QUAESTIO XVIII Ultum omne ens sit in tempore

Arist, c. 14. text. 120. Themist. Simpl. Averr.ibid. Alb. trad. 3. c. 1I. D.Thom. lect. 20. etopusc. 44. Scotus in 2. dist. 2. q. 4.Duranti. ibid. q. G. Capreol in 4. dist. 43. art. 3. Canon.q. 5. art. 3 Fonseca 5. Met. c. 13. q. ii. secl.3. Conimb. 4. Phys. c.14. q. 3. Compliit. disp. 21. q. 7.R.U-vius tract. i. de tempore, q .5.Roccus 4. Physic. q. 15 .

Arguitur quod sic : quia omne quod est, est in praesenti nunc, sive in praesenti instanti; igitur omne quod est, est in tempore. Tenet consequentia : quia hoc verbum est connotat tempus, aliter non esset verum dicere, quod motus est, vel quod tempus est.

Secundo, omne quod est, vel est aliquando, vel nunquam ; sed non est dicendum de aliquo quod sit, et quod nunquam sit : igitur quodlibet quod est, est aliquando, et per consequens omne quod est, est in tempore.

Tertio, omne quod est, vel est corporeum, vel incorporeum ; si incorporeum, igitur est mobile, igitur vel movetur, vel quiescit ; sed omnis motus, vel quies est mensurabilis tempore: igitur omne tale corporeum est mensurabile tempore. Si incorporeum, igitur tale ens est motor, sed omnis motor est simul cum mobili, ut patet 7 hujus, text.2. igitur sicut mobile est in tempore, ita et motor.

Quarto, si aliquod ens non esset in tempore, maxime esset ens aeternum, sicut esset caelum, vel Deus, vel Intelligentia, sed quodlibet tale est in tempore, licet esse ipsorum non sit mensurabile tempore, secundum totam suam durationem, bene tamen est mensurabile secundum partem suae durationis; quemadmodum dicimus, quod motus caeli infinitus secundum se totum, non est mensurabilis tempore, sed bene secundum partem ejus. Oppositum arguitur per Aristotelem in isto quarto, text. 120 ubi ponit quod non omnia entia sunt in tempore, et patet per simile : quia sicut est de loco, ita et de tempore ; sed non omne ens est in loco, igitur nec in tempore. Tertio, quia non omne ens senescit in tempore ; igitur non omne ens est in tempore. Tenet consequentia : quia tempus est causa senectutis, et corruptionis. Antecedens patet de Deo, et Intelligentiis.

In quaestione, primo videbitur de diversitate entium,et nominum significantium durationes. Secundo, videbitur qualiter illa entia sunt in tempore, et qualiter non. Et tertio, specialiter dicetur de motu et quiete.

Quantum adprimum,notandumprimo, quod sunt aliqua entia corporalia,et corruptibilia, quae moventur, ut homines. Secundo, sunt aliqua perpetua, quae moventur, ut caelum. Tertio, sunt aliqua corruptibilia, quae quiescunt, et talia possunt imaginari quiescere quiete infinita aut finita, quamvis secundum Aristotelem nulla possit esse quies infinita. Quarto, sunt entia perpetua immutabilia, ut Deus, et Intelligentiae, secundum Aristotelem ; sed secundum rei veritatem nihil est simpliciter immutabile,nisi solus Deus : quia omnia alia sunt mutabilia, et sunt annihilabilia, et sunt perpetua solum a parte post.

Secundo, notandum quod ista nomina tempus, aeoun, aeternitas sunt nomina significantia durationes , et possunt distingui isto modo ; quod tempus (a) significat durationem rei corruptibilis, ut hominis ; sed aevum (b) significat durationem rei perpetuae, quae movetur, ut durationem caeli ; sed aeternitas ( ) significat durationem rei simpliciter immobilis, cujusmodi est duratio ipsius Dei : tamen secundum Aristotelem solum sunt duo genera durationum, scilicet tempus, et aeternitas ; ita ut duratio rei mutabilis sit temporalis, et duratio rei immutabilis sit aeterna. Et haec de primo.

Quantum ad secundum, discurrendo per ista entia, dico primo, quod omne ens mutabile, quod non est perpetuum, est in tempore. Probatur, quia esse ipsius mensuratur tempore,et exceditur a tempore in utroque extremo.

Secundo, dico quod omne ens mutabile, licet sit perpetuum, est in tempore ; sed hoc tamen non est ita proprie esse in tempore, sicut res corporalis est in tempore.

Tertio, dico quod res simpliciter immutabilis non est in tempore, nisi valde improprie, scilicet capiendo esse in tempore, pro esse, quoniam tempus est. Patet, quia aeternitas est duratio semper manens tota simul interminabilis,ut dicit Boetius, et ideo vocatur momentum, vel instans aeternitatis, et ideo non debet dici, fuit et erit, sed debet dici, quod est. Ex quo sequitur, quod quando hoc verbum est dicitur de Deo, proprie loquendo, non connotat tempus : verum est tamen quod iste modus durandi est satis difficilis ad apprehendendum, quia difficile est apprehendere, quod aliquid sit perpetuo, et tamen sit solum indivisibiliter: et haec de secundo.

Quantum ad tertium de motu, et quiete notandum, quod motus potest dici esse in tempore dupliciter : uno modo, quia est proportionaliter divisibilis tempori; et isto modo omnis motus est in tempore, et sic intelligitur Aristoteles in isto 4. quod omne quod movetur est in tempore. Alio modo dicitur esse in tempore ex eo, quod est mensurabile tempore, sic quod per quantitatem temporis nobis notam devenimus in notitiam quantitatis motus, quoniam prius erat nobis ignota. Et tunc de isto modo sciendum, quod motus potest mensurari (d) tempore tripliciter : uno modo intrinsece, sicut totum mensuratur per partem. Alio modo extrinsece per mensuram extrinsecam adaequatam, seu per adaequationem mensurae extrinsecae, ut pannus mensuratur per adaequationem et replicationem ulnae. Tertio modo per mensuram extrinsecam, non per adaequationem, sed per correspondentiam, sicut declaratum fuit, quod spatium terrae mensuratur per gradus caeli.

Tunc, prima conclusio est, omnis motus est in tempore, primo modo : quia omnis motus est proportionaliter divisibilis tempori : igitur omnis motus est in tempore. Tenet consequentia ex descriptione ; et antecedens apparet sexto hujus, text. 37.

Secunda conclusio. Non omnis motus est in tempore secundo modo, quia non omnis motus est mensurabilis tempore : ergo, etc. Tenet consequentia ex quid nominis. Et antecedens apparet : quia aliquis est motus ita parvus, quod p:opter ejus parvitatem impossibile est per aliquam mensuram certificari de ejus quantitate ; et propter hoc mensura debet esse minima quantitas, aut minima duratio, secundum quam alia debent mensurari, scilicet, vel minima ( ) simpliciter, vel minima secundum humanam institutionem. vel consuetudinem, ut dictum fuit alias.

Tertia conclusio ; quies non mensuratur alio modo, quam esse rei quiescentis : verbi gratia, mensurare quietem mobilis non est aliud, quam cognoscere quantitatem temporis, quo illa res durat.

Sed dubitatur, posito per imaginationem, quod Deus ante creationem mundi, creet unum Angelum, et postea unum alium, et vocetur primus A , et secundus B ; deinde creet alios duos simul, scilicet C et D ; tunc quaero utrum A fuit prius quam B, vel non ; si sic , cum prius sit differentia temporis, sequitur quod antequam crearet motus, crearet tempus: igitur tempus non est motus, quod est contra totam determinationem praecedentem. Item, quaeratur utrum C et D fuerunt simul ; et si sic, igitur idem erat tempus in quo C et D fuerunt ; et tamen nullus erat motus, igitur tempus erat antequam esset motus. Ad istud respondetur dupliciter: (f) uno modo, sicut duratio ipsius A fuit major, et prior duratione ipsius B, in certa proportione, posito casu, quod Deus annihilaret ambos simul : quia si aliquod tempus coextitisset esse istorum Angelorum, quod et extitisset esse ipsius VI, fuisset duplum vel triplum ; aut in alia certa proportione ad tempus, quod coextitisset B, si aliquod tempus ei coextitisset ; et eodem modo diceretur de C et D, quod aequaliter duraverunt ; et oportet sic in proposito loqui conditionaliter, eo quod priorem casum aliqui non admitterent secundum naturam, sicut dicebatur de motu locali super 3.

Aliter respondetur, quod A fuit prius, quam B, non quod fuerit in tempore priori, sed quia A fuit, B non existente ; eodem modo dicitur de C et D, quod fuerunt simul, quia nullus istorum fuit, alio non existente. Prima tamen solutio est melior : quia si poneretur, quod Deus primo crearet A, et postea ipsum annihilaret, deinde annihilato A crearet B, et postea ipsum annihilaret; tunc qua ratione A esset ante B, eadem ratione B fuisset ante A ; quia sicut A fuit, B non existente, ita B fuit, A non existente ; et sic si propter hoc unum diceretur prius altero, unum esset prius altero, et e contra. Rationes sunt solutae per praedicta.

Expliciunt quaestiones 4 libri Physicorum.

(a) Tempus significat durationem rei corruptibilis. Nota, quod tempus est mensura mobilis et motus,et per accidens quietis, ut habetur 4. hujus text. c. 108. et inde., Unde tempus solum est mensura successivorum, de quo dicit Dionysius lib. de Divinis nominibus, cap. 13. tempus vocant aliquid, quod in generatione, et corruptione, et variatione aliter se habet. Unda sequitur primo, quod tempus non est per se mensura alicujus entitatis permanentis,-quia nulla entitas permanens potest mensurari mensura formaliter successiva, tum quia mensura duraliva non debet habere modum oppositum suo mensurato, mensura autem successiva habet modum oppositum enti permanenti, quia successivum et permanens sunt opposita ; tum etiam, quia omnis entitas essentialiter eadem cum aliqua entitate permanente, est necessario permanens : quia idem non potest esse successivum et permanens : modo mensura durativa, et duratio sunt eadem essentialiter cum quolibet dura livo, cum per ejus durationem sit extra nihil, et per annihilationem durationis est nihil ; nam quantum res durat, tantum est ens. Secundo, sequitur quod tempus potest esse mensura permanentis per accidens, hoc est, ratione motus.

(b) aeuum significat durationem rei perpetuae. Nota quod aevum est mensura cujuslibet permanentis, sive sit substantia, sive sit accidens, dummodo praescindat a mutatione quacumque : ita quod suum subjectum est aeviternum, de quo dicit Boetius 3. de Consolatione :

O qui perpetua mundum ratione, gubernas, Terrarum caelique sator, qui tempus ab aeuo IreJubes,stabilisque mancns,dacuncta moveri.

Ex hoc sequitur primo, quod omnis substantia mensuratur aevo.Patet quia non est ab aeterno ; tum quia aeternitas proprie debetur Deo : nec etiam tempore,quia tempus est solum mensura successivorum : nec etiam instanti, quia instanti mensurantur solum durantia per instans : ergo omnis substantia quatenus permanens, et ut asliahita quiete et motu, mensuratur aevo. Secundo, sequitur quod operationes immanentes Angelorum mensurantur aevo.iPalet quia habent eumdem m odum essendi cum eorum substantia , quia utrumque est permanens : ergo habent eamdem mensuram. Item operatio beatifica Angeli mensuratur aevo: ergo et quaelibet ejus operatio immanens, cum habeant eumdem modum essendi, et unigenea sint. Antecedens est D. Augustini, et notanter dixi operatio immanens, aaremovendum operationes tran seuntes, ut motus. localis ejus, et omnes operationes successionem habentes, quia hujusmodi mensurantur tempore. (c) aeternitas significat durationem rei simpliciter immobilis. Nota quod aeternitas est mensura divinae essentiae, ubi nec est principium, nec est finis, de qua loquitur Boetius, quinto de Consolatione, dicens,

Aeternitas est interminabilis vitae to la sin.ul et perfecta possessio ; et subdit, quod nec aeternitas, nec aliquid in aeternitate praeteriit, nullumque in tempore reperire contingit ; et ideo solus Deus secundum Theologos est aeternus. Verum est tamen quod aeternitas non habet proprie rationem mensurae respectu Dei, quia mensura habet rationem perfectionis et independentis. Unde observa, quod quintuplex est genus mensuraeiuna est mensura perfectionis, de qua habetur. 4. Metaph. quod species sunt sicut numeri : quia sicut unus numerus est perfectior altero, ita una species est altera perfeclior,atque ita perfectius in universo est mensura aliorum, ut patet per Commentatorem 12. Metaph. text. 5. et per Auctorem de causis. Secunda est mensura causationis, de qua dicitur 9. Metaph. quod scibile est mensura scientiae, quia scibile causat scientiam. Tertia est mensura coordinationis , de qua dicitur 10. Metaph. text. 7. quod primum in unoquoque genere est mensura aliorum, ve - lut unitas omnium, quae ordinatur in genere quantitatis ; et ista addit aliquid supra mensuram perfectionis, quia ista potest dicere imperfectionem aliquam, quia unitas dicit privationem. Quarta est men sura innotescendae, ut ulna, vel cubitus, vel canna, quae est mensura innotescendae, quia per quantitatem ulnae, vel cubili cognosco quantitatem panni. Quinla est mensura durationis, sicut tempus mensurat motum, et aevum est mensura Angelorum, et omnium permanentium. (d) Motus potest mensurari tempore tripliciter. Nota primo, quod in generali triplex est genus mensurarum, secundum modum triplicem mensurandi : quia aliquando aliquid mensuratur replicnlive ; aliquando explicalive, et aliquando oxplicative et replicalive : quia interdum mensuratum excedit mensuram, ut pannus excedit ulnam, et ideo mensuratur per replicationem : interdum excedit et exceditur,el aliquando aequatur mensura mensurato.

Secundo nota, quod Aristoteles 5. et 10. Metaph. text. 2. ratio mensurae primo competit uni, quod est principium numeri, ex hoc transfertur ad alia genera, ut illud scilicet sit mensura in quolibet genere, quod habet rationem primi et unius in illo genere ; modo unum in comparatione ad numerum habet duplicem rationem, scilicet rationem mensurantis per replicationem et rationem declarantis, et causantis cognitionem de numero, eo quod habet rationem principii, quo ipsum numerum cognoscimus : unitas enim aliquoties sumpta adaequat omnem datum numerum, et mensurat ipsum per unitatem, et sic cognoscitur numerus ; nam per uni talem habet definiri ; ex ipso ergo uno transfertur latio mensurae ut sit in quolibet genere.

Tertio nota, quod ea quae sunt in tempore mensurantur a tempore, et vincuntur a tempore, id est, minus habent durationis quam tempus, et patiuntur a tempore, id est, alterantur et corrumpuntur tempore. Unde omnis motus successivus est in tempore, id est, mensuratur tempore ; sed non per adaequationem mensurae extrinsecae, ut hic dicit Scotus. ( ) Vel minima simpliciter, etc. Nota quod mensura est duplex ; quaedam ex natura rei, quaedam a nobis. Mensura,quae est ex natura rei, est quae est ab ipsa natura, et non ex aliqua alia institutione humana ; mensura a nobis dicitur, quae non mensurat ex natura rei, sed ex institutione humana, et per quamcumque mensuram accipitur notitia de mensurato, nam per illud accipitur notitia de mensurato per quod intellectus veridice certificatur de mensurato ; hoc autem fit per quamcumque mensuram. Ex quo sequitur primo, quod mensurare nihil aliud est, quam aliquid secundum quantitatem minus notam, per aliquam magis notam certificare et notificare. Secundo, sequitur quod mensura nihil est aliud, quam intellectus de quantitate rei determinata certificatio. Tertio sequitur, quod mensura importat triplicem respectum, unum ad intellectum, alium ad lemmensuratam, et alium ad mensuram.Quarlo,sequilur quod non omnis motus mensuratur tempore, tanquam per mensuram adaequatam, ut hic, dicit Scotus, et ratio patet in littera. (O Ad istud respondetur dupliciter. Nota, quod prius, et posterius possunt sumi dupliciter : Uno modo realiter, formaliter, et positive ; et isto modo sunt tempus, et arguunt tempus. Alio modo, quasi modo imaginario et privativo, et quasi per quamdam coexistentiam tempori possibili, si esset ; et isto modo non arguunt tempus. Unde imaginor sic, quod ante mundi initium non fuit prius et posterius, nisi solum modo imaginativo et privativo ; sicut dicimus de spatio vacuo, quod dicitur tantum quantum esset istud, quod reciperetur , cum tamen nulla sit ibi quantitas positive: Dicimus etiam quod illud prius et posterius sunt in aeternitate, non tamen formaliter cum indivisibilis sit, sed quasi virtualiter, et per quamdam coexistentiam temporis, si esset, quae si esset coexisteret sibi.