XIII.—De Christi In Eucharistia Praesentia.

Ecclesiae doctrina de corpore et sanguine Domini apertis Cypriani testimoniis continetur. Quidquid de Eucharistia praedicat S. Martyr, eo spectat ut notio illa confirmetur quam prima auditione Christi verba animis afferunt. Perspici potest illius sententia ex his quae de sacramentis haereticorum disserit. Cur enim in Epist. LXX, «Eucharistiam fieri apud illos omnino non posse» censebat, nisi quia Christi verba ab illis frustra pronuntiari existimabat, frustra invocari Spiritum sanctum, ut panem et vinum faciat corpus et sanguinem Christi? Sic etiam Firmilianus ut probet non satis esse ad effectus sacramentorum ut Ecclesiae preces et ritus serventur, exemplo utitur insanae cujusdam mulierculae quae frequenter ausa fuerat, ut «et invocatione non contemptibili sacrificare se panem et Eucharistiam facere simularet, et sacrificium Domino non sine sacramento solitae praedicationis offerret.» Illud ergo discriminis Firmillianus et Cyprianus inter Catholicorum et haereticorum Eucharistiam ponebant, quod haereticis Spiritum sanctum invocantibus nulla fieret donorum mutatio, Catholicorum autem preces numquam hoc mirabili effectu carerent.

Adeo persuasum et exploratum erat Cypriano de mirabili illo ecclesiasticae invocationis effectu, ut de lapsis ante purgatam conscientiam communicantibus dicere non dubitet lib. de Laps. (p. 186) : «Vis infertur corpori ejus et sanguini, et plus modo in Dominum manibus atque ore delinquunt, quam cum Dominum negaverunt.» Non ergo sola fide corpus Christi in Eucharistia sumitur, sed vere et ab indignis ipsis percipitur; nec corpus ab anima et divinitate separatum est, sed ipse Dominus adest, ac in eum manibus et ore delinquunt qui indigne communicant. Hinc ipsam Domini majestatem adesse declarat in eodem libro: sic enim loquitur de puella quae, a nutrice ad idolum, deinde a parentibus ad ecclesiam delata, sanguinem Domini, quem diaconus reluctanti infuderat, non sine singultu rejecit. «In corpore atque ore violato, inquit, Eucharistia permanere non potuit. Sanctificatus in Domini sanguine potus de pollutis visceribus erupit. Tanta est potestas Domini, tanta majestas!» (Pag. 189.) Narrat ibidem Cyprianus aliud miraculum: «Et quidem alius, inquit, quia et ipse maculatus sacrificio a sacerdote celebrato partem cum caeteris ausus est latenter accipere, sanctum Domini edere et contrectare non potuit, cinerem ferre se apertis manibus invenit. Documento unius ostensum est Dominum recedere cum negatur.» Non ergo panis ex manibus hujus hominis evanuerat, sed ipse Dominus recesserat. 0063 Haec autem Cyprianus ea mente disserit, ut hominibus parum caute communicantibus, quid de hoc mysterio sentiendum sit explanet. Quamobrem facile perspicitur quo sensu primis saeculis haec Christi verba, Hoc Est Corpus Meum, Hic Est Sanguis, etc., episcopi acciperent, cum ex his concludant Christi corpus et sanguinem sumi, in ipsum Dominum ore et manibus delinquere qui indigne communicant, potestatem Domini et majestatem adesse, ac ipsum Dominum non sine miraculo e manibus contaminatis recessisse. Si credita tunc non fuisset mutatio vini in sanguinem Christi, num, quaeso, post eas preces quibus Deus rogatur ut vinum faciat sanguinem Christi, nihil aliud jam nisi sanguis Christi in calice agnosceretur? Nihil aliud profecto agnoscit Cyprianus sexcentis locis. Statuit adversus eos qui aquam tantum in matutinis sacrificiis offerebant, indignum esse Christiano vereri «ne per saporem vini redoleat sanguinem Christi. Sic ergo, inquit, incipit et a passione Christi in persecutionibus fraternitas retardari, dum in oblationibus discit de sanguine ejus et cruore confundi . . . . . . Quomodo autem possumus propter Christum sanguinem fundere, qui sanguinem Christi erubescimus bibere (p. 109) ?» Non solum sanguinem vocat, sed etiam cruorem, et cum eo sanguine comparare non dubitat qui in venis nostris fluit. Ait etiam, pag. 106: «Quomodo ad potandum vinum veniri non potest nisi botrus calcetur ante et prematur, sic nos nec sanguinem Christi possemus bibere, nisi Christus calcatus prius fuisset et pressus, et calicem prior biberet, in quo credentibus propinaret?»

Quemadmodum Cyprianus communiones indignas detestatur, quia «sanctum Domini corpus» profanatur (p. 20) , quia «vis infertur corpori et sanguini Domini, et in Dominum manibus et ore» delinquitur (p. 186) , quemadmodum Firmilianus instar piaculi ducebat quod homines, ut ipsi videbatur, non baptizati «usurpata temere communicatione contingant corpus et sanguinem Domini (p. 149) ,» sic gratiae dona quae ex Eucharistia percipi solent, ex corpore et sanguine Christi praesentibus repetuntur. Docet Cyprianus milites Christi considerare debere «idcirco se quotidie calicem sanguinis Christi bibere, ut possint et ipsi propter Christum sanguinem fundere.» Hinc, cum, instante Galli et Volusiani persecutione, communionem iis qui sub Decio lapsi fuerant, concedere decrevisset, indulgentiae hanc rationem reddit in Ep. LIV (p. 78) : «Nam quomodo, inquit, docemus aut provocamus eos in confessione nominis sanguinem suum fundere, si eis militaturis Christi sanguinem denegamus? Aut quomodo ad martyrii poculum idoneos facimus, si non eos prius ad bibendum in ecclesia poculum Domini jure communicationis admittimus?» Et in Ep. LXIII (p. 107) : «Calix Dominicus sic bibentes inebriat ut sobrios faciat, ut mentes ad spiritalem sapientiam dirigat, ut a sapore isto saeculari ad intellectum Dei unusquisque resipiscat: et quemadmodum vino isto communi mens solvitur et anima relaxatur, et tristitia omnis exponitur, ita epotato sanguine Domini e poculo salutari, exponatur memoria veteris hominis, et fiat oblivio conversationis pristinae saecularis, et moestum pectus ac triste, quod prius peccatis angentibus premebatur, divinae indulgentiae laetitia resolvatur.» Quidquid ergo docet Ecclesia catholica de mutatione panis et vini in corpus et sanguinem Christi, quidquid animo hac fide imbuto observari potest, id Cypriani menti impressum et insculptum fuisse perspicimus.

Objicit nobis editor Oxoniensis hunc locum ex Epist. LXIII: «Sic autem in sanctificando calice Domini,» inquit (p. 108) Cyprianus, «offerri aqua sola non potest, quomodo nec vinum solum potest? Nam si vinum tantum quis offerat, sanguis Christi incipit esse sine nobis. Si vero aqua sit sola, plebs incipit esse sine Christo. Quando autem utrumque miscetur, tunc sacramentum spiritale et coeleste perficitur.» Ex his colligit sanguinem Christi esse in calice, quemadmodum ipsa plebs eodem calice contineri dicitur. Sed adeo manifestum est discrimen, ut mirer hominem eruditum in his cavillationibus immorari. Quis enim umquam dixit populum in calice bibi, ore et manibus contingi, populum recedere cum species immutatae sunt, et alia ejusmodi quae de Christi sanguine dicta modo retulimus? Quamobrem, cum dicitur plebs esse in calice, manifesta est figura quae neminem latere, neminem in erroris periculum conjicere possit. At post Christi verba, hic est sanguis, etc., quotidie commemorata et inculcata, post quotidianas in sacrificio preces, ut vinum fiat sanguis Christi, quis figuram suspicari potuisset nihil aliud audiens nisi Christi sanguinem esse in calice, offerri in calice, et bibi, ac animas nostras corroborare ut nostrum sanguinem pro Christo fundamus?

Sed breviter nobis examinandum quid intersit inter eas rationes quibus aquam Cyprianus calici infundendam, et ea quibus vinum omnino necessarium esse persuadet. Sic enim et Dominici sanguinis veritas patebit, et obiter refellentur qui aquam a Cypriano, ut jure divino, non solum ecclesiastico, praescriptam commendari volunt. S. Martyr evertere statuerat pessimam consuetudinem, quae apud nonnullos obrepserat, ut aqua sola in matutino sacrificio offerretur. Quamobrem demonstrat aquam non in Eucharistia, sed tantum in Baptismo ad proprium sacramenti effectum essentialem esse materiam, et «quotiescumque aqua sola in Scripturis nominatur, Baptisma praedicari, et appellatione aquae Baptisma significatum semper esse;» at vero in Eucharistia «calicem mixtum fuisse quem Dominus obtulit, et vinum fuisse quod sanguinem suum dixit, eumque docuisse exemplo magisterii sui calicem vini et aquae conjunctione misceri.» Hinc aquam ad mysticas tantum significationes adhiberi demonstrat: «Aquas namque populos, inquit (p. 108) , significare in Apocalypsi Scriptura divina declarat dicens: Aquae quas vidisti, super quas sedet meretrix illa, populi et turbae et gentes ethnicorum sunt et linguae. Quod scilicet perspicimus et in sacramento calicis contineri. Nam, quia nos omnes portabat Christus, qui et peccata nostra portabat, videmus in aqua populum intelligi, in vino vero ostendi sanguinem Christi.» Hactenus Cyprianus necessitatem aquae elevat potius quam commendat. Sed tamen postea ait aquam 0065 solam offerri non posse «quomodo nec vinum solum potest,» et copulationem et conjunctionem aquae et vini sic misceri in calice Domini, «ut commixtio illa non possit ab invicem separari.» Animadvertendum est Cypriani consilium. Disserens cum hominibus aquam solam adhibentibus, utitur principio quod facile concessuri erant, ne vinum quidem solum adhiberi debere. Nulla sane illis obstabat anticipata opinio quominus id faterentur; quamobrem Cyprianus statuit aquam solam adhiberi non debere, quomodo nec vinum solum; non quod metueret ne ejusmodi homines vinum solum offerrent; non quod aquam aeque ac vinum a Christo praescriptam et ad essentiam sacramenti pertinere duceret, satis enim declaravit eam ad mysticas significationes adhiberi; sed quia haec comparatio ad vini necessitatem demonstrandam apposita erat, et ex incommodis quae vino solo adhibito consequerentur, multo graviora consequi patebat si aqua sola adhibeatur. Hinc quoties in hac epistola calicem mixtum esse debere statuit, non id proprie refert ad aquam, sed ad vinum, quod hi quos refellebat, omittebant.

Necessitatem vini longe aliter defendit Cyprianus. Demonstrat 1º Scripturae testimoniis, ut aquam in Baptismo, ita vinum in Eucharistia designari; 2º praeceptum Christi longe gravissimum violari, si vinum omittatur. «Cum ergo, inquit (p. 107) , neque ipse Apostolus neque Angelus de coelo annuntiare possit aliter aut docere praeterquam quod semel Christus docuit et Apostoli ejus annuntiaverunt, miror satis unde hoc usurpatum sit, ut, contra evangelicam et apostolicam disciplinam, quibusdam in locis aqua offeratur in Dominico calice, quae sola Christi sanguinem non possit exprimere.» Et p. 109: «Quod si nec minima de mandatis Dominicis licet solvere, quanto magis tam magna, tam grandia, tam ad ipsum Dominicae passionis et nostrae redemptionis sacramentum pertinentia fas non est infringere, aut in aliud quam quod divinitus institutum sit, humana traditione mutare?» 3º Ex hac divini instituti temeraria immutatione quaenam incommoda consequi existimat Cyprianus? «Calicem etenim, inquit (p. 106) , sub die passionis accipiens, benedixit et dedit discipulis suis dicens: Bibite ex hoc omnes. Hic est enim sanguis novi Testamenti, etc. Qua in parte invenimus calicem mixtum fuisse quem Dominus obtulit, et vinum fuisse quod sanguinem suum dixit. Unde apparet sanguinem Christi non offerri, si desit vinum calici; nec sacrificium Dominicum legitima sanctificatione celebrari, nisi oblatio et sacrificium nostrum responderit passioni. Passio est enim Domini,» ut ait (p. 109) , «sacrificium quod offerimus.» Idcirco ergo ex Cypriano vinum adhibendum in calice, quia cum Christus accepto vino dixerit: Hic est sanguis, etc., si aqua sola adhibeatur, aqua remanebit, nec jam offeretur Christi sanguis, non erit passio Domini sacrificium nostrum, nec idem offeretur quod in passione oblatum est. 4º Commemorat etiam Cyprianus quot et quanta beneficia «epotato sanguine Domini et poculo salutari» percipiamus, ut demonstret quam damnosum sit aquam solam adhibere. Addit grande delictum esse de Christi «sanguine et cruore confundi,» nec jam eos posse «propter Christum sanguinem fundere qui sanguinem Christi erubescunt bibere.» Jam vero facile perspicitur quo sensu plebem, quo sensu sanguinem Christi in calice esse existimet Cyprianus. Plebis cum Christo conjunctionem aquae cum vino conjunctione significari docet; et, aqua omissa, Christi quidem sanguinem offerri et passionem commemorari fatetur, sed tamen non leve incommodum fore si desit plebis cum Christo conjunctio. At vero sanguinem Christi in calice esse declarat, quia Christus dixit: Hic est sanguis, etc., nec jam, si sanguis desit, sacrificium offerri possit et passio Domini celebrari; quinetiam donis, quae sanguinem Christi potantibus promissa sunt, penitus defraudabimur.