VII.—Confirmationem Non Confundit S. Cyprianus Cum Impositione Manuum In Haereticos Redeuntes.—Confirmationem Inter Sacramenta Numerat.

Non levis hic quaestio excutienda, utrum Cyprianus eo errore laboraverit, quem ei a multis affingi video, ut impositionem illam manuum quam haeretici redeuntes accipere solebant, Confirmationis sacramentum esse crederet. Eruditi viri Natalis Alexander (Dissert. II saec.) et auctor novae editionis Litterarum summorum Pont. scite illi quidem demonstrant impositionem manuum in haereticos redeuntes longe distare sacramento Confirmationis; nec Stephanum papam Confirmationem iterare voluisse, cum satis esse contenderet manum haereticis redeuntibus imponere, ut acciperent Spiritum sanctum. Sed iidem Cyprianum existimant adversariorum sententiam minus intellexisse, sicque cum illis pugnasse, quasi Confirmationem in haeresi acceptam iterarent. Proferuntur adversus Cyprianum haec ipsius testimonia: «Quod si secundum pravam fidem,» inquit in Epist. ad Jubaianum, pag. 131, «baptizari aliquis foris et remissam peccatorum consequi potuit, secundum eamdem fidem consequi Spiritum sanctum potuit: et non est necesse venienti manum imponi, ut Spiritum sanctum consequatur et signetur. Aut utrumque enim fides foris potuit, aut neutrum eorum qui foris fuerat accepit;» et pag. 136: «Baptizari eos oportet qui de haeresi ad Ecclesiam veniunt, ut qui legitimo et unico sanctae Ecclesiae Baptismo ad regnum Dei regeneratione divina praeparantur, sacramento utroque nascantur, quia scriptum est: Nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu, non potest introire in regnum Dei;» et. in Epist. ad Stephanum, pag. 128: «Tunc enim demum plene sanctificari et esse filii Dei possunt, si sacramento utroque nascantur, cum scriptum sit: Nisi quis renatus, etc.» In eamdem sententiam loquitur Nemesianus a Tubulis in concilio Carthaginensi: «Male ergo sibi quidam interpretantur, inquit, ut dicant quod per manus impositionem Spiritum sanctum accipiant et sic recipiantur, cum manifestum sit utroque sacramento debere eos renasci in Ecclesia catholica.»

Sed haec testimonia videntur explicari posse, nec mihi persuadent Cyprianum in re ante oculos posita oscitantem errasse, ac res natura et usu Ecclesiae adeo distinctas opinione confudisse. Illius autem sententiam certissimis vestigiis indagare licet in Epist. ad Quintum (p. 127) , ubi sic loquitur: «Et dicunt se in hoc veterem consuetudinem sequi, quando apud veteres haereseos prima adhuc fuerint initia, ut hi illic essent qui de Ecclesia recedebant et hic baptizati prius fuerant; quos tamen ad Ecclesiam revertentes et poenitentiam agentes necesse non erat baptizare. Quod nos quoque hodie observamus, ut quos constet hic baptizatos esse, et a nobis ad haereticos transisse, si postmodum, peccato suo cognito et errore digesto, ad veritatem et matricem redeant, satis sit in poenitentiam manum imponere; ut, quia ovis fuerat, hanc ovem abalienatam et errabundam in ovile suum pastor recipiat.» Non id agitur quam recte Cyprianus adversariis respondeat, sed quid respondeat. Cum isti contenderent traditum ab Apostolis, ac semper in Ecclesia observatum fuisse, ut acceptum in haeresi Baptisma non iteretur, sed redeuntibus cum hoc Baptismate haereticis manus tantum in poenitentiam imponatur; respondet Cyprianus non immerito olim haereticos sine Baptismo susceptos fuisse, quia prius baptizati in Ecclesia fuerant; seque idem facere profitetur, ut, si quos ex haereticis in Ecclesia baptizatis suscipiat, manum tantum in poenitentiam imponat. Uno verbo, concedit adversariis hanc haereticorum recipiendorum consuetudinem, quam tanto studio defendebant, et olim usurpatam fuisse, et a seipso, ubi quid simile inciderit, usurpari. At nemo dixerit Cyprianum confirmationem aut in Ecclesiae primordiis iteratam credidisse, aut iterare voluisse, quoties haereticis in Ecclesia ante haeresim baptizatis manus in poenitentiam esset imponenda. Immerito ergo manuum in haereticos redeuntes impositionem cum sacramento Confirmationis confudisse accusatur. Sententiam Cypriani Confirmat in concilio Carthaginensi Crescens a Cirtha, qui baptizandos censet omnes ab haeresi et schismate redeuntes, «exceptis his sane qui in Ecclesia catholica fuerint ante baptizati, ita tamen ut per manus impositionem in poenitentiam Ecclesiae reconcilientur.»

Sed cur Cyprianus postulat ut qui in haeresi baptizati sunt, redeuntes ad Ecclesiam, «utroque sacramento nascantur?» Quid aliud esse potest utrumque illud sacramentum, nisi Baptismus et Confirmatio? Haec difficultas solvi potest: neque enim repugnat ut Cyprianus, ansa ab adversariis accepta, sacramentum Confirmationis iterandum esse concluderet, quamvis illud ab adversariis iterari minime suspicaretur. Sanctus Stephanus et qui ab illo stabant, etsi baptisma haereticorum ratum habebant, fatebantur tamen Spiritum sanctum in ejusmodi 0041 baptismo non conferri; ac proinde redeuntibus ab haeresi necessarium esse aliud sacramentum, ut Spiritum sanctum acciperent, quem in haeresi consequi non potuerant. Hoc autem sacramentum erat manus impositio in poenitentiam, sive sacramentum Poenitentiae, quod, teste Cypriano, Spiritum sanctum poenitentibus confert. Nam inter alias causas quibus adductus Cyprianus pacem poenitentibus concesserat, hanc recenset; quod necesse esse duxerit poenitentes ad persecutionem sustinendam praeparare, et Spiritus sancti donis instruere. «Quando autem (Dominus) dicat, inquit, in traditis atque in confessione nominis constitutis spiritum Patris loqui, quomodo potest ad confessionem paratus aut idoneus inveniri qui non prius, pace accepta, receperit Spiritum Patris, qui, corroborans servos suos, ipse loquitur et confitetur in nobis (Ep. LIV) .» Quamobrem Cyprianus, cum videret adversarios negare opus esse Baptismo haereticis redeuntibus, sed tantum manus impositione, ut acciperent Spiritum sanctum, inde ansam arripiebat ut duplex sacramenti genus haereticis redeuntibus opus esse statueret, alterum ad peccatorum remissionem, alterum ad accipiendum Spiritum sanctum. In quo quidem generatim Cyprianum inter et adversarios conveniebat necessarium esse haereticis redeuntibus aliquod sacramentum, ut acciperent Spiritum sanctum; sed necesse non erat hoc sacramentum nominatim designare. Non absimili modo Vincentius a Thiburi, in concilio Carthaginensi, assentitur adversariis necessariam esse manuum impositionem; sed eam aliter ac illi interpretatur: «Haereticos scimus inquit, pejores esse quam ethnicos . . . Ergo primo per manus impositionem in exorcismo, secundo per Baptismi regenerationem tunc possunt ad Christi pollicitationem venire.» Assentitur adversariis Vincentius de manus impositione; sed illi manus impositionem in poenitentiam intelligebant, iste in exorcismo. Minime ergo mirum si Cypriano cum adversariis convenit de sacramento ad Spiritum sanctum conferendum necessario, quamvis utrique illud sacramentum aliter interpretentur.

Ex his autem perspicitur Confirmationem semper in Ecclesia distinctum a Baptismo sacramentum fuisse. Utrumque vocatur sacramentum et diversos sortitur effectus: etsi enim in Baptismo accipitur Spiritus sanctus, ut tot locis Cyprianus observat, tamen praecipue Confirmationi attribuitur, quae novis praesidiis et Spiritu sancti donis corroborat eos qui jam in Baptismo Christum induerunt. Hinc idem Cyprianus, cum ei objiceretur «eis qui in Samaria baptizati fuerant, advenientibus Apostolis Petro et Joanne, tantum manum impositam esse, ut aciperent Spiritum sanctum;» sic respondet in Epistola ad Jubaianum: «Et idcirco, inquit (pag. 132) , quia legitimum et ecclesiasticum Baptismum consecuti fuerant, baptizari eos ultra non oportebat, sed tantummodo quod deerat id a Petro et Joanne factum est, ut oratione pro eis habita et manu imposita invocaretur et infunderetur super eos Spiritus sanctus. Quod nunc quoque in Ecclesia geritur, ut qui in Ecclesia baptizantur, praepositis Ecclesiae offerantur et per nostram orationem ac manus impositionem Spiritum sanctum consequantur, et signaculo Dominico consummentur.» Quis ex his non perspiciat Confirmationem non esse appendiculam quamdam Baptismi, sed verum et distinctum a Baptismo sacramentum, quod a diaconis omnino administrari non possit, quodque non ad exteriora tantum dona pertineat, sed maxime ad augendam et intentius roborandam Baptismi gratiam, ita ut utroque sacramento renasci dicamur. Atque id quidem mirifice confirmant Cyprianus et alii Africae episcopi in epistola ad Numidas: «Ungi quoque necesse est, inquiunt, eum qui baptizatus sit, ut, accepto chrismate, id est unctione, esse unctus Dei et habere in se gratiam Christi possit.» Quae sequuntur obiter explicare conabor. «Porro autem Eucharistia est,» inquiunt iidem episcopi, «unde baptizati unguntur oleo in altari sanctificato. Sanctificare autem non potuit olei creaturam qui nec altare habuit nec ecclesiam. Unde nec unctio spiritalis apud haereticos potest esse, quando constet oleum sanctificari et Eucharistiam fieri apud illos omnino non posse.» Optime hunc locum emendavit Baluzius, pro eo quod legebatur in antiquis editionibus, «oleum in altari sanctificatum;» vel apud Erasmum et Pamelium liberiori conjectura, «Eucharistia et unde baptizati unguntur oleum in altari sanctificatur.» Porro non id dicit Cyprianus quod ab eo per metaphoram dictum existimant Rigaltius et Fellus, Eucharistiam esse oleum quo ungimur, sed potius Eucharistiam esse id unde oleum quo baptizati unguntur sanctificationem deducit; quia videlicet oleum in altari sanctificabatur inter ipsas sacrificii preces.