QUAESTIO XVI

Utrum subjectum possit ampliari per praedicatum ad supponendum pro aliis quam pro suppositis

Alb. de Saxon. tract. 2. Log. cap. 1 O. Tartar. in expos. tract. 9. Petri Hisp. S. circa hoc quoeritur.

Hic quaeritur in ista propositione, Aliquis homo est mortuus, utrum iste terminus homo, amplietur per praedicatum, quod est praeteriti temporis, ad supponendum pro praeteritis, vel solum supponat pro praesentibus, quemadmodum designat copula verbalis ?

Arguitur primo, quod supponat pro praesentibus solum, et per consequens illa propositio est falsa, quia subjectum non ampliat praedicatum ad supponendum pro suppositis subjecti, igitur nec contra. Tenet consequentia, quia idem videtur judicium quo ad hoc de subjecto, et praedicato. Antecedens patet, quia dicendo, Quoddam mortuum est homo ; iste terminus, homo, non ampliatur per subjectum ad praeterita, sed praecise supponit pro praesentibus, et propter hoc illa propositio est falsa.

Secundo, quia in omni propositione, praedicatum debet appellare suam formam, scilicet restringi ad supposita verbi, secundum significatum, et etiam secundum connotatum, igitur in ista propositione, Homo est mortuus, iste terminus mortuus, qui est praedicatum, praecise supposita pro suppositis verbi, scilicet pro praesentibus. Antecedens apparet, quia dicendo, Nigrum cras erit album, iste terminus album, appellat suam formam, et restringitur ad suppositum verbi, tam secundum significatum, quam secundum connotatum : sed non sic est de subjecto, quia ad hoc, quod ista sit vera, non requiritur quod subjectum sit nigrum cras, sed sufficit quod nunc sit nigrum, licet cras non, sed tantum requiritur, quod cras sit album.

Tertio, si subjectum sic ampliaretur, sequeretur quod secundus modus primae figurae non valeret, consequens est falsum. Probatur consequentia sic arguendo : Nullus homo qui est, est mortuus. Omnis homo est homo qui est : igitur nullus homo est mortuus. Praemissae sunt verae, et conclusio contradicit propositioni, de qua quaeritur, igitur vel subjectum illius propositionis non ampliatur, vel iste syllogismus non valet.

Quarto sequeretur, quod duo primi modi secundae figurae non valerent. Probatur consequentia, arguendo sic, Nullum mortuum est vivum, omnis homo est vivus : igitur nullus homo est mortuus quae contradicit dictae propositioni, et ita potest exemplificari de Camestres.

Quinto sequeretur, quod particularis affirmativa non posset converti simpliciter, consequens est falsum, ut patet prius ; et probatur consequentia, et sit iste terminus A, convertibilis cum isto termino homo, et iste terminus B convertibilis cum isto termino mortuus : per te ista est vera, Quoddam A est B, quia quidam homo est mortuus, et tamen sua convertens est falsa, scilicet, Quoddam B est A, scilicet quoddam mortuum est homo.

Oppositum arguitur per communem modum loquendi, scilicet quod respectu partium praeteriti temporis in praedicato, subjectum supponit pro his quae sunt, vel pro his quae fuerunt.

Ista quaestio mota est propter conversiones propositionum de praeterito et de futuro, et ideo videndum est, quid est terminus ampliatus, et quid ampliativus, qui sint termini ampliativi, qualiter subjectum ampliatur per praedicatum, et non e contra.

Notandum igitur quod terminus ampliatus dicitur ille, qui ampliatur passive, ita quod pro pluribus supponat quam ante, sed terminus ampliativus est iste qui ampliat. Verbi gratia, praedicatum, vel copula, si fuerit praeteriti, vel futuri temporis, aut de possibili, ampliat subjectum ad supponendum pro suppositis praeteriti, ultra ea, pro quibus supponit, ratione copulae verbalis de praesenti.

Secundo notandum,quod termini ampliativi sunt in multiplici differentia, quidam sunt ut verba praeteriti, vel futuri temporis : alia sunt ut participia praeteriti, vel futuri temporis.

Item, alia sunt, ut ista verba, potest, contingit, et nomina derivata ab istis.

Item, ista verba, significo, intelligo, promitto, et hujusmodi, et universaliter omne verbum, cujus actus potest transire indifferenter in rem praeteritam, vel futuram, sicut in rem praesentem, cujusmodi sunt verba praedicta, in activo genere, respectu Accusativorum, quos regunt post se, et in passivo genere, respectu Nominativorum casuum, qui supponunt pro eis,ut dicendo, Antichristus intelligitur.

Tertio notandum, quod talis propositio, Homo est mortuus, cujus subjectum ampliatur, habet duas causas veritatis, quando est indefinita, scilicet quod homo qui est, est mortuus, vel quod homo qui fuit, est mortuus ; et si sit vera in uno istorum sensuum, ipsa est vera simpliciter.

Alii tamen dicunt, quod ista propositio non habet duas causas veritatis, imo est distinguenda per illos duos sensus,ut patet primo Elenchorum de ista, Laborans sanabitur.

Quarto notandum, quod praedicatum dicitur appellare suam formam,et restringere ad supposita verbi, tam secundum significatum, quam secundum connotatum : ita quod propositio est vera pro suppositis illius temporis,cujus temporis est verbum, seu copula verbalis, et hoc est verum quando praedicatum est participium praesentis temporis, aut nomen significans sine tempore, ut dicendo, Homo est albus, iste terminus, albus, supponit pro illo, quod de facto est album. Similiter dicendo, Homo erit albus, ly albus supponit non pro illo, qui nunc est albus, sed qui erit albus in futuro, et ita respectu verbi de praeterito. Et dico notabiliter, Si praedicatum sit participium praesentis temporis, aut nomen significans sine tempore, quia si praedicatum sit praeteriti temporis: non oportet quod supponat pro suppositis de tempore verbi: sed pro suppositis, quae de tempore verbi erunt : vel fuerunt praeterita. Ut dicendo, Socrates erit generatus, non oportet quod istud praedicatum, generatus, supponat pro eo, qui erit, sed pro illo, de quo erit verum dicere in futuro, quod ipsum fuit. Similiter dicendo, Socrates fuit generandus, istud participium, generandus, non supponit pro eo, qui fuit, sed pro eo, quod de tempore verbi erat futurum. Et sic patet qualiter praedicatum restringitur per copulam ad supponendum pro aliis, et aliis suppositis: sed subjectum non, quia copula sequitur subjectum ; igitur copula non agit in ipsum. Sed praedicatum ampliat subjectum, secundum quod ipsum est unius temporis, vel alterius, eo quod subjectum non appellat suam formam, si non restringitur ad sua supposita, secundum exigentiam copulae.

Tunc ponitur ista conclusio, quod subjectum ampliatur per praedicatum praeteriti temporis, scilicet ad supponendum, pro his, quae sunt ; vel pro his, quae fuerunt, in propositione indefinita, vel particulari, et hoc disjunctive, sed in universali, copulative. Probatur ex communi modo loquendi, quia aliter multae propositiones essent falsae : quae tamen sunt concedendae, ut Aliquid est possibile, quod non erit. Aliquid est generandum, Aliquid est praeteritum, quod non est. Nulla rosa existente, rosa intelligitur, quae omnes essent falsae, nisi subjecta ampliarentur ad supponendum pro aliis, quam pro suppositis de tempore verbi.

Nunc ad rationes. Ad primam negatur consequentia,nec est simile de subjecto et praedicato, quia praedicatum restringitur ad supposita de tempore verbi, secundum exigentiam verbi, et subjectum non.

Ad secundam, praedicatum debet, etc. concedo. Et ideo si praedicatum sit praesentis temporis, vel nomen non ampliatum, ut album, tunc supponit praecise pro suppositis de tempore verbi. Sed si praedicatum sit participium praeteriti temporis, tunc supponit pro suppositis quae erant praeterita de tempore verbi ; si vero praedicatum sit futuri temporis, tunc supponit pro suppositis, quae in tempore verbi sunt, vel fuerunt futura.

Ad tertiam negatur consequentia. Ad probationem dico, quod iste Syllogismus non valet, quia in praemissis ponitur aliqua restrictio, ratione cujus illae praemissae sunt verae, quae restrictio adimitur, non explicata in conclusione. Et si quaeratur quid tunc debeat concludi, dico, quod eadem restrictio, quae ponitur ad medium, debet in conclusione apponi minori extremitati, et ideo debet concludi ista, Igitur nullus homo qui est, est mortuus.

Ad quartam dicitur consimiliter. Ad quintam negatur consequentia, quia de conversionibus talium propositionum dicetur in alia quaestione, et sic ad quaesitum.