QUAESTIO V

Utrum in omni motu movens, et motum ab invicem distinguantur

Aristot. hic text. 26. et 40. Averroes ibid. D. Thom. in locum Philos. citat. et 1. cont. gent. cap. 13. Scotus 9. Metaphys. quaest. 14. Anl. Andr. ibid. quaest. 1. Gregor. in 2. dist. 6. quaest. 1. art. 3. Janduaus8. Phys. quaest. 12. Plaza 2. Phys. disp. 1. quaest. 7. Conimbr. 3. Phys. cap. 3. q. 3. art. 3. Complut. disp. 28. Phys. quaest. 1. art. 2. Roccus 3. Phys. quaest. 3. Vide auctores citatos lib. 7. quaest. 3.

Arguitur quod non: primo, quia tunc sequeretur, quod intellectus non esset liber ; consequens nos experimur falsum, et patet etiam falsum per Aristotelem 1. Periherm. et 9. Metaph. cap. 6. text. 6. et 10. Consequentia probatur : quia de ratione agentis liberi est, quod moveat se sine distinctione moventis, et moti; etiamsi semper moveretur ab alio, tunc determinaretur ab illo, quod fortius moveret, et per consequens non esset agens liberum.

Secundo, quia in omni animali unum membrum movet aliud; igitur in sic movendo unum membrum ab alio, est devenire ad aliquod membrum, quod non movetur ab alio, aliter enim in membris animalis esset processus in infinitum ; sed illud membrum, ad quod sic devenitur, movetur , igitur a se ipso, et per consequens non distinguuntur movens et motum.

Tertio, animal dividitur in partem per se moventem, et partem per se motam , et tamen movetur a se ; igitur ibi non distinguuntur movens, et motum. Prima pars antecedentis probatur, supposito, quod in bruto non sit nisi unica forma substantialis ; tunc illa est per se movens, et non remanet nisi materia prima, quae non potest esse per se mota, cum sit in potentia tantum.

Quarto, animal incipit moveri a se, sive ab objecto exteriori; igitur movetur a se sine distinctione moventis, et moti. Consequentia tenet : quia Aristoteles ponit, quod animal movetur inchoative ab objecto. Et patet antecedens, quando animal movetur immediate post expergefacti onem.

Quinto, anima movet corpus, et movendo corpus, movet se ipsam ; igitur in motu animae idem est movens, et motum.

Sexto, arguitur de aliis motibus, quia anima movet alterando. Item se ipsam nutrit et augmentat, quod non esset nisi idem esset movens, et motum.

Oppositum arguitur per Aristotelem 8. hujus text. 34. et inde, qui declarat, quod in omni motu movens, et motum distinguuntur ; aliter enim non esset via ad probandum aliquos esse motores immobiles.

Sciendum,quod secundum Aristotelem in motu animalis unum membrum movet aliud, et membra moventia moventur ab anima. Ideo primo videndum est, qualiter unum membrum moveatur ab alio. Secundo qualiter membra moveantur ab anima : et tertio a quo anima moveatur.

Quantum adprimum, notandum, sicut patet in lib. de Motibus animalium, quod inter omnia membra animalis,cor est membrum principalius.a quo reliqua membra moventur, et a quo dependent omnes motus delectabilium, et tristabilium, et universaliter omnis sensus, ut patet in 3. de Partibus animalium, quod quidem movetur motu dilatationis et constrictionis, sive tractus et pulsus,mediante quo mittit, et influit spiritus per venas, et alia membra corporis, et mediantibus istis spiritibus movet musculos, et musculi moti movent nervos, quibus motis, movetur totum corpus animalis ; et sic patet, quod in motibus membrorum animalium movens, et motum distinguuntur.

Quantum ad secundum, scilicet a quo illa membra moveantur, et est praecipue dubium de corde, a quo cor moveatur. Pro quo est notandum, quod sicut elementis simplicibus insunt quidam motus naturales a suis formis substantialibus, sicut gravi inest moveri deorsum, et levi sursum , ita similiter quibusdam mixtis, a suis formis propriis insunt quidam motus naturales: verbi gratia, ferrum a sua natura propria habet,quod movetur ad adamantem, sed a gravitate habet, quod moveatur deorsum, et in corpore humano, quidam humores habent a natura, quod moveant ad mediationem. Ita similiter dico in proposito, quod cor a sua forma, scilicet a parte animae, qua informatur, habet quod sic movetur motu dilatationis, et constrictionis ; et sic patet a quo movetur cor tanquam a motore immediato, scilicet a sua forma propria, qua informatur.

Secundo notandum, sicut in motibus gravium et levium, licet grave moveatur immediate a sua forma, tamen requiruntur alii motores primi, scilicet aut generans, aut removens prohibens, ut patet in isto octavo. Ita in proposito licet cor moveatur immediate a sua forma propria, tamen mediate movetur ab aliis, ut puta a generante, vel a motoribus superioribus, quae sunt causae universales .

Tertio sciendum, quod in hujusmodi motibus cordis, est resistentia sufficiens ad causandum successionem, scilicet gravitas naturalis cordis, et continuitas ejus ad alia membra ; et sic patet, quod cor dividitur in partem per se moventem, scilicet in formam, et in partem per se motam, scilicet in materiam, quae propter dispositiones accidentales, quas cor sibi determinat,dicitur pars per se mota, eo quod illae dispositiones sufficiunt causare dispositionem in motu nato provenire a forma cordis ; et ideo sicut forma gravis movetur a seipsa per accidens, ita et forma cordis, et sic patet, qualiter partes animalium moventur ab anima ; et hoc de secundo.

Quantum ad tertium, scilicet, a quo moveatur anima , dico quod anima movetur ab objecto exteriori, vel a specie reservata a virtute alias causata ab objecto exteriori, sicut in expergefactione, licet non sit objectum exterius, a quo animal movetur, attamen movetur a specie interius reservata : modo in isto motu movens distinguitur a moto, scilicet species, aut objectum exterius ab animali, quod movetur,nec oportet illud agens moveri ad hoc, quod moveat, sicut non est necessarium quod objectum moveatur ad hoc, quod imprimat speciem suam. Et si quaeratur de intellectu,

qualiter movet se, praecipue quando exercet actum liberum, respondetur, quod adhuc movens distinguitur a moto, quia intellectus mediante forma, qua informatur, est movens, sed solus intellectus circumscripta specie est motum ; et sic patet inducendo tam in partibus animalium, quam etiam in motu animae, quod semper movens distinguitur a moto.

Ad rationes. Ad primam, negatur consequentia : quia licet moveat se, hoc tamen est mediante specie, et sic ibi distinguuntur movens, et motum.

Ad secundam, dico quod illud membrum movens, ad quod devenitur, ita ut non moveatur ab alio membro, movetur a sua forma intrinseca, et illa movetur ab objecto exteriori, vel a sua specie impressa.

Ad tertiam, negatur antecedens: quia materia propter dispositiones, quas determinat animal, dicitur per se mota, eo quod illae dispositiones natae sunt causare successionem in motibus, qui proveniunt a forma animalis.

Ad quartam, dictum est. Ad quintam, anima movet corpus ; concedo quod movet ipsum per accidens, ita ut totum compositum sit motum, et sola anima sit movens, et sic adhuc distinguitur movens, et motum.

Ad sextam, anima alterat se. Dico quod non alterat se, nisi mediante specie, vel alia qualitate tanquam instrumento, et quaecumque sit illa qualitas, semper, movens distinguitur a moto.