Caput XXX. I. Nova cum Ruffino contentio exoritur ob interpretatum ab eo Origenis librum Periarchon, et laudatum in Praefatione Hieronymum. II. Quam Pammachius et Oceanus ad respondendum Ruffino excitant. III. Ad hunc Noster amice conquestus ea de re rescribit. IV. Apud illos autem luculenta Epistola se purgat: quacum suam libri Periarchon translationem fidelem mittit. V. Varias item scribit varii argumenti Epistolas, quae recensentur. VI. Originem interea ejusque asseclas damnat Theophilus, eaque de re scribit ad Hieronymum, et ad Anastasium Papam. VII. Qui damnat item excerptas ex eo libro Origenis blasphemias, datque ea super re ad Simplicianum Mediolanensem Episcopum literas. VIII. Ruffinum quoque Romam ad causam dicendam accersit. IX. Qui ire detrectans, Apologiam pro se mittit. X. Scribit eodem tempore contra Hieronymum Apologiam, seu libros Invectivarum.

I. Vixdum percussa in Oriente pax fuerat, cum novus ex Occidente discordiarum turbo, eandem illam Origenianam ob causam exortus est. Macarius noti nominis Monachus Pineti in agro Romano ad maris oram, cum ab Ruffino, qui per id temporis in eodem illo Monasterio agebat, gustum aliquem Origenianorum operum jam coepisset, ab illo etiam atque etiam flagitavit, ut libros quoque Περὶ Ἀρχῶν, id est, de Principiis, sive de Potestatibus (ut verti posse in Prologo dicitur) Latine sibi interpretaretur. Cujus ille studiis obsecutus, priores duos libros cum prooemio transtulit, de opinione apud vulgus facturus periculum, cum aliorum subinde amicorum impulsu, reliquos duos quoque vertit. Vertit autem? imo interpolavit: et quemadmodum in priore Praefatione (duas enim apposuit) ipse profitetur cum aliquanta offendicula invenirentur in Graeco, ita elimavit omnia interpretando, atque purgavit, ut nihil in illis quod a fide nostra discrepet, Latinus Lector inveniret. Et in altera: Illud autem, inquit, necessario commoneo, quod sicuti in prioribus libris fecimus, etiam in istis observavimus, ne ea quae reliquis ejus sententiis et nostrae Fidei contraria videbantur, interpretarer; sed velut inserta ea ab aliis et adulterata praeterirem. Sed malum longe illud majus, quod conscientiae suae diffisus cum fore non dubitaret, ut ejus tametsi subdola interpretatione obductae doctrinae novitas multos percelleret, ausus est sibi ab Hieronymi auctoritate patrocinium petere: ejusque exemplum causae suae praetexuit, et laudes tota illa Praefatione persecutus est. Hinc maxima mali labes, et quarum nullus postmodum finis, discordiarum origo. Editus in lucem liber multorum quidem e Sacerdotibus et Monachis et Christianorum vulgo simplicitati illusit (Epist. CXXV.) , plerosque tamen ita perculit, ut totum orbem post Ruffini interpretationem in Origenis odium exarsisse, et translatum opus expavisse, Hieronymus tradat. Auctor idem est (Lib. I. cont. Ruf.) , primam Marcellam Romanam subolescentem errorem deprehendisse, cumque diu se cohibuisset, ne per aemulationem quidpiam facere videretur, postquam sensit, fidem Apostolico ore laudatam in plerisque violari (Epist. CXXVII.) , sumpsisse sibi etiam animos ad reprimendum. Ruffinus autem, cum jam se fere ut haereticum digito notari intelligeret, discedere instituit: et ab Siricio urbis Episcopo, qui, ut ait Hieronymus, de suo ingenio caeteros aestimabat, Ecclesiasticas Epistolas impetravit, ut Ecclesiae posset communione gloriari (Ibid. et cont. Ruf. Lib. III.) . His communitus, per Mediolanum, qua Romana tunc fere commodior via sternebatur, Aquileiam remeavit. Annus agebatur cum interpretationem illam absolvit, 398 ultra medium: cum Roma discessit, jam ad finem properabat.

0124 II. At Pammachius et Oceanus, Romani proceres, et Hieronymi cumprimis amicitia clarissimi, schedas Ruffinianae interpretationis, nondum quidem vulgatas, furtimque sibi porrectas. denique falsis alicubi sententiis incrustatas, ut Ruffinus quidem contendit, ad Hieronymum una cum subdola Praefatione illa transmiserunt, quaedam causantes, quae minus catholice dicta sibi viderentur, aliaque ab interprete subtracta, quae apertam impietatem Auctoris monstrare poterant (Lib. II. contra Hieron. et alibi) . Ruffini nomen reticuerunt, quod nec ipse operi suo adscribere ausus est. Multis autem ad reponendum illi S. Doctorem excitarunt, petieruntque ut eosdem meliore fide libros ipse interpretaretur, et interpolata proderet, et male explicata convinceret (Epist. LXXXIII.) . Maxime vero auctores erant, ut injectas de se suspiciones purgaret: sciretque se Praefatione illa obliquis laudibus inter Origenistas positum, atque ex sui nominis fama haeresi patrocinium quaeri.

III. Has Hieronymus schedas jam acceperat, cum ipsiusmet Ruffini ad eum literae redditae sunt: quae, tametsi interciderunt, quid continerent, utcumque ex S. Patris Responso colligimus. Scilicet diutius dicebat se Romae mansisse, quam voluisset, quod accepto de obitu matris nuntio, prohibitus luctu sit, remeare ad patriam, ne maternae domus aspectu, dolorem, quem vix absens animo premebat, ferre praesens omnino non posset. Revocatum eo se tamen, spiritualium parentum (Chromatii atque Eusebii) desiderio: sed ab aemulis continuo impetitum, iisque Hieronymi cum primis familiaribus, ut queri videretur, quod instigante illo, vel certe non inscio, horum odia subiisset. Contra se pacem secum illo reconciliatam sancte servare, utque ab eo pari studio observetur, expetere. Respondit Hieronymus Epistola in nostra recensione LXXXI. nullis erga illum officiis se interim defuisse: et conscientiae, inquit, nostrae testis est Dominus, post reconciliatas amicitias nullum intercessisse rancorem, quo quempiam laederemus: quin potius cum omni cautione providimus, ne saltem casus in malevolentiam verteretur. Sed quid possumus facere, si unusquisque juste putat se facere quod facit, et videtur sibi remordere potius quam mordere? Tum illud etiam amice ac leniter expostulat, quod oblique Praefatione illa, imo aperte peteretur, ac monet, ne se in posterum simili modo laudet. Atque haec poterat suboffensos invicem animos Epistola recolligere; sed qui eam curandam acceperant, et Roma Concordiam usque transmittendam, Hieronymi familiares, Pammachius videlicet atque Oceanus, haud scio num meliore consilio, successu certe non prospero suppresserunt. Ego, inquit Hieronymus lib. I. Apologiae, scripsi ad te statim brevem Epistolam, expostulans super laudibus tuis, quam quia Romae non eras amici mei tibi mittere noluerunt, eo quod te dicerent, cum sodalibus tuis indigno nomine Christiano de mea conversatione jactitare: cujus exemplum huic volumini subdidi, ut scias quantum dolorem quanta moderatione necessitudinis temperavi. Et lib. III. Novum quoque me putas finxisse mendacium, ut Epistolam ad te meo nomine componerem quasi olim 0125 scriptam, quo bonus esse videar et modestus: quam tu numquam omnino susceperis. Haec res perfacile probari potest. Multi Romae ejus exemplaria habent ante hoc circiter triennium, qui tibi eam mittere noluerint, scientes quae de meo nomine jactitares, et quam indigna homine Christiano, et quam infanda confingeres. Ego scripsi nesciens quasi ad amicum: Illi non reddiderunt ei quem inimicum noverant, parcentes et meo errori, et tuae conscientiae.

IV. Acceperant una autem eximii illi Hieronymi familiares ab eodem, ut par credere est, litterarum portitore Ruffino, altero Syro (quem S. Pater ob quandam causam per Romam Mediolanum miserat, et quem sane interest ab cognomine Aquileiensi distinguere) novam ab eo adornatam librorum Περὶ Ἀρχῶν versionem cum luculenta ad se proprie Epistola, qua suam ille apud eos fidem liberat, purgatque omnes de se suspiciones. Origenis ingenium quidem et eruditionem laudasse se fatetur, dogmata tenuisse, aut tenere se, pernegat. Laudavi, inquit (Epist. 74) , interpretem, non dogmatisten, ingenium, non fidem; Philosophum, non Apostolum. Quod si volunt super Origene meum scire judicium, legant in Ecclesiasten Commentarios, replicent in Epistolam ad Ephesios tria volumina, et intelligent, me semper ejus dogmatibus contraiisse. Et paulo post: Si mihi creditis, Origenistes numquam fui: si non creditis, nunc esse cessavi. Et sequenti capite: Fac me errasse in adolescentia, et Philosophorum, id est, Gentilium studiis eruditum, in principio Fidei, dogmata ignorasse Christiana, et hoc putasse in Apostolo, quod in Pythagora et Platone et Empedocle legeram. Cur parvuli in Christo atque lactentis errorem sequimini? cur ab eo impietatem discitis, qui necdum pietatem noverat? secunda post naufragium tabula est, culpam simpliciter confiteri. Imitati estis errantem, imitamini correctum. Multa deinde in eum profert (nomen enim Ruffini continuo reticuit) qui propinare Romanis auribus doctrinae ejus venena ausus est. Quisquis es, inquit, assertor novorum dogmatum, quaeso te, ut parcas Romanis auribus, parcas Fidei, quae Apostoli voce laudata est. Cur post quadringentos annos docere nos niteris, quod ante nescivimus? cur profers in medium quod Petrus et Paulus edere noluerunt? Denique in eum proprie qui se figuratis laudibus in Origenianae causae patrocinium adsciverat; Malo, ait, existimatione periclitari, quam fide. Hoc mihi praestiterunt amici mei (Ruffinus utique) ut si tacuero, reus: si respondero, inimicus judicer. Dura utraque conditio; sed e duobus eligam quod levius est: simultas redintegrari potest: blasphemia veniam non meretur.

V. Ad ipsam quod attinet interpretationem librorum Περὶ Αρχῶν, quam Epistolae jungit, multum se ait in illa adornanda laboris sustinuisse, dum mutare quidpiam de Graeco, non est vertentis, sed evertentis (Lib. 1. con. Ruffin.) . Adornatam abs se autem eo consilio testatus est alibi, non ut crederet Lector iis quae interpretabatur, sed ne crederet iis, quae alius ante transtulerat. Atque hanc quidem unice causam 0126 esse autumo, de quo mirari doctos homines aliquando subiit, cur haec scilicet perierit Sancti Doctoris interpretatio, quae et ad Graecum textum exacta fideliter est, et ab interprete elaborata sermonis utriusque peritissimo: contra Ruffiniana illa superstes sit, quae et laudibus hisce caruit, et ab ipsa editione prima in lucem, convitiis bonorum pessumdata fere est, ac diris omnibus devota. Nempe illa Origenianas blasphemias, prout fuerant Auctore ab ipso prolatae, iisdem sententiis ac totidem fere verbis referebat: quae primo statim aditu aversari Christianos animos atque exhorrescere impia scripta res cogeret; haec vero exitiosioribus praetermissis, reliquam sublestae fidei doctrinam verborum fuco oblitam commendabat, non ab sui lectione ac descriptione deterrebat. Porro autem Hieronymianam versionem eamque praesertim Epistolam, suppressa illa ad Ruffinum, Romani Proceres in vulgus spargere, atque ingerere omnibus, praedicare, et Hieronymianae fidei proferre testem. Sunt qui addant, nec sane praeter verisimilitudinem, eos quae ex eorumdem votis Epistolae deerant (maluissent enim, conceptis verbis aemulum ab eo perstringi) vivae vocis veluti commentario supplesse atque exaggerasse. Re quidem ipsa Hieronymus sibi admodum temperavit, nec Ruffinum de nomine, aut peculiari quapiam nota lacessivit. Ego, inquit, moderatus in Epistola publica (hac scilicet ad Pammachium et Oceanum) diligenter cavi, ne quid in te dictum putares. Sed quae illi omnia in Ruffinum proprie dicta referebant, quae Sanctus Pater late in haereticos de industria dixerat: conflictus quoque ejus interpretationis cum Ruffiniana, ut aiebant, perfidia, ita hujus acuerunt animum, ut Hieronymum jam putaret jura violasse amicitiae, et pristina in se odia exercere: cui proinde instituit tanquam inimico atque arma inferenti resistere. Ita errore potius quam alterutrius culpa, dirempta iterum gratia est, quae nunquam inter eos postea coaluit; ut etiam post obitum famae suae Rufinus, caetera doctissimis sanctissimisque, quos ea tulit aetas, Patribus admodum carus, dispendium sit passus. Redibit de Hieronymiana libri Περὶ Αρχῶν interpretatione postmodum sermo, ubi Epistolam ad Avitum, quae post annos circiter decem data est, recensebimus. Haec porro cum agerentur, annus Christi trahebatur 400 uno minus.

VI. Epistolas vero intereadum multas Hieronymus ad varios scripsit, quae in Editione nostra a LXXV, deinceps recensentur. Ac priore quidem ista Theodoram Lucinii (ad quem praecedenti anno, ut suo loco ostendimus scripserat) viduam de mariti morte consolatur, ubi et se, ait, non meruisse ejus viri videre faciem, quem in brevi tempore venturum ad se Bethleem sperabat. Ex quibus colligimus, hanc ab ea, quae ad Lucinium data est, unius circiter anni spatio distare Epistolam, nec facile serius esse differendam. Cum enim hunc inter atque Hieronymum non nisi semel, idque superiore proxime anno, litterarum officia intercesserint, non aliis quam his utique credendus ipse est Jerosolymam adeundi spem S. Doctori fecisse: 0127 neque hic adeo cum futurum fuisse ait, ut eum brevi in Sanctis Locis complecteretur, longius quam quod constituimus, spatium temporis designarit. Iniit statim post sancta illa vidua Theodora perfectionis viam, de qua Sanctus item Pater ad Abigaum scribens sub finem, Sanctam, inquit, filiam meam Theodoram sororem beatae memoriae Lucinii per se commendatam, meo sermone commendo, ut in coepto itinere non lassetur, etc. quae annum hunc ipsum non obscure indicant. Eodem tempore, sive anni ejus sub finem scriptas duas alias Sanctus ipsemet Auctor prodit. Priore ex his Fabiolam jam fato functam funebri quadam laudatione prosequitur: sanctissimam certe feminam, ut quae passim superius gesta ejus recensuimus, comprobant, ut autem vocat ipse, laudem Christianorum, miraculum Gentilium, luctum pauperum, solatium Monachorum: quae postquam ad Christum conversa est, vere Christianam egerit vitam, gloriosumque meruerit vitae finem. Eam porro scribere se testatur, cum jam quartae aestatis circulus evolveretur ab eo tempore, quo Nepotiani Epitaphium scribens, quidquid habere potuerat virium in illo tunc dolore consumpserat. Proinde si recte istud initio anni 396 consignatum est (quod certe nobis videmur ipsi palmaribus argumentis evicisse), jam nihil est dubium, quin aestas ab eo quarta hujus nimirum anni fuerit, cujus historiam persequimur. Altera, quae Fabiolae ipsimet inscribitur de XLII. mansionibus in deserto, adornari quidem multo antea cum scilicet ageret ipsa Bethleemi, abs Hieronymo coeperit, editionis tamen, ut loqui ipse amat, honorem huic tempori debet: neque enim ipsi cum adviveret, sed memoriae ejus est reddita. Rem praestat ab ipso audire: Quodam die, inquit proxime laudata Epistola, quum in manibus Moysi Numeros teneremus, et me verecunde rogaret illa (Fabiola) quid sibi vellet nominum tanta congeries, cur, etc. . . . . respondi ut potui, et visus sum interrogationi ejus satisfacere. Revolvens ergo Librum, pervenit ad eum locum, ubi catalogus describitur omnium Mansionum, per quas de Aegypto egrediens populus, pervenit usque ad fluenta Jordanis, cumque causas quaereret et rationes singularum, in quibusdam haesitavi, in aliis inoffenso cucurri pede, in plerisque simpliciter ignorantiam confessus sum. Tunc vero magis coepit urgere, et quasi non mihi liceret nescire quod nescio, expostulare, ac se indignam tantis mysteriis dicere. Quid plura? Extorsit mihi negandi cerecundia, ut proprium ei opus hujuscemodi disputatiunculae pollicerer: quod usque in praesens tempus, ut nunc intelligo, Domini voluntate dilatum, reddetur memoriae illius, ut Sacerdotalibus prioris ad se Voluminis induta vestibus per mundi hujus solitudinem gaudeat se ad terram Repromissionis aliquando venisse. Conjecimus in hoc quoque tempus quam dedit S. Pater Epistolam ad Salvinam, ex genere nobilissimo viduam, quam de Nebridii mariti sui morte consolatur, ac porro docet qua ratione superstites ex eo parvulos educare, qualemque ipsa vitae rationem traducere oporteat. Ut autem huc referremus, argumento cum primis fuit, quod dicitur Salvinae mater Constantinopoli 0128 apud filiam tunc fuisse. Certe, inquit, quum tecum sancta sit mater, etc. Illa enimvero non nisi post Gildonis mariti sui mortem, anno 398 Constantinopolim se contulisse credenda est. Caetera ne serius Epistola differatur, in Chronologicis ad eam Notis edisseruimus. Denique et propositis sibi a Paulino quaestionibus hocmet anno, sive ut serius, subsequentis initio respondit: cujus certe rei totus ferme contextus Epistolae indicio est. Sed omnium luculentissimus locus ille, ubi Responsionis suae moras excusans Sanctus Pater, Libros, inquit, Περὶ Αρχῶν nuper, Pammachio nostro jubente, interpretatus sum . . . . quo detentus opere, implere non potui quod promiseram tibi, et Danielem nostrum rursum comperendinavi. Et quidem quamvis mei amantissimi et egregii viri Pammachii, tamen unius voluntatem in tempus aliud distulissem, nisi omnis pene fraternitas de Urbe eadem postulasset, asserens multos periclitari, et perversis dogmatibus acquiescere. Unde necessitate compulsus sum transferre libros, in quibus mali plus quam boni est, et hanc servare mensuram, ut nec adderem quid nec demerem, Graecamque fidem Latina integritate servarem. Quorum exemplaria a supradicto fratre poteris mutuari, etc.

VII. Revertamur ad contentionum Hieronymum inter ac Ruffinum historiam, cujus laudatus locus iste nos monet. Cum duas in partes, ut fit, Romanorum animi abiissent, Ruffino scilicet alii, alii Hieronymo faverent, quidam Apronianus Romanorum longe nobilissimus, olim Ruffini et Melaniae opera ab Idolorum cultu ad Christi fidem traductus, suique in Christo patris studiosissimus, Versionis ut et Epistolae Hieronymianae apographum ad eum Aquileiam misit, utque par credere est, ad respondendum instigavit. Causa enimvero discordiarum istarum maxima, in partiarios utriusque nominis est refundenda, qui licet egregie catholici, et mente bona atque animo, dum sibi tamen offendicula pertimescunt, et partis cui nomen dederant, studio ducuntur, ejusmodi flammas dissensionum concitarunt. Silere, inquit Ruffinus, contra conscientiam criminati, minime potuimus, cum ipsius pene Fidei suae nonnulli jacturam ducerent silentium nostrum. Acceptis hic itaque Hieronymi scriptis, quae in sui contumeliam dici existimabat, haudquaquam negligenda ratus, animum statim ad reponendum appulit. Sed antequam de Responsione ejus dico, alia quae praecesserunt in Oriente; atque hanc maxime causam spectant, exponenda sunt.

Theophilus Alexandrinus Episcopus simul atque pacem Joannem inter atque Hieronymum conciliavit, in Origenem, cui pridem impense faverat, mutato derepente animo, signa convertit. Et post pauca quidem in eos quibus placita Origenis arridebant, facta quaedam acerbiora aut dicta, eodem illo anno 399 ad exitum properante, aut si mavis initio subsequentis, diro Origenianam doctrinam ejusque asseclas omnes anathemate perculit. Ejus synodi, quanquam tunc nullam contra Origenistas habitam, Pagius aliique contendant, meminisse visus est nobis Prosper in Chronico Imperiali, ubi, Contentio, ait, ex doctrina 0129 Origenis, Synodum apud Alexandriam coegit, cujus exstitit sententia, ut extra Ecclesiam fieret quicumque supradicti viri opera probavisset. Mox dedit ille ad Papam Anastasium, qui Siricio successerat in Romana Cathedra, Epistolam, qua Origenem subjectis sibi populis haereticum denuntiasse, significabat, utque ipse etiam in Occidentali Ecclesia damnaret, ejusque lectioni Operum interdiceret, auctor erat. Dedit etiam ejusmodi ad Hieronymum litteras, quibus nequam et furiosos homines haeresim Origenis in monasteriis Nitriae fundare cupientes Prophetica falce succisos nuntiat: hortaturque, ut si qui alii decepti sunt, ipse congruis Scripturarum sermonibus emendet. Has ipse litteras Latine interpretatus est S. Pater, quae numerum obtinent in recensione nostra LXXXVII. quibus et Responsum iis quae subsequuntur, faciens, postquam zelum ejus eximiis laudibus extulisset, Equidem, subdit, super hacre (Origeniana scilicet causa) et antequam scriberes, ad Occidentem Epistolas miseram (illam utique ad Pammachium et Oceanum) ex parte haereticorum strophas meae linguae hominibus indicans. Ex dispensatione Dei factum puto, ut eodem tempore tu quoque ad Anastasium Papam scriberes, et nostram dum ignoras, sententiam roborares. Verum a te nunc admoniti, magis studium accomodabimus, ut hic et procul simplices ab errore revocemus. Sub finem subdit, Vincentius Presbyter, ante biduum, quam hanc Epistolam darem, de Urbe venit, et suppliciter te salutat, crebroque sermone concelebrat, Romam et totam pene Italiam tuis post Christum Epistolis liberatam. Jam itaque multum intercesserat temporis ab illa quam ad Romanum Alexandrinus Pontifex dederat: ut cum tamen haec quoque sit Hieronymi Responsio intra ejusdem 400 anniterminos comprehendenda, illa quidem hieme, haec vero adventante saltem aestate sit scripta. Quid igitur intereadum ab Anastasio praestitum sit, videamus.

VIII. Acceptis Theophili litteris, oblata sunt illi etiam ab Eusebio Cremonensi, vetere illo Hieronymi amico, quaedam capitula blasphemiae, quae ipse ex Ruffiniana librorum Περὶ Αρχῶν interpretatione, ad creandum magis magisque Origenianae doctrinae odium, excerpserat. Tum vero suarum partium esse intellexit Anastasius statim noxium percutere caput, et sibilantia hydrae ora compescere. Coacta itaque, ut par credere est, Romae synodo ( binos enim, ut S. Leo Magnus testatur, in annis singulis, vere scilicet atque autumno celebrari Episcoporum conventus ((Epist IV. cap. 7)) , ex antiquiorum praeceptis Patrum mos erat) et re in utramque partem mature perpensa, Origenis erroribus haereseos notam impressit. Passim de ista in Origenem lata atque ex Synodo quidem sententia, occurrunt apud Veteres et praecipue Hieronymum testimonia. Quanquam, inquit Epist. XCVII ad Pammachium et Marcellam, celebri sermone vulgatum sit, beatum quoque Papam Anastasium eodem fervore, quia eodem spiritu est, latitantes in foveis suis haereticos persecutum, ejusque litterae doceant, damnatum in Occidente, quod in Oriente damnatum est. Et lib. II contra Ruffinum, Beati Episcopi, Anastasius et Theophilus et Venerius et 0130 Chromatius, et omnis tam Orientis, quam Occidentis Catholicorum Synodus, qui pari sententia, quia pari et spiritu, illum (Originem) haereticum denuntiant populis. Tum lib. III in eumdem, Sentisne non haerere inter se mendacium? et quod in articulo temporis profuit, ut Episcoporum sententias subterfugeres, patere discussum. Denique et Theophilus in Epistola ad quosdam monachos, cujus fragmentum profert Justinianus ad Menam, quod Latine ita sonat: Igitur anathema dicentes in Origenem aliosque haereticos, quemadmodum factum est a nobis, et ab Anastasio sanctae Romanorum Ecclesiae Episcopo . . . . . quem et omnis Beatorum Occidentis Episcoporum sequitur coetus, Alexandrinorum Ecclesiae sententiam adversus impium latam suscipiens.

Sed nihil aeque luculentum atque illud, quod nobis proferre in lucem ex antiquissimo Ambrosianae Bibliothecae Ms. libro monimentum sorte datum est, quo ipsa S. Pontificis hac super re Epistola continetur. Dedit quippe ille statim litteras ad Simplicianum Mediolanensem Episcopum, Theophili studium impense laudans, ejusque se litteris conventum referens, in Origenianam haeresim anathema pronuntiasse incipit: Domino fratri Simpliciano Anastasius. Grandem sollicitudinem atque excubias super gregem suum pastor habere approbatur . . . Pari animo vir sanctus, et honorabilis Theophilus, frater, et coepiscopus noster circa salutis commoda non desinit vigilare, ne Dei populus per diversas Ecclesias, Origenem legendo, in magnas incurrat blasphemias. Conventus litteris memorati, convenio Sanctitatem tuam: ut sicuti nos in Urbe Roma positi, quam Princeps Apostolorum statuit, et fide sua confirmavit gloriosus Petrus, ne quis contra praeceptum legat haec quae diximus, damnavimus, et cum magnis precibus postulavimus, ut Evangeliorum instituta, etc. . . . Igitur hoc praeceptum tenentes, illud quidquid est fidei nostrae contrarium, ab Origene quondam scriptum, indicavimus a nobis esse alienum, atque punitum. Haec Sanctitati tuae scripsimus per Eusebium Presbyterum qui calorem fidei gestans, et amorem circa Dominum habens, quaedam capitula blasphemiae obtulit, quae nos non solum horruimus, et judicavimus, verum et si qua alia sunt ab Origene exposita, cum suo Auctore pariter a nobis scias esse damnata. Epistolae tempus ex ipsa inscriptione ad Simplicianum colligitur, quippe quem hujusmet anni 400, mense Maio, vel Junio, ut summum, jam diem obiisse, certissimis monimentis constat. Hujus utique alterius mensis sub finem scribens Paulinus Nolanus Epistolam XX. successisse jam Cathedrae Mediolanensi Venerium, prodit, ubi, Mediolanensis quoque, ait Episcopus Novus, filius vester hucusque, nunc frater Venerius jam scripserat nobis post ordinationem suam, etc. Congruit et Cremonensis Eusebii Presbyteri mentio, quam ingerit Anastasius, et quo litterarum portitore usus est: hunc enim per id nempe temporis Mediolanum venisse, cum fuisset etiam tum Romae diversatus, rerum ejus, quas subinde attigimus, series significat. Tum illud ibi videtur contigisse, 0131 de quo Ruffinus lib. l. contra Hieronymum queritur, fuisse scilicet ab Eusebio sententia quadam impia schedas suae interpretationis adulteratas. Quum, inquit, hujusmodi sententiam apud Mediolanum recitaret, et a me quae exigebat, falsa esse dicerentur, interrogatus a quo accepisset exemplaria, respondit, matronam quamdum sibi dedisse. Denique parum sese promovisse ratus Anastasius, in ipsum se tumultus Auctorem Ruffinum vertit, ac Romam ad causam dicendam accersivit. Neque eum tamen unum, sed et alios omnes per Italiam, qui Origeni faverent, ad purgandam haereseos suspicionem saepius accitos, Hieornymus indicat: et laudi Marcellae tribuit, quae in id totis viribus incubuisset. Damnationis, inquit Epist. CXXVII. haereticorum haec fuit principium, dum adducit testes qui prius ab eis eruditi, et postea ab haeretico fuerant errore correcti; dum ostendit multitudinem deceptorum, dum impia Περὶ Αρχῶν ingerit volumina, quae emendata manu scorpii (Ruffini) monstrabantur: dum acciti frequentibus litteris haeretici, ut se defenderent, venire non sunt ausi: tantaque vis conscientiae fuit, ut magis absentes damnari, quam praesentes coargui maluerint.

IX. Cum hac igitur duriore fortuna Ruffinus conflictabatur, cum existimationi suae consulare, calamo et scriptis deliberavit. Ac primum Epistolae Hieronymianae ad Pammachium, respondere instituit, ex qua partem malorum contra se maximam manare sentiebat. Sunt qui hoc responsum intercidisse autumant, magni in re litteraria nominis viri, Huetius, Caveus, atque alii hodienum, qui libros Invectivarum, ut vulgo inscribuntur, diversum ab illo opus existimant, atque Apologiae Hieronymianae, non Epistolae refellendae natum. Sed Ruffinus illos Epistolae ipsi opposuit, ut ex universo scriptionis contextu, si alia in eam rem desint argumenta, perspicuum est. Ac sibi quidem, ait, respondendi ex parte justam necessitatem imponi, siquidem, nisi impactam jam ab se notam haereseos depelleret, famae apud multos periclitaretur. Priore itaque libro (in duos enim Apologiam hanc suam, sive ut odioso nomine inscribi solent, Invectivas, tribuit) totus ferme est in refellendis de Fide criminationibus, suumque dogma de Trinitate, Incarnatione, Resurrectione, secundo Adventu, et futuro Judicio Salvatoris, in quibus praesertim de Origenianae sententiae praejudiciis accusabatur, unum idemque plane esse cum dogmate Catholicae Ecclesiae, ostendit. Tum nihil sibi curae ait esse de Origene, sive enim stat apud Deum, sive lapsus est, ipse viderit. Adornatam abs se tamen librorum ejus Περὶ Αρχῶν, interpretationem rationibus, atque argumentis sane non contemnendis tuetur. Valde autem de iis queritur, qui schedas suas inemendatas, furtoque acceptas proferre in publicum malo utique animo ausi sunt, et non solum perversa intelligentia, verum etiam verborum adulterio conati sunt infamare. Altero libro Hieronymum praecipue impetit, censuramque immitem in ejus gesta dictaque omnia, maxime vero in Commentarios ejus super Epistolas Pauli exercet. Nobis haec persequi non 0132 vacat. Sixtus Senensis Bibliothecae suae Lib. VI. singulas Ruffini accusationes (Ad not. 287. et seq.) diligenter excerpsit, cumque Hieronymi responsionibus comparavit: quem consuluisse, operae pretium erit.

X. Hanc autem Ruffinus Apologiam non ea mente scripsit, ut vel ad Hieronymum ipsum mitteret, vel facere publici juris vellet, sed ut amicis Romanis, atque Aproniano cum primis, cui illam inscripserat, communicaret, purgaretque apud ipsos suspicionem haereseos, apud quos bene audire, sua maxime intererat. Factum quoque ex Auctoris voto, ut nequaquam in vulgus spargeretur, sed per angulos, ut ait Hieronymus, et inter ejus gregales nominis tantummodo legeretur. Quod hic quidem dolo factum malo interpretatur, quo nempe simplicium credulitati illuderent, sibique pro se respondendi facultatem auferrent. Ruffini autem animus fuit, quod ex ipso contra eum libro Sancti Patris III. colligitur, ut ad eos tantum mitteretur, qui Hieronymi verbis laesi fuerant, et non ad plures. Et sane alios diu multumque latuit, scriniis amicorum observata, ut tantum inaudire praecipua quaedam ejus capita, eaque corrosa hinc inde mittere postmodum ad Hieronymum Pammachius et Marcella potuerint. Quae causa est, cur post tres ferme annos cum demum integra ad ejus manus devenisset, Ruffinum dixerit Noster, in ea elaboranda triennium desudasse (Lib. III, cont. Ruf.) . Locus ille eruditissimis viris fraudi olim fuit et nunc est, qui vere triennium elucubrationi suae illi impensum ab Ruffino autumant, cum ab hac tamen rerum ejus serie quam edisserimus, fuisse illam constet, paucis hujusmet anni 400. ejusque ad finem vergentis, diebus coeptam atque absolutam.

Sed ut amicis Romanis Presbyter Aquileiensis multum scriptione illa sua se probarit, satisfaciendum adhuc erat Anastasio Pontifici, a quo fuerat, ut modo vidimus, Romam ad causam dicendam accitus. Eodem itaque tempore breviorem aliam Apologiam ad eum pro fide sua misit, ad detrectandam eo perfectionem, his usus excusationibus: Quoniam, inquit, ipse post triginta fere annos parentibus redditus sum, et durum satis atque inhumanum erat, si tam cito desererem eos, quos tam tarde reviseram: simul et quia tam longi itineris labor fragiliorem me reddit ad iterandos labores. Omnino autem hanc se scribere profitetur, ut conflatam sibi ab aemulis apud eundem invidiam diluat; non, ut ait, de sancta mente tua, quae velut quoddam Dei sacrarium aliquid iniquum non recipit, maculam suspicionis abstergerem. Purgat deinde se fidei suae expositione in his, quae Origeni ut Auctori, sibique ut interpreti, haeretica dogmata objiciebantur, De Trinitate Verbi, Incarnatione, Resurrectione carnis, Extremo Judicio, Diaboli damnatione aeterna, denique animarum origine. Tum quod ferme rei caput erat, suam excusans librorum Περὶ Αρκῶν interpretationem, Origenis, ait, ego neque defensor sum, neque assertor, neque primus interpres. Alii ante me hoc idem opus fecerunt: feci et ego postremus rogatus a fratribus. Si jubetur, ne fiat, jussio observari solet 0133 (al. debet) in posterum. Si culpantur, qui ante jussionem fecerunt, culpa a primis incipiat. Ego enim praeter hanc fidem, quam supra exposui, id est quam Romana Ecclesia et Alexandrina, et Aquileiensis nostra tenet, quaeque Jerosolymis praedicatur, aliam nec habui unquam, nec habeo in Christi nomine, nec habebo. Tertius quodammodo hic ejus est Apologiae liber, quem certe una cum duobus aliis adversum se scriptis computavit Hieronymus, cum Tres contra se libros venustate Attica texuisse Ruffinum, primo contra eumdem libro sub initium testatus est, et cum alibi tria volumina appellavit. Re enim vera Apologiam hanc quoque ad Anastasium passim contra se scribi, S. Pater intellexit, eidemque per partes respondit. Hactenus vero, cum duo tantum sint, qui eum proprie petunt, Invectivarum libri, in hac explicanda difficultate eruditissimi viri abierunt a vero longius, neque nos in Praefatione secundi Tomi, isthuc quod res erat, fuimus assequuti.