Argumentum.

Tres complectitur partes tractatus S. Cypriani de Oratione Dominica, in quo librum Tertulliani de Oratione imitatur. In priore ostendit 0519C Orationem Dominicam esse omnium excellentissimam, summe spiritualem et ad impetrandum efficacissimam. In altera vero parte Dominicae Orationis complectitur explicationem, septemque ejus partes praecipuas, Tertulliani vestigiis inhaerens, decurrit. Demum in tertia parte Orationis conditiones expendit, docetque Orationem esse debere, 1 º perseverantem et assiduam, exemplo Christi Domini; 2º vigilantem ac toto corde effusam, exemplo sacerdotis qui «ante orationem praefatione praemissa parat fratrum mentes dicendo: Sursum corda, et respondet plebs: Habemus ad Dominum;» 3º bonis operibus et eleemosynis consociatam, Tobiae instar et Cornelii; 4º omnibus diei horis ac praesertim tribus ab Ecclesia Orationi destinatis, tertia nimirum, sexta et nona, mane nec non 0519D et vespere esse orandum. Edd.

I. Evangelica praecepta, fratres dilectissimi, nihil 0520B aliud sunt quam magisteria divina, fundamenta aedificandae spei , firmamenta corroborandae fidei, nutrimenta fovendi cordis, gubernacula dirigendi itineris, 0520C praesidia obtinendae salutis; quae, dum dociles credentium mentes in terris instruunt, ad coelestia regna perducunt. Multa et per Prophetas servos suos dici Deus voluit et audiri; sed quanto majora quae Filius loquitur, quae Dei sermo qui in Prophetis fuit propria voce testatur, non jam mandans ut paretur venienti via, sed ipse veniens, et viam nobis aperiens et ostendens; ut qui, in tenebris mortis errantes, improvidi et caeci prius fuimus, luce gratiae luminati, iter vitae duce et rectore Domino teneremus.

II. Qui inter caetera salutaria sua monita et praecepta divina quibus populo suo consulit ad salutem, etiam orandi ipse formam dedit, ipse quid precaremur monuit et instruxit. Qui fecit vivere, docuit et orare, benignitate ea scilicet qua et caetera dare et 0520D conferre dignatus est; ut, dum prece et oratione quam Filius docuit apud Patrem loquimur, facilius audiamur. 0521A Jam praedixerat horam venire quando veri adoratores adorarent Patrem in spiritu et veritate (Joan. IV, 23) , et implevit quod ante promisit; ut qui spiritum et veritatem de ejus sanctificatione percepimus, de traditione quoque ejus vere et spiritaliter adoremus. Quae enim potest esse magis spiritalis oratio quam quae a Christo nobis data est, a quo nobis et Spiritus sanctus missus est? Quae vera magis apud Patrem precatio quam quae a Filio, qui est Veritas, de ejus ore prolata est? ut aliter orare quam docuit non ignorantia sola sit, sed et culpa, quando ipse posuerit et dixerit: Rejicitis mandatum Dei, ut traditionem vestram statuatis (Marc. VII, 8) .

III. Oremus itaque, fratres dilectissimi, sicut magister Deus docuit. Amica et familiaris oratio est 0521B Deum de suo rogare, ad aures ejus ascendere Christi oratione. Agnoscat Pater Filii sui verba cum precem facimus. Qui habitat intus in pectore, ipse sit et in voce. Et cum ipsum habeamus apud Patrem advocatum pro peccatis nostris (I Joan. II, 1) , quando peccatores pro delictis nostris petimus, advocati nostri verba promamus. Nam, cum dicat quia quodcumque petierimus a Patre in nomine ejus dabit nobis, (Joan. XVI, 23) , quanto efficacius impetramus quod petimus in Christi nomine, si petamus ipsius oratione?

IV. Sit autem orantibus sermo et precatio cum disciplina, quietem continens et pudorem. Cogitemus nos sub conspectu Dei stare. Placendum est divinis oculis et habitu corporis et modo vocis. Nam, ut impudentis est clamoribus strepere, ita contra congruit 0521C verecundo modestis precibus orare. Denique magisterio suo Dominus secreto orare nos praecepit, in abditis et semotis locis, in cubiculis ipsis, quod magis convenit fidei; ut sciamus Deum ubique esse praesentem, audire omnes et videre, et majestatis suae plenitudine in ²⁰⁵ abdita quoque et occulta penetrare, sicut scriptum est: Ego Deus approximans, 0522A et non Deus de longinquo. Si absconditus fuerit homo in absconditis, ego ergo non videbo eum? Nonne coelum et terram ego impleo (Hierem. XXIII, 23, 24) ? Et iterum: In omni loco oculi Dei speculantur bonos et malos (Prov. XV, 3) . Et quando in unum cum fratribus convenimus, et sacrificia divina cum Dei sacerdote celebramus, verecundiae et disciplinae memores esse debemus, non passim ventilare preces nostras inconditis vocibus, nec petitionem commendandam modeste Deo tumultuosa loquacitate jactare, quia Deus non vocis sed cordis auditor est. Nec admonendus est clamoribus qui cogitationes hominum videt, probante Domino et dicente: Quid cogitatis nequam in cordibus vestris (Luc. V, 22) ? Et alio loco: Et scient omnes ecclesiae quia ego sum scrutator renis 0522B et cordis (Apoc. II, 23) .

V. Quod Anna, in primo Regnorum libro, Ecclesiae typum portans, custodit et servat; quae Dominum non clamosa petitione , sed tacite et modeste intra ipsas pectoris latebras precabatur. Loquebatur prece occulta, sed manifesta fide; loquebatur, non voce, sed corde, quia sic Deum sciebat audire: et impetravit efficaciter quod petiit, quia fideliter postulavit. Declarat Scriptura divina quae dicit: Loquebatur in corde suo, et labia ejus movebantur, et vox ejus non audiebatur; et exaudivit eam Deus (I Reg. I, 13) . Item legimus in Psalmis: Dicite in cordibus et in stratis vestris, et transpungimini (Psal. IV, 5) . Per Hieremiam quoque haec eadem Spiritus sanctus suggerit et docet dicens: In sensu autem tibi debet adorari Deus (Baruch, 0522C VI, 5) .

VI. Adorans autem, fratres dilectissimi, nec illud ignoret quemadmodum in templo cum Pharisaeo Publicanus oraverit, non allevatis in coelum impudenter oculis, nec manibus insolenter erectis, sed pectus suum pulsans, et peccata intus inclusa contestans, divinae misericordiae implorabat auxilium. Et cum 0523A sibi Pharisaeus placeret, sanctificari hic magis meruit qui sic rogavit, qui spem salutis non in fiducia innocentiae suae posuit, cum innocens nemo sit, sed peccata confessus humiliter oravit, et exaudivit orantem qui humilibus ignoscit. Quae Dominus in Evangelio suo ponit et dicit: Homines duo ascenderunt in templum orare , unus pharisaeus et unus publicanus. Pharisaeus cum stetisset, talia apud se precabatur : Deus, gratias tibi ago quia non sum sicut caeteri homines, injusti, raptores, adulteri, quomodo et publicanus iste. Jejuno bis in sabbato, decimas do omnium quaecumque possideo. Publicanus autem de longinquo stabat, et neque oculos volebat ad coelum levare, sed percutiebat pectus suum dicens: Deus, propitius esto mihi peccatori. Dico vobis, descendit hic justificatus in domum suam magis quam 0523B ille pharisaeus. Quia omnis qui se extollit humiliabitur, et qui se humiliat exaltabitur (Luc. XVIII, 10-14) .

VII. Quae nos, fratres dilectissimi, de divina lectione discentes, postquam cognovimus qualiter ad orationem accedere debeamus, cognoscamus, docente Domino, et quid oremus. Sic, inquit, orate: Pater Noster Qui Es In Coelis, Sanctificetur Nomen Tuum, Adveniat Regnum Tuum, Fiat Voluntas Tua Sicut In Coelo Et In Terra: Panem Nostrum Quotidianum Da Nobis Hodie, Et Remitte Nobis Debita Nostra Sicut Et Nos Remittimus Debitoribus Nostris; Et Ne Nos Patiaris Induci In Tentationem, Sed Libera Nos A Malo. Amen (Matth. VI, 9-13) .

VIII. Ante omnia, pacis doctor atque unitatis magister singillatim noluit et privatim precem fieri, ut 0524A quis cum precatur, non pro se tantum precetur. Non enim dicimus, Pater meus qui es in coelis, nec Panem meum da mihi hodie; nec dimitti sibi tantum unusquisque debitum postulat, aut ut in tentationem non inducatur, atque a malo liberetur, pro se ²⁰⁶ solo rogat. Publica est nobis et communis oratio; et quando oramus, non pro uno sed pro toto populo oramus, quia totus populus unum sumus. Deus pacis et concordiae magister, qui docuit unitatem, sic orare unum pro omnibus voluit quomodo in uno omnes ipse portavit. Hanc orationis legem servaverunt tres pueri in camino ignis inclusi, consonantes in prece, et spiritus consensione concordes. Quod declarat Scripturae divinae fides: et dum docet quomodo oraverint tales , dat exemplum quod imitari in precibus debeamus, ut 0524B tales esse possimus: Tunc ille tres, inquit, quasi ex uno ore hymnum canebant et benedicebant Dominum (Dan. III, 51) . Loquebantur quasi ex uno ore, et nondum illos Christus docuerat orare. Et idcirco orantibus fuit impetrabilis et efficax sermo, quia promerebatur Dominum pacifica et simplex et spiritalis oratio. Sic et Apostolos cum discipulis post ascensum Domini invenimus orasse: Erant, inquit, perseverantes omnes unanimes in oratione cum mulieribus et Maria quae fuerat mater Jesu, et fratribus ejus (Act. I, 14) . Perseverabant in oratione unanimes, orationis suae et instantiam simul et concordiam declarantes : quia Deus, qui inhabitare facit unanimes in domo (Psal. LXVII, 7) , non admittit in divinam et aeternam domum nisi eos apud quos est unanimis oratio.

0525A IX. Qualia autem sunt, fratres dilectissimi, orationis Dominicae sacramenta, quam multa, quam magna , breviter in sermone collecta, sed in virtute spiritaliter copiosa, ut nihil omnino praetermissum sit quod non in precibus atque orationibus nostris coelestis doctrinae compendio comprehendatur. Sic, ait, crate: Pater Noster Qui Es In Coelis. Homo, novus, renatus, et Deo suo per gratiam ejus restitutus, Pater primo in loco dicit, quia filius esse jam coepit. In sua, inquit, propria venit, et sui eum non receperunt. Quotquot autem eum receperunt, dedit illis potestatem ut filii Dei fierent, his qui credunt in nomine ejus (Joan. I, 11, 12) . Qui ergo credidit in nomine ejus, et factus est Dei filius, hinc debet incipere ut et gratias agat et profiteatur se Dei filium, dum nominat patrem sibi esse in 0525B coelis Deum; contestetur quoque inter prima statim nativitatis suae verba renuntiasse se terreno et carnali patri, et patrem solum nosse se et habere coepisse qui sit in coelis, sicut scriptum est: Qui dicunt patri et matri: Non novi te, et filios suos non agnoverunt, hi custodierunt praecepta tua et testamentum tuum servaverunt (Deut. XXXIII, 9) . Item Dominus in Evangelio suo praecepit ne vocemus nobis patrem in terra, quod sit scilicet nobis unus pater qui est in coelis (Matth. XXIII, 9) . Et discipulo qui mentionem defuncti patris fecerat respondit: Sine mortui mortuos suos sepeliant (Matth. VIII, 22) . Dixerat enim patrem suum mortuum, cum sit credentium Pater vivus.

X. Nec hoc solum, fratres dilectissimi, animadvertere et intelligere debemus, quod appellemus Patrem 0525C qui sit in coelis, sed conjungimus et dicimus, Pater Noster, id est eorum qui credunt, eorum qui, per eum sanctificati et gratiae spiritalis nativitate reparati, filii Dei esse coeperunt. Quae vox etiam Judaeos perstringit et percutit, qui Christum, sibi per Prophetas annuntiatum et ad se prius missum, non tantum infideliter spreverunt, sed et crudeliter necaverunt: qui jam non possunt patrem Deum vocare, cum Dominus eos confundat et redarguat dicens: Vos de diabolo patre nati estis, et concupiscentias patris vestri facere 0526A vultis. Ille enim homicida fuit ab initio, et in veritate non stetit, quia veritas non est in illo (Joan. VIII, 44) . Et per Esaiam prophetam Deus clamat indignans: Filios generavi et exaltavi, ipsi autem me spreverunt. Agnovit bos possessorem suum, et asinus praesepe domini sui; Israel autem ²⁰⁷ me non cognovit, et populus meus me non intellexit. Vae! gens peccatrix, populus plenus peccatis, semen nequam, filii scelesti. Dereliquistis Dominum, et in indignationem misistis illum Sanctum Israel (Isa. I, 2-4) . In quorum exprobrationem Christiani quando oramus, Pater Noster dicimus, quia noster esse coepit et Judaeorum, qui eum relinquerunt, esse desiit. Nec peccator populus potest esse filius, sed quibus remissa peccatorum datur , eis filiorum nomen adscribitur, et eis aeternitas repromittur, Domino ipso 0526B dicente: Omnis qui facit peccatum servus est peccati. Servus autem non manet in domo in aeternum, filius autem manet in aeternum (Joan. VIII, 34, 35) .

XI. Quanta autem Domini indulgentia, quanta circa nos dignationis ejus et bonitatis ubertas, qui sic nos voluerit orationem celebrare in conspectu Dei ut Deum patrem vocemus, et, ut est Christus Dei filius, sic et nos Dei filios nuncupemus ! Quod nomen nemo nostrum in oratione auderet attingere, nisi ipse nobis sic permisisset orare. Meminisse itaque, fratres dilectissimi, et scire debemus quia, quando patrem Deum dicimus, quasi filii Dei agere debemus, ut, quomodo nos nobis placemus de Deo patre, sit sibi placeat et ille de nobis. Conversemur quasi Dei templa, ut Deum in nobis constet habitare: nec sit 0526C degener actus noster a spiritu, ut qui coelestes et spiritales esse coepimus, non nisi spiritalia et coelestia cogitemus et agamus, quia et ipse Dominus Deus dixit: Eos qui clarificant me clarificabo, et qui me spernit spernetur (I Reg. II, 30) . Beatus quoque Apostolus in Epistola sua posuit: Non estis vestri. Empti enim estis pretio magno . Clarificate et portate Deum in corpore vestro (I Cor. VI, 19, 20) .

XII. Post hoc dicimus: Sancticetur Nomen Tuum. Non quod optemus Deo ut sanctificetur orationibus 0527A nostris, sed quod petamus ab eo ut nomen ejus sanctificetur in nobis. Caeterum a quo Deus sanctificatur, qui ipse sanctificat? Sed quia ipse dixit: Sancti estote, quoniam et ego sanctus sum (Lev. II, 44) , id petimus et rogamus, ut, qui in Baptismo sanctificati sumus, in eo quod esse coepimus perseveremus. Et hoc quotidie deprecamur. Opus est enim nobis quotidiana sanctificatione, ut, qui quotidie delinquimus, delicta nostra sanctificatione assidua repurgemus. Quae autem sit sanctificatio quae nobis de Dei dignatione confertur Apostolus praedicat dicens: Neque fornicarii, neque idolis servientes, neque adulteri, neque molles, neque masculorum appetitores, neque fures, neque fraudulenti, neque ebriosi, neque maledici, neque raptores regnum Dei consequentur . Et haec 0527B quidem fuistis; sed abluti estis, sed justificati estis, sed sanctificati estis in nomine Domini nostri Jesu Christi et in Spiritu Dei nostri (I Cor. VI, 9-11) . Sanctificatos nos dicit in nomine Domini Jesu Christi et in Spiritu Dei nostri. Haec sanctificatio ut in nobis permaneat oramus. Et quia Dominus et judex noster sanato a se et vivificato comminatur jam non delinquere, ne quid ei deterius fiat, hanc continuis orationibus precem facimus, hoc diebus ac noctibus postulamus, ut sanctificatio et vivificatio quae de Dei gratia sumitur ipsius protectione servetur.

XIII. Sequitur in oratione: Adveniat Regnum Tuum. Regnum etiam Dei repraesentari nobis petimus, sicuti et nomen ejus, ut in nobis sanctificetur postulamus. Nam Deus quando non regnat? aut apud eum 0527C quando incipit quod et semper fuit et esse non desinit? Nostrum regnum petimus advenire a Deo nobis repromissum, Christi sanguine et passione quaesitum; ut, qui in saeculo ante servivimus, postmodum Christo dominante regnemus, sicut ipse pollicetur et dicit: Venite, benedicti Patris mei, percipite regnum quod vobis paratum est ab ²⁰⁸ origine mundi (Matth. XXV, 34) . Potest vero, fratres dilectissimi, 0528A et ipse Christus esse regnum Dei, quem venire quotidie cupimus, cujus adventus ut cito nobis repraesentetur optamus. Nam, cum resurrectio ipse nostra sit, quia in ipso resurgimus, sic et regnum Dei potest ipse intelligi, quia in illo regnaturi sumus. Bene autem regnum Dei petimus, id est regnum coeleste, quia est et terrestre regnum. Sed qui renuntiavit jam saeculo, major est et honoribus ejus et regno. Et ideo, qui se Deo et Christo dedicat , non terrena sed coelestia regna desiderat. Continua autem oratione et prece opus est ne excidamus a regno coelesti, sicut Judaei, quibus hoc prius promissum fuerat, exciderunt, Domino manifestante et probante: Multi, inquit, venient ab Oriente et Occidente, et recumbent cum Abraham et Isaac et Jacob in regno 0528B coelorum; filii autem regni expellentur in tenebras exteriores. Illic erit ploratio et stridor dentium (Matth. VIII, 11, 12) . Ostendit quia ante filii regni Judaei erant, quando et filii Dei esse perseverabant. Postquam cessavit circa illos nomen paternum, cessavit et regnum. Et ideo Christiani, qui in oratione appellare patrem Deum coepimus, nos et ut regnum Dei nobis veniat oramus.

XIV. Addimus quoque et dicimus: Fiat Voluntas Tua Sicut In Coelo Et In Terra; non ut Deus faciat quod vult, sed ut nos facere possimus quod Deus vult. Nam Deo quis obsistit quominus quod velit faciat? Sed quia nobis a diabolo obsistitur quominus per omnia noster animus atque actus Deo obsequatur, oramus et petimus ut fiat in nobis voluntas Dei, quae 0528C ut fiat, in nobis opus est Dei voluntate, id est ope ejus et protectione; quia nemo suis viribus fortis est, sed Dei indulgentia et misericordia tutus est. Denique et Dominus, infirmitatem hominis quem portabat ostendens, ait: Pater, si fieri potest, transeat a me calix iste (Matth. XXVI, 39) . Et exemplum discipulis suis tribuens ut non voluntatem suam sed Dei faciant, addidit dicens: Verumtamen non quod ego volo, 0529A sed quod tu (Matth. XXVI, 39) . Et alio loco dicit: Non descendi de coelo ut faciam voluntatem meam, sed voluntatem ejus qui misit me (Joan. VI, 32) . Quod si filius obaudivit ut faceret patris voluntatem, quanto magis servus obaudire debet ut faciat domini voluntatem? sicut in Epistola sua Joannes quoque ad faciendam Dei voluntatem hortatur et instruit dicens: Nolite diligere mundum neque ea quae in mundo sunt. Si quis dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo, quia omne quod in mundo est, concupiscentia carnis est, et concupiscentia oculorum, et ambitio saeculi, quae non est a Patre, sed ex concupiscentia mundi : et mundus transibit et concupiscentia ejus; qui autem fecerit voluntatem Dei manet in aeternum, quomodo et Deus manet in aeternum (I Joan. II, 15-17) . 0529B Qui in aeternum manere volumus, Dei, qui aeternus est, voluntatem facere debemus.

XV. Voluntas autem Dei est quam Christus et fecit et docuit. Humilitas in conversatione, stabilita sin fide, verecundia in verbis, in factis justitia, in operibus misericordia, in moribus disciplina, injuriam facere non nosse, et factam posse tolerare, cum fratribus pacem tenere; Deum toto corde diligere, amare in illo quod pater est, timere quod Deus est; Christo nihil omnino praeponere, quia nec nobis quicquam ille praeposuit; charitati ejus inseparabiliter adhaerere, cruci ejus fortiter ac fidenter assistere ; quando de ejus nomine et honore certamen est, exhibere in sermone constantiam, qua confitemur, in quaestione fiduciam, qua congredimur, in morte patientiam, 0529C qua coronamur. Hoc est cohaeredem Christi esse velle, hoc est praeceptum Dei facere, hoc est voluntatem ²⁰⁹ Patris adimplere.

XVI. Fieri autem petimus voluntatem Dei in coelo et in terra; quod utrumque ad consummationem nostrae incolumitatis pertinet et salutis. Nam, cum corpus e terra et spiritum possideamus e coelo, ipsi terra et coelum sumus; et in utroque, id est et corpore et spiritu, ut Dei voluntas fiat oramus. Est enim inter carnem et spiritum colluctatio, et discordantibus advers us se invicem quotidiana congressio, ut non quae 0530A volumus ipsa faciamus, dum spiritus coelestia et divina quaerit, caro terrena et saecularia concupiscit. Et ideo petimus impense inter duo ista ope et auxilio Dei concordiam fieri, ut dum et in spiritu et in carne voluntas Dei geritur, quae per eum renata est anima servetur. Quod aperte atque manifeste apostolus Paulus sua voce declarat: Caro, inquit, concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem. Haec enim invicem adversantur sibi, ut non quae vultis ipsa faciatis. Manifesta autem sunt opera carnis, quae sunt adulteria, fornicationes, immunditiae, spurcitiae, idololatria, veneficia, homicidia, inimicitiae, contentiones, aemulationes, animositates, provocationes, simultates, dissensiones, haereses, invidiae, ebrietates, comessationes, et his similia, quae praedico vobis sicut praedixi, quoniam 0530B qui talia agunt regnum Dei non possidebunt. Fructus autem spiritus est charitas , gaudium, pax, magnanimitas, bonitas, fides, mansuetudo, continentia, castitas (Gal. V, 17-22) . Et idcirco quotidianis, immo continuis orationibus hoc precamur, et in coelo et in terra voluntatem circa nos Dei fieri, quia haec est voluntas Dei, ut terrena coelestibus cedant, spiritalia et divina praevaleant.

XVII. Potest et sic intelligi, fratres dilectissimi, ut, quoniam mandat et monet Dominus etiam inimicos diligere et pro iis quoque qui nos persequuntur orare, petamus et pro illis qui adhuc terra sunt et necdum coelestes esse coeperunt, ut et circa illos voluntas Dei fiat, quam Christus hominem conservando et redintegrando perfecit. Nam, cum discipuli ab eo non jam 0530C terra appellentur, sed sal terrae (Matth. V, 13) , et Apostolus primum hominem vocet de terrae limo, secundum vero de coelo, merito et nos, qui esse debemus patri Deo similes, qui solem suum oriri facit super bonos et malos et pluit super justos et injustos. (Matth. V, 45) , sic, Christo monente, oramus et petimus ut precem pro omnium salute faciamus; ut, quomodo in coelo id est, in nobis, per fidem nostram voluntas Dei facta est ut essemus e caelo, ita et in terra, hoc est in illis non credentibus , fiat voluntas Dei, ut qui adhuc sunt prima nativitate terreni, 0531A incipiant esse coelestes ex aqua et spiritu nati.

XVIII. Procedente oratione postulamus et dicimus: Panem Nostrum Quotidianum Da Nobis Hodie. Quod potest et spiraliter et simpliciter intelligi, quia et uterque intellectus utilitate divina proficit ad salutem. Nam panis vitae Christus est; et panis hic omnium non est, sed noster est. Et quomodo dicimus Pater noster, quia intelligentium et credentium pater est, sic et panem nostrum vocamus, quia Christus eorum qui corpus ejus contingunt panis est. Hunc autem panem dari nobis quotidie postulamus, ne qui in Christo sumus et Eucharistiam quotidie ad cibum salutis accipimus, intercedente aliquo graviore delicto, dum abstenti et non communicantes a coelesti pane prohibemur, a Christi corpore separemur, ipso 0531B praedicante et monente : Ego sum panis vitae qui de coelo descendi. Si quis ederit de meo pane, vivet in aeternum. Panis autem quem ergo dedero caro mea est pro saeculi vita (Joan. VI, 51) . Quando ergo dicit in 0532A aeternum vivere si quis ederit de ejus pane, ut manifestum est eos vivere qui corpus ²¹⁰ ejus attingunt et Eucharistiam jure communicationis accipiunt, ita contra timendum est et orandum ne, dum quis abstentus separatur a Christi corpore, procul remaneat a salute, comminante ipso et dicente: Nisi ederitis carnem Filii hominis et biberitis sanguinem ejus, non habebitis vitam in vobis (Joan. VI, 53) . Et ideo panem nostrum, id est Christum, dari nobis quotidie petimus, ut, qui in Christo manemus et vivimus, a sanctificatione ejus et corpore non recedamus.

XIX. Potest vero et sic intelligi, ut qui saeculo renuntiavimus, et divitias ejus et pompas fide gratiae spiritalis abjecimus, cibum nobis tantum petamus et victum, quando instruat Dominus et dicat: Qui non 0532B renuntiat omnibus quae sunt ejus, non potest meus discipulus esse (Luc. XIV, 33) . Qui autem Christi coepit esse discipulus, secundum magistri sui vocem renuntians omnibus, diurnum debet cibum petere nec in 0533A longum desideria petitionis extendere, ipso iterum Domino praescribente et dicente: Nolite in crastinum cogitare; crastinus enim ipse cogitabit sibi: sufficit diei malitia sua (Matth. VI, 54) . Merito ergo Christi discipulus victum sibi in diem postulat, qui de crastino cogitare prohibetur; quia et contrarium sibi fit et repugnans ut quaeramus in saeculo diu vivere, qui petimus regnum Dei velociter advenire. Sic et beatus Apostolus monet, formans et corroborans spei nostrae ac fidei firmitatem: Nihil, inquit, intulimus in hunc mundum, verum nec auferre possumus. Habentes itaque exhibitionem et tegumentum, his contenti simus. Qui autem volunt divites fieri, incidunt in tentationem et muscipulam et desideria multa et nocentia, quae mergunt hominem in perditionem et in interitum. Radix enim 0533B omnium malorum est cupiditas; quam quidam appetentes, naufragaverunt a fide et inseruerunt se doloribus multis. (I Tim. VI, 7-10) .

XX. Docet non tantum contemnendas, sed et periculosas esse divitias, illic esse radicem malorum blandientium , caecitatem mentis humanae occulta deceptione fallentium. Unde et divitem stultum saeculares copias cogitantem et se exuberantium fructuum largitate jactantem redarguit Deus dicens: Stulte, hac nocte expostulatur anima tua. Quae ergo parasti cujus erunt (Luc. XII, 20) ? Laetabatur stultus in fructibus ipsa nocte moriturus; et cui vita jam deerat, victus abundantiam cogitabat. Contra autem Dominus perfectum et consummatum docet fieri qui, omnibus suis venditis atque in usum pauperum distributis, 0533C thesaurum sibi condat in coelo. Eum dicit posse se sequi et gloriam Dominicae passionis imitari qui, expeditus et succinctus, nullis laqueis rei familiaris involvitur, sed solutus ac liber facultates suas ad Deum ante praemissas ipse quoque comitatur (Matth. XIX, 21) . Ad quod ut possit unusquisque nostrum parare se, sic discat orare et de orationis lege qualis esse debeat noscere.

XXI. Neque enim deesse quotidianus cibus potest 0534A justo, cum scriptum sit: Non occidet Dominus fame animam justam (Prov. X, 93) . Et iterum: Junior fui, et senui; et non vidi justum derelictum, neque semen ejus quaerens panem (Psal. XXXVI, 25) . Item Dominus promittat et dicat: Nolite cogitare dicentes: Quid edemus, aut quid bibemus, aut quid vestiemur? Haec enim nationes quaerunt. Scit autem pater vester quia horum omnium indigetis. Quaerite primum regnum Dei et justitiam ejus, et haec omnia apponentur vobis (Matth. VI, 31) . Quaerentibus regnum et justitiam Dei omnia promittit apponi. Nam cum Dei sint omnia, habenti Deum nihil deerit, si Deo ipse non desit. Sic Danieli, in leonum lacu jussu regis incluso, prandium divinitus procuratur, et inter feras esurientes et parcentes homo Dei pascitur (Dan. XIV, 30) . Sic alitur Helias 0534B in fuga; et in solitudine corvis ministrantibus, et ²¹¹ volucribus cibum sibi apportantibus, in persecutione nutritur (III Reg. XVII, 6) . Atque, o humanae malitiae detestanda crudelitas! ferae parcunt, aves pascunt, et homines insidiantur et saeviunt.

XXII. Post haec, et pro peccatis nostris deprecamur dicentes: Et Remitte Nobis Debita Nostra Sicut Et Nos Remittimus Debitoribus Nostris. Post subsidium cibi petitur et venia delicti, ut qui a Deo pascitur in Deo vivat, nec tantum praesenti et temporali vitae sed et aeternae consulatur; ad quam veniri potest, si peccata donentur: quae debita Dominus appellat, sicut in Evangelio suo dicit: Dimisi tibi omne debitum, quia me rogasti (Matth. XVIII, 32) . Quam necessarie autem, quam providenter et salutariter admonemur 0534C quod peccatores sumus, qui pro peccatis rogare compellimur! ut, dum indulgentia de Deo petitur, conscientiae suae animus recordetur. Ne quis sibi quasi innocens placeat et se extollendo plus pereat, instruitur et docetur peccare se quotidie, dum quotidie pro peccatis jubetur orare. Sic denique et Joannes in Epistola sua monet dicens: Si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus , et veritas in nobis non est. Si autem confessi fuerimus peccata 0535A nostra, fidelis et justus est Dominus qui nobis peccata dimittat (I Joan. I, 8) . In Epistola sua utrumque complexus est, quod et rogare pro peccatis debeamus, et impetremus indulgentiam cum rogamus. Ideo et fidelem dixit Dominum ad dimittenda peccata, fidem pollicitationis suae reservantem; quia qui orare nos pro debitis et peccatis docuit, paternam misericordiam promisit et veniam secuturam.

XXIII. Adjunxit plane et addidit legem, certa nos conditione et sponsione constringens, ut sic nobis dimitti debita postulemus secundum quod et ipsi debitoribus nostris dimittimus, scientes impetrari non posse quod pro peccatis petimus, nisi et ipsi circa debitores nostros paria fecerimus. Idcirco et alio in loco dicit: In qua mensura mensi fueritis, in ea remetietur 0535B vobis (Matth. VII, 2) . Et qui servus post dimissum sibi a domino omne debitum conservo suo noluit ipse dimittere (Matth. XVIII, 34) , in carcerem religatur: quia indulgere conservo suo noluit, quod sibi a Domino indultum fuerat amisit. Quae adhuc fortius Christus in praeceptis suis majore censurae suae vigore proponit: Cum steteritis, inquit, ad orationem, remittite si quid habetis adversus aliquem, ut et Pater vester qui in coelis est remittat peccata vestra vobis. Si autem vos non remiseritis, neque Pater vester qui in coelis est remittet vobis peccata vestra (Marc. XI, 25) . Excusatio tibi nulla in die judicii superest, cum secundum tuam sententiam judiceris, et quod feceris hoc et ipse patiaris. Pacificos enim et concordes atque unanimes esse in domo sua Deus praecipit, et 0535C quales nos fecit secunda nativitate, tales vult renatos perseverare; ut qui filii Dei esse coepimus, in Dei pace maneamus, et quibus spiritus unus est, unus sit et animus et sensus. Sic nec sacrificium Deus recipit dissidentis, et ab altari revertentem prius 0536A fratri reconciliari jubet (Matth. V, 24) , ut pacificis precibus et Deus possit esse pacatus. Sacrificium Deo majus est pax nostra et fraterna concordia, et de unitate Patris et Filii et Spiritus sancti plebs adunata.

XXIV. Neque enim in sacrificiis quae Abel et Cain primi obtulerunt munera eorum Deus sed corda intuebatur, ut ille placeret in munere qui placebat in corde (Gen. IX, 5) . Abel pacificus et justus, dum Deo sacrificat innocenter, docuit et caeteros, quando ad altare munus offerunt, sic venire cum Dei timore, cum simplici corde, cum lege justitiae, cum concordiae pace. Merito ille dum in sacrificio Dei talis est, ipse postmodum sacrificium Deo factus est, ut martyrium primus ostendens initiaret ²¹² sanguinis sui gloria Dominicam passionem qui et justitiam Domini habuerat 0536B et pacem. Tales denique a Domino coronantur, tales in die judicii cum Domino judicabunt . Caeterum discordans et dissidens et pacem cum fratribus non habens, secundum quod beatus Apostolus et Scriptura sancta testatur, nec si pro nomine Christi occisus fuerit, crimen dissensionis fraternae poterit evadere, quia, sicut scriptum est, Qui fratrem suum odit, homicida est, nec ad regnum coelorum pervenit aut cum Deo vivit homicida (I Joan. III, 15) , non potest esse cum Christo qui imitator Judae maluit esse quam Christi. Quale delictum est quod nec Baptismo sanguinis potest ablui? quale crimen est quod martyrio non potest expiari?

XXV. Illud quoque necessarie admonet Dominus ut in oratione dicamus: Et Ne Nos Patiaris Induci In 0536C Tentationem. Qua in parte ostenditur nihil contra nos adversarium posse, nisi Deus ante permiserit; ut omnis timor noster, et devotio atque observatio ad Deum convertatur, quando in tentationibus nostris nihil malo liceat, nisi potestas inde tribuatur. Probat 0537A Scriptura divina quae dicit: Venit Nabuchodonosor rex Babyloniae in Hierusalem, et expugnabat eam, et dedit eam Dominus in manu ejus (IV Reg. XXIV) . Datur autem potestas adversus nos malo secundum nostra peccata, sicut scriptum est: Quis dedit in direptionem Jacob et Israel eis qui praedantur illum? nonne Deus cui peccaverunt? et nolebant in viis ejus ambulare neque audire legem ejus, et superduxit super eos iram animationis suae (Isa. XLII, 24) . Et iterum, Salomone peccante et a praeceptis atque a viis Domini recedente, positum est: Et excitavit Dominus Satanam ipsi Salomoni (III Reg. XII) .

XXVI. Potestas vero dupliciter adversus nos datur, vel ad poenam cum delinquimus, vel ad gloriam cum probamur; sicuti de Job factum videmus, manifestante Deo et dicente: Ecce omnia quaecumque 0537B habet in manus tuas do; sed ipsum cave ne tangas (Job, I, 12) ? Et Dominus in Evangelio suo loquitur tempore passionis: Nullam haberes adversum me potestatem, nisi datum esset tibi desuper (Joan. XIX, 11) . Quando autem rogamus ne in tentationem veniamus, admonemur infirmitatis et imbellicitatis nostrae dum sic rogamus, ne quis se insolenter extollat, ne quis sibi superbe atque arroganter aliquid assumat, ne quis sibi aut confessionis aut passionis gloriam suam ducat, cum Dominus ipse humilitatem docens dixerit: Vigilate et orate, ne veniatis in tentationem. Spiritus quidem promptus est, caro autem infirma (Marc. XIV, 38) ; ut, dum praecedit humilis et summissa confessio et datur totum Deo, quicquid suppliciter cum timore et honore Dei petitur ipsius pietate praestetur.

0537C XXVII. Post ista omnia in consummatione orationis venit clausula universas petitiones et preces nostras collecta brevitate concludens. In novissimo enim ponimus, Sed Libera Nos A Malo, comprehendentes adversa cuncta quae contra nos in hoc mundo molitur inimicus; a quibus potest esse fida et firma tutela, si nos Deus liberet, si deprecantibus atque implorantibus opem suam praestet . Quando autem dicimus, Libera Nos A Malo, nihil remanet quod ultra adhuc debeat postulari, quando semel protectionem Dei adversus malum petamus; qua impetrata, contra omnia quae diabolus et mundus operantur securi stamus et tuti. Quis enim ei de saeculo metus est cui in saeculo Deus tutor est?

0538A XXVIII. Quid mirum, fratres dilectissimi, si oratio talis est quam Deus docuit, qui magisterio suo omnem precem nostram salutari sermone breviavit? Hoc jam per Esaiam prophetam fuerat ante praedictum, cum, plenus Spiritu sancto de Dei majestate ac pietate, loqueretur ²¹³: Verbum consummana, inquit, et brevians in justitia, quoniam sermonem breviatum faciet Deus in toto orbe terrae (Isa. X, 22) . Nam, cum Dei Sermo, Dominus noster Jesus Christus, omnibus venerit, et, colligens doctos pariter et indoctos, omni sexui atque aetati praecepta salutis ediderit, praeceptorum suorum fecit grande compendium, ut in disciplina coelesti discentium memoria non laboraret, sed quod esset simplici fidei necessarium velociter disceret . Sic, cum doceret quid sit vita aeterna, sacramentum 0538B vitae magna et divina brevitate complexus est dicens: Haec est autem vita aeterna, ut cognoscant te solum et verum Deum, et quem misisti Jesum Christum (Joan. XVII, 8) . Item, cum de Lege et Prophetis praecepta prima et majora decerperet, Audi, inquit, Israel, Dominus Deus tuus Deus unus est. Et diliges Dominum Deum tuum de toto corde tuo, et de tota anima tua, et de tota virtute tua (Deut. VI, 4, 5) . Hoc est primum mandatum. Et secundum simile est huic: Diliges proximum tibi tamquam te ipsum (Marc. XII, 29-31) . In his duobus praeceptis tota Lex pendet et Prophetae (Matth. XXII, 40) . Et iterum: Quaecumque volueritis ut faciant vobis homines bona, ita et vos facite illis. Haec est enim Lex et Prophetae (Ibid. VII, 12) .

XXIX. Nec verbis tantum, sed et factis Dominus 0538C orare nos docuit, ipse orans frequenter et deprecans, et quid facere nos oporteret exempli sui contestatione demonstrans, sicut scriptum est: Ipse autem fuit secedens in solitudinem et adorans (Luc. V, 16) . Et iterum: Exivit in monte orare, et fuit pernoctans in oratione Dei (Luc. VI, 12) . Quod si ille orabat qui sine peccato erat, quanto magis peccatores oportet orare? Et si ille per totam noctem jugiter vigilans continuis precibus orabat, quanto nos magis in frequentanda oratione debemus nocte vigilare?

XXX. Orabat autem Dominus et rogabat, non pro se, quid enim pro se innocens precaretur? sed pro delictis nostris, sicut et ipse declarat, cum dicit ad Petrum: Ecce Satanas postulavit ut vos vexaret 0539A quomodo triticum. Ego autem rogavi pro te, ne deficiat fides tua (Luc. XXII, 31, 32) . Et postmodum pro omnibus Patrem deprecatur dicens: Non pro his autem rogo solis, sed et pro illis qui credituri sunt per verbum ipsorum in me, ut omnes unum sint, sicut tu Pater, in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint (Joan. XVII, 20) . Magna Domini propter salutem nostram benignitas pariter et pietas, ut non contentus quod nos sanguine suo redimeret, adhuc pro nobis amplius et rogaret. Rogantis autem desiderium videte quod fuerit, ut, quomodo unum sunt pater et filius, sic et nos in ipsa unitate maneamus. Ut hinc quoque possit intelligi quantum delinquat qui unitatem scindit et pacem, cum pro hoc et rogaverit Dominus, volens scilicet sic plebem suam salvam fieri et in pace vivere , cum sciret ad regnum 0539B Dei discordiam non venire.

XXXI. Quando autem stamus ad orationem, fratres dilectissimi, vigilare et incumbere ad preces toto corde debemus. Cogitatio omnis carnalis et saecularis abscedat, nec quicquam tunc animus quam id solum cogitet quod precatur. Ideo et sacerdos, ante orationem praefatione praemissa, parat fratrum mentes dicendo: Sursum corda; ut, dum respondet plebs, Habemus ad Dominum, admoneatur nihil aliud se quam Dominum cogitare debere. Claudatur contra adversarium pectus, et soli Deo pateat, nec ad se hostem Dei tempore orationis adire patiatur. Obrepit enim frequenter et penetrat, et subtiliter fallens preces nostras a Deo avocat, ut aliud habeamus in corde, aliud in voce, quando intentione sincera Dominum 0539C debeat, non vocis sonus, sed animus et sensus, orare. Quae autem segnitia est alienari et rapi ineptis cogitationibus et profanis cum Dominum deprecaris, ²¹⁴ quasi sit aliud quod magis debeas cogitare quam quod cum Deo loqueris? Quomodo te audiri a Deo postulas, cum te ipse non audias? Vis esse Deum memorem tui cum rogas, quando tu ipse memor tui non sis? Hoc est ab hoste in totum non cavere: hoc est, quando oras Deum, majestatem Dei negligentia orationis offendere: hoc est vigilare oculis et corde dormire, cum debeat Christianus et cum dormit oculis corde vigilare, sicut 0540A scriptum est ex persona Ecclesiae loquentis in Cantico Canticorum: Ego dormio , et cor meum vigilat (Cant. V, 2) . Quapropter sollicite et caute Apostolus admonet dicens: Instate orationi, vigilantes in ea (Coloss. IV, 2) , docens scilicet et ostendens eos impetrare quod postulant de Deo posse, quos Deus videat in oratione vigilare.

XXXII. Orantes autem non infructuosis nec nudis precibus ad Deum veniant. Inefficax petitio est cum precatur Deum sterilis oratio. Nam, cum omnis arbor non faciens fructum excidatur et in ignem mittatur (Matth. VII, 19) , utique et sermo non habens fructum promereri Deum non potest, quia nulla est operatione foecundus. Et ideo Scripturae divina instruit dicens: Bona est oratio cum jejunio et eleemosyna (Tob. XII, 9) . 0540B Nam qui in die judicii praemium pro operibus et eleemosynis redditurus est, hodie quoque ad orationem cum operatione venienti benignus auditor est. Sic denique Cornelius centurio cum oraret, meruit audiri. Fuit enim faciens multas eleemosynas in plebem et semper orans Deum. Huic circa horam nonam oranti adstitit Angelus testimonium reddens sui operis et dicens: Corneli, orationes tuae et eleemosynae tuae ascenderunt ad memoriam coram Deo (Act. X, 4) .

XXXIII. Cito orationes ad Deum ascendunt quas ad Deum merita nostri operis imponunt. Sic et Raphael angelus Tobiae oranti semper et semper operanti testis fuit dicens: Opera Dei revelare et confiteri honorificum est. Nam, quando orabas tu et Sarra, ego obtuli memoriam orationis vestrae in conspectu claritatis 0540C Dei. Et cum sepelires tu mortuos simpliciter, et quia non es cunctatus exsurgere et derelinquere prandium tuum, sed abisti et condidisti mortuum, missus sum tentare te; et iterum me misit Deus curare te et Sarram nurum tuam. Ego enim sum Raphael, unus ex septem Angelis justis qui assistimus et conversamur ante claritatem Dei (Tob. XII, 11-15.) . Per Esaiam quoque Dominus admonet et docet similia contestans: Solve, inquit, omnem nodum injustitiae, resolve suffocationes impotentium commerciorum. Dimitte quassatos in requiem et omnem consignationem injustam dissipa. Frange esurienti panem tuum, et egenos sine tecto induc 0541A in domum tuam. Si videris nudum, vesti; et domesticos seminis tui non despicies. Tunc erumpet temporaraneum lumen tuum et vestimenta tua cito orientur, et praeibit ante te justitia, et claritas Dei circumdabit te. Tunc exclamabis, et Deus exaudiet te, et dum adhuc loqueris dicet: Ecce adsum (Isa. LVIII, 6-9) . Adesse se repromittit et audire ac protegere se eos dicit qui, injustitiae nodos de corde solventes et eleemosynas circa domesticos Dei, secundum ejus praecepta, facientes, dum audiunt quod Deus praecipit fieri, ipsi quoque a Deo merentur audiri. Beatus apostolus Paulus, in necessitate pressurae adjutus a fratribus, opera bona quae fiunt sacrificia Dei dixit esse: Saturatus sum, inquit, recipiens ab Epaphrodito ea quae a vobis missa sunt, odorem suavitatis, sacrificium acceptum et 0541B placitum Deo (Phil. IV, 18) . Nam, quando quis miseretur pauperis, Deum foenerat; et qui dat minimis, Deo donat, spiritaliter Deo suavitatis odorem sacrificat.

XXXIV. In orationibus vero celebrandis invenimus observasse cum Daniele tres pueros in fide fortes et in captivitate victores, horam tertiam, sextam, ²¹⁵ nonam, sacramento scilicet Trinitatis, quae in novissimis temporibus manifestari habebat. Nam et prima hora in tertiam veniens consummatum numerum trinitatis ostendit: itemque ad sextam quarta procedens declarat alteram trinitatem; et quando a septima nona completur, per ternas horas trinitas perfecta numeratur. Quae horarum spatia jampridem spiritaliter determinantes adoratores Dei statutis et 0541C legitimis ad precem temporibus servabant . Et manifestata postmodum res est sacramenta olim fuisse quod ante sic justi precabantur. Nam super discipulos hora tertia descendit Spiritus sanctus, qui gratiam Dominicae repromissionis implevit. Item Petrus, hora sexta in tectum superius ascendens, signo pariter et voce Dei monentis instructus est ut omnes ad gratiam salutis admitteret, cum de emundandis gentilibus ante dubitaret. Et Dominus hora sexta crucifixus, ad nonam peccata nostra sanguine suo abluit, et ut redimere et vivificare nos posset, tunc victoriam suam passione perfecit.

XXXV. Sed nobis, fratres dilectissimi, praeter horas antiquitus observatas, orandi nunc et spatia et 0541D sacramenta creverunt. Nam et mane orandum est, 0542A ut resurrectio Domini matutina oratione celebretur. Quod olim Spiritus sanctus designabat in Psalmis dicens: Rex meus et Deus meus, quoniam ad te orabo , Domine, mane exaudies vocem meam, mane assistam tibi, et contemplabor te (Psal. V, 2) . Et iterum per Prophetam loquitur Dominus: Diluculo vigilabunt ad me dicentes: Eamus et revertamur ad Dominum Deum nostrum (Ose. VI, 1) . Recedente item sole ac die cessante necessario rursus orandum est: nam, quia Christus sol verus et dies est verus, sole ac die saeculi recedente, quando oramus et petimus ut super nos Iux denuo veniat, Christi precamur adventum lucis aeternae gratiam praebiturum. Christum autem diem dictum declarat in Psalmis Spiritus sanctus: Lapis, inquit, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus 0542B est in caput anguli. A Domino factus est iste et est admirabilis in oculis nostris. Iste est dies quem fecit Dominus, ambulemus et jucundemur in eo (Psal. CXVII, 22, 23) . Item, quod sol appellatus sit Malachias propheta testatur dicens: Vobis autem qui timetis nomen Domini, orietur sol justitiae, et in alis ejus curatio est (Malach. IV, 2) . Quod si in Scripturis sanctis sol verus et dies verus est Christus, hora nulla a Christianis excipitur quominus frequenter ac semper Deus debeat adorari; ut qui in Christo, hoc est in sole et in die vero, sumus, insistamus per totum diem precibus et oremus, et quando mundi lege decurrens vicibus alternis nox revoluta succedit, nullum de nocturnis tenebris esse orantibus damnum potest, quia filiis lucis et in noctibus dies est. Quando enim sine lumine 0542C est cui lumen in corde est? aut quando sol ei et dies non est cui sol et dies Christus est?

XXXVI. Qui autem in Christo, hoc est in lumine, semper sumus, nec noctibus ab oratione cessemus. Sic Anna vidua sine intermissione rogans semper et vigilans perseverabat in promerendo Deo, sicut in Evangelio scriptum est: Non recedebat, inquit, de templo, jejuniis et orationibus serviens nocte ac die (Luc. II, 37) . Viderint vel gentiles, qui necdum illuminati sunt, vel Judaei, qui, deserto lumine, in tenebris remanserunt. Nos, fratres dilectissimi, qui in Domini luce semper sumus, qui meminimus et tenemus quid esse accepta gratia coeperimus, computemus noctem pro die. Ambulare nos credamus semper 0542D in lumine, non impediamur a tenebris quas evasimus. 0543A Nulla sint horis nocturnis precum damna, nulla orationum pigra et ignava dispendia. Per Dei indulgentiam recreati ²¹⁶ spiritaliter et renati, imitemur quod futuri sumus. Habituri in regno sine interventu noctis 0544A solum diem, sic nocte quasi in lumine vigilemus. Oraturi semper et acturi gratias Deo, hic quoque orare et gratias agere non desinamus.