Epistola XI.

Quamquam sciam. Rigaltius ait: August. lib. IV, de Bap. contra Donatistas, mentionem facit hujus epistolae cum hoc titulo, Ad clericos de precando Deo. Quem titulum agnoscit tamquam Cypriani genuinum; et quasi ad clericos verba faciens se quoque ipsum alloqueretur, transfigurans. inquit Augustinus, in se ut sanctus Daniel peccata populi sui.

1045C Saeculo verbis solis et non factis renuntiantes. Addit Augustinus ex Epist. Pauli ad Titum: Confitentur enim nosse se Deum factis autem negant. Porro locum hunc laudat l. de Fide et Operibus c. ult. Epistola 89, 9, 4 et etiam l. II cont. Cresc. c. 15.

Tormenta sine fine tortoris, sine exitu damnationis, sine solatio mortis. Rigaltius ait, Tertullianus ad Mart., omne carnificis ingemum in tormentis: Ruffinus versione Historiae Eccles Eusebianae libro VI, ubi de Origenis vexatione sub Decio: Ita ut mille mortibus vexatus sit, nec tamen una ei quam exeptabat accideret, persecutore summo studio id gerente ut nec interitus praestaretur, nec poena cessaret. Eusebius tantum scripserat: Μηδαμῶς αὐτὸν ἀνελεῖν παντὶ σθένει τοῦ δικαστοῦ φιλονείκως ἐνστάντος. Recte annotat Pamelius hinc indicium sumi quo tempore scripta sit haec Epistola.

Quamdiu dejiciant. Usque dum. Donec.

Inter ipsa cruciamenta defecerit Hanc lectionem 1045D maxime genuinam existimo; qui enim in tormentis exspiraverit, recte dicitur adeptus gloriam non termino supplicii, sed celeritate moriendi.

Dictum est in visione Rigaltius ait: Visionum exempla sacri utriusque bibliothecae codices, Mosaici scilicet et Christiani, suggerunt; nam et multa sibi divinitus revelata Patriarchae narrant, narrant Prophetae. Vidit Petrus demissum sibi de coelo vas ingens, et vidit Paulus quae nec auris umquam audiverat, nec viderat oculus. Dein christianae Patres Ecclesiae pleraque sibi in somnis significata litteris mandavere. Et visionum testimonia Tertullianus citat non semel. Adeo in hac Deciana christiani populi vexatione, Cyprianus rem facit episcopo convenientissimam, qui, tempestate saeviente, ut peritus astrorum gubernator, coelum contemplatur, et mandata sibi de coelo vectoribus suis inculcat, suadendi genere efficacissimo, visione oblata sibi divinitus, negotio quod agitabat aptissima. Hanc 1046A vero visionem in somnis contigisse declarabit Epistola XVI, ubi de Ecstasi.

Ut pro quibusdam personis designatis sibi peterent. Rigaltius ait: Quod memoriam facti alicujus refricat de quorumdam lapsorum poenitentia, circa quam dissona fuerant fratrum suffragia.

Secundum pacem quam nobis Dominus dedit. Rigaltius ait: Dixit Apostolis apud Joannem, XIV, 27: Pacem meam do vobis. Non quomodo mundus dat, ego do vobis. Dabat enim pacem inter suos Apostolus mutuam Ita sensit Chrysostomus, Ἐγὼ δίδωμι τοιαύτην, ὥστε μετ᾽ ἀλλήλων εἰρηνεύειν, ὅπερ ὑμᾶς ἰσχυροτέρους ποιεῖ.

In unum fraternitas animata. Ὁ μοθυμαδὸν.

Rete portabat. Rigaltius ait, haec visio diabolum exhibet in armatura retiarri; qui rete jaculo et tridente seu fuscina pugnabat.

Ut circumstantem populum caperet. Rigaltius ait: Aemulus Christi diabolus homines capit dolis et fraudibus. At Christus ad piscatores, Simonem et Andream, 1046B capiendis piscibus intentos. Venite, inquit, faciam vos piscatores hominum. Et pro retibus et sagena dedit eis mandata Dei Patris omnipotentis ad salutem aeternam efficacissima, quibus illi praeceptis sive mandatis, homines a diabolo in mortem deceptos, ad vitam reciperent.

Jactu retis operiret. Rigaltius ait: Retis superfusi, jaculo, ἀμφιβληστρῳ, funda. Servius ad illud Virg. Georg—funda jam verberat amnem. Funda, inquit, genus est retis, dictum a fundendo, id est jaculum, quod dicitur βόλος. Composito igitur retiario cum Thrace aut myrmillone aut secutore, ars certaminis erat ut retiarius effusum rete tanta agilitate contraheret, ut adversarium corriperet Contractionem illam sive comprehensionem Tertullianus spongiam dixit, libro de Spectaculis, defixus in morsus ursorum, et spongias retiariorum.

Ut vos vexaret. τοῦ σινιάσαι, Intellexit in notione vocis communi, nimirum ut significet κακουργεῖν, 1046C βλάπτειν: non autem σεῖσαι, κοσκινεύσαι, de quibus Hesych.

Pater nos et corrigit. Hanc genuinam esse lectionem suadent quae sequuntur, et Christo ejus firmiter adhaerentes: quae certe verba praecedentia ad Patrem determinant. Altera vero lectio quae habet, pariter nos et corrigit et tuetur, respicit quae supra habentur, de Jesu Christo Domino et Deo nostro: quae minime quadrant.

In delictis licet plurimis constitutum. In eamdem mentem Tertullianus l. de Poenitentia seipsum appellat peccatorem omnium notarum.

Dic illi, inquit, securus sit, quia pax ventura est. Rigaltius ait: Itaque sub finem Epistolae dicit: Rogemus pacem maturius reddi. cito latebris nostris et periculis subveniri Hujusce autem visionis meminit Epist. 4 et 16. Alloquitur paterfamilias juvenem, qui supra apparuit Cypriano in somnis anxius et subtristis. Dic illi, id est Cypriano.

Nemo retro attendens. Etiam Graeca quaedam exemplaria 1046D ordine isto verba legunt.

Quod evaserat perdidit. Iter omne illud quod emensa fuerat in irritum cessit. De hoc usu vocis hujus apud Cyprianum, supra egimus.

Languentium. Lapsorum.

Lapsorum poenitentia reformetur. Rigaltius ait, Ne recipiatur cruda, praecox, et imperfecta, aut parum sincera.