Epistola LXV.

1077D

Epicteto. Pamelius ait: Fuisse hunc episcopum Assuritanum, verisimile est; quandoquidem autem in synodo sententiam dixit alius Assuritanus episcopus, Victor nomine, defunctus videtur Epictetus ante synodam. Vid. Suffrag. Concil. Carth. 68.

Fortunatianum quondam apud vos episcopum. Pamelius ait, Fuerat quidem Fortuna ianus illorum episcopus, sed quod lapsus esset, jam episcopatu privatus: fuisse autem eum et factionis Novatiani ex sequentibus constat. Dicitur pro integro agere velle: ac si lapsus post poenitentiam peractam communioni Ecclesiae redditus; ita in integrum restitutus esset, aut ejusdem regimen, postliminii quasi jure capessere liceret. Sed videtur Fortunatiano poenitentiam non fuisse concessam, immo non expetitam; tantum aberat ut esset peracta.

1078A Super haec ergo non indignabor. LXX legunt, ἐπὶ τούτοις ὀργισθήσομαι, omisso πᾶσι.

Non laxabo illis. Rigaltius ait, Manebunt ligati, non, remittetur eis, non absolventur, οὐ μὴ ἀνήσω αὐτοὺς. Textus hic sub eadem forma saepius laudatur.

Ne forte derelinquat. LXX legunt ἀπαλλαξῃ. Aquila magis ad mentem sacri textus habet, διακόψῃ, et Symmachus διαφθείρῃ. Vocem hanc LXX, I Reg. XXV, 10, per ἀναχωρέω interpretantur; alibi passim per διακόπτω, καθαιρέω, et verba his synonyma exponunt.

Altare Sancti. LXX πρὸς τὸ θυσιαστήριον τοῦ ἁγίου. καὶ οὐκ ἐπάξονται ἐφ᾽ ἑαυτοὺς ἁμαρτίαν, ἵνα μὴ ἀποθάνωσι. Editores huc usque Exod. XXX, 20 designari putabant, qui error alios peperit.

Quamvis. Utcumque, licet, sic quorumdam pectora tenebrarum ingruentium profunda caligo caecavit; nullum enim hic redditivum succedit.

Stipes et oblationes et lucra desiderant. Rigaltius ait, Itaque jam Cypriani seculo mali sacerdotes quaestum sive capturam ex oblationibus fidelium usurpaverant. 1078B August lib. IV de Baptismo, contra Donat. Hanc vero luem foedissimam posteros invasisse apertissime conquestus est Sulpitius Severus. Hist. l I. Sedentes, inquit, munera exspectant, atque omne vitae decus mercede corruptum habent, dum quasi venalem praeferunt sanctitatem.

Lapsus laicos Laicorum lapsum. Sensus enim iste ad rem Cypriani magis facit.

Oblatio sanctificari. Rigaltius ait: Sanctificatur oblatio, cum fit corpus Christi, quod absolute Sanctum dicitur. Observavimus apud Tertul. lib. de Oratione. Ex ore quo Amen in Sanctum protuleris. Et lib. de Praescr. haereticor. Ne sanctum canibus jactaret. Postea vero invaluit pro sanctificatione dici consecrationem, vulgo sic existimante sacrandi vocabulo aliquid significari sanctificatione praestantius. Quatenus elementa in Eucharistia Christi corpus sint et dicantur, saepius diximus.

Quando nec oblatio sanctificari illic possit. Rigaltius 1078C ait: Sententiae Cypriani Pamelius opponit sententiam Augustini statuentis, sacramenta ab impiis et sceleratis episcopis sive presbyteris ministrata, immo et baptismata ab haereticis collata valere. Tract. V, in Joan. et lib. VI, et VII, contra Donatistas. Quae res indiget distinctione facti in controversiam deducti. Nam hoc loco Cyprianus agit de Fortunatiano quodam Assurarum episcopo, qui per idololatriam exciderat fide, adeoque episcopatu, sacerdotio, Ecclesia, nec jam christianus, nedum presbyter aut sacerdos, nedum episcopus censebatur. Ac pro disciplina quae Cypriani tempore vigebat, si poenitentiae tempus impetrasset, eo peracto, post satisfactionem legitimam, poterat quidem recipi ad communicationem christianam, minime autem ad episcopatum, neque ad ullius in Ecclesia sacerdotii gradum. Reddebatur Ecclesia lapso, non locus, non gradus. Nam locum sive gradum perdiderat. Itaque ad plebem sive ad laicos sic retrahebatur, ut penes eum nullus remaneret sacerdotii character, neque potestas. In hujuscemodi autem idololatriae causa, Cyprianus Fortunatianum, 1078D ab idololatra schismaticum, qui non impetrata poenitentia gradum sibi episcopalem vindicabat, ac plebeculam superbe et contumaciter collegerat, oblationes ullas sive orationes sive preces sanctificare negat potuisse. Quia scilicet extra Ecclesiam sic erat, ut jam non pertineret ad Christum, quem idolis sacrificando, negaverat, deraserat characterem Christi, superducti charactere Jovis, antichristi. Ab eadem disciplina venit quod ab haereticis aut schismaticis baptizatos idem Cyprianus Baptisma Christi suscepisse negat. Ait enim tales Sacramentorum ministros extra Ecclesiam ministrantes, nihil ministrare, hoc nimirum argumento, quod cum Ecclesia sit una, in illa una qui non sint in nulla sint, nec aptitudinem habeant ullam, qua possint ab illa una quid accipere, quod acceptum communicent aut conferant. Talia dogmata, aevo potestatum saecularium vexationibus et ministrorum Ecclesiae factionibus afflictissimo, stabilire ac sancire visum Cypriano, caeterisque 1079A per Africam, Numidiam ac Mauritaniam coepiscopis, presbyteris et diaconis, quo sibi populum facerent fidei Christianae magis tenacem, ministrosque haberent pacis et unitatis ecclesiasticae magis amantes. Hic ergo fuit scopus, in quem sanctissimi Patres omnia tunc Scripturarum ingenia contorsere. Proxima dein illis aetate, ut vel meliores ethnicos habuit, hoc est nomini Christiano minus infestos, vel ministros Ecclesiae sortita est meliores, laxari disciplina coepit, paulatimque argumentandi subtilitas acui studiosa nominis Catholici. Itaque sub Augustino placuit humanior sententia, quae longe diversam ab idololatris causam constituit haereticorum sive schismaticorum. Nam ab Catholico sensu recedentes, ab Ecclesia quidem praecisi dicebantur, sed in eo tamen statu, ut si, facta pace, ad Catholicam redirent, quasi postliminii jure, numquam abscessisse fingerentur, et sic pristinum reciperent in Ecclesia locum: cujus Ecclesiae caput, nempe Christum non negaverant, quemadmodum idololatrae: proptereaque et baptismata, quae in schismate ministraverant, 1079B non fiebant irrita. Hinc igitur illa Augustini: Concedo sceleratos esse haereticos; sed haeretici Baptisma Christi dederunt. Et: Sic ergo quos baptizavit ebriosus, quos baptizavit homicida, quos baptizavit adulter, si Baptismus Christi erat, Christus baptizavit. Et: Quod Sacramentum tam sanctum est, ut nec homicida monstrante polluatur. Idem Augustinus Epist. CLXVI, citat in hanc sententiam suam verba Constantini. Attendite, inquit, quid habeant verba principis: Nam si in eis qui primo initiati sunt, idcirco religio baptismatis judicatur infirma, quod ii a quibus accipitur, peccatores putentur; toties renovari necesse erit traditum sacramentum, quoties indignus fuerit inventus collati Baptismatis administrator, et fides nostra non ex nostrae voluntatis arbitrio, neque ex divini muneris gratia, sed ex meritis sacerdotum et clericorum qualitate pendebit.