QUAESTIO XXVIII

Virum ex una de necessario, et alia de inesse fiat Syllogismus ad concludendum necessario in prima figura

Averroes et Aphrod. cap. 10. hujus. Burana cap. 6. hujus. Okam 3. par. Log. cap. 31. Joan. a Mag. quaest. 8. hujus. Albert. de Saxonia tract. 4. Log. cap. 16. Conimbr. cap. 9.10. et 11. hujus, et in fine cap. 13.

Arguitur primo quod non, quia non est connexio minoris extremitatis cum majori in conclusione, nisi propter connexionem ipsius cum medio in praemissis ; sed minor extremitas connectitur cum medio in praemissis solum pro uno tempore, quia hoc significat propositio de inesse, igitur debent inferri connexio minoris extremitatis cum majore solum pro uno tempore, sed illa de necessario significat connexionem pro omni tempore, igitur non debet inferri illa de necessario, sed de inesse.

Secundo arguitur per instantiam ; quia non sequitur, De necessitate, omnis homo est animal, album est homo, igitur de necessitate album est animal, quia praemissae sunt verae, et conclusio falsa.

Tertio, quia non sequitur, Omnis prima causa, de necessitate est Deus, quoddam creans est prima causa, igitur quoddam creans, de necessitate est Deus, quia praemissae sunt verae et conclusio falsa.Quod autem conclusio sit falsa, patet, quia sequitur, Quoddam creans de necessitate est Deus, igitur quidam Deus de necessitate est creans ; quia ista de necessario convertitur simpliciter, sicut illa de inesse, ut dicit Aristoteles in isto primo. Modo consequens est falsum, igitur et antecedens.

Quarto, si ex una de necessario, et alia de inesse sequeretur conclusio de necessario, vel hoc esset ex majore de necessario et minore de inesse ; vel e contra ; non primo modo, ut probatum est ; nec secundo modo, ut probat Aristoteles in isto primo.

Oppositum arguitur per Aristotelen in isto primo.

Notandum est quod duplex est propositio de inesse quantum ad propositionem pertinet. Quaedam de inesse simpliciter, scilicet quae est necessaria, ut ista, Homo est animal, est de inesse simpliciter, secundum Aristotelem, qui ponit mundum aeternum, et sic necessario perpetuari: alia est de inesse, ut nunc, scilicet propositio contingens de inesse. Et proportionabiliter popolest distingui de propositione de necessario, quia quaedam est necessaria, Pet illa vocatur de necessario simpliciter : et alia est contingens, et illa vocatur de necessario ut nunc.

Secundo notandum, quod ex una de necessario, et alia de inesse, non potest fieri Syllogismus,nisi altero duorum modorum, scilicet, vel ex majori de necessario, et minori de inesse, vel e contra.

Ideo primo notandum est qualiter fit Syllogismus ex majori de necessario, et minore de inesse.

Secundo qualiter fit Syllogismus e converso.

Tertio inferenda sunt quaedam corollaria.

Quantum ad primum, ponuntur tres conclusiones. Prima est, quod ex majori de necessario, in sensu composito, et minori de inesse, non fit Syllogismus ad concludendum de necessario. Probatur per instantiam in Barbara, posito quod tantum homo currat, tunc igitur sic ; De necessitate omnis homo est risibilis, omne currens est homo ; igitur de necessitate omne currens est risibile. Praemissae sunt verae, et conclusio falsa.

Secundo contra Celarent, arguendo sic, De necessitate nullum album est nigrum, omnis homo est albus, posito quod ita sit, igitur de necessitate nullus homo est niger. Praemissae sunt verae, et conclusio falsa.

Tertio contra Darii, patet per instantiam primam ante oppositum.

Secunda conclusio, quod ex majori de necessario, in sensu diviso, et minori de inesse, valent modi primae figurae, directe concludentes, ad concludendum de necessario, et ista conclusio probatur per hoc, quod illi modi sunt evidentes per dici de omni, et dici de nullo. Exemplum de Barbara, Omne B necesse est esse A, omne C est B, igitur omne C necesse est esse A. Praemissae si sint verae, necesse est, quod conclusio sit vera ; quia resolvendo majorem, iste modus tenet evidenter per dici de omni, arguendo sic, Omne quod est B necesse est esse A, etc. Similiter potest exemplificari de modo negato, ut de Celarent; Nullum quod est B,necesse est esse A, omne C est B, igitur nullum C necesse est esse A, et tenet directe per dici de nullo, et consimiliter potest exemplificari de modis particularibus.

Tertia conclusio, quod modi indirecte, concludentes primae figurae, non valent ex majori de necessario, et minori de inesse, ad concludendum de necessario indirecte. Probatur per instantiam in terminis, et instatur contra Baralipton, per istos terminos, Deus, prima causa, creans ; posito, quod de facto Deus sit creans, tunc arguitur sic: Omnis prima causa de necessitate est Deus, omne creans est prima causa, non sequitur concludendo indirecte, igitur quidam Deus de necessitate est creans, imo Deum possibile est non creare, et in eisdem terminis potest instari contra Celarent ; quia, non sequitur, Nullus Deus de necessitate est creans, omnis prima causa est Deus: igitur nullum creans de necessitate est prima causa. Praemissae sunt verae,et conclusio falsa, casu posito : igitur consequentia non valet.

Quantum ad secundum ponuntur conclusiones.Prima est, quod ex majore de inesse, et minori de necesario in sensu composito non valet Syllogismus ad concludendum de necessario ; quia non sequitur Omnis homo currit, de necessitate omne risibile est homo: igitur de necessitate omne risibile currit.

Secunda conclusio est, quod ex majori de inesse, et minori de necessario, in prima figura, fit Syllogismus ad concludendum de inesse.Probatur,quia ex majori de inesse, et minori de inesse, fit Syllogismus ad concludendeum de inesse igitur ex majori de inesse, et minori de necessario, fit Syllogismus ad concludendum de inesse. Antecedens apparet in simplici conversione Syllogismorum de inesse. Consequentia probatur; quia ad unam de necessario sequitur illa de inesse: modo quidquid sequitur ad consequens, sequitur ad antecedens.

Tertia conclusio est, quod in modis negativis de modo negato,ex majore de inesse, et minori de necessario, fit Syllogismus ad concludendum de necessario. Probatur,

quia ex majori de inesse, et minori de necessario in modo negato, fit syllogismus ad concludendum negativam de inesse: igitur etiam ad concludendum negativam de necessario de modo negato. Antecedens apparet per praecedentem conclusionem, et consequentia probatur ; quia ad negativam de inesse sequitur negativa de necessario de modo negato, ut ad istam, Nullum B est A , sequitur quod nullum B de necessitate est A.

Quarta conclusio est ista, quod modi affirmativi primae figurae, et etiam modi negativi de modo affirmato, non valent ad concludendum de necessario, ex minori de necessario, et majori de inesse. Probatur per instantiam in terminis: quia non sequitur, posito, quod Deus sit creans, Omnis prima causa est creans, omnis Deus de necessitate est prima causa;igitur omnis Deus de necessitate est creans, quae praemissae sunt verae, et conclusio falsa.

Secundo contra Celarent, posito, quod Deus non sit creans: quia non sequitur, Nullus Deus est creans, omnem primam causam necesse est esse Deum : igitur omnem primam causam necesse est non esse creantem ; quia praemissae sunt verae, et conclusio falsa.

Quinta conclusio est, quod ex majori de inesse simpliciter, et minori de necessario, fit Syllogismus ad concludendum de necessario, tam in sensu composito, quam etiam diviso, sicut sequitur, Omnis Deus est prima causa : quoddam justum de necessitate est Deus ; igitur quoddam justum de necessitate est prima causa ; nec est possibile invenire instantiam. Et hoc de secundo.

Quantum ad tertium, ex praedictis sequitur primo, quod Aristoteles in proposito non intelligit de modalibus propositionibus, in sensu composito; quia sic pauca ejus dicta essent vera, ut patet ex praedictis.

Secundo sequitur, quod propositio de inesse sumpta cum illa de necessario, sit de inesse simpliciter, quemadmodum aliqui exponunt. Probatur, quia tunc aequivaleret Syllogismi ex majori de inesse, et minori de necessario, et e contra, cujus tamen oppositum determinat Aristoteles, et patet consequentia ex praedictis.

Tertio potest inferri, quod ista consequentia non valet, ex majori de inesse simpliciter, et minori de necessario, fit Syllogismus ad concludendum de necessario: igitur ex majori de inesse, et minori de necessario, fit Syllogismus ad concludendum de necessario. Probatur, quia sequitur propositio de inesse simpliciter, igitur propositio de inesse, modo non quidquid sequitur ad antecedens, sequitur ad consequens: sed e contra est verum, quia quidquid sequitur ad consequens, sequitur ad antecedens.

Quarto sequitur, quod non est idem judicium, ubi modus affirmatur, et ubi modus negatur : et hoc sequitur ex tertia, et quarta conclusionibus.

Tunc ad rationes. Ad primam dico, quod licet in praemissis minor extremitas conuectatur cum medio, solum pro praesenti, tamen quia medium connectitur cum majori extremitate pro omni tempore: ideo quidquid connectitur cum medio pro omni tempore, oportet quod pro omni tempore connectatur cum majori extremitate.

Ad secundam dico, quod ille Syllogismus fit ex majori in sensu composito, et talis dispositio non valet, ut dictum est prius.

Ad tertiam dico, quod consequentia est bona. Ad probationem dico, quod conclusio non potest converti in illam de necessario, quia, ut patuit prius, illa de necessario ut nunc non convertitur similiter illis de inesse.

Ad quartam dico, quod utroque modo, sicut praedictum est. Et haec sunt ad quaesitum,