QUAESTIO XII Utrum in vacuo, si esset, posset fieri motus

Arislot. A. Physic. text. 71. Commentator ibid. Themist. Simplic. AegidiuB, Burleug, Jandu. et Saxon. text. 7. 75.ct76. Albert. Lagn. tract. 2. cap. 6. el7. D. Thom. lect. 12. et in 4. dist. bi. qu. 2. art 3. Gandaveii. quodl. 3. Scotus quadi. 1 I. et in2. dist. qu. 9. Gregor. dist. 6. quaest. 3. art. 2. Sotas 4. Phys. qu. 3. art. 3. Tolelus quaest. 9. Conimbr. cap. 9 qu. 4. Complut. disp. 2). qu. 3. Ruvius quaest. 3. Roccus quaest. 9. Aversa tom. I. quaest. 27 sed. 9.

Arguitur quod sic, de gravi simplici, de quo minus videtur ; quia omne corpus naturale extra suum locum non impeditum movetur naturaliter ad suum locum ; sed in vacuo (si esset)potest esse grave simplex extra suum locum, et tamen non impediretur : igitur moveretur ad suum locum.

Secundo, quia appetens aliquem finem si non impediatur,exequitur. illum finem ; sed grave simplex appetit locum deorsum ; igitur.

Tertio, grave simplex movetur per aquam, et per.aerem, et melius per aerem, quam per aquam ; igitur, optime moveretur per vacuum.

Quarto, per Aristotelem 1. Caeli, text. 77. si essent plures mundi, terra unius moveretur ad terram alterius ; sed inter illos mundos esset vacuum intermedium ; igitur moveretur per vacuum.

Quinto, si per vacuum non moveretur grave simplex, hoc esset pro tanto, quod non haberet resistentiam ad faciendum successionem in motu, sed non propter hoc : quia caelum movetur, et tamen nulla est resistentia faciens successionem in motu caeli. Item illuminatio medii est successiva, ut patet de illuminatione diurna, quae consequitur motum successivum umbrae terrae, et tamen il. luminatio fit sine resistentia : igitur ad causandum successionem, nullo modo requiritur resistentia.

Sexto arguitur de gravi mixto ; quia quodlibet mixtum,habet resistentiam intrinsecam sufficientem ad causandum successionem in motu : igitur quodlibet tale potest moveri in vacuo. Oppositum arguitur per Aristotelem inisto 4. text. 71. et inde.

In quaestione, primo videbitur de elemento simplici, an moveretur in vacuo siesset, vel non. Secundo, de elemento mixto, utrum possit moveri in vacuo.

Quantum ad primum, ponit una opinio, quod si vacuum esset, motus fieret in vacuo, et nullus motus fieret in vacuo. Quod probatur : quia vacuum esse est impossibile, modo ad impossibile sequitur quodlibet ; igitur ad impossibile sequuntur ambo contradictoria.

Secunda via : posito quod vacuum esset, ut posito, quod totus aer istius domus esset annihilatus, tunc ponit ista via, quod latera domus, sive corpora lateralia circumstantia vacuum, subito concurrerent ad replendum vacuum, et hoc est propter appetitum infinitum, quem habent corpora naturalia, ut conjungantur cum aliis corporibus, cujus signum est, quod corpora naturalia patiuntur quantamcumque violentiam ne fiat vacuum ; et sic intelligitur illud commune dictum, quod natura abhorret vacuum. Ex isto inferunt sic ponentes, quod annihilato aere hujus domus, si in medio poneretur unum grave simplex, et Deus salvaret latera domus ne concurrerent, et cum hoc salvaret grave simplex, moveretur successive in vacuo, et hoc propter inclinationem gravis qua tenderet ad replendum partes superiores, et laterales vacui.

Contra ista dicta ponuntur tres conclusiones. Prima est : Ad vacuum esse non sequitur contradictio, et ideo non sequitur, vacuum est,igitur motas est, et nullas motus est. Probatur, quia ad nullum impossibile sequitur quodlibet, nisi formaliter implicet contradictionem, sed vacuum non implicat contradictionem : ergo, etc.

Secundo, quia de facto ponimus per fidem, quod Deus potest facere vacuum, ita ut possit annihilare aerem hujus domus, aliis corporibus non mutatis ; sed nullus ponit, quod Deus potest facere duo contradictoria esse simul vera : igitur si ad vacuum esse sequatur contradictio, sequitur quod possibile est, quod in bona consequentia antecedens sit verum, et consequens impossibile.

Secunda conclusio. Posito quod vacuum esset , corpora circumstantia non dilalarent se, nec concurrerent subito ad replendum vacuum. Probatur, quia si ita esset, sequeretur quod caelum jam esset rarefactum in infinitum ; consequens est impossibile, 1. Caeli, text. 20. et inde. Consequentia probatur, quia extra caelum non est aliquod corpus,cui conjungatur caelum : igitur de facto caelum raretiet per totum spatium, in quo extra caelum potest esse corpus.

Secundo, quia quodlibet ens naturale plus appetit sui permanentiam, quam conjungi cum alio corpore : igitur si esset vacuum, non esset necesse corpora circumstantia concurrere ad replendum vacuum. Consequentia probatur, quia multa sunt corpora, quae per rarefactionem , et dilatationem tendunt ad non esse, ut patet de corporibus, quae sibi determinant certum gradum densitatis ; ideo si plus appetant permanere, quam sic rarefieri propter replere vacuum, sequitur quod non rareficnt. Antecedens probatur, quia quodlibet diligit se permanere quantum potest, ut patet per

Commentatorem 1. hujus, comm. 81. igitur si plus appeterent rarefieri, quam permanere, jam appeterent plus, quam possent appetere, quod est impossibile.

Tertio, quia multa sunt corpora, quae non sunt rarefaclibilia ; igitur si inter latera hujusmodi corporum fieret vacuum, illa corpora lateralia non concurrerent per rarefactionem. Ex isto sequitur, quod si in vacuo poneretur unum grave simplex, quod ipsum non moveretur successive ex eo, quod tenderet per rarefactionem ad replendum vacuum. Patet : quia multa sunt gravia, quae propter quamcumque potentiam vacui nullo modo rarefiunt, verum (a) est tamen quod aliqua sunt fluxibilis naturae, ut aer, et aqua, quae rarefierent usque ad certum gradum, ne fieret vacuum.

Tertia conclusio, posito quod vacuum esset, si grave simplex moveretur in eo, ipsum moveretur subito, exceptis aliquibus casibus, qui dicentur. Probatur conclusio, quia omnis (b) motus est secundum proportionem potentiae motoris ad resistentiam moti : igitur ubi est aliqua potentia sine resistentia, potentia in infinitum potest movere suum mobile ; sed in vacuo nulla est resistentia ; igitur infinita velocitate movebit, et per consequens subito. Minor patet ex praecedentibus, quia nulla est resistentia mobilis ad motorem, nec ex renisu partium, aut ex limitatione agentis, et ita de aliis modis, qui tacti fuerunt prius.

Et quia ista conclusio ponitur composite, scilicet si grave moveretur in vacuo, ipsum moveretur subito, ideo ponitur ista conclusio quarta : Si vacuum esset nullum grave ( ) simplex positum in ipso moveretur, imo ubicumque poneretur, ibi quiesceret. Probatur, quia omnis motus alicujus gravis est ut subsit leviori, et levis, ut supersit graviori : sed in vacuo nullum esset leve, cui subesse grave appeteret, nec aliquod grave, cui leve appeteret superesse; igitur in vacuo, si esset, nullus fieret motus alicujus gravis, vel levis. Major patet per experientiam, quia grave non quiescit, aut descendit ex eo, quod est in tali situ respectu caeli, scilicet ex eo quod tantum distat, vel tantum propinquatur ad caelum, quia aqua descendens quiescit in aliquo situ, in quo nunc est aqua, per quem tamen situm moveretur, si in illo esset aer, et ista major potest probari per plures experientias : et minor nota est, quia hoc intelligimus per vacuum. Patet igitur, si vacuum esset,quod in illo nullus fieret motus naturalis gravis, vel levis. Et notandum, quod quia nunquam expertum est,quod fieret in vacuo, ideo posito quod esset vacuum, nullus scit quid sequatur, ideo praedictae quaestiones positae sunt verisimiliter conjecturando.

Sed circa praedicta dubitatur, concesso, quod per vacuum potest moveri grave, vel leve , utrum semper subito moverentur : respondetur, quod non semper.Unde posito quod esset unum grave, cujus una pars esset ab una parte centri, et altera ab alia, tunc illud grave des. cenderet successive, quia una pars esset resistentia alterius. Item, in alio casu,ut si esset aliquod compositum ex terra, et aere, et poneretur in loco sphaerae ignis vacuo, tunc descenderet usque ad locum aeris subito, sed de loco aeris deorsum successive.

Secundum dubium est, posito quod Deus suppleret differentias locorum in vacuo, tunc posito quod una sphaera terrae simplicis poneretur in centro terrae, utrum ibi moveretur circulariter : arguitur quod non ; quia undique est aequaliter de gravitate, ideo qua ratione moveretur ad unam partem, eadem ratione ad aliam. Respondetur, quod talis sphaera non moveretur ex se sine motore extrinseco : quia si sic, jam moveretur subito, et partes ipsius penetrarent se ; sed talis sphaera potest moveri a motore extrinseco, quantaecumque esset modicae virtutis.

Tertio dubitatur, posito quod super aliquam superficiem planam aeque distantem a centro ponerentur duae sphaerae terrae simplicis in vacuo, quarum una esset major, scilicet A , et alia minor, scilicet B, utrum aeque facile esset movere unam, sicut et reliquam : respondetur quod sic, quia quaelibet earum a quantacumque potentia mota, potest moveri, sed tamen a nulla potentia possunt ambae moveri aeque velociter. Primum probatur : quia ex quo quaelibet illarum terrarum est sphaerica , igitur quaelibet tangit planum in puncto : igitur ab una parte illius puncti est tantum de gravitate, quantum ab alia parte , et per consequens potentia est aequalis resistentiae : igitur quilibet excessus additus potest movere. Secundum probatur, quia in majori sphaera signetur gravitatis mota in una medietate, ut duo, et gravitas resistitiva, ut duo, et potentia seu excessus additus, ut unum ; tunc tota potentia mola se habet ad resistentiam in sesquialtera proportione. Tunc de minori sphaera signetur una medietas, ut unum, et medietas resistitiva ut unum, item excessus additus ab extrinseco ut unum : igitur excessus minoris sphaerae proveniet a proportione dupla, quae est major sesquialtera ; igitur velocitates erunt inaequales.

Ex istis patet, quod si in vacuo grave simplex poneretur in aequilibra, ipsum haberet resistentiam ex contra appenso,

differenter tamen quam in pleno : quia in vacuo quilibet excessus unius super alterum sufficeret ad faciendum motum; sed in pleno non quilibet sufficeret propter resistentiam medii : et hoc de primo. Quantum ad secundum, de motu mixti in vacuo : dico quod in proposito intelligimus per mixtum illud quod determinat sibi omnes qualitates primas in gradu citra summum, et cum hoc determinat sibi qualitates motivas remissas per contrarium, ut gravitatem remissam per aliquos gradus levitatis, et e contra : vel saltem per mixtum intelligitur aggregatum ex gravi et levi, ut si infra partes gravis contineatur aliquod corpus leve. Tunc dicitur primo de motu locali, quod mixtum ex omnibus elementis si moveretur in vacuo, moveretur successive, quia tunc haberet resistentiam intrinsecam. Secundo, quod si esset mixtum ex aliquibus tantum, tunc in aliquo looc moveretur subito, ut mixtum ex terra, et aere moveretur subito in loco ignis. Deinde de motu alterationis dico, quod in vacuo nulla potest fieri alteratio ab extrinseco remoto, quia non esset medium susceptivum actionis ; et ideo in vacuo non posset fieri visio. Et dico notabiliter remoto, quia ab extrinseco immediato bene potest fieri alteratio. Similiter ab intrinseco potest fieri alteratio. Ex quibus sequitur, quod in vacuo possunt fieri motus consequentes alterationem intrinsecam, ut nutritio, augmentatio, rarefactio, condensatio, et consimiles motus. Item in vacuo potest fieri motus progressivus animalium, motus projectorum, et hoc per impetum tantum in protracto ab impellente. Et per ista potest indicari de aliis motibus. Ad rationes : Ad primam dico, quod grave existens in vacuo, nec est in loco naturali, nec innaturali, quia non est in loco : tamen tenendo quod Deus suppleat differentias Iocorum in vacuo, tunc dico quod grave simplex movebitur subito,si non detineatur aliunde.

Ad secundam dicitur, quod motus non est finis gravis, sed locus deorsum ; ideo grave positum in vacuo, subito acquireret illum locum.

Ad tertiam, si intelligamus per optime, velocius, concedo, quod per vacuum in infinitum velociter moveretur.

Ad quartam dico, quod Aristoteli sufficit, quod terra illius mundi inclinarer tur ad terram istius, sed non oportet, quod moveretur ad istam terram.

Ad quintam, concedo quod illuminatio fit cum resistentia non immediate, sed mediate, quia consequitur motum, qui est cum resistentia.

Ad sextam, de motu caeli dico, quod ille motus est voluntarius, nec ibi requiritur resistentia ad successionem.

Ad ultimam, dictum est in secundo articulo.