III.—Primatus Ecclesiae Romanae A S. Cypriano Semper Agnitus.

Sic episcoporum jura defendit Cyprianus, ut legitimum Romanae Sedis primatum agnoscat. In dissensione quam habuit cum Stephano, saepe questus est quod Stephanus primatu suo nimium confideret, sed de ipsius auctoritate litem non movit. Sic enim tacito nomine Stephanum perstringit in Epist. LXXI: «Sed nec Petrus, inquit, quem primum Dominus elegit et super quem fundavit Ecclesiam suam, cum secum Paulus de circumcisione postmodum disceptaret, vindicavit sibi aliquid insolenter aut arroganter assumpsit, ut diceret se primatum tenere et obtemperari a novellis et posteris sibi potius oportere:» sic etiam Firmilianus juste indignari se 0025 dicit in Stephanum (pag. 148) quod qui «sic de episcopatus sui loco gloriatur, et se successionem Petri tenere contendit, super quem fundamenta Ecclesiae collocata sunt, multas alias petras inducat, et ecclesiarum multarum nova aedificia constituat, dum esse illic Baptisma sua auctoritate defendit.» Et paulo post: «Stephanus, qui per successionem cathedram Petri habere se praedicat, nullo adversus haereticos zelo excitatur.» Agnoscit ergo Firmilianus in Stephano altiorem quemdam dignitatis gradum, et dum in eo congruens dignitati studium fidei desiderat, Petri primatum fatetur successione ad illum pervenisse. Petri ejusque successorum primatum saepe alias commendavit Cyprianus: «Petrus tamen,» inquit pag. 123, «super quem aedificata ab eodem Domino fuerat Ecclesia, unus pro omnibus loquens et Ecclesiae voce respondens ait: Domine, ad quem ibimus?» Vid. pag. 123. «Una Ecclesia a Domino super Petrum origine unitatis et ratione fundata,» p. 125. «Nam Petro super quem aedificavit Ecclesiam, et unde unitatis originem instituit et ostendit, potestatem istam dedit ut id solveretur in coelis quod ille solvisset in terris. Et post resurrectionem quoque ad Apostolos loquitur, dicens: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos,» etc. (Epist. LXXIII, pag. 131: vid. pag. 148 et 250) . Sed praecipue considerandus nobis est insignis locus ex libro de Unitate Ecclesiae, pag. 195: «Loquitur Dominus ad Petrum: Ego tibi dico, inquit, quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam, meam, et portae inferorum non vincent eam; et tibi dabo claves regni coelorum; et quae ligaveris super terram, erunt ligata et in coelis, et quaecumque solveris super terram, erunt soluta et in coelis. Et iterum eidem post resurrectionem suam dicit: Pasce oves meas; super illum unum aedificat Ecclesiam suam, et illi pascendas mandat oves suas, quamvis Apostolis post resurrectionem suam parem potestatem tribuat et dicat: Sicut misit me Pater, et ego mitto vos; accipite Spiritum sanctum; si cujus remiseritis peccata, remittentur illi; si cujus tenueritis, tenebuntur; tamen, ut unitatem manifestaret, unitatis ejusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuit. Hoc erant utique et caeteri Apostoli quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris et potestatis; sed exordium ab unitate proficiscitur, ut Ecclesia Christi una monstretur.»

Hoc testimonium ita protuli ut habetur in hac Baluzii editione, sed Cypriani verba aliter leguntur in editionibus Manutii ac Pamelii, in quibus post haec verba, «ut unitatem manifestaret,» additur, «unam cathedram constituit:» sic etiam post haec verba, «exordium ab unitate proficiscitur;» habent editiones illae, «Et primatus Petro datur, ut una Christi Ecclesia et cathedra una monstretur. Et pastores sunt omnes et grex unus ostenditur qui ab Apostolis omnibus unanimi consensione pascatur, ut Ecclesia Christi una monstretur . . . : qui cathedram Petri, super quem fundata est Ecclesia, deserit, in Ecclesia se esse confidit!» Haec in contextum irrepsisse Baluzius existimavit, cujus de sententia ac rationibus eruditorum erit judicium; sed observatum velim, si ea retineantur quae Oxoniensis editor et Baluzius expunxerunt, nihil affuturum quod non cum Cypriani doctrina optime quadret; sin autem recidantur, reliquas testimonii hujus partes satis per se habituras momenti ad primatum Ecclesiae Romanae. Hospes sane et peregrinus sit in Cypriani doctrina, si quis miretur Petro primatum ab eo attribui, et unum gregem ac unam cathedram adstrui, cum tot locis eumdem primatum defendat, ac unum gregem, unum episcopatum et, nominatim in Epist. XL, unam cathedram commendet. Non magis mirandum quod in Ecclesia non esse pronuntiet nefarios illos schismaticos, qui hoc uno episcopatu conculcato, hac una cathedra, quae super Petrum fundata est, deserta, humanam prorsus ecclesiam instituere tentabant. Non erat ergo cur Cypriani testimonium ab his verbis editor Oxoniensis, velut a quodam, ut ipse appellat, veneno purgasse sibi videretur. Quinetiam, quae ab illo editore in hoc testimonio et ab omnibus admittuntur, satis per se valent ad primatum demonstrandum. Illud 1º perspicitur in hoc Cypriani loco et in pluribus aliis, principium unitatis sine primatu esse non posse. Quis enim ei primatum deneget, a quo incipit unitas, et per quem Ecclesia una monstratur? 2º Quemadmodum post Petrum non desiit unitas, ita nec primatus et principium unitatis, quod Christus auctoritate sua disposuit, quod eo consilio instituit, ut Ecclesia una monstretur. Necesse est igitur ut unitatem, ita principium et vinculum unitatis in Ecclesia perseverare; unde existimari potest quanti fecerit Ecclesiam Romanam Cyprianus, quam arete affixus fuerit principio unitatis, qui tanto unitatis amore accensus erat. Hinc illius indignatio (pag. 86) quod schismatici ausi fuissent «ad Petri cathedram atque ad Ecclesiam principalem, unde unitas sacerdotalis exorta est, navigare.» Dictitant adversarii nostri primatum Ecclesiae Romanae defendi a Cypriano, non quod juris quidquam in alias ecclesias haberet, sed quia sedes erat et domicilium Imperii. Sed nihil absurdius hoc commento, nec quisquam sibi persuadebit Cyprianum, cujus in omnibus scriptis et factis spirat unitatis amor, aut primatum illi ecclesiae denegasse, ex qua sacerdotalem unitatem ortam fatebatur, aut propter urbis potentiam et magnitudinem detulisse, non propter unitatis principium. Hunc primatum sibi Ecclesia Romana, repugnante nemine, vindicabat: quamvis Clerus Romanus, Sede vacante, non omnem sibi auctoritatem sumeret, sed difficiliora quaeque, in his lapsorum causam, ad electionem episcopi integra servaret, non tamen idcirco intermissus erat primatus. «Salutant vos fratres», inquit ille clerus (Epist. III, inter Cyprianicas) , «qui sunt in vinculis, et presbyteri et tota Ecclesia, quae et ipsa cum summa sollicitudine excubat pro omnibus qui invocant nomen Domini.» Hinc litterae ejusdem cleri, quae de lapsis agebant, in totum orbem terrarum missae fuerunt, ut testatur Cyprianus Ep. LII.

Sed in hoc Cypriani loco Fellus et Simon Goulartius contendunt par consortium honoris et potestatis inter Apostolos eorumque successores penitus pugnare cum primatu; observat Fellus in not. ad Epistolam ((.....)), 0027 beato illo martyre judice pro desperatis et perditis habendos esse quibus minor videtur auctoritas episcoporum in Africa, quam vel Cornelii ipsius in Petri cathedra Romae sedentis.»

Si qua fieret praejudicatarum opinionum intermissio, nihil facilius foret, quam Cypriani sensum callere et primatum cum pari consortio honoris et potestatis conciliare. Nemo nescit Cyprianum Africae et Numidiae ac Mauritaniae praefuisse: parem tamen potestatem episcopi illarum provinciarum a Christo acceperant, hoc erant utique quod Cyprianus, pari consortio praediti et honoris et potestatis; sed his praeerat Carthaginensis episcopus. Quod si Cyprianus, dum par consortium honoris et potestatis inter episcopos agnoscit, non idcirco delatam sibi jure ecclesiastico auctoritatem abjecit, cur Petrum ejusque successores auctoritate ab ipso Christo tradita spoliasse videatur? Luce clarior est ejus sententia; demonstrat unitatem tanti visam esse Christo, ut quamvis Apostolis parem potestatem attribueret, unum tamen aliis praeesse vellet: itaque hoc erant Apostoli quod fuit Petrus, sed excepto primatu. Jacobus et Joannes parem potestatem acceperant ac Petrus, sed Christus unitatem nec a Jacobo nec a Joanne incipere voluit; soli Petro hunc detulit honorem.

Ex his etiam illustrari potest alius Cypriani locus ab iisdem adversariis decantatus. «Episcopatus unus est cujus a singulis in solidum pars tenetur,» inquit ibidem Cyprianus in libro de Unit. Eccles. Saepe alias declarat Cyprianus, etsi «singulis pastoribus portio gregis adscripta est, etsi pastores multi» sunt, «unum tamen gregem» eos pascere, «et oves universas quas Christus sanguine suo et passione quaesivit colligere et fovere debere, «et idcirco copiosum corpus» esse «sacerdotum concordiae mutuae glutino atque unitatis vinculo copulatum, ut si quis ex collegio eorum haeresim facere et gregem Christi lacerare et vastare tentaverit, subveniant caeteri, et quasi pastores utiles et misericordes oves Dominicas in gregem colligant (pp. 86 et 116) .» Sed copiosus ille sacerdotum numerus in pascendis ovibus conspirans non modo nihil detrahit primatui, sed etiam ducem et auctorem necessario postulat; alioqui summa esset futura omnium rerum perturbatio. Debent episcopi pro suo unitatis studio in rebus majoris momenti mutuas sibi operas tradere, debent in damnandis haeresibus auctoritatem et consilia consociare; sed quis neget in ejusmodi rebus praecipuas illius partes esse debere a quo «incipientem unitatis originem» Christus «sua auctoritate disposuit.»