Epistola XV.

Honorificam petitionem. Statim appellat martyrum desideria. Quidquid martyres in gratiam lapsorum praestitere, erat id totum per modum intercessionis; quae quidem honorifica admodum, et non facile insuper habenda; petitio tamen usque fuit, et gratiae solum praerogativis pollebat. Rem multis exequitur Cyprianus in lib. de Lapsis, p. 92, hujus editionis, et deinceps. Mandant, inquit ille, aliquid martyres fieri? si justa, si licita, si non contra ipsum Dominum a Dei sacerdote facienda sunt; obtemperantis facilis et prona consensio, si petentis fuerit religiosa moderatio, etc. Apud Deum intercessiones Martyrum plurimum valere putabantur, quia amici Dei peculiari ratione dicti 1049D et crediti sunt. In Ecclesia praerogativam habuerunt, quia si lapsi eidem scandalo fuerant, martyres e contra laudem et decus eidem foenerabantur, atque cumulabant. At verisimile videtur; hic loci, modestum et sobrium libellum quem primo miserant Martyres, ipsis dignam et honorificam petitionem, peculiari ratione appellari. Observandum porro, quod etiam alibi annotavimus, aliter longe martyrum jussa obtinuerunt qui coronati e vivis excesserant; et eorum qui etiamnum superstites, de corona et pace sua ipsi periclitabantur. Prisca martyrum simplicitas vivis coloribus depingitur ab Ecclesia Lugdunensi et Viennensi, litteris quas scripserunt de passione martyrum sub M. Aurelio, Ecclesiis Asiae et Phrygiae. Οὐχ ἅπαξ οὐδὲ δίς, ἀλλὰ πολλάκις μαρτυρήσαντες, καὶ ἐκ θηρίων αὖθις ἀναληφθέντες, καὶ τὰ καυτηρια, και ποὺς μώλωπας, καὶ τὰ τραύματα ἔχοντες περικείμενα, οὔ τ᾽ αὐτοὶ μάρτυρας ἑαυτοὺς ἀνεκήρυττον, οὔτε μὲν ἡμῖν ἐπέτρεπον 1050A τούτῳ τῷ ὀνόματι προσαγορεύειν αὐτοὺς, etc. Porro lapsos non quasi missilibus et donariis in medium projectis locupletabant, et securos beatosque esse jusserunt optimi martyres; sed monitis et sollicitae pietatis officiis ad bonam frugem restituentes curabant: Οὐ γὰρ ἔλαβον καύχημα κατὰ τῶν πεπτωκότων, ἀλλ᾽ ἐν οἷς ἐπλεόναζον αὐτοὶ, τοῦτο τοῖς ἐνδεεστέροις ἐπήρκουν, μητρικὰ σπλάγχνα ἔχοντες, καὶ πολλὰ περὶ αὐτῶν ἐκχέοντες δάκρυα πρὸς τὸν πατέρα, etc. Euseb., l. V, c. 2. Demum Cyprianus hac in Epistola, post mentionem factam honorificae petitionis Martyrum; transit ad actam poenitentiam, dein recenset exomologesin gravissimi atque extremi delicti, nimirum Idololatriae. Postea memorat, manus ab episcopo et clero in poenitentiam impositas, et demum pacem oblatam lapsis, et Eucharistiam datam refert. Quibus verbis, quae fere occurrunt Epistola proxima, typus exhibetur totius veteris ecclesiasticae disciplinae. Primus ad veniam et pacem gradus erat, si reus ad Poenitentiam admitteretur; quod non sine manuum impositione, et exomologesi seu confessione 1050B expediebatur. Secundum complevit poenitentiae impositae, per varias fletus, auditionis, et consistentiae periodos, decursus. Tertium fecit exomologesis altera, sive solemnis et publica post peractam poenitentiam peccati confessio. Huic quarto in loco successit, manus ab Episcopo et clero, denuo in tesseram reconciliationis concessae, impositio. His rite peractis, ad Eucharistiae mysteria tamdem pandebatur aditus. Sed miro viarum compendio id nunc agebant Martyres, ut lapsi mortiferos idolorum cibos adhuc pene ructantes, exhalantibus etiam nunc scelus suum faucibus, et contagia funesta redolentibus, protenus Domini corpus invaderent. Verba sunt Cypriani, lib. de Lapsis, p. 92. Suffragia martyrum in causa lapsorum in Ecclesia olim obtinuisse, ex Tertulliano ostendimus, P hujus operis 93, unde recte infra dicitur. Qualia in praeteritum antecessores vestri martyres concesserint. Paulum vero, Aurelium, et prae reliquis, Lucianum, eos fuisse qui in libellis temere concedendis modum excessissent, ostendit Cyprianus, Ep. 27, ad Pam. 1050C num. 23.

Gravissimi atque extremi delicti. Rigaltius ait: Alibi dixit: Aeterni peccati, Idololatriam significat. Ingens et supra omnia peccatum. Principale crimen generis humani. Summus saeculi reatus. Tota causa judicii. Tertullian.

Offerre pro illis. Verior certe haec lectio, et quam Ep. 2 tuetur; ubi decreti synodici habetur mentio, ne quis frater excedens ad tutelam vel curam Clericum nominaverit: ac si quis hoc fecisset, non offeretur pro eo Sic Epistola sequente: Offertur nomine eorum, et, prohibeantur offerre. Ex altera parte, offerre pacem non ita commode dicitur.

Lapsis quidem potest in hoc venia concedi. Rigaltius ait, In hoc scilicet, quod urgeant; quod festinent; quod anticipare velint poenitentiae tempora.

Mater prior sumat. Rigaltius ait, Ep. sequ. Mater nostra Ecclesia. Tertull. libro ad Martyras, Domina mater Ecclesia. Consultissime Cyprianus, desideria 1050D martyrum super pace lapsis concedenda, in illud tempus servat, cum ipsa mater Ecclesia pace gaudebit. Ne scilicet aestu persecutionis incalescente, a ruina recentes, confestimque ad pacem admissi, stantibus caeteris exemplo suo noceant, minus constanter in agone certaturis, blandiente ipsis post lapsum et ruinam, pro se quoque sperandi dulcedine.

Abrupte et indigne vel a vobis promissum. Rigaltius ait: Ut apud martyres, censoria verba sic praemittit, ut temperari possint sequentibus istis, vel a nobis factum.

Apud Gentiles quoque ipsos Ecclesia nostra erubescere incipiat. Rigaltius ait: Sic supra, de quo postmodum non erubescit Ecclesia, apud gentiles scilicet. Erubescere autem contingebat ob dissolutos quorumdam mores, vel ob disciplinam minime servatam fide turbiter eversa ipso statim agonis principio.

Personas accipientes. Rigaltius ait: Matthaeus et Marcus dixere, βλέπειν εἰς πρόσωπον. XXII, 16, XII, 14. 1051A Lucas, XX, 21, λαμβάνειν πρόσωπον. Cui opponitur ἐπ᾽ ἀληθείας τὴν ὁδὸν τοῦ θεοῦ διδάσκειν. Deus non est προσωπολήττης.

Aucupantur. Rigaltius ait: Quam foeda labes etiam illius Ecclesiae martyras prostravit? Nam hoc significat Cyprianus, etiam inter martyras exstitisse qui venales haberent pacis libellos. Turpius autem multo, si ipsi Pontifices mercium istarum institores sint et propolae.

Ad Clerum et ad plebem. Haec simul scripta fuisse, cum duobus sequentibus hinc ostenditur. Quod licet earum hic meminerit Cyprianus, etiam vice versa earumdem in illis mentionem faciat. Vid. Ep. XVI et XVII sub finem.