virtutum consonantia, et phialas auro divinitatis splendentes, hoc est, divinis cordibus flagrantibus omni odoramento pietatis et bonitatis statim in venerationem tam digni excitantur sacramenti. Et ideo clara voce dicit perfector sanctitatis : Dignum.

Consideratur autem sacramentum ut nos obligans nobis donatum : quia, sicut dicit Gregorius : " Cum crescunt dona, rationes etiam crescunt donorum. " Ex maximo igitur sacramentali dono maxime obligamur, et hoc considerans dicit:

Et justum est. Est autem ista justitia ab istius sacramenti institutione : quia justum est ut instituta Dei teneamus, praecipue quae ad tantum instituta sunt utilitatem. Psal. cxviii, 5 : Utinam dirigantur viae meae ad custodiendas justificationes tuas. Dixit enim, Luc. xxii, 19 : Hoc facite in meam commemorationem.

Et quia injunxit in tanto charitatis affectu, ideo justum est, imo nihil tam justum, ut omni devotione celebretur.

Si autem consideretur sacramentum, et ejus qui dedit ad nos quibus dedit, par vel aequum est, secundum rationem dati et accepti, ut illud nos extollamus magnifica laude. Iniquum enim omnino est et impar invehitur ad Dei dona, magna et multa a Deo accipere, et non ad paria quantum valemus in laude reddere, et hoc attendendo perfector sanctitatis dicit : aequum. Sapient.XI, 21 : Omnia in mensura, et numero, et pondere disposuisti. Luc. VI, 38 : Eadem quippe mensura qua mensi fueritis, remetietur vobis.

Si autem hujus sacramenti attendamus effectus, qui omnes salutares sunt et causa salutis aeternae : tunc salutare est Salvatori gratias rependere, ut continuo ab ipso in nos et a nobis in eum fluat et refluat in sacramento effectus salutis. Et hoc, Luc. II, 30, consideravit in ipso Simeon senex, dicens : Viderunt oculi mei salutare tuum. Hoc salutare erat in desiderio patrum. Et ideo dixit Jacob, Genes. xlix, 18 : Salutare tuum exspectabo, Domine. Sic igitur hic quinque perfector sanctitatis praefatur ad populum.

Nos tibi semper, etc. Hic tangitur approbatae responsionis determinatio. Haec autem est, quod ubique et semper agantur gratiae de tanto sacramento.

Ubique quidem : quia per ipsum instaurantur quae in caelis sunt et in terra : et ideo trina agit gratias machina, caelum pro ruinae angelicae reparatione, terra pro Ecclesiae militantis redemptione, infernus pro eorum qui ibi erant liberatione : et hoc est ubique. Ad Philip. II 10 : Ut in nomine Domini omne genu flectatur, caelestium, terrestrium, et infernorum. Et ideo etiam hoc sacrificium offertur pro caelestibus ad laudem, pro terrestribus ad gratiae perceptionem, pro his qui in infernalibus paenis sunt, ad liberationis supplicationem. Psal. CII, 22 : In omni loco dominationis ejus, benedic, anima mea, Domino.

Semper autem : quia et in tempore gratiae, et in aeternitate gloriae : quia sicut in tempore percipitur in sacramentali et figurali specie, ita in aeterna beatitudine percipitur in ipsius rei veritate et manifestatione. Psal. XXXIII, 1 : Benedicam Dominum in omni tempore, semper laus ejus in ore meo. Tob. IV, 20 : Omni tempore benedic Deum. Sic igitur terminata approbatio est responsionis.

Domine sancte, Pater omnipotens, etc. Hic tangitur ejus cui gratiae referendae sunt in laude praedicatio.

Praedicatur enim per tres combinatio-

nes, quarum prima est : Domine sancte. Dominus enim, sicut jam diximus, dicit eum qui facultatibus pulchrorum et bonorum hanc potuit ministrare oblationem : quia dives est et copiosus in omni gratia. Quod autem additur : Sancte, ideo fit, ut has omnes impensas et divitias in rebus sanctis nos sanctificantibus sciamus esse accipiendas, sicut dicitur, Levit. XI, 44 : Sanctiestote, quoniam ego sanctus sum, ne polluatis animas vestras. Luc. I, 75 : In sanctitate et justitia coram ipso omnibus diebus nostris. Tales enim magnificentiae suae divitias Dominus majestatis ostendit, cum nobis tam magnificum et omni sanctitate plenum et gratia largitus est sacramentum : et ideo Eucharistiae nomen accepit, de cujus plenitudine omnes nos accepimus, et gratiam pro gratia, sicut dicitur, Joan. I, 16. Hoc enim est illud gomor de quo dicitur, Exod. XVI, 32 : Imple gomor ex eo, scilicet mannate, et custodiatur in futuras retro generationes, ut noverint panem, quo alui vos in solitudine, quando educti estis de terra aegypti. Gomor antem vas mensurale est, quod signat sacramentum corporis Dominici, in quo manna ponitur : quia in ipso omnis refectio divitiarum Domini invenitur. Et ideo frequentatio et usus ejus in omnes retro generationes custoditur, ut cuncti fideles panem illum ditissimum in omni sanctitate noverint per devotam venerationem, quo alimur in via hujus solitudinis, per quam redimus ad patriam, ubi ista in rerum veritate, facie ad faciem percipiemus. Hoc etiam de ipso dicitur, Psal. lxxvii, 6 : Filii qui nascentur, et exsurgent, et enarrabunt filiis suis : et ideo etiam in figura sacerdoti summo servandum est commissum. Exod. XVI, 33 et 34 : Dixit Moyses ad Aaron : Sume vas unicm, et mitte ibi Man, quantum potest capere gomor, et repone coram Deo ad servandum in generationes vestras, sicut praecepit Dominus Moysi. Hac igitur de causa dicitur : Domine sancte.

Secundum praeconium est : Pater omnipotens. Qui enim est Dominus omnium cum superpositione possessionis pulchrorum verorum et bonorum, pro affectu dignatur esse pater. Pater, inquam, qui in sua nimia dulcedine talem refectionem nobis praeparat. Sapient. XVI, 20 et 21 : Paratum panem de coelo praestitisti illis sine labore, omne delectamentum in se habentem, et omnis saporis suavilatem. Substantia enim tua dulcedinem tuam quam in filios habes ostendebat, et deserviens uniuscujusque voluntati, ad quod quisque volebat, convertebatur. Parare enim in uno cibo omnem saporem gratiae, ostendit non domini terrentis in timore, sed patris dulcescentis in affectu pro nobis benignitatem et pietatem. Unde quod dicitur : Pater, intelligitur essentialiter, sicut totam trinitatem Patrem vocamus in dulcedine affectus sui de nobis cogitante. Psal. lxvii, 11 : Parasti in dulcedine tua pauperi, Deus. Psal. lxiv, 10 : Parasti cibum illorum : quoniam ita est praeparatio ejus. Propter quod et talis gratia dicitur panis filiorum. Matth. xv, 26 : Non est bonum sumere panem filiorum, et mittere canibus.

Quia autem in hac benigna praepara- tione transsubstantiatio panis in corpus Dominicum, et vini in sanguinem Dominicum exigitur, et haec transsubstantiatio non tam a minori quam ab omnipotentia procedit, ideo Patri praeparanti jungitur omnipotentia, qua tantam praeparationem potest perficere, et dicitur : pater omnipotens. De omnipotentia qualis et quanta sit, supra in expositione hymni Gloria in excelsis, satis dictum est: sicut enim beatae Virgini Mariae omnia quae dixerat, credibilia fecit id quod de omnipotentia subjecit: Non erit impossibile apud Deum omne verbum : ita hoc quod nobis Pater in affectu paterno tantam gratiam paret, indubitatam fidem facit omnipotentia. Vult enim, quia pater : potest, quia omnipotens : scit autem ex diligentia parare, quia sapiens.

Tertium praeconium ejus cui offertur gratiarum actio, est quod subjungitur : aeterne Deus. aeternitas enim est, ut dicit Boetius, in libro de Consolatione philosophiae, interminabilis vitae tota simul et perfecta possessio. Deus autem quod Graece AdminBookmark vocater a AdminBookmark quod est ardere, derivatur. aeternae igitur vitae alimonia, ut dicit Gregorius, non nisi ab aeterno vitae fonte qui in sacramento est, per deitatem vegetat et nutrit ad aeternitatem : nec a nobis est, sed a Deo nimia charitate sua succenso hoc nobis conferente. Et ideo dicitur aeterne : quia nos ,ad aeternitatem vegetans est in sacramento. Et dicitur Deus : quia hoc factum est nimia charitate Dei, de qua dicitur, Cantic. viii, 6 et 7 : Lampades ejus lampades ignis atque flammarum. Aquae multae non potuerunt exstinguere charitatem. Sic tibi dignum est gratias agere, Domine sancte, qui ad omnes sanctitatis copias quae in sacramento sunt, habes omnibus superpositas facultates. Pater, quia dulcedine patris affectus vis. Omnipotens, quia hujusmodi omnipotentia

paras. aeterne Deus, qui tantae charitatis sacramentum aeternam in eo plantans virtutem exhibes, quod nos vegetat ad aeternitatis immortalitatem.

Per Christum Dominum, etc. Hic tangitur ejus per quem tanti boni perfecta est sanctificatio sicut per mediatorem, jucunda commemoratio. Unde mediationem notat praepositio per. Naturas autem quibus mediat, notat cum dicitur, Christum qui unctus interpretatur, cujus unctio est deitas, et uncta humanitas, ut sicut canalis tangit fontem a quo haurit et hortum quem rigat, ita Emmanuel noster per divinitatem tangit Deum a quo sicui a fonte fluunt gratiarum chrismata, et per humanitatem tangit nos in quos profluunt per ipsum tanta charismata gratiarum. Ad Galat.III, 20 : Mediator unius non est : Deus autem unus est. I ad Timoth. II, 5 : Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus. Ad Hebr. IX, 11 : Christus assistens pontifex futurorum bonorum. Ibi dicit Glossa : " Assistens nobis. " Hoc sancti patres ante Christi praesentiam in carne deploraverunt quod talem pontificem Dei et hominum non habuerunt : et ideo sua sanctificatio perfecta sacrificia non fuerunt. Unde in persona patrum dicitur, Job, IX, 32 et 33 : Neque enim viro qui similis mei est, respondebo :nec qui mecum in judicio ex aequo possit audiri. Non est qui utrumque valeat arguere, et ponere manum suam in ambobus. Et ideo nullus verus pontifex fuit, nec alicujus sacrificium omnino poterat esse acceptum. Modo autem per pontificem Christum acceptum est, de quo dicit Pater : Tu es sacerdos in aeternum secundum ordinem Melchisedech . Et ideo per ipsum magnifice gratias agimus : quia sicut gratiae ad nos a Deo per Christum fluunt, ita per eumdem mediatorem ad Deum per gratiarum actionem revertuntur et reflectuntur, et continue inter nos et Deum redundant flumina gratiarum, quae totam laetificant civitatem Dei, hoc est, Ecclesiam.

Quod autem additur : Dominum nostrum, speciale dominium notat, quo nos sanguine suo redemit in suam possessionem. Dicit enim Chrysostomus super Joannem, quod sicut homo dominus auro servos emit, et emptos ornat et decorat: ita Christus nos suo sanguine in servos emit, et emptos tam digno sui sanguinis sacramento ornavit. I ad Corinth. VI, 20 : Empti enim estis pretio magno. Glorificate et portate Deum in corpore vestro. I Petri, I, 18 et 19 : Non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis, sed pretioso sanguine quasi agni immaculati Christi.

Per quem majestatem tuam, etc. Ostenditur hic cujus gratiae referendae sunt in hoc sacramento supereminens magnitudo.

Et hoc ostenditur praeconio angelicae vocis : et in hoc importantur tria, scilicet laudis altissimae praeconium : reverentiae ab his quibus omnis reverentia exhibenda est, impensum obsequium : et ab altissimis concelebratum gaudium.

In primo horum tria sunt notanda, scilicet mediatoris in laude officium, laudati culmen eximium, et laudentium dignissimum obsequium.

De primo horum dicit : Per quem, scilicet sicut per mediatorem, per quem Angelis data est laudis materia : quia mediatione sua perficitur eorum custodiae effectus, et casus eorum reparatur defectus, et in custodia promovetur profectus. Custodiunt enim homines Angeli, sicut dicitur in Psalmo xc, 11 : Angelis suis Deus mandavit de te, ut custodiant te in omnibus viis tuis. Et ideo quia Christus fecit redemptionis opere, quod effectum habet custodia, ideo laudant Angeli per Christum : quia per Christum fit eis laudis materia. Hoc signatum est, Apocal. XII, 10 et 11, ubi sic dicitur : Audivi vocem magnam in

coelo, dicentem : Nunc facta est salus, et virtus, et regnum Dei nostri, et potestas Christi ejus, quia projectus est accusator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte, hoc est, accusabiles reddicit : et ipsi vicerunt eum propter sanguinem Agni. Et post pauca subjungit, v. 12 : Propterea laetamini, caeli, et qui habitatis in eis. Vox enim magna haec, vox est laudantium Angelorum, ut dicit Gregorius, in contemplatione tantae gratiae admirantium Dei consilium, qualiter per Christum hominem a diaboli captivitate absolvit et angelicam custodiam ad effectum salutis provexit.

Per hoc etiam ruinae Angelorum reintegratur defectus. Ad Ephes. I, 9 et 10 : Secundum beneplacitum ejus, quod proposuit in eo, in dispensatione plenitudinis temporum, instaurare omnia in Christo, quae in caelis et quae in terra sunt, in ipso. Ad Coloss, I, 19 et 20 : In ipso complacuit omnem plenitudinem inhabitare, et per eum reconciliare omnia in ipsum, pacificans per sanguinem crucis ejus sive quae in terris, sive quae in caelis sunt. Haec ergo restauratio casus angelici est causa et materia laudis Angelorum in officio isto mediatoris, qui sicut dicitur, Luc. xv, 9, drachmam decimam invenit, et eam in loco cadentis Angeli reposuit. Amos, IX, 11 : In die illa suscitabo tabernaculum David, quod cecidit: et reaedificabo aperturas mulorum ejus, et ea quae corruerant instaurabo : et reaedificabo illud sicut in diebus antiquis. Tabernaculum est hic coelum caelestium excubiarum tabernaculum, quod dicitur esse nostri David qui manu fortis et adspectu desiderabilis interpretatur : quia in eo propugnator est ad salvandum, ut manu fortis : et in eum desiderant Angeli prospicere, quia adspectu est desiderabilis. Hoc autem cecidit in ruina Angelorum, et in apertura in defectu vacuarum mansionum stetit. Et unde poterant suppleri, hoc est, ex homine in caelum assumendo, etiam corruit in primo hominis peccato, et sic mediatione

sua Pater illud per Christum tripliciter feaedificavit: quia hominem a casu redemit, Angelorum numerum ex hominibus rcinlegravit, hominem in caelum in mansiones paratas introduxit.

Ex mediatione etiam Christi officium proficit Angelis : quia virtute sanguinis adjuvatur manus angelica ut hominem facilius provehat ad virtutum profectum et perfectionem. Et ideo dicitur in Psal- mo xc, 12 : In manibus portabunt te. Quia operibus Angelorum portamur ad profectum, remoto pondere circumstantis nos peccati per Christi sanguinem. Hoc signatum est, Matth.IV, 11, ubi Christo pro nobis vincente tentatorem, ne inducamur in ipsam tentationem, Angeli accesserunt, et ministrabant ei.

Sic igitur triplex angelica laus promovetur per officium mediatoris.

Majestatem tuam. Tangitur hic laudati culmen eximium. Majestas autem est magnitudo supereminens stans, quae numquam declinat ad parvitatem. Hanc autem maxime ostendit Deus in hoc magno, in quo mirabili majestate effecit, ut incomprehensus comprehendatur in tam parvo, sumptus maneat in seipso, regnans aeternaliter in ara mactetur in ministerio. Isa. lxvi, 8 : Quis audivit umquam tale, et quis vidit huic simile ? III Regum, viii, 27 : Si caelum et caeli caelorum te capere non possunt, quanto magis domus haec quam aedificavi ! et quanto minus forma minima panis et vini, quae est in altari ! Sed haec est majestas : quia sicut dicitur, ad Roman. IX, 27, incircumscriptus et immensus Deus verbum breviatum fecit super terram, ut esset vobiscum, sicut dicitur, Isa. x, 23 : Consummationem et abbreviationem Dominus Deus exercituum faciet in medio omnis terrae. Et hoc ipsum non in sub- stantia, sed in signo totum Deum et hominem continente secundum omnem sui veritatem et magnitudinem fecit, ut esset in nobis corporaliter et spiritualiter in perceptione sacramenti. III Regum, VIII, 11 : Impleverat enim gloria Domini domum Domini: sic et natura quam assumpsit in sacramentali specie in qua totus habitavit. Sic igitur dicitur de Ecclesia, Aggaei, II, 10 : Magna erit gloria domus istius novissimae, hoc est, Ecclesiae, in cujus sacrificio Deus divinitus et corporaliter habitat, plusquam primae, hoc est, synagogae, in qua non habitavit nisi in figuris umbrarum.

Hic sumimus Christum in sacramento, et integer manet apud Patrem in caelo. Sumimus, inquam, ut in eo vivamus. Manet ut ipsi in caelo conre gnemus. De primo dicitur, Joan VI, 58 : Qui manducat me, et ipse vivet propter me. Et hujus alimoniae virtute tendimus continue ad hujus sacramenti principium quod est Christus, in figurae propriae integritate regnans in caelo apud Patrem, ut ibi conregnemus. Et hoc signans dixit Dominus apud Lucam, XXII , 29 et 30: Et ego dispono vobis, sicut disposuit mihi Pater meus, regnum, ut edatis et bibatis super mensam meam in regno meo. Nemo etiam secundum naturam ascendit, nisi natura superior efficiatur in ipso. Ita naturam regnantis influit nobis summa majestas, ut per ipsam mensam quam sumimus, ad locum regnantis in caelo tendamus.

Mactatur in mysterio et immortalis permanet, dicente ipso Domino : Hoc facite in meam commemorationem .Iad Corinth. XI, 26: Quotiescumque manducabitis panem hunc, et calicem Domini bibetis, mortem Domini annuntiabitis donec veniat. Unde calice utimur pro sepulcro, patena pro lapide ad os monumenti posito, pallis et corporalibus pro sindone qua involutum fuit corpus Dominicum a sancto Joseph pietatis offi-

cio. Et de hoc habentur metra ista, scilicet,

Ara crucis, tumulique calix, lapidisque patena, Sindonis officium candida byssus habet.

Scimus tamen et firmiter credimus et simpliciter confilemurid quod dicitur, ad Roman. VI, 9 et 10 : Christus resurgens ex mortuis jam non moritur, mors illi ultra non dominabitur. Quod enim mortuus est, peccato mortuus est semel: quod autem vivit, vivit Deo, hoc est, ad similitudinem Dei, qui solus habet immortalitem et lucem habitat inaccessibilem, sicut dicitur, I ad Timoth.VI, 16 : quia numquam in caelo vel in terra ostensa est major majestas prorsus nulla. Et ideo majestatem in hoc sacramento laudandam esse dicimus per Christum, in cujus sacrificio et sacerdotio tripliciter haec majestas declaratur.

Laudant Angeli. Angeli hic meo judicio non dicuntur specialiter et infimus caelestium spirituum ordo, sed potius sicut beatus Dionysius dicit, Angeli hic omnes caelestes essentiae vocantur, quorum ut dicit Damascenus : " Unum est commune opus hymnis laudare Deum. " In his enim verbis nec nomina ordinum Angelorum, nec distributio per hierarchias describitur, sed communis laudis praeconium caelestium spirituum in sa mento declaratur. In sacramento enim habemus hujus sacramenti virtutem, honorem, et profectus generalitatem. Virtutem autem decet laus : quia laus est virtutis praeconium. Honorem condecet reverentia : quia honor est exhibitio reverentiae in testimonium virtutis, ut volunt Philosophi. Generalem autem profectum quem omnia caelestia et terrestria et infernalia habent in sacramento, condecet concelebratio : quia celebratio, ut dicit Fulgentius, est concentus multorum laudem Dei solemnizandum. Et haec tria per ordinem inducuntur. Quia igitur commune caelestium virtutum et essentiarum officium est laudare Dei virtutem, quae de hoste per hoc triumphavit sacrificium, ideo dicitur : Laudant Angeli. Eccli.II, 15 : Laudabo nomen tuum assidue, et collaudabo illud in confessione. Psal. cxlviii, 2 : Laudate Dominum, omnes Angeli ejus, laudate eum, omnes virtutes ejus. Psal. CII, 20 : Benedicite Domino, omnes Angeli ejus, potentes virtute, facientes verbum illius, ad audiendam vocem sermonum ejus. Sic igitur et hac de causa laudant Angeli divinam in sacramento majestatem, quorum laus, ut dicit Gregorius, admiratio est in sapientia et majestate talem in sacramento virtutem perficientis.

Adorant Dominationes, etc. Tangitur hic secundum quod pertinet ad reverentiam tanti honoris, quantus est in sacramento. Est enim hoc sacramentum plenum omni gratia, propter quod sibi honor debetur, quia honor est praemium gratiae et virtutis : et plenum Deo, propter quod cultus sibi debetur divinus, quia AdminBookmark vocatur Graece. Et ideo talis

hic cultus inducitur Angelorum reverentia quam Deo Patri per Dominum Jesum Christum exhibent Angeli, ut et homines ad similem cultum et reverentiam provocentur.

Inducit enim hic duos ordines Angelorum, qui minus inclinari videntur ad reverentiam, et quando scitur, quod et illi voluntate ad reverentiam inclinantur, quod de omnibus non dubitetur, quin ad eumdem modum inclinentur, et quod et nos cum omni devotione similia faciamus.

Primus ordo est, quod dicit: Adorant Dominationes. Dominationum enim, ut dicit Dionysius in libro de Caelesti hierarchia, est omnibus inferioribus et per naturam humilibus superponi, et superpositionis et dominationis divinae incessanter, esse appetitivos. Et talium qui sic in altitudine semper feruntur cum actu et omni desiderio, non est adorare, sed potius adorari. Ex quo igitur adorant, scitur quod hoc sacramentum est altissimum et in omnibus summis creaturis omni dignitate et veneratione superpositum, utpote vero Deo et omni gratia plenum. Unde, ad Hebr. I, 6 : Cum introducit primogenitum in orbem terrae, dicit: Et adorent eum omnes Angeli Dei. Adoratio enim est prostratio super terram in

recognitionem, quod ille qui adorat, est de nihilo. In hoc quod est elevatus ab eo qui adoratur. Apocal. V, 11 et 12 : Et vidi, ei audivi vocem Angelorum multorum in circuitu throni, et animalium, et seniorum : et erat numerus eorum milliamillium, dicentium voce magna: Dignus est Agnus, qui occisus est, accipere virtutem, et divinitatem, et sapientiam, et fortitudinem, et honorem, et gloriam, et benedictionem. Igitur adorant Dominationes. Et ideo dignum est ut omnis creatura adoret id quod Dominationes adorant. Unde, Apocal. V, 13 : Et omnem creaturam quae in coelo est, et super terram, et sub terra, et quae sunt in mari, et quae in eo, omnes audivi dicentes : Se-

. denti in throno et Agno, benedictio, et honor, et gloria, et potestas in saecula saeculorum. Reverentia autem non tantum est adoratio honoris et majestatis in eo qui adoratur, sed est recisio quaedam et relapsus in cognitione propriae parvitatis in eo qui adorat respectu magnitudinis in eo qui adoratur cognitae, et quoad hoc inducitur id quod sequitur:

i Tremunt Potestates. Potestatum enim, ut dicit Dionysius, libera severitate est corripere omne quod rectitudini legum divinarum non congruit, et vindicare in omne quod legibus obstando repugnat. Et ideo Potestatum non est tremere, sed potius, quod aliqua tremant coram eo. Quod ergo tremant, hoc est coram eo qui eximiae est potestatis, et tremunt tremore reverentiae, et non timiditatis, cognoscentes suam nihil esse potestatem respectu potestatis divinae, quae in sacramento . manifestatur et continetur. Et ex quo sic tremunt et pavent reverentia potestatis qui minus tremere videbantur, oportet quod ad sacramentum omnis tremat et paveat creatura. Et hoc est quod dicit Jacob, Genes. xxviii, 17 : Panemque, Quam terribilis est, inquit, locus iste! non est hic aliud nisi domus Dei, et porta caeli. Et supra, v. 16 : Vere Dominus est in loco isto, et ego nesciebam. Quamvis autem omnis locus pavendus et terribilis sit, in quo Deus sua ostendit sacramenta, tamen locus specierum sacramentalium specialiter est omni veneratione tremendus, ubi ostendit ea quae in cruce perfecit, ubi et saxa scissa sunt, et monumenta aperta, et ubi terra tremuit, et ipse sol globos lucis suae abscondit. Et hoc est illud reverentiae signum quod dicitur, Job, XXVI, 11 : Columnae caeli contremiscunt et pavent ad nutum ejus. Si autem sic Potestates caeli et columnae tremunt in reverentia illius magnitudinis, tunc omnis homo in se concussus in reverentia ad sacramentum debet contemere et pavere.

Caeli caelorumque virtutes. Tangit celebrationem totius caelestis concentus, et inducit tria, caelos, et caelorum virtutes, et beata Seraphim. Caeli autem per metonymiam hic dicuntur angelicae virtutes, quae supra se eum qui in sacramento est, venerantur, sicut dicitur in Psalmo CXLVIII, 4 : Laudate eum, caeli caelorum. Et iterum, cxlviii, 1: Laudate Dominum de caelis, laudate eum in excelsis. Quia ipse ascendit dignitate super omnes caelos, hoc est, angelicas virtutes. Ad Ephes. IV, 10 : Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes caelos, ut impleret omnia.

Caelorum autem virtutes sunt quibus virtus caelestis sine obstaculo perficitur : quia, sicut dicit Philosophus, virtus in omni re est ultimum potentiae, ultra quod agendo nihil potest potentia. Et hoc sunt Angeli mandata et decreta Dei et voluntates ejus invincibiliter perficientes, ut dicit beatus Dionysius. Psal. CII, 21 : Benedicite Domino, omnes virtutes ejus,ministri ejus, qui facitis voluntatem ejus. Hi ergo celebrant eum, qui prae omnibus voluntatem Dei perfecit, sicut dicitur, Joan. IV, 34 : Meus cibus est ut faciam voluntatem ejus qui misit me, ut perficiam opus ejus. Unde, Joan XVII, 4, dicit ad Patrem : Opus consummavi quod dedisti mihi ut faciam, Caeli ergo celebrant eum quem supra se contemplantur. Caelorum autem virtutes celebrant eum a quo est omnis virtus eorum. Psal.

XXXII, 6: Verbo Domini caeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Os autem Patris est Filius, a quo in Angelos fluit virtutis spiritus ad omnes voluntates Dei inevitabiliter perficiendas, ita quod nec lex naturae inferioris retrahat, nec infirmitas potentiae deprimat, nec aliqua virlus contraria concurrens impedire valeat, quin potenter quod Deus vult perficiatur.

Ac beata Seraphim. Seraphin per Nlitteram in fine terminata, Angelorum agmen sive ordinem signant, quae tota ardentia sive incendentia interpretantur : quia sicut dicit Dionysius, ignis qui Deus est, per attractivam naturam quae in ipso est, in tantum hoc agmen Angelorum sibi attraxit, quod in vestibulis decoris divini continue debet commorari. Hoc igitur agmen quod altissime in Deum festinat, antonomastice dicitur beatum, eo quod admirabilibus et purissimis et firmissimis Dei theoriis et declarationibus perfruatur. Et hoc quantumcumque vis beatum sit et

in vestibulis Dei collocatum, tamen super se contemplans altitudinem sapientiae et delectationis hujus sacramenti, celebrat solemniter et jucunde sacramenti istius altitudinem quod supra se veneratur. Et de his dicitur, ad Hebraeos, I, 7 : Qui facit Angelos suos spiritus, et ministros suos flammam ignis. Isa. VI, 2 : Seraphim stabant super illud, sex alae uni, et sex alae alteri: quia altivolum in divinas est contemplationes. Quia ergo ista altissima agmina concelebrant, ergo omnino irationabile est si aliquis hominum non concelebrans inveniatur. Job, xxxviii, 7 : Ubi eras cum me. laudarent simul astra matutina, et jubilarent omnes filii Dei ?

Cumquibusetnosfrasvoces,etc.Tangtur hic devota supplicatio, ut voces humanae concelebrationibus caelestibus misceantur. Et hoc est: Cum quibus, scilicet Angelis, et nostras, humiles tamen rationabiles, voces, quia vox est sonus cum intentione prolatus, ut admitti in lauda sacramenti, jubens, o Deus omnis sanctitatis perfector, deprecamur suppliciter : quia sine tuo jussa juvante non potest fieri a nobis, quod inter Angelos nostra vox audiatur: sicut enim dicit Psalmista, Psal. lxxxviii, 14: Beatus populus qui scit jubilationem.Supplici, quam proni ante majestatem tuam facimus, confessione, laudis, dicentes sanctorum hymnum Angelorum, quem, Isaia referente, cantaverunt .