Cap. VIII. I. Quod fuerit Hieronymi vitae genus in Bethleem. II. Num ejus Ecclesiae Rector, ut Sulpitio dicitur, fuerit? III. Scribit in quatuor Pauli Epistolas Commentarios. IV. Num et reliquas omnes exposuerit? V. Ejus scriptionis in universum indoles juxta Hieronymi sensum.

I. Tranquillitati, quam semel in Syria gustaverat S. Pater, redditus demum in Bethleem, totum se pietatis erga Deum cultui totum rerum divinarum contemplationi ac studiis, quae duo sunt Sacerdotum arma, dedicavit. Esse aliquid, non videri cupidus, cellula claudebatur (Ep. LXXXII) , et in eo qui intra nos est homine, non qui extra nos, per virtutum quotidie gradus proficere satagebat. Alicubi testatur ipse, ideo se eremi latebris clausisse, ut adolescentiae deflens peccata, Christi in se misericordiam deflecteret (Contr. Jo. Jeros.): alibi ait, ut vel praeterita plangeret vitia, vel vitare niteretur praesentia: item ut paratior ibi diem Domini, sive judicii praestolaretur. Vile olusculum et cibarius panis, atque is quidem oppido parcus et moderatus, quem, ut testatur Palladius (Laus. c. 10) , cum reliquis ad vitam sustentandam necessariis de Paulae largitionibus accipiebat. Jejunia longa, somni breves, et quos vel humi tantum, vel in storea abjectus capiebat. Veste utebatur contempta, tametsi alicubi mundiore usum se indicet ( Contr. Jo. Jeros.). Neque enim qui monachum tunc agebat, externo id corporis cultu profiteri cogebatur, tantum simplicitatem Christianam habitu praeferret. His accedebat, immo animam vitamque actibus inspirabat, virtutum omnium quae essent Christiano, et perfectiorem Christi imitationem profitente dignae, usus assiduus. Quod supererat orationi tempus, interdiu docendo, noctu legendo conterebat. In Scripturarum meditatione totus erat, quas nulla non die Paulae praesertim, atque Eustochio explicabat (Invectiv. II) . Prodit Ruffinus, quamquam obtrectandi animo, illum praeterea nobilium pueros sibi commissos in Poetarum ac Rhetorum litteris instituisse. Quam criminationem adeo non timet S. Pater, ut nec refellere dignetur, eaque dissimulatione significet, se ad instar Pauli, omnibus omnia factum, gloriari, ut omnes Christo lucrifaceret, omni sexui, omnique aetati semet accommodasse. Et sane in dies magis magisque confluebant ad eum ex toto undique terrarum orbe aetatis diversae homines, non tam locorum religione, quam ejus celebritate nominis, doctrinaeque admirabilitate ducti, et majoris 0064 rerum divinarum notitiae adipiscendae caussa.

II. Sed mirum illud, imo incredibile, quod tradit de Hieronymo Postumianus in Dialogo apud Sulpitium Severum, eum scilicet, tantis licet, tamque diversis solitariae vitae muniis occupatum, Ecclesiam quoque illam quae erat in Bethleem rexisse. Ecclesiam, inquit, loci illius Hieronymus Presbyter regit: nam parochia est Episcopi qui Jerosolymam tenet. Neque vero hic falli potuisse hac in re videtur, siquidem et veritati caetera consentanea sunt, quae de illo narrat, et se testatur sex mensibus apud eum fuisse. Et falli eum tamen, ex Epistola inter Hieronymianas Ll. Sancti Epiphanii ad Joannem Jerosolymitanum, quam superius laudavimus, perspicuum est. Enim vero ex ea constat, Hieronymum ab ordinatione sua ad annum usque 394, ne in monasterio quidem voluisse unquam propter verecundiam et humilitatem Presbyteri officio fungi, et debita nomini suo exercere sacrificia, et laborare in ea parte ministerii, quae Christianorum praecipua salus est: curam videlicet animarum agere. Quid quod olim cum simultates atque odia Joannes contra Hieronymum exerceret, ut ab ipso discimus S. Patre, fuere aliquandiu ipse suique fratres ab ejus ecclesiae ingressu prohibiti? Quae quidem sunt qui conciliari posse ita putent, si ab eo tempore Sulpicium loqui existimes, quo reditum utrimque est in gratiam, anno 398, ut volunt, quum Sulpitius eo accessit, jamque illud muneris in se Hieronymus cum Pauliniano fratre susceperat. Verum neque constare hoc potest, neque veri similitudinem ullam habet. Si enim S. Pater ab eo quod in Ordinatione sua proposuerat, dimoveri tunc minime potuit, atque exorari, ut in monasterio saltem sacris operaretur, quum ab Ecclesiae publicae ingressu arcebatur: quis sibi persuadeat post reconciliatam cum Joanne amicitiam, cum potuit pro lubitu in ea Ecclesia rei sacrae interesse, neque ejus erat ministerio opus, a proposito discessisse: maxime cum alii jamdudum fuissent pluresque Presbyteri eidem Ecclesiae praepositi, neque ab eo tempore, quo S. Pater a Joanne dissidebat, ullam ejus rei necessitatem recurrisse intelligamus. Ut enim transeat, quod minime tamen dabo, Bethleem aliquando concessisse Sulpitium, idque anno 398; transeat etiam fuisse tum initam cum Joanne pacem, quae post biennium sarta est, nisi rationes nostrae nos fallunt: sane diu etiam ab eo tempore imposterum ibi vixit Hieronymus, et continuo tamen, sicubi vitae suae meminit, eam se agere cum monachis omnino solitariam significat. Sic Epistola CXVII. quae anno scripta est 409, se ait clausum cellula, et procul a turbis remotum, quae certe Ecclesiae Parochialis Praefecto nequaquam congruere possunt. Praeterea quanta illi esset justi reverentia, et quam sedulo caveret, parochialia jura ne laederet, declarat ipse toties laudato contra Joannem libro, verbis, atque exemplo in rem nostram locupletissimo. Quis scindit Ecclesiam? Nos: quorum omnis domus Bethleem in Ecclesia communicat? an tu, qui etc.? Nos scindimus Ecclesiam, qui ante paucos menses circa dies Pentecostes, quum 0065 obscurato sole, omnis mundus jam jamque venturum judicem formidaret, quadraginta diversae aetatis et sexus Presbyteris tuis obtulimus baptizandos? Et certe quinque Presbyteri erant in monasterio, qui suo jure poterant baptizare, sed noluerunt quidquam contra stomachum tuum facere, ne et haec tibi de fide reticendi daretur occasio. An non tu potius scindis Ecclesiam, qui praecepisti Bethleem Presbyteris tuis, ne Competentibus nostris in Pascha baptismum traderent: quos nos Diospolim ad Confessorem et Episcopum misimus Dionysium baptizandos? Ecclesiam scindere dicimur, qui extra cellulas nostras locum Ecclesiae non habemus. Sed haec, inquies, quae gratiae reconciliationem praecesserant, spectant. Esto, ut voles ex praeconcepta opinione: sed utique ea sunt, ex quibus jure deinceps liceat de reliquo vitae genere argumentari, et quale ingenium fuerit S. Patris, et quis animus, monstrent.

Sulpitius itaque benigno lectore, et commodo opus habet interprete. Ego ita accipio, ut privatam monasterii Ecclesiam, seu conventum, si mavis Latine de Ecclesiasticorum phrasi, dixisse voluerit abs Hieronymo administratum. Atque hoc quidem sensu vere dixerit: nam et primas ille partes ibi sustinebat, et nihil ad fidem propius, quam fratrum conventibus fuisse eum et virtutum merito, et Presbyterii honore praepositum. Conveniebant nempe in unum locum quotidie ad preces et psalmodias, eaque privata erat Ecclesia; nec certe par credere est, quo tempore Hieronymus cum suis ab Ecclesiae publicae ingressu prohibitus est, ab illo pietatis erga Deum actu cessasse, et tam longi temporis spatium Monachos sine precibus communibus traduxisse. Ibi S. Pater totum Monachorum coetum sacrarum Scripturarum doctrina instruebat, novasque in dies propositas ex earum praelectione difficultates Κατυιστοῦ instar explanabat, Quamobrem et in Praefatione ad versionem Libri Paralipomenon ex Hebraeo, LXX. inquit, Interpretes in Conventu fratrum semper edissero: et in fine Epistolae CXII. ad Augustinum, quae anno data est 404: Tu, ait, qui juvenis es, et in Pontificali culmine constitutus, doceto populos, etc. Mihi sufficit cum auditore et lectore pauperculo in angulo monasterii susurrare. Ejusmodi alia quaedam in Hieronymianis scriptionibus testimonia invenies, quae nobis referre huc singillatim longum esset, fortasse etiam a proposito devium; duo enim ista in eam maxime rem laudavimus, ut contra atque sensisse videtur Sulpitius, et diu post ejus temporis notationem, non aliam constet abs Hieronymo administratam Ecclesiam, quam quae privata in monasterio cogebatur, et propiore vocabulo Conventus ei dicitur (Lib. contr. Jo. Jerosol.) . Invenies autem et quae loca testentur, ingentem fuisse degentium ibi Monachorum, atque aliorum eo confluentium numerum, ut jam non sufficeret constructum a Paula monasterium, sed et diversorium propter exstrui peregrinis excipiendis necesse fuerit; quibus una omnibus Hieronymus praeerat. Ex his quatuor etiam aut quinque erant Presbyteratus (cujus tamen munia numquam obirent propter humilitatem) 0066 gradu ornati, ut ex superius laudato contra Joannem testimonio intelligimus. Ex quo item licet colligere, quanta eorum esset, qui eo conveniebant, vitae ejus amore ducti, frequentia: siquidem ad quadraginta usque diversae aetatis et sexus de nondum baptizatis, seu recens conversis, quandoque ibidem dicuntur exstitisse. Sed et Episcopum nescio quem Paulum nomine, quem Theophilus persequebatur, fuisse ibi Monachis cooptatum, ex Libro tertio in Ruffinum conjicimus. Quem locum S. ipse Pater his verbis concludit: Nobis in Monasterio hospitalitas cordi est, omnesque ad nos venientes laeta humanitatis fronte suscipimus, etc. Et luculentius antea Epist. LXVI ad Pammachium: Nos in ista provincia, aedificato Monasterio, et diversorio propter exstructo . . . . . . tantis de toto orbe confluentibus turbis obruimur Monachorum, ut nec caeptum opus deserere, nec supra vires ferre valeamus. Unde quia pene nobis illud de Evangelio contigit, ut futurae turris non ante supputaremus expensas, compulsi sumus fratrem Paulinianum ad patriam mittere, ut semirutas villulas, quae barbarorum effugerunt manus, et parentum communium census venderet, ne coeptum Sanctorum ministerium deserentes, risum maledicis et aemulis praebeamus. Sed haec hactenus.

III. Monachorum erat, quod saepius S. ipse Pater fatetur, labore manuum sibi victum quaerere: sed satius ipse sibi, atque utilius universae Ecclesiae consultum fore existimavit, si manuum labori studium Scripturarum substitueret. Magis utile, inquit, quid ex otio meo Ecclesiae Christi venturum ratus, quam ex aliorum negotio (Praef. in Job ex LXX) . In primis itaque se ad linguam Hebraicam retulit: quam etsi probe calleret, voluit tamen, quoad ejus fieri potuit, penitius adsequi. Praeceptore tunc usus est quodam Barabba, sive Baranina (utroque enim modo appellat) qui cum suorum odia incurrere eam ob rem timeret, noctu tantum ad Hieronymum accedebat, unde et nocturnus magister ei dicitur. Prodit diu post de se ipse, quod hanc linguam, quam ab adolescentia multo labore ac sudore didicerat, infatigabili meditatione numquam deseruerit, ne ab ea ipse desereretur (Epist. CXVIII) . Ab hoc autem studio, ad Scripturarum Interpretes gradum fecit, quorum non unum atque alterum, sed quotquot fuerunt ante ipsum, sedulo evolvit, adeo ut nemo sive Graecos sive inter Latinos Patres, plures quam Hieronymus Auctores legisse videatur. Lectioni deinde scriptionem adjecit: in qua facilem adeo, et sensus sponte sua, ut ita dixerim stilum sortitus est a natura, ut una interdum lucubratione Commentariis in Scripturam conscribendis mille versus, seu lineas exararit, et singulis diebus singulos Veteris Instrumenti libros ex Hebraeo converterit. Assiduus adeo etiam hac in re fuit, ut nulla non die sacrarum studiis Literarum distineretur, id quod Postumianus apud Sulpitium Severum (de quo superius multa) insigni elogio illo testatur: Totus in lectione, totus in libris est: non die non nocte requiescit: aut legit aliquid semper, aut scribit (Dial. II) .

0067 IV. Sed scripta ejus peculiaria juxta historiae ordinem recenseamus. Petierant ab eo Paula atque Eustochium, ut in Pauli Epistolas, quas nemo antea Latinorum fuerat interpretatus, Commentarios scriberet. Quibus ille ut faceret satis, a breviore, et magis expedita, quae est ad Philemonem, initium fecit. Sumpsit post aliquot dies exponendam illam ad Galatas, quam tribus libris absolvit. In his Origenem secutus, novam de S. Petri cum Paulo disputatione litem commovit, de qua pluribus deinde in utramque partem ipse, atque Augustinus Epistolis contenderunt. In Praefationibus, quod haec propere dictare cogeretur, et quod neque excogitatum opus appareat, neque admodum limatus sermo, saepius excusat. Recolenda in hanc rem pauca quaedam ex Praefatione tertia: Omnem, inquit, elegantiam, et Latini eloquii venustatem stridor lectionis Hebraicae sordidavit. Nostis enim et ipsae (Paula atque Eustochium) quod plusquam quindecim anni sunt, ex quo in manus meas numquam Tullius, numquam Maro, numquam Gentilium literarum quilibet Auctor ascendit: et si quid forte dum loquimur, obrepit, quasi antiqui per nebulam somnii recordamur. Quid autem profecerim ex linguae illius infatigabili studio, aliorum judicio derelinquo: ego quid in mea amiserim, scio. Accedit ad hoc, quia propter oculorum, et totius corpusculi infirmitatem, manu mea ipse non scribo, nec labore et diligentia compensare queo eloquii tarditatem: quod de Virgilio quoque tradunt, quia libros suos in modum ursorum foetuum lambendo figuraverit. Verum accito Notario, aut statim dicto quodcumque in buccam venerit: aut si paululum voluero cogitare, melius aliquid prolaturus, tunc me tacitus ille reprehendit, manum contrahit, et frontem rugat, et se frustra adesse, toto gestu corporis contestatur. Neque est praetereundum, quod ad rerum Hieronymianarum historiam spectat, nuntiatum fuisse sibi, cum hisce adornandis in Epistolam ad Galatas Commentariis animum adjecisset, Albinam venerabilem anum, Marcellae matrem, obiisse. Adhaesit huic statim, matris contubernio destitutae, Principia, quae post Hieronymi ab Urbe discessum in sui locum successerat: unaque ambae in suburbanum agrum, tamquam in solitudinem sese receperunt. Rem narrat S. ipse Pater partim Praefatione in primum Commentarium, partim Epist. CXXVII. quod est Marcellae Epitaphium.

Porro autem incoeptum sedulo persecutus, subsequentem ad Ephesios Epistolam exponendam, ut alias fecerat, sumpsit, et tribus itidem libris absolvit. Et Paulae quidem atque Eustochio de more inscripsit, sed et Marcellam, quam vocat unicum viduitatis exemplar, in Praefatione priore nominat, ut ad eam quoque transmitti opus hoc suum velit, ea cautione adhibita ut ne maledicis atque invidis legendum tradat. Quin etiam id ipsum per Epistolas flagitasse illam abs se, indicat Praefatione secunda, inque ejus gratiam haec se adornare significat, nova subinde Romam munuscula transmittenda. Denique ad Titum quae inscribitur, paulo post singulari eoque brevi Commentario 0068 explanavit. Nihil quod propositum nostrum spectet in ea Praefatione monuit. Ad Capitis autem primi versum undecimum se ait, ante paucos menses tria volumina in Epistolae ad Galatas explanationem dictasse: ex quo luce meridiana clarius est, hosce universos in quatuor Pauli Epistolas Commentarios fuisse non eodem modo anno, sed anni etiam parte, seu paucorum spatio mensium elaboratos. Neque porro alium videri diximus suis locis, quam 387, vel insequentem: id quod uno atque altero praeterea argumento confirmare libet. Atque illo cum primis, quod se ait S. Pater ab annis plusquam quindecim nullum Gentilium literarum Auctorem in manus sumpsisse: ab eo scilicet, ut nihil dubium est, tempore, quo per somnium admonitus, cum se Calcidis eremo abdidisset, profanorum Scriptorum lectioni jure jurando renuntiavit. Huic autem temporis notationi si quindecim illos annos addas, ad hunc nimirum devenies, quem diximus 387. Idipsum Ruffini comprobat testimonium libro Invectivarum secundo (quem scis nempe scriptum anno 401), ubi Commentarium Hieronymi in Epistolam ad Ephesios ante quindecim ferme annos scriptum affirmat. Et Hieronymus quidem exactos jam supputarit; Ruffinus vixdum incoeptos. Eadem denique Chronica nota elucet ex Praefatione Commentarii in Ecclesiastem, de qua erit sequenti capite dicendi locus. Quod igitur ait S. Pater Libro primo contra Ruffinum de expositione sua in Epistolam ad Ephesios, Decem et octo ferme anni sunt, ex quo istos dictavi libros, eo tempore quo Origenis nomen florebat in mundo, omnino aut errore Antiquariorum in numericis notis laborat (siquidem nihil dubium est, eum anno 401, haec adversus aemulum suum scripsisse) et Quindecim ferme, sive XV. pro Decem et octo, sive XVIII legendum est: aut quod putare malim, de eo tempore accipiendus est loqui Hieronymus, quo primum scriptionibus Origenis in Latinum refundendis manum admovit.

IV. Nihil vero aliud praeterea Commentariorum in Apostolum elucubratum ab eo est: ut ipsemet indicat in suorum Catalogo operum, ubi istas dumtaxat laudatas quatuor Epistolas abs se explicatas recenset: tametsi illam ad Philemonem, a qua initium Explanationis suae fecit, postremo loco collocat, ordinem potius Scripturarum, quam temporis secutus. Aberrant itaque a vero longissime, qui totum fuisse abs Hieronymo Apostolum Commentariis illustratum jam inde a Cassiodorii aevo arbitrati sunt. Fucum, opinior, fecit studiosis viris locus ille Prologi alterius libri in Epistolam ad Ephesios, ubi ἁπλῶς S. Pater, Pauli, inquit, Epistolas conamur exponere: quod de universis dictum acceperunt, cum vel solas has quatuor spectet, vel certe propositum modo indicet atque animum, quem in reliquas scribendi habebat, numquam autem explevit. Neque hac fine stetit malum, subinde enim invenire est in antiquis libris Hieronymo adscriptus Commentarius in omnes Pauli Epistolas, illa quae est ad Hebraeos excepta. Tantam 0069 olim fraudem inferre librarii ausi sunt, quaestus gratia, ut opus a nequissimo haeretico, et si Superis placet, nominis Hieronymiani hoste infensissimo elucubratum, ipsi Hieronymo adscriberent. Sed est jamdudum inter supposititia amandatum, nosque in hunc rejecimus Operum id genus tomum, eaque de re satis in praefixa Admonitione diximus.

V. Sed sunt quaedam in antecessum de ratione qua Commentariis elucubrandis usus est S. Pater, semel hac primum oblata occasione animadvertenda, ne eadem saepius replicare, cum alios deinceps ad finem usque recensebimus, necesse sit. Ille enim cum ingenio suo in Scripturis exponendis diffideret, quod sciret illas non ex arbitrio, sed esse ex majorum traditionibus interpretandas, ad eos confugiebat, qui in eum Librum, quem sibi explicandum proponeret, antea aliquid edidissent. Ita vero sedulo omnes pervestigabat, ut suam nemo videatur diligentiam effugisse: legebat ita propositi sui attente memor, ut nihil eorum quae ad rem suam facerent, praeteriret, nihil non transferret in sua. Et laudabat quidem in Commentariorum exordiis saepe eorum nomina, quos sequeretur; sed et saepe praetermissa faciebat, cum magis opportunum videri poterat, atque eorum tamen opiniones suimet operis contextui inserebat. Id autem abs se factum ait ex quadam, ut ipse autumat, Commentariorum lege, in quibus multae diversorum ponuntur opiniones, vel tacitis, vel expressis Auctorum nominibus, ut Lectoris arbitrium sit, quid potissimum eligere debeat, decernere. Atque hinc modo sua, modo se aliena dictare profitetur in Praefationibus, ita tamen ut difficile internosci aliena ab suis possint, nisi ab eo, qui Auctores omnes, a quibus ille excerpsit, legerit, eorumque dicta ac sententias in numerato habeat. Saepe adeo vel a Ruffino, qui ei dicam ea de re multam dixit, vel ab aliis, de opinionum, quas dissimulato Auctore retulerat, levitate atque incommodo interdum sensu accusatus est, perinde atque de suo, aut certe de probata sibi auctoritate protulerit. Quibus hac una continenter responsione satis fecit, qua et ab Augustini se postulationibus defendit: Si quid reprehensione dignum putaveras in explanatione nostra, eruditionis tuae fuerat quaerere, utrum ea quae scripsimus haberentur in Graecis, ut si illi non dixissent, tunc meam proprie senteniam condemnares, praesertim cum libere in Praefatione confessus sim . . . . vel mea, vel aliena dictasse. Paria his sunt quae Ruffino reponit, et quae ut recolas auctor sum: neque enim ut huc a nobis referantur, institutae narrationis ordo permittit. Ac sane plurimum sua, et nostra ad Scripturarum doctrinam interfuisset, si uniuscujusque Auctores sententiae de nomine laudasset, vel ex iis tantum in Commentaria sua transtulisset probabilissimas opiniones vel denique regulam, quam sibi testatur proposuisse, ut aperte confiteretur quae sunt haeretica, et quae sunt Catholica, sancte continuo observasset. Sed quando aliis de causis satius ipse judicavit, Auctorum nominibus parcere, ne aliquem videretur lacerare: in hoc nos 0070 commodum Lectorum incubuimus, ut quae loca ex aliis, Origene praesertim atque Eusebio S. Pater expressit, suis Auctoribus redderemus in Notis, vel ipso, cum licuit, apposito Graeco textu, vel nomine saltem et libro Scriptoris indicato.