I.—Cypriani Sententia De Unitate Et Infallibilitate Ecclesiae.

Quae ex Cypriani scriptis ad veritatis defensionem eruere aggredimur, ea quo magis perspicua sunt et ad omnium captum accommodata, eo minus cavillando eludi possunt; et quo majorem tertio Ecclesiae saeculo admirationem habuerunt, eo aptiora videntur ad eos permovendos qui tria Ecclesiae priora saecula rejicere non audent. Scribebat Cyprianus doctis pariter et indoctis, ejusque doctrina non tantum in Africae luce versabatur, sed in Italiam navigabat et ad remotissimas Occidentis Orientisque ecclesias perferebatur. Itaque illius de Ecclesia, de sacramentis, excepta de baptismo haereticorum quaestione, de Christi divinitate ejusque gratia testimonia, non unius episcopi, nec ecclesiae unius, sed omnium illius aetatis Catholicorum testimonia existimari debent. Quemadmodum autem unitatis amor inter virtutes Cypriani praecipue enituit, sic in ejus scriptis nihil vehementius commendatur, nihil accuratius defenditur, quam unitas Ecclesiae. Facile profecto ex ejus dictis tria potissimum perspiciet quisquis non omnem amorem veritatis animo ejecit: 1º Ecclesiam quae a Christo per Apostolos fundata est, omnibus conspicuam ac visibilem esse; 2º nec perire, nec ullo errore aut schismate corrumpi posse; 3º ita unam esse, ut quaecumque ab ea sectae discesserunt, ut a vera Ecclesia, ita ab aeterna salute alienae sint.

Nota non erant sancto Martyri invisibilis ecclesiae commenta, quae longe recentiore memoria excogitata sunt; sed eam Ecclesiam intelligit in qua zizania cum frumento, vasa fictilia cum aureis et argenteis usque ad diem judicii permista cernentur (pp. 65 et 74) , quae super Petrum Domini voce fundata «una est et in multitudinem latius incremento fecunditatis extenditur, ac Domini luce perfusa, per orbem totum radios suos porrigit; in qua episcopatus unus est, cujus a singulis in solidum pars tenetur (de Unit. Eccles., pag. 195) , in qua per temporum et successionum vices episcoporum ordinatio et Ecclesiae ratio decurrit, ut Ecclesia super episcopos constituatur, et omnis actus Ecclesiae per eosdem praepositos gubernetur (Epist. XXVII) .» In his et aliis ejusmodi locis nulla residet suspicio ecclesiae invisibilis; neque enim lapsos hortaretur Cyprianus ut Ecclesiae invisibilis decretis obsequantur, aut confessores ut ad Ecclesiam invisibilem redeant; nec episcoporum successionem habet ecclesia invisibilis, nec per totum orbem radios suos diffundit.

0017 Sed, ne quis dicat Ecclesiam primis saeculis hos titulos meruisse, at postea rerum faciem fuisse mutatam, occurrit his calumniis Cyprianus, ac visibilem illam Ecclesiam nullis hominum viribus everti, nullo errore superari, nullo schismate dividi posse contendit. Quid de persecutionibus imperatorum senserit, perspici potest ex libro de Lapsis, ubi horrendam illam persecutionem, quam Decius accendit, divino consilio permissam fuisse docet, ut pietatis studium, longa pace refrigeratum, exsuscitaretur; sic etiam persecutionem Galli et Volusiani Romae prorupisse observat, «ut ad confundendos haereticos et retundendos ostenderet Dominus quae esset Ecclesia . . . , qui essent quos inimicus lacesseret, qui contra quibus diabolus ut suis parceret (Epist. LVIII) .» Sic de perpetuitate Ecclesiae sentientem nec haereses nec schismata terrebant: praedicta haec sciebat a Christo et Apostolis, nec quemquam mirari debere cum eveniunt (Epist. LV) . Nullo autem errore Ecclesiam infici, nullo schismate corrumpi posse pluribus locis declarat, imprimis in libro de Unitate Ecclesiae, ubi sic loquitur (pag. 195) : «Adulterari non potest sponsa Christi; incorrupta est et pudica; unam domum novit, unius cubiculi sanctitatem casto pudore custodit . . . ; dicit Dominus: Ego et Pater unum sumus: et iterum de Patre et Filio et Spiritu sancto scriptum est: Et hi tres unum sunt. Et quisquam credit hanc unitatem de divina firmitate venientem, sacramentis coelestibus cohaerentem, scindi in Ecclesia posse, et voluntatum collidentium divortio separari!» Et paulo post: «Quia Christi populus non potest scindi, tunica ejus per totum textilis et cohaerens divisa a possidentibus non est: individua, copulata, connexa, ostendit populi nostri, qui Christum induimus, concordiam cohaerentem; sacramento vestis et signo declaravit Ecclesiae unitatem. Quis ergo sic sceleratus et perfidus, quis sic discordiae furore vesanus, ut aut credat scindi posse, aut audeat scindere unitatem Dei, vestem Domini, Ecclesiam Christi?» Erat ergo perspectum S. Martyri, quamvis haereses Ecclesiam oppugnent, quamvis schismata nonnullas illius partes avellant, Ecclesiam tamen suo semper robore stare, nec veritatem, quam Christus illi commisit, ulla haeresi infuscari, aut unitatem schismate corrumpi posse. Hinc inter sectas quae ab Ecclesia discedunt, et Ecclesiam ipsam tantum ponit discriminis, quantum inter hominum et Dei opus: ac Novatia num stultitiae arguit, «quod cum sit a Christo una Ecclesia per totum mundum in multa membra divisa, item episcopatus unus multorum episcoporum concordi numerositate diffusus, ille post Dei traditionem, post connexam et ubique conjunctam catholicae Ecclesiae unitatem, humanam conetur facere Ecclesiam (Epist. LII) .»

Quod ex his principiis necessario sequitur, numquam accidere posse ut justa sit causa ab Ecclesia discedendi, id etiam saepe a Cypriano docetur: quoscumque enim videbat ab Ecclesia discedere, eos propria sententia damnatos dicebat, ita ut necesse non esset aliud de illis judicium institui. Sic ait (Epist. XLIX) Novatum, «qui ejici de Ecclesia et excludi habebat, judicium sacerdotum voluntaria discessione» praecessisse, «quasi evasisse sit poenam, praevenisse sententiam:» et in libro de Unit. Eccles., p. 200. «Aversandus est talis,» inquit, «atque fugiendus quisquis fuerit ab Ecclesia separatus. Perversus est hujusmodi, et peccat et est a semetipso damnatus (Vid. Epist. XL) .» Ex his facile perspicitur unam prorsus et individuam esse Christi Ecclesiam, quamvis plures sectae veram se Ecclesiam Christi esse intendant. Nam plus una esse non potest quae errore et schismate non possit everti, et a qua sine scelere discedi non possit. Id autem mirifice confirmant omnes Cypriani sententiae. Ecclesiam «quae et vivit in aeternum et vivificat Dei populum (p. 127) ,» ita unam esse contendit, ut, si apud Novatianum fuit, apud Cornelium non fuisse declaret (p. 152) . Hinc toties Ecclesia hortus conclusus, fons signatus dicitur, ut in eadem pagina; sponsa Christi, quae sola filios generare potest, quaeque cum Christo individuis nexibus cohaeret (pp. 63, 108, 140, 147, 195) . «Hanc Ecclesiae catholicae unitatem de divinae dispositionis dignatione venientem (p. 128) ,» comparare non dubitat Cyprianus cum unitate Christi (p. 132) , cum unitate Dei (p. 202) , cum unitate Trinitatis (p. 196)

Atque hic fuit cardo omnium controversiarum quae sancto Cypriano supervenerunt. Cum Felicissimus et quinque presbyteri nonnullos ex lapsis a Cypriani communione abstraxissent, ac speciosis causis scelus suum praetexerent, quantus dolor exstitit Cypriani in hac animarum sibi creditarum pernicie! quanto charitatis studio hortatur ut vitent lupos qui salutem promittunt, «ne qui deliquit veniat ad salutem;» qui Ecclesiam spondent, dum id agunt, ut qui illis credit «in totum ab Ecclesia pereat (Epp. XXXVIII et XL) .» Nihil autem aptius videbatur Cypriano ad eos qui decepti fuerant deterrendos, quam ut eos demonstraret in Ecclesia cum episcopis et plebe Christi communicare non posse, si schismatis duces sequantur. Revera sic impressa erat et insculpta etiam plebeculae animis haec doctrina, unam prorsus esse Ecclesiam, nec ab ea discedendi justam causam incidere posse, ut schismatis signiferi spe redeundi in Ecclesiam ducerent et lactarent quos deceperant; sed fraudem nudavit ordinatio Fortunati quem pseudoepiscopum Carthaginensem constituerunt. «Namque ii quibus in praeteritum,» inquit Cyprianus (Ep. LV, p. 87) , «praestigia obtendebantur et dabantur verba fallacia, quod simul ad Ecclesiam regressuri dicerentur, posteaquam viderunt illic pseudoepiscopum factum, frustratos et deceptos se esse didicerunt, et remeant quotidie atque ad Ecclesiam pulsant.» Novatiani factio, ut pietatis pelle nitidior erat quam Felicissimi, ita majorem perniciem traxit: ipsorum etiam confessorum oculos perstrinxit fucatus color; gravavit Cyprianum et contristavit, ut ejus verbis utar (Ep. XLIV) , et intolerabilis perculsi pene prostrati pectoris moestitia perstrinxit, quod semetipsi a Christi grege et ab ejus pace et concordia separassent; quod cos de carcere prodeuntes schismaticus et haereticus error excepisset (Epist. LI) . Non parum profuit his confessoribus Cypriani adhortatio, ut illatum unitati damnum felici reditu repararent: 0019 nam «cognito suo errore,» ut ait sanctus Cornelius (Epist. XLVI) , «ad Ecclesiam unde exierant, simplici voluntate venerunt.» Confessi sunt errorem coram Cornelio et quinque aliis episcopis, et Romano presbytero et ipsa plebe, cujus magnus concursus factus fuerat, declararunt sinceram suam mentem semper in Ecclesia fuisse; neque enim se ignorare «unum Deum esse, et unum Christum esse Dominum, unum Spiritum sanctum, unum episcopum in Ecclesia catholica esse debere.» Si qua tamen secta schismatis notam effugere, et verae Ecclesiae pars videri posset, id sibi in primis Novatiani secta vindicaret, ut quae nec Ecclesiae dogmata saltem in primordiis, nec exteriorem religionis formam violaret. Sed Cyprianus contendit parvi referre quid Novatianus doceat, «cum foris doceat. Quisquis ille est,» inquit (Epist. LII, p. 73) , «qualiscumque est, Christianus non est qui in Ecclesia Christi non est.» Idem docet pluribus aliis in locis, praesertim in, epistola ad Magnum, ubi sic loquitur (p. 151) : «Neque enim Dominus noster Jesus Christus,» inquit, «cum in Evangelio suo testaretur adversarios suos esse eos qui secum non essent, aliquam speciem haereseos designavit, sed omnes omnino qui secum non essent, et secum non colligentes gregem suum spargerent, adversarios suos esse ostendit, dicens: Qui non est mecum, adversum me est; et qui mecum non colligit, dispergit. Item beatus Joannes apostolus, nec ipse ullam haeresim aut schisma discrevit, aut aliquos speciatim separes posuit, sed universos qui de Ecclesia exiissent, quique contra Ecclesiam facerent, antichristos appellavit, etc.» Quamobrem declarat S. Martyr ne martyrium quidem extra Ecclesiam a damnatione liberare. «Ardeant licet flammis,» inquit in libro de Unit. Eccles. p. 199, «et ignibus traditi vel objecti bestiis animas suas ponant, non erit illa fidei corona, sed poena perfidiae, nec religiosae virtutis exitus gloriosus, sed desperationis interitus. Occidi talis potest, coronari non potest.» Eadem sententia saepe alias occurrit, ut in eodem libro de Unit., p. 198, et in Epist. LII, p. 71, et in LVII, p. 95.

Si quis autem suspicetur Cyprianum amore unitatis longius quam par est efferri, is admonendus est caeteras omnes ecclesias cum Cypriano de his principiis consensisse, quamvis non easdem ac ille consecutiones deducerent, nec baptisma rejicerent haereticorum. Hoc enim argumento adversarios suos refellebat Cyprianus, quod Spiritum sanctum extra Ecclesiam nec haberi nec dari posse faterentur: «Qui quamquam pertinaces alias et indociles,» inquit (Epist. LXXVI, p. 155) , «vel hoc tamen confitentur, quod universi sive schismatici sive haeretici, non habeant Spiritum sanctum; et ideo baptizare quidem possunt, dare autem Spiritum sanctum non possunt, in hoc ipso a nobis tenentur ut ostendamus nec baptizare eos omnino posse qui non habeant Spiritum sanctum.» Eodem argumento cum ipse Cyprianus passim utitur, tum etiam Firmilianus (p. 147) . Perspicuum ergo est et Cypriani testimonio et omnium qui tunc erant Christianorum consensu, inter varias societates quae sibi christianae religionis professionem arrogant, unam aliquam esse extra quam salus aeterna comparari non potest, sive leviter erretur, sive etiam schismati nullus error addatur; nedum ipsa cum sectis ab ea avulsis in unius communis Ecclesiae compositionem venire possit. Si quae enim sectae ab Ecclesia abscissae notas et jura verae Ecclesiae retineant; frustra veteribus sectis objecta fuit episcoporum successio, et episcopatus per totum orbem unitas; frustra vetus Ecclesia unicam se esse sponsam, numquam errare posse, numquam a se discedendi causam legitimam incidere posse, ac ne martyrium quidem discedentibus ad salutem prodesse contendit. Affingendus ergo impius et crudelis error toti antiquae Ecclesiae, vel potius Apostolis, a quibus solis conflari potuit mirificus ille consensus, quem de verae Ecclesiae notis inter omnes Christianos conspirasse cernimus.

Mira sunt quae Dodwello S. Cypriani de unitate sententiam examinanti placuerunt. Statuit enim in his S. Martyris disputationibus «non agi de illius Ecclesiae unitate quam catholicam hodie dicimus, quae nimirum omnes ambitu suo per terrarum orbem ecclesias particulares complectitur, sed de ipsis dumtaxat ecclesiis particularibus (Dissert. Cypr., 7) .» Verissimum quidem illud est quod probat Dodwellus unumquemque episcopum in sua ecclesia principium esse unitatis, eique ab omnibus obtemperari oportere, sed ita tamen, si cum aliis episcopis communicet; secus vero si ab universa Ecclesia discedat: tunc enim principium potius discordiae et schismatis foret quam unitatis. Atque, ut in Cypriano immoremur, facile demonstratur sic Ecclesiae unitatem in his disputationibus a S. Martyre defendi, ut Ecclesiae universalis notio illius animo semper obversetur. Id perspicitur ex ipso testimonio quod Dodwellus ad causae suae defensionem ex libro de Unitate Ecclesiae excerpsit: «Quomodo solis multi radii, sed lumen unum» inquit, pag. 195, «et rami arboris multi, sed robur unum tenaci radice fundatum, et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiae largitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore, divisionem lucis unitas non capit. Ab arbore frange ramum, fractus germinare non poterit. A fonte praecide rivum, praecisus arescit. Sic et Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit. Unum tamen lumen est, quod ubique diffunditur, nec unitas corporis separatur. Ramos suos in universam terram copia ubertatis extendit, profluentes largiter rivos latius expandit. Unum tamen caput est, et origo una, et una mater fecunditatis successibus copiosa.» His verbis, «Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit, ramos suos in universam terram copia ubertatis extendit,» non ecclesiae particularis, sed universalis, sive catholicae, unitas describitur. Idem confirmant quae praecedunt, quaeque sequuntur. Ante allata verba sic loquebatur Cyprianus: «Quam unitatem firmiter tenere et vindicare debemus, maxime episcopi qui 0021 in Ecclesia praesidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivisum probemus. Nemo fraternitatem mendacio fallat, nemo fidei veritatem perfida praevaricatione corrumpat. Episcopatus unus est, cujus a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia quoque una est, quae in multitudinem latius incremento fecunditatis extenditur.» Post testimonium a Dodwello prolatum, addit Cyprianus: «Illius foetu nascimur, illius lacte nutrimur, spiritu ejus animamur. Adulterari non potest sponsa Christi; incorrupta est et pudica . . . Quisquis ab Ecclesia segregatus adulterae jungitur, a promissis Ecclesiae separatur: nec perveniet ad Christi praemia qui relinquit Ecclesiam Christi. Alienus est, profanus est, hostis est. Habere jam non potest Deum patrem qui Ecclesiam non habet matrem. Si potuit evadere quisquam qui extra arcam Noe fuit, et qui extra Ecclesiam foris fuerit evadit.» Lepidus ergo Cypriani interpres Dodwellus, qui sibi particularem ecclesiam fingit, ubi S. Martyr unum toto orbe episcopatum commendat. Quid, cum lapsis declarat in Epist. XL, si quis cum Felicissimo se conjunxerit, eum «postea ad Ecclesiam redire, et cum episcopis et plebe Christi communicare non posse;» cum confessores hortatur in Epist. XLIV, ut ad Ecclesiam redeant; eisque post reditum gratulatur in Epist. LI: «Quod Ecclesiae veritas et evangelici sacramenti unitas, quae a nobis tenebatur,» inquit, eorum «etiam consensu ac vinculo necteretur;» num de ecclesiis particularibus, nulla habita unitatis inter omnes ecclesias constitutae ratione, videtur disseruisse?

Nihil magis adversarium Dodwello, quam Cypriani de episcopi singularitate principium, quod tamen sibi maxime favere, existimat. Numquam enim catholicae Ecclesiae unitatem accuratius defendit Cyprianus, quam cum unum in singulis ecclesiis episcopum esse debere contendit. Cum Novatianus Romae episcopatum invasisset, ac per emissarios suos idem facinus in aliis civitatibus tentasset, hoc argumento illius fautores refellit Cyprianus, quod cum is solus episcopus sit, cujus episcopatus ab aliis collegis confirmatur et agnoscitur, si quis in ejus locum irruere audeat, nullam cum episcopis Ecclesiae catholicae communionem habere possit, ac proinde foris relictus pereat. «Factus est autem Cornelius,» inquit in Epist. LII, pag. 68, «episcopus de Dei et Christi ejus judicio, de clericorum pene omnium testimonio, de plebis quae tunc affuit suffragio, et de sacerdotum antiquorum et bonorum virorum collegio, cum nemo ante se factus esset, cum Fabiani locus, id est, cum locus Petri et gradus cathedrae sacerdotalis vacaret; quo occupato de Dei voluntate, atque omnium nostrum consensione firmato, quisquis jam episcopus fieri voluerit, foris fiat necesse est, nec habeat ecclesiasticam ordinationem qui Ecclesiae non tenet unitatem.» Eodem modo demonstrat episcopos a Novatiano in aliis civitatibus constitutos, non Christi Ecclesiae episcopos esse, sed humanae Ecclesiae: «Nisi si episcopus tibi videtur,» inquit in eadem epistola, p. 73, «qui episcopo in Ecclesia a sedecim coepiscopis facto, adulter atque extraneus episcopus fieri a desertoribus per ambitum nititur, et cum sit a Christo una Ecclesia per totum mundum in multa membra divisa, item episcopatus unus episcoporum multorum concordi numerositate diffusus, ille post Dei traditionem, post connexam et ubique conjunctam catholicae Ecclesiae unitatem humanam conetur Ecclesiam facere, et per plurimas civitates novos apostolos suos mittat, ut quaedam recentia institutionis suae fundamenta constituat; cumque jampridem per omnes provincias et per urbes singulas ordinati sint episcopi in aetate antiqui, in fide integri, in pressura probati, in persecutione proscripti, ille super eos creare alios pseudoepiscopos audeat.» Hinc contendit, etiamsi legitime fuissent ordinati, eos tamen pro legitimis episcopis agnosci non posse, quia ab Ecclesia catholica discesserunt: «Episcopatum autem,» inquit, «tenere non posset, etiamsi episcopus prius factus a coepiscoporum suorum corpore et ab Ecclesiae unitate descisceret.»