Cap. XVI. I. Damasus moritur, cui Siricius, non usque adeo Hieronymi studiosus, succedit. II. Hic inimicitias plurimorum subit. III. Calumnia criminis gravissima liberatur. IV. Decedere Roma instituit. V. Ad Asellam scribit.

I. Dum his intentum studiis animum habet Hieronymus, diem obit Summus Pontifex, idemque summum ejus Operum et vitae columen, Damasus, post administratam annis duodeviginti singulari innocentia et Sanctitate Christianam Rempublicam. Obiit autem prope octogenarius, ut Noster loquitur libro de Viris Illustribus (c. 4. p. 130) , et ut vetustissima Martyrologia testantur, exeunte anno 384, decima, sive undecima Decembris die. Eodem hocce anno, post 0054 paucos alio interjectos dies, Siricius in demortui locum suffectus est: homo qui amore, potius, quam auctoritate populus regendos suscepit, miti admodum et simplici animo, et qui de suo ingenio, ut ait iterum Noster (Lib. III. contr. Ruff.) , caeteros aestimabat. Tunc vero qui clanculum Hieronymo detrahebant, advivente Damaso (apud quem pollebat plurimum gratia, et cunctis honorificentiae significationibus colebatur) Siricio rerum potiente, qui male de aliquo suspicari nesciebat, neque admodum suo videtur S. Doctorem praesidio tutatus, insurgere in eum palam, apertumque bellum inferre ausi sunt. Quin ipsum etiam Siricium nonnulli, de quorum numero Baronius, querelarum in partem vocant, quod Hieronymum honore ab Epistolis sacris abdicatum, inimicorum obtrectationibus velut exposuerit. Accedit quod, elapso circiter mense ab ordinatione sua, sive tertio Idus Februarias anni 385. Decretali, ut vocant Epistola ad Himerium data c. II. adversus eam Hieronymi sententiam, quam supra exposuimus (de uxore ante Baptismum, ei qui in Clerum coaptari vellet, non imputanda) judicium dixit, constituitque, Clericos, qui secundam uxorem duxerint, deponendos, et bigamiam etiam a matrimoniis ante Baptismum initis contrahi, suprema auctoritate sua statuit. Sed nemo hinc tamen sibi in animum inducat, eum quidquam in S. Doctorem commisisse, unde is in aliorum criminationes atque odia incideret. Quod quidem ex ipsomet Hieronymo probari potest, qui Ruffino temere objicienti judicium, quod de se Romae tunc habitum fuit, et quid postea scriptum, strenue respondet, nihil se horum timere, cum Scriptis Ecclesiasticis arguendus sit (Lib. III. cap. 7) . Statimque subnectit, Vide quantum te timeam. Si vel parvam schedam contra me Romani Episcopi, aut alterius Ecclesiae protuleris, omnia quae in te scripta sunt, mea crimina confitebor. Nihil itaque heic, nihil alibi de Siricio queritur: neque ab eo est illa conflictationum S. Patris cum aemulis malisque hominibus, caussa repetenda.

II. Sed ipse utique, quid caussae fuerit, Hieronymus novit, et fassus est Epistol. XL. Nos, inquiens, vitiis detrahentes, offendimus plurimos. Querelarum origo ab Epistola, seu libello de virginitate servanda ad Eustochium fuit, quem et Romae obtrectantium manu lapidatum, scribens ipsemet postmodum ad Nepotianum, narrat. Reprehenderat nempe ibi cumprimis Monachos, qui alienam a proposito vitam agentes, gulae indulgerent et ventri, divitum domos frequentarent, studerent avaritiae, insolescerent superbia et superstitione; Apud quos, ait, affectata sunt omnia, laxae manicae, caligae follicantes, vestis grossior, crebra suspiria, visitatio virginum, detractio Clericorum: Succensuit et Clericis, qui Presbyteratum et Diaconatum ambiunt, ut mulieres licentius videant: quibus omnis cura de vestibus, si bene oleant, si pes laxa pelle non folleat; Crines calamistri vestigio rotati, digiti annullis radiantes. Ex his etiam unum, quem et principem artis vocat, et veredarium urbis breviter strictimque 0055 describit. Sed nec Virginibus pepercit, quae virorum consortia non declinarent: quod unum cum praecepisset, seu verius dixisset, Virgines saepius debere cum mulieribus esse, quum cum masculis, totius oculos Urbis offendit, cunctorum digitis notatus est (Ep. XXVII) . Inter multos autem qui his offenderentur, quidam fuit Onasus Segestanus, sive ex Pannonia ille fuerit, sive ex Sicilia (utraque enim in provincia cognominis civitas habetur) qui Romae per id tempus degens, et quae vitia Hieronymus in universum carpebat, se fortassis peccare sentiens, dicta ejus et scripta in sui contumeliam accepit. Quantas hic turbas concitarit, discere est ex Epistola XL. ad Marcellam, qua hominis impudentiam falsissime S. Pater refellit, ac ridet. In dies autem magis obtrectantium vis aucta et temeritas, ut passim vulgo Satyricus Scriptor audiret, versipellis, et criminosus, et iniquissimis subinde calumniis impetitus, publice differri, ac traduci coeperit. Et praenotaverat tamen ipse cum scriberet cunctorum adversus se maledicorum tela esse torquenda. Quos, aiebat, obsecro, ut quiescant, et desinant maledicere; non enim, ut adversariis, sed ut amicis scripsimus, nec invecti sumus in eos qui peccant, sed ne peccent, monuimus.

Neque vero sola in vitiis reprehendendis libertas Hieronymo invidiam creaverat, sed et consilia ad virtutes, sanctaque vitae institutio, qua nobilissimas feminas ab illecebris saeculi et pompis, ad Christianae pietatis officia, et Scripturarum meditationem evocavit, civium acuere odia, et potentium inimicitias concitavere. Blaesillae, recens viduae, quod auctor fuisset ad sanctiorem vitae rationem ineundam, ut et Monacham profiteretur, ita multorum pupugit animos, ut cum febrium ardore paulo post illa diem obiisset, asperitate vitae veluti occisa diceretur: inque ejus funere, de Paula matre fere ob dolorem exanime, populus mussitaret, Nonne illud est quod saepius dicebamus: dolet filiam jejuniis interfectam, quod non vel de secundo ejus matrimonio tenuerit nepotes. Quousque, addebant, genus detestabile Monachorum non urbe pellitur? non lapidibus obruitur? non praecipitatur in fluctus? Matronam miserabilem seduxerunt, quae quam Monacha esse noluerit, hinc probatur, quod nulla Gentilium ita suos unquam fleverit filios. Narrat de se ipse in Praefatione ad Didymi librum, cum adhuc in Babylone, (id est Romae) versaretur, post Damasi mortem, ut ex rerum serie manifestum est, quod tanta subierit maledicae urbis et purpuratae meretricis odia. Ecce, inquit, Pharisaeorum clamavit Senatus, et nullus Scriba vel fictus (forte velificatus uno verbo legendum est) sed omnes quasi indicto sibi praelio doctrinarum, adversum me imperitiae factio conjuravit. Quibus verbis primores tum ex Clero, tum fortasse etiam ex Patritiorum ordine, in quorum magno esset odio, denotari perspicuum est.

III. In hac tanta quam apud multos nominis atque existimationis jacturam fecerat S. Pater, ut et probrosus, et mendax, et lubricus, et Satanae arte decipiens audiret, a quo Christiana pietas magnum incrementum 0056 acceperat, ac porro acceptura erat: peculiaris etiam nescio cujus, gravissimi tamen criminis reus peragebatur. Inventus est quidam rumigerulus homo tam impudens, et perfrictae frontis, qui testis appositus, illud nescio quid sceleris vidisse se, vel audisse assereret, et nequissimae criminationi fidem testimonio suo faceret. Sed ubi quaestioni admotus est, instructam calumniam fateri non dubitavit, et removere quod impegerat delictum innocenti. Qua de re S. Pater ad Asellam inscribens: Esto, inquit, crediderunt mentienti: cur non credunt neganti? Idem est homo ipse, qui fuerat: fatetur insontem, qui dudum noxium loquebatur. Et certe veritatem magis exprimunt tormenta, quam risus; nisi quod facilius creditur quod aut fictum, libenter auditur, aut non fictum ut fingatur, impellitur (Epist. XLV.) . Neque heic tamen, cujus proprie delicti accusaretur, indicium facit. Quod vero a nonnullis proditur, et vetus innuit Auctor Vitae Hieronymianae, de supposita muliebri veste, quam cum ille imprudens pro sua induisset, eaque ornatus in coetum Ecclesiasticum noctu prodiisset, et risum, et stupri suspicionem sibi conflaverit, nullam veri speciem habet. Neque enim, quod ad tuendam innocentiae suae famam, detecta inimici astutia, facile praestare Hieronymus poterat, ac porro praestandum sibi erat, omnino tacitum dissimulasset, neque rei nullam in dudum laudata Epistola, qua variis invidorum in se calumniis respondet, mentionem fecisset. Multo est verosimilius in eo culpatum. quod nobiles ac divites Matronas lucri et consuetudinis illicitae caussa, sanctioris vitae praetextu decepisset, et Jerosolymam explendae libidinis gratia vellet abducere: ait enim ibi, Nihil mihi aliud objicitur, nisi sexus meus, et hoc numquam objicitur, nisi cum Jerosolymam Paula proficiscitur.

IV. Denique cum eo vesaniae res processisset, ut quaecumque ageret S. Pater, in crimen deputarentur: alius enim, inquit, incessum meum calumniabatur et risum: ille veluti detrahebat, hic in simplicitate aliud suspicabatur: de relinquenda maledica Urbe secum ipso deliberavit. Neque alia erat declinandi insidiatores pestilentissimos ratio. Subduxit se itaque ab eis primum fuga in solitarium locum, et ruri se recepit: unde et ad Marcellam dedisse videtur Epistolam in recensione nostra XLIII. in qua ipsam quoque hortatur, ut relictis Urbis molestiis, ac turbis, rus se conferat, in cujus solitudine pace sibi frui liceat. Ipse autem non Urbis modo, sed et viciniarum pertaesus, discessum suum non tam animo, quam opere jam parabat: cum tandem Augusto mense, spirantibus Etesiis, commodam navigationi in Orientem occasionem nactus, Romae, quae adeo se ejus consortio praebuerat indignam, vale ultimum dixit.

V. Sed antequam tamen daret ventis vela, cum jam navim in Romano portu conscendisset, raptim flens dolensque Epistolam XLV. ad Asellam scripsit, ex qua et pauca superius delibavimus, et quaedam alia heic in rem nostram describere, operae pretium est. Pene, inquit, certe triennium cum eis (Romanis) 0057 vixi. Multa me Virginum crebro turba circumdedit. Divinos libros, ut potui, nonnullis saepe edisserui. Lectio assiduitatem, assiduitas familiaritatem, familiaritas fiduciam fecerat. Dicant, quid unquam in me aliter senserint, quam Christianum decebat? Pecuniam cujusquam accepi? munera vel parva, vel magna non sprevi? in manu mea aes alicujus insonuit? obliquus sermo, oculus petulans fuit? Nihil mihi aliud objicitur nisi sexus meus, et hoc numquam objicitur nisi cum Jerosolymam Paula proficiscitur, etc. Et paulo post: Numquid domum alicujus lascivioris ingressus sum? Numquid me vestes sericae, nitentes gemmae, picta facies, auri rapuit ambitio? Nulla fuit alia matronarum, quae meam posset edomare mentem, nisi lugens, atque jejunans . . . . . . Cujus canticum Psalmi, sermo Evangelium, deliciae continentia, vita jejunium. Nulla me potuit alia delectare nisi illa, quam manducantem numquam vidi. Sed postquam eam pro suo merito castitatis venerari, colere, suspicere coepi, omnes me illico deseruere virtutes. O invidia primum mordax tui! o Satanae calliditas semper sancta persequens! Nullae aliae Romanae urbi fabulam praebuerunt, nisi Paula et Melanium, quae contemptis facultatibus, pignoribusque desertis, Crucem Domini quasi quoddam pietatis levavere vexillum. Si balneas peterent, unguenta eligerent, divitias et viduitatem haberent materiem luxuriae, et libertatis, Dominae vocarentur et Sanctae. Nunc in sacco et cinere formosae volunt videri, et in Gehennam ignis cum jejuniis et paedore descendere: videlicet non eis licet, applaudente populo, perire cum turbis. Si Gentiles hanc vitam carperent, si Judaei, haberent solatium non placendi eis, quibus displicet Christus. Nunc vero, proh nefas, homines Christiani, praetermissa domorum suarum cura, et proprii oculi trabe neglecta, in alieno oculo festucam quaerunt. Lacerant sanctum propositum, et remedium poenae suae arbitrantur, si nemo sit Sanctus, si omnibus detrahatur, si turba sit pereuntium, si multitudo peccantium. Denique, pluribus ejusmodi interjectis: Gratias ago Deo meo, quod dignus sim, quem mundus oderit. Ora autem tu, ut de Babylone Jerosolymam regrediar, ne mihi dominetur Nabuchodonosor, sed Jesus filius Josedech . . . . . Stultus ego, qui volebam cantare Canticum Domini in terra aliena, et deserto monte Sina, Aegypti auxilium flagitabam. Non recordabar Evangelii, quia qui de Jerusalem egreditur, statim incidit in latrones, spoliatur, vulneratur, occiditur. Sed licet Sacerdos despiciat atque Levites, Samaritanus ille misericors est, etc. Maleficum quidam me garriunt: titulum fidei servus agnosco. Magnum vocant: et Judaei Dominum meum. Seductor: et Apostolus dictus est. Tentatio me non apprehendat nisi humana. Quotam partem angustiarum perpessus sum, qui Cruci milito? Infamiam falsi criminis imputarunt; sed scio per bonam et malam famam perveniri ad regna coelorum. Caetera longum est persequi. Tempus vix potuit denotari manifestius: quandoquidem spirantibus Etesiis scribere haec se, jam jamque solvere e portu, notat, quod est, Augusto mense hujusce anni 385. eam jam Damasus fato functus esset, quem Beatae 0058 memoriae titulo donat, et quem praecedentis proxime anni mense Decembri, ostendimus obiisse. Addit, ne contigisse haec serius putes, pene triennium se cum Romanis vixisse. Venit autem, ut certis argumentis evicimus, Romam anno 382, circa septembrem.