In Librum De Opere Et Eleemosynis.

De Opere et Eleemosynis. Nulla magis re emicuit primaeva pietas, quam illa effusa largitione qua pauperum 1133D necessitatibus succurrebatur. Nec in officiis ullis plebi Christianae commendandis magis desudavit aut Apostolorum, aut Ss. Patrum diligentia. Et quidem quae de hac materia in libello isto egregie sunt congesta, non sine numine aliquo videntur scripta, ut paratiores essent fratrum Carthaginensium mentes ad opem ferendam laborantibus Numidis qui a barbaris hac tempestate erant capti; cujus rei mentio occurrit Ep. 62, ad Pamelii numeros 60. Libellum hunc ante illam cladem scriptum fuisse satis inde conficitur, quod inter hortamenta, nulla occurrat mentio causae tam favorabilis. Tractatum igitur ipsum an. 254 assignamus, qui praedictam barbarorum incursionem videtur praecessisse. Librum hunc laudat D. Hieronym. Epist. ad Pammach. Nec non D. August. contra Pelagianos, Cont. Julian. et alibi passim. Ejusdem meminisse videtur Pontius sub titulo libri de Misericordia.

Adam portaverat. Apportaverat, inflixit. D. August. 1134A hunc locum saepius laudat, dicitque duas Pelagianorum falsitates hic redargui, unam qua dicunt nihil vitiorum ex Adam trahere genus humanum, quod sit sanandum curandumque per Christum: alteram qua dicunt, nullum post Baptismum sanctos habere peccatum, Cont. 2 Epist. Pelag. ad Bonif. l. IV, c. 8.

Non utique illa delicta quae fuerant ante contracta. Observanda venit summa scriptorum veterum sollicitudo, ne quid ab ipsis dictum elevet certissimam fidem, quod peccata omnia anteactae vitae Baptismi lavacro purgantur; qua spe et exspectatione, quotquot christianae fidei nomina dedere, imprimis ad Baptismum allecti videntur.

Jugis operatio. Hac voce passim designat auctor omne illud, quo apud nos bonorum operum notatione intelligitur: unde sic in libri hujus titulo adhibetur, ut idem sit cum eleemosyna: et caput primum tertii libri ad Quirin. inscribitur, De Bono operis et misericordiae. Ubi vide quae dicta.

In tabula jam lotum. Ἐν τῷ ὑπερώῳ. Act. IX, coenaculo, 1134B in superiore nimirum tabulato. Librarii, pro captu suo, mensae maxime memores, tabulam jam, reposuerunt. Mos lavandi mortuos apud Gentes obtinuit; unde Ennius dixerat:

Tarquinii corpus bona femina lavit et unxit.

Exhibitionem. Vid. quae dicta l. III. ad Quir., c. 61.

Alta et profunda. Papias ait: Altitudo commune est nomen excelso et profundo. Intelliguntur tenebrae quae totum medium, coelum et terras pervadunt.

Non stibio diaboli. Pigmentum hoc in usu fuisse apud Judaeos, constat ex II Reg. IX, 30. Jer. IV, 30, Ezech. XXIII, 40. Graeci πλατυόφθαλμον et ὀμματογράφον vocarunt. Porro nec Romanis ignotum In calliblepharis mulierum dilatare oculos, dicit Plinius l. XXXIII, c. 6. Diabolo, interpolatori naturae, cosmeticas artes olim imputabat Tertull., lib. de Cultu fem., et alibi.

Dominicum celebrare te credis. Respicere videtur auctor noster locum D. Pauli I Cor. XVI, 2, ubi 1134C jubentur singuli fideles prima sabbati sive quavis die dominica, seponere quod eis beneplacuerit. Et morem hac ex parte, Ecclesiae christianae explicat Justinus Martyr, Apol. II: Τῇ τοῦ Ἡλίου λεγομένῃ ἡμέρᾳ πάντων κατὰ πόλιν ἣ ἀγροὺς μενόντων ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνέλευσις γίνεται. Cumque precum et Eucharistiae solemnia descripsisset subjungit, οἱ εὐποροῦντες δὲ καὶ βουλόμενοι, κατὰ προαίρεσιν ἕκαστος τὴν ἑαυτοῦ, ὅ βούλεται δίδωσι, καὶ τὸ συλλεγόμενον παρὰ τῷ προεστῶτι ὑποτίθεται, καὶ αὐτὸς ἐπικουρεῖ ὀρφανοῖς τὲ καὶ χήραις, etc. Observandum venit Dominici voce tria significari apud veteres. 1º Diem ipsam, ita habetur Apoc. I, 9, et Ignat. Ep. ad Trallian. 2º Ecclesiam, ita Concil. Neocaes., can. V, jubet catechumenum ingredientem ἐς τὸ κυριακὸν, in loco catechumenorum subsistere. Et Hieron. in Chronico sic voce Dominici utitur, et in vernaculis nostris linguis, Nostratium Church, et Germanorum Dohm, ex hoc fonte liquido deducuntur. 3º Ponitur pro mysteriis loco et tempore praedictis celebrari solitis; 1134D ita κυριακὸν τελεῖν, est sacris christianis operari. Et fortasse huc facit, quod hic dicitur Dominicum celebrare te credis? Certe adeo arctus erat nexus inter Eucharistiae perceptionem, et jus oblationes participandi; ut pari semper passu procederent, et abstenti viderentur, quibus hoc privilegium κοινωνίας μετὰ προσφορᾶς negatum: qua de re videatur Concil. Ancyr., can. V, nec non quae dicuntur in Ep. 2. In hanc mentem locutus videtur D. August. serm. 213, de Temp.: Oblationes quae in altario consecrantur offerte; erubescere debet homo idoneus, si de aliena oblatione communicat.

Subcinericium panem. LXX habent ἐγκρυφίαν μικρὸν. Hesychio interprete, ἐγκυφίας, ἄρτου εἶδος ὁ ἐν σποδῷ γενόμενος, τῷ μὴ εἶναι κλίβανον.

Fidelia farris. Vas fictile. LXX: ὑδρία τοῦ ἀλεύρου οὐκ ἐξέλιπε, καὶ ὁ καψάκης τοῦ ἐλαίου.

Verus et justus. Lectionem illam sequitur auctor noster quae habet. ἄνθρωπος ἐκεῖνος ἀληθινὸς, δίκαιος; 1135A cujus loco alia exemplaria reponunt ἄμεμπτος, alia ἄμωμος. Quae hic redundant de offerendo vitulum pro peccatis, in graecis passim exemplaribus occurrunt; et revera, θυσίαις superaddi solent, τὰ περὶ ἁμαρτίας. Vid. Ps. XXXIX, 10.

Praemium enim bonum. Sic etiam legit Vulgatus interpres. Graeca habent, θέμα ἀγαθόν, unde θεματικοί ἀγῶνες, in quibus deposito aliquo praemio certatur: qui et ἀργυρίται; oppositi στεφανίταις et φυλλίταις.

Quale munus. Impensae munerariorum apud Ethnicos, in hominum laniena et pernicie versabantur; Christiani in iisdem sublevandis sumptus fecerunt. Spectaculum illud Deo opt. max. alterum diabolo dignum. Porro non solum in largitionibus, sed multo magis in perpessionibus; spectaculum Deo, Angelis, et hominibus facti sunt Christiani; referente Apostolo I Cor. IX, 9: Munus coram summo Deo, videtur opponi illis quae fiunt, coram hominibus.

Quadriga vel Consulatus. Majorum magistratuum honores et insignia. Curules, inquit Festus, equi quadrigales.

1135B Ac nisi editio honesta successerit. Sic lib. ad Donatum, Stulta prorsus et vana jactura, frustrantis spectaculi voluptate id parare voluisse, quod nec populus acciperet, et perderet magistratus.

Ambustionem. Graeca habent κόλασιν αἰώνιον. Noster, constans in hac lectione, πύρωσιν legisse videtur.

Quid sub Apostolis fecerit credentium populus. Ad illa pariter tempora provocat auctor noster, sub finem lib. de Orat.

Dies nos vel redditionis. Tertullianus, de Resurrect. carnis, c. 32, redhibitionem ponit. Altera lectio quae reditionem habet, Rigaltio non displicet: ut reditio quae spontanea videtur, persecutioni opponatur, quae est violenta. Vel potius, ut per reditionem intelligatur in Paradisum aditus, unde expulsus peccator Adamus, et progenies Adami infecta peccato. Hoc peccatum abolevit Christus, atque inde boni Christiani redeunt in paradisum, quo Cainus fratricidio non rediit, inquit Cyprianus, 1135C de Zelo et Livore, sub finem.