Articulus VII. Cur Christiani, plane innocentes, iisdem publicis calamitatibus, ac scelerati gentiles affligebantur.

1009B

Mirandis plane maximae Christianorum in omnes pietatis operibus minime commoti gentiles, acrius instabant, palamque vociferabantur iniquum omnino fore Deum, si publicis calamitatibus improbos puniendo, iis et merentes et immerentes pariter vexet, atque ebruat (Cyprian. ad Demetr. pag. 192) . Sed hanc argumentationem, saepius ab illis, ut vidimus, repetitam, Cyprianus noster variis rationum momentis diluit (Dissertat. in Tertull. cap. 23, art. 1 et 5; Cypr. ibid. pag. 192) . Primum enim fatetur Deum 1009C posse, quotiescumque libuerit, ea mala prohibere, sed noluisse propter ethnicorum, ut ostendimus, improbitatem et scelera, quae, sicut ait Propheta, homines ab ipso separant (Is. LIX. 2) . Si ergo non peccavissent ethnici, aut si sinceram egissent scelerum suorum poenitentiam, tum a Deo non separati, nullam profecto habuissent causam de illo et de Christianis expostulandi. Deinde vero quamvis Christiani piam omnino castamque vitam ducerent, quia tamen quamdiu in hoc mundo sunt, par illorum et gentilium, quemadmodum hominum in eadem domo manentium, debet esse quoad corpus conditio, utrique idcirco iisdem adversis et incommodis rebus affici debent. Verum longe dispares quoad spiritum erant. Quinam enim ex illis dici poterant publicis 1009D cladibus affligi et conturbari? Nonne hi soli gentiles, qui moerebant, dolebant, et tam clamosa quam querula voce miseram sortem suam lamentabantur? Contra quippe christiani, inquit Cyprianus «spiritu magis quam carne viventes,» vincebant «firmitate animi infirmitatem corporis (Cypr. ibid. pag. 193) .» Quamobrem nullis adversis animo consternati aut fracti numquam de iis dolebant, vel mussitabant.

Praeterea gentiles miserias suas et aerumnas deflebant, quia in hoc tantum saeculo bene illis esse poterat, nihilque illis postea supererat, nisi poena, et dolor (Ibid. pag. 192) . At Christianorum, caduca hujus vitae bona spernentium, mens e contrario inter has ipsas labentis saeculi ruinas erecta erat, immobilis 1010A virtus, laeta patientia, fides firma, et promissae sibi a Deo aeternae felicitatis certa spes et exspectatio.

Deinde vero non ideo mundus tot cladibus premebatur, quia Christiani falsos deos non colebant: sed illum verus Deus his vexari permisit, ut «qui beneficiis,» ait Cyprianus, «non intelligitur, vel plagis intelligatur (Ibid. pag. 195) .» Ethnici itaque his calamitatibus ideo puniebantur, ut eos criminum suorum poeniteret, ac rejecto tandem insano falsorum deorum cultu, unicum agnoscerent et colerent omnipotentem Deum, ac veram religionem amplexarentur.

Ad haec vero Christiani noverant, et confidebant se iisdem adversis probari et corroborari. Quamobrem alio Cyprianus in libro: «Quam necessarium,» inquiebat, 1010B «quod pestis illa et lues, quae horribilis et feralis videtur, explorat justitiam singulorum . . . . . an infirmis serviant sani, an propinqui cognatos pie diligant, an misereantur servorum languentium Domini, an deprecantes aegros non deserant medici, an rapaces avaritiae furentis insatiabilem semper ardorem vel metu mortis exstinguant, an cervicem flectant superbi, an audaciam leniant improbi, an pereuntibus charis vel sic aliquid divites largiantur, ac donent, sine haerede morituri (Ibid. pag. 193; Idem, lib. de Mortalit. pag. 162) .» Nam sicuti naucleri peritia dignoscitur in tempestate, sicuti militis animus in acie probatur, sicuti Abrahae fides imperato filii sui sacrificio tentata est; sic his publicis cladibus probabatur virtus et patientia christianorum, ac 1010C probata coronabatur (Ibid.) . Cur ergo? «Quia nisi,» ait ille, «praecesserit pugna, non potest esse victoria; cum fuerit in pugnae congressione victoria, tunc datur vincentibus et corona (Ibid. pag. 160) .» Postquam autem id quorumdam, ac potissimum Pauli apostoli exemplis, atque hujus quoque et Ecclesiastes verbis confirmavit, inde concludit longe disparem esse Christianorum, ac gentilium et Judaeorum in publica pestis calamitate, aliisque adversis conditionem. Nam his Christi hostibus horrenda, de qua satis egimus, pestis erat insanabilis et mortifera plaga, qua morientes rapiebantur ad sempiternum supplicium, Christianis vero salutaris excessus, quo ad aeternum refrigerium vocabantur (Ibid. pag. 161) .

1010D Quantum ergo gentiles et Judaei de peste, fame, et bello conquerebantur, et dolebant, tantum Christiani tranquillo laetoque animo illud verum esse ostendebant (Idem adv. Demetr. pag. 193) quod citatus a Cypriano Habacuc propheta longe antea hisce verbis praedixerat: «Ficus non afferet fructum, et non erunt nascentia in veneis: Οὐ καρποφορήσει καὶ οὐκ ἔσται γεννήματα ἐν ταῖς ἀμπέλοις. Mentietur opus olivae et campi non praestabunt cibum. Deficient a pabulo oves: Ἐξέλιπεν ἀπὸ βρώσεως πρόβατα. Et non erunt in praesepibus boves. Ego autem in Domino gaudebo, et in Deo salutari meo: Χαρήσομαι ἐπὶ τῷ Θεῷ σωτῆρί μου.» (Habac. IV, 17, 18.) Nec fictum quidem aut vanum erat illorum gaudium; quia 1011A firmiter exspectabant dandam sibi a Deo aeternam felicitatem.

Postea vero Cyprianus id confirmat longe pluribus verbis, ex Sapientiae libro desumptis, quae alibi integra, ac postremam tantum eorum partem alibi retulit (Cyprian. ad Demetr. pag. 195) . Salomon autem cui hic ipse liber nominatim ab eo tribuitur, ibi luculenter enarrat, quam amare impii et iniqui homines, aeternis inferni ignibus excruciati, visa Christianorum beatitudine, miserrimam sortem suam et aeternam damnationem deflebunt (Sapient. V, 1 et seqq.; Cyprian. lib. III Testim. pag. 68; De Habit. Virgin. pag. 97, et de Exhortat. Martyr. pag. 182) .

In superioribus porro dissertationibus nostris vidimus hanc gentilium ex Christianorum adversis et 1011B vexationibus ductam argumentationem non tam contra illos, quam contra Dei providentiam pugnare; ac quomodo ab eruditissimis christianae religionis vindicibus diluatur et evertatur.