ARTICULUS VIII.

Deinde tractantes articulum octavum dixerunt: Et in Spiritum sanctum, Dominum et vivificantem, qui ex Patre Filioque procedit : qui cum Patre et Filio simul adoratur, et conglorificatur : qui loculus est per Prophetas. Multae enim haereses jam surrexerunt de processione Spiritus sancti, quas in expressione processionis ejus necessarium fuit excludere.

Quod enim addunt: In Spiritum sanctum Dominum, contra Nestorium et Eutichetem, Constantinopolitanos Patriarchas, addiderunt, qui Spiritum sanctum dixerunt esse servum Patris et Filii. Et causa erroris fuit, quod spiritum in Deo sicut in homine acceperunt. In homine enim spiritus fumus est lucidus vel aereus, qui ex humido naturali resolvitur, et deservit animae in operationes animales et vitales et naturales, et movetur in omnem partem corporis, sicut radii solis et stellarum in mundo vehentes virtutes caelestes a stellis ad inferiora, ut ex illis generentur, et augeantur, et convalescant : et ita spiritus hominis in membra vehit virtutes animae et cordis. Et ad hanc similitudinem dixerunt Spiritum sanctum creatum a Patre procedere, et sic vehere et invehere virtutes potentiae Patris et sapientiae Filii et omnibus creatis, et ideo servire Patri et Filio et esse servum eorum, et non quidem per se vivificare, sed vehiculum esse vitae Patris et Filii : quia, sicut dicitur, Joan. V, 26 : Sicut Pater habet vitam in semetipso, sic dedit et Filio habere vitam in semetipso. Et non dicitur hoc de Spiritu sancto.

Hunc ergo errorem exterminantes dicunt : Et vivificantem. Et ut hoc melius notarent ipsi Patres, dixerunt vivificatorem : sed cum transferretur symbolum, imperfecte translatum fuit, et translator dixit, vivificantem pro vivificatore : synodus enim intendit, quod ex natura vivifica esset vivificator, sicut et Pater et Filius. Fundaverunt autem se in hoc quod dicitur, Joan.VI, 64 : Spiritus est qui vivificat. Ezechiel.I, 20 : Spiritus vitae erat in rotis.

Quod autem additur : Qui ex Patre Filioque procedit, synodus non dicit nisi qui ex Patre procedit, et Latini suscipientes de Graeco in Latinum translatum auctoritate Leonis Papae addiderunt, Filioque : quia quod synodus non dixit, Filioque, non dimisit ideo quod a Filio non procedat Spiritus sanctus, sed ideo quia nullus error adhuc contra hoc surrexerat. Et quia in Evangelio, Joan. xv, 26, non ponitur plus nisi de Patre, ubi dixit Christus : Mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre procedit. Et noluerunt addere aliquid Evangelio, cum adhuc non esset necesse. Latini autem attendentes quod dixit Apostolus Spiritum esse Filii, dicens, ad Roman.

VIII, 9 : Si quis Spiritum Christi non habet, hic non est ejus. Et, ad Galat, IV, 6 : Misit Deus Spiritum Filii sui in corda vestra, clamantem : Abba, Pater. Et quia Christus dixit, Joan.xv, 26 : Quem ego mittam vobis a Patre. Quae expresse signant Spiritum sanctum a Filio procedere sicut a Patre. Maxime cum Graeci contendere inciperent propter dictum synodi, Spiritum sanctum a Filio non procedere, addiderunt auctoritate Leonis Papae : Qui ex Patre filioque procedit. Et hac de causa Athanasius, Graecorum doctor, illustrissimus Alexandriae Episcopus, in symbolo quod in Treveri edidit ad explanationem symboli quod in Quicumque vult salvus esse, continetur, Spiritus sanctus, dixit, a Patre et Filio : non factus, nec creatus, nec genitus, sed procedens. Dicunt tamen Graeci Latinos esse excommunicatos : quia sancta synodus dixit, quia non permittimus alicui cujuscumque potestatis neque nobismetipsis potestatem aliquid addendi vel diminuendi. Et, Qui addiderit vel minuerit, excommunicatus sit. Sed Latini ad hoc dicunt, quod qui explanat, non aliquid extrinsecus addit, sed quod intus latuit, ostendit. Aliter et ipsa synodus excommunicata fuisset : quia multa ad explanationem symbolo addiderunt Apostolorum. Necessitate ergo erroris Graecorum additum est, Filioque.

Quod autem sequitur : Qui cum Patre et Filio simul adoratur et conglorificatur, adhuc contra Nestorium additum est, ut ostendatur Spiritus sanctus sicut Deus esse adorandus, et sicut Dominus omnibus superpositus esse cum Patre et Filio glorificandus. Si enim non esset. Deus, non esset ubique. Dicit autem Propheta : Quo ibo a spiritu tuo ? significans Spiritum sanctum esse ubique : et si non esset in throno majestatis, non esset glorificandus. Nunc autem dicitur, Apocal.XXI, 5 : Dixit qui sedebat in throno : Ecce nova facio omnia, secundum expositiones sanctorum Patrum hoc intelligens de Spiritu sancto.

Quod autem additur : Qui locutus est per Prophetas, additum est propter haeresim Porphyrii cujusdam Philosophi haeretici, qui dixit Prophetas spiritu suo, et spiritu phanatico esse locutos : quia vidit in eis quaedam quae continuare nescivit, et non intellexit. Vidit etiam quaedam quae falsa putavit : et ideo non a Spiritu sancto inspiratos esse dixit. Contra quod dixit sancta synodus : Qui locutus est per Prophetas. Innixa autem fuit synodus auctoritate Petri Apostoli in II canonica, I, 2 : Non voluntate humana allata est aliquando prophetia : sed Spiritu sancto inspirati, locuti sunt sancti Dei homines.