Joannis Chrysostomi Trombellii Praefatio.

1149D I. Tametsi accurate summaque diligentia codices nostros perlustraverim, atque eos praesertim qui veterum auctorum epistolas et opuscula continent, saepe enim in iis latent pretiosae quaedam veterum scriptorum reliquiae, quas colligere evulgareque litterariae reipublicae plurimi interest, ubi tamen ad eos perveni, qui Cypriani scripta continent, diligentiam auxi, sperans scilicet quod Erasmo Manutio, 1150D Morelio acciderat, id mihi quoque eventurum. Cypriani codices cum illi studiose, exquisiteque per volverunt, quaedam reperere, quae superiores typographos latuerant; quae tamen ob praestantiam suam videbantur exposcere, ut proferrentur in lucem. Mea me non prorsus fefellit opinio. E duobus quos possidemus, Cypriani codicibus alter altero copiosior est, atque adeo, ut universas fere Cypriani epistolas 1151A et opuscula complectatur: quae dum solertissime perquiro comparoque cum editis, se mihi libellus obtulit, quem inter evulgatos frustra perquisivi: inscribitur autem in dicto codice: «Exhortatio Cypriani de Poenitentia:» titulo nimirum (ut deinceps ostendam) ab amanuensi illi aptato. Quanta hujusce opusculi praestantia sit atque utilitas, deinceps dicam. Hoc sane audacter affirmare audeo, immerito illud hactenus in tenebris delituisse: tametsi enim nullum insit historicum monumentum, nulla in eo emineat eloquentia, careat quoque argumentis a ratione, aut veterum auctoritate petitis, sed Scriptura tantum innitatur, eaque jejune, ac sine ullo ornamento exposita; non continuo tamen est contemnendum: alioquin contemnas necesse est egregios eos 1151B Cypriani libros, qui «testimonia ad Quirinum» continent; in iis quippe sine ullo eloquentiae verborumque apparatu, sine ullo rationum veterumque subsidio, sola Scriptura adversus errores pugnatur, et fidei nostrae dogmata stabiliuntur.

II. Idem porro consilium is iniit, cujus opusculum hic profero, vetustus ille quidem, et valde probabilis scriptor, aut Cyprianus scilicet ipse, aut alter ignotus, si vis, Cypriano tamen aetate par, Cypriani vestigiis ac studio insistens. Cyprianum scilicet indicare videtur disputandi, Scripturaeque testimonia allegandi ratio quam adhibet, simillima nimirum illi, quam in libro Testimoniorum is observavit. Atque huic quidem conjecturae Cypriani nomen huic opusculo in codice praepositum favet: quamvis enim ea in re interdum 1151C errarint amanuenses, haud raro tamen veros librorum auctores indicarunt.

At cum Scripturae interpretationem opusculi nostri auctor alleget valde diversam ab ea qua utitur Cyprianus, nemo quoque e veteribus libellum hunc Cypriano tribuerit, anceps haereo cuinam illum adscribam. Novi equidem postrema haec argumenta indissolubilia minime esse. Veteres scilicet modo unam, modo aliam Scripturae interpretationem sequebantur. Cujus rei adeo multa, adeo perspicua argumenta habemus, ut de ea jam nemo dubitet . Amanuenses etiam licentiam sane non levem sibi arrogarunt, substitueruntque non raro interpretationem quam diligerent, interpretationi qua usus fuerat 1151D auctor ille quem exscribebant.

1152A III. Quod vero nemo ex veteribus, quos nunc habemus, libellum hunc alleget, mirum non est. Desiit enim haud multo post Cypriani tempora erroris quem libellus iste confutat: ideoque occasio etiam desiit, ob quam idem libellus allegaretur. Ad haec: Unde novimus veteres alios, quorum libros, desideramus, minime hunc allegasse? Levis itaque est quae a veterum silentio desumitur difficultas. At quamquam, uti dixi, ea argumenta dissolubilia fateor, probabilia sunt tamen.

IV. Quisquis tamen libellum hunc composuerit, simillimum veri est, eum Cypriani aequalem, aut certe non multum ab ejus aetate remotum fuisse, et in Scripturarum lectione detritum. An non Cypriani aequalem, aut certe haud multum ab illius aetate remotum 1152B ostendit ea quam sequitur, Scripturae interpretatio, et disciplina quam stabilire conatur? Indicat scilicet non obscure scriptor iste recipiendos quidem in Ecclesiam lapsos, et a spe veniae minime arcendos quorumvis criminum reos, dummodo canonicae poenitentiae sese subjicerent. Haec scilicet quaestio cum Cypriani tempore potissimum, viguerit, haud obscure aetatem innuit, qua conscriptus est liber iste.

V. Quis porro in Scripturarum lectione detritum eum neget, postquam viderit percurrere illum tot Scripturarum libros, et ex iis seligere loca, quae mirum in modum catholicum dogma confirment, illique faveant consuetudini quam in Ecclesia servandam censuit Cyprianus?

1152C VI. Propterea vero verisimillimum tantummodo esse id arbitror, quod de Cypriano hujusce libelli auctore dixi, neque aliquid certi ea de re statuere ausus sum, quod noverim exstitisse jam pridem nonnullos etiam inter latinos, qui Cyprianum hoc in scribendi genere imitarentur, in quorum numero Pelagius ille eminuit , qui laudem quam aliunde acquisiverat, adversus divinam gratiam postea decertans sibi ademit. Quoniam porro ea quae verisimillima sunt, admitti commode possunt, quis mihi vitio vertet, si deinceps quoties de hujusce opusculi auctore incidet sermo, incidet autem saepe, eum Cyprianum esse dicam?

1153A VII. Nec modica, me quidem judice, hujusce libelli utilitas est. An non vero valde utilis libellus is est in quo usitatissimus Ecclesiae mos eminet, ut scilicet exortus error adductis pluribus Scripturarum testimoniis statim reprimatur; et in quo tanta vetustissimae versionis portio inest? Quod si eo ordine, quo codices eorum temporum conscripti erant, sacros libros hic allegari censes, emolumentum aliud continuo 1154A in eo habes: Quod quidem hic multis commendare minime est opus; sed profecto non leve est. Habet etiam hoc commodi, ut sacras Scripturas allegans Ecclesiastici, librum adducat exemplo suo ostendens, quanto in pretio prioribus ipsis Ecclesiae saeculis habitus sit liber ille, quem nunc protestantes minimi faciunt. Sed de libelli auctore ac praestantia hactenus. Ecce autem libellum ipsum: