Sacci poenitentiam, etc. Sine Hebraicorum Nominum libro nequaquam intelligitur iste locus: sed facilis est ac perspicuus ubi scieris, Magdalenam turritam; et Damascum sanguinem sacci significare.

373

Unum perduellem. Erasmus male legit, et propter unum eam perdere vellet dux exercitus Joab, murosque ariete quateret, etc. Haec et similia bene multa castigavit Marianus in Editione Erasmi, quem et in suis Notis sic reprehendit: Viginti, inquit, et septem errores ex hac una tantum, ut vides, Epistola expunximus.

374

Filiorum Core. In Notis nostris super Hebraeo Hieronymi Psalterio legimus, qui commutabuntur filiorum Core, intelligentiae Canticum pro dilecto: quia ex antea editis libris verba illa recitavimus. Nunc vero veterum Editionum errores castigamus ad fidem quamplurium Mss. codicum

1246 cum Epistolae ad Principiam Virginem.

375

Lamanasse. Mendose et more hodierno ita legunt Eras. et Marian. Lamanazeah al sosannim libne Corah maschil sir jedidoth.

Ibid.

Ididoth. In Hebraeo est

Ibid.

Competentius disputatur. Ex hoc loco male probant nonnulli Hieronymum edidisse Commentarios in omne Psalterium: cum non dixerit sanctus Doctor se disputasse de Psalmo 41. sed quod competentius de filiis Core in Psalmo 41. disputetur.

376

Adolescentis oratio est. Quamvis somnia libri 3. Esdrae alibi repudiaverit S. Hieronymus, eodem tamen hic utitur, quia passim apud viros Ecclesiasticos legi solitus fuit.

Ibid.

Formosior sit. Veteres Editiones legunt cum particula negativa; non quo divinitas Christi hominibus comparata non formosior sit. At genuinus sensus sancti Doctoris est, pulchritudinem Christi qua omnes superat, non esse referendam ad ejus Divinitatem, cui nulla creatura nec aliquid creatum potest comparari; sed ad pulchritudinem virtutum in sacro et venerando corpore Salvatoris nostri. Tollenda igitur erat negatio, ne sensum falsum efficeret; quam nos quoque indubitanter sustulimus ad fidem exemplarium Mss. quae non legunt particulam negantem.

379

Gentilis quoque error. Astraeam, Palladem et Dianam armatas finxit error Gentilium.

380

Potentissime populi. Superfluum idem verbum antea jam damnavit in Epist. ad Sun. et Fret.

382

Dee posuimus. Ita legunt Eras. et Marian. similiter. Mss. codices absque Deo; quod tamen necessario supplendum videtur, ut appareat Hieronymum propter intelligentiam posuisse in vocativo casu Dee, etsi illud Latina lingua non recipiat.

383

Et odii iniquitatis. Erasmus cum paucis exemplaribus Mss. et odium iniquitatis.

Ibid.

Photinus opprimitur. Opprimitur in hoc loco Photinus, quia Jesum Christum ex Maria solummodo editum fuisse asseverabat: cum ex hoc versiculo manifestissime appareat eum Deum esse, et a Deo Patre unctum prae participibus suis.

384

Haloth legitur. Manuscripti codices legunt Aloth, et Heloth. Utrumque legi potest ex ipso Hieronymo: ille enim supra docuit Quaestion. Hebr. in Genesim, idioma esse linguae Hebraicae per he scribere et per a legere; sicut e contrario a litteram per he pronuntiare. igitur, haloth optime legitur juxta illud Hebraeorum idioma; vel more consueto Aaloth, aut Ahaloth.

385

De templo dentium. Ridiculam lectionem sequentem posuit Erasmus a Mariano castigatus, de templo vendentium.

Ibid.

Ἕπιχώριον Palaestinae. Quamplures Mss. retinent gikorion et gyxorion pro ἐπιχώριον, id est, patrium.

386

Σύγκοιτον, id est, etc. Marian. hoc sequenti scholio locum illustrat: pro quo Aquila σῦγκοίτιν. id est concubinam, συγκσίτην falso legebatur antea, masculini enim generis ea vox est. At nec συγκοίτην, nec σύγκοιτιν legunt Mss. codices, qui omnes constanter retinent genuinam vocem σύγκοιτον. Vox autem σὺγκοιτος de marito et de uxore dicitur: et generalius sumitur pro concubitore vel pro concubina.

Ibid.

Septem quippe. Idem lib. 2. Comment. in Jeremiam, cap. 10. «Septem nominibus apud Hebraeos appellatur aurum; quorum unum Ophaz dicitur, quod nos dicere possumus abrizum.» De quo ita disputat Joannes Drusius Observationum lib. IV. cap. 15. Septem nominibus aurum appellari apud Hebraeos annotat Hieronymus, Jer. 10. et in Epist. ad Principiam, sed ea nomina quae sint, nec ipse usquam annotat, nec a quoquam, quod sciam, adhuc annotatum fuit. Ego autem qui operae studiique in iis quaerendis aliquantum posui, ac, nisi fallor, inveni, puro me operae pretium facturum fore, si ea hic enumerem, ac cum studiosis harum litterarum ingenue communicem. Primum igitur nomen occurit Zahab, commune ad omne auri genus. Alterum est Phaz, sive Ophaz; quod genus auri Graeci κιῤῥὸν vocant, ut Hieronymus ait. Tertium Harus, sic dictum quod e terra exscindatur effodiaturve: nam Haras exscindere. Quartum Chethem, quod tamen Aquila apud Davidem σπίλωμα exposuit. Quintum Ophir, cujus appellatio a loco unde afferebatur: ab eoque obrysum quasi Ophyrisum, si credimus Hieronymo. Sextum haser, Job. 22. 24. Septimum Segor, quod Camius interpretatur dicens esse aurum purum putum. Hucusque Drusius, et eum secutus Auctor Criticae sacrae, parte 1. pag. 53. seu Waserius de antiquis nummis Hebraeorum lib. 1. cap. 4. Sed notandum nomen sextum baser, Job. 22. 24, nequaquam purum expressum esse ab Hieronymo; ideoque aliud requirendum, ut septem inveniantur auri vocabula. Occurrunt

1247 vero quinque pariter Jobi capite vigesimo octavo, nempe commune ad omne auri genus zahar, v. 1. et 6. Secundum deinde nomen est Segor, v. 15. Tertium Chethem Ophir. v. 16. Quartum Phaz, v. 17, Quintum Chethem tahor, v. 19. Quibus si addas nomen harus, Jobi 41. v. 21. et Ophaz, Jerem. cap. 10. v. 9. completus erit numerus septem nominum quibus aurum appellatur apud Hebraeos. Praeter ista auri vocabula legimus madheba a radice dahab, quod aurum significat, sive potius aurum quod pendebant vectigales et tributarii. Sed de auri nominibus satis superque.

386

D iabolo nati estis. Ita legunt omnes Mss. codices antiqui et optimae notae. Marianus legit, vos ex patre diabolo estis, juxta Vulgatam Latinam hodiernam, ac fontem Graecum ἰστὲ id est, estis.

387

Apostolo dimittat, etc. Cave ne hunc Apostolum putes unum ex duodecim quorum Catalogus reperitur apud Evangelistas: sed intellige discipulum cui Christus dixit Matth. 8. 22. Sequere me, et dimitte mortuos sepelire mortuos suos.

388

Κραταιάν. Pessime editi antea libri posuerunt hic κράτιστον; cum Mss. exemplaria retineant vel Kpatean mendosum, aut Kpataian genuinum verbum et incorruptum. Ex nostra igitur Editione praesenti restituentur veteres Interpretationes Aquilae, Symmachi et caeterorum, ut manifestius apparebit in peculiari Tabula quam dispono ad complementum hujus Tomi secundi.

Ibid.

Ἔσωθεν. Quam proposui ac defendi conjecturam in Epistola mea ad viros doctos et studiosos edita cum Prodromo divi Hieronymi, nunc falsam agnosco monitus et adjutus aliquot exemplaribus antiquis Mss. ubi ἔσωθεν scriptum legimus non ἔξωθεν corruptum aliorum codicum quos ego secutus in errorem prolapsus sum. Sed de Esebon consequenti verum dixi, et nihil me fefellit, cum ita legendum doceant tam Mss. codices, quam Editio Romana LXX. Interpretum ac Psalterium Aethyopicum, in quibus retenta est vox Esebon, quae secundum Hieronymum interpretatur cogitatio. Marianus et Erasmus mendose ac falso posuerunt ἐξ ἐννοιῶν pro Hebraeo Esebon.

389

Dies mundi. Dies unus pro mille annis si sumatur secundum opinionem veterum Hebraeorum, qui putarunt sex millibus annorum mundum permansurum, manifeste Hieronymus hoc loco eamdem sententiam allegorice proponere videtur. Vide infra Epistolam ad Cyprianum.

390

Et totum Canticum. Non legimus Opus illud aliquando ab Hieronymo editum fuisse.

393