Manuscriptus Cluniacensis legit, ad Vitalem Episcopum. Quod secutus est Cassiodorus lib. Divin. Instit. Alii codices inscribunt ad Vitalem Presbyterum, adduntque passim universi: Quomodo Salomon et Achaz undecim annorum genuisse dicantur filios.

Ibid.

Amabilis reddidit. Corruptus omnino locus in editionibus Erasm. et Marian.; obtrudunt enim hic nomen Damasi, qui vita functus fuerat pluribus annis ante scriptam Epistolam istam ad Vitalem: porro Papa Amabilis ipse est cujus precibus impulsus Hieronymus decem Visiones Isaiae interpretatus est. Consule librum quintum Comment. in Isaiam.

436

Benedictionibus. Benedictiones illae erant εὐλογίαι Graecorum, id est, munuscula vel eleemosynae de quibus Apostolus, Qui seminat in benedictionibus, etc. Harum benedictionum meminit etiam sanctus Benedictus Patriarcha: nec a parentibus suis, nec a quoquam hominum, nec sibi invicem litteras, aut Eulogias, vel quaelibet munuscula accipere aut dare, sine praecepto Abbatis sui.

Ibid.

Quadragesimum. Plures Mss. quos sequitur Erasmiana editio, cum quadragesimum annum ageret aetatis. Sed corrupta est hujusmodi lectio, ut perspicuum est ex libro 3. Reg. 14. 21. atque ex codicibus melioris notae in quibus legimus quadragesimum et primum.

Ibid.

Authenticum. Authenticum vocat Hebraicum contextum, quia semper Authenticus in Ecclesia Christi habitus est, quidquid velint nonnulli scioli hujus temporis ac Heterodoxi Scriptores. Caeterum quamplurimi Mss. hoc eodem loco consequenter legunt, Quis ne crediderit mortalium . . . . generet filium?

Ibid.

Pro miraculo. Exemplar Cluniacense diversam valde retinet hic lectionem: Dicet quod pro miraculo, signo atque portento sit, legem naturae facere non possit. Aliquot

1249 alia legunt, quod pro miraculi signo, et, legem naturae facere, etc.

437

Lydda natus est homo. Augustinus Hieronymo coaetaneus eamdem historiam replicat lib. XVI de Civit. Dei, cap. 8. et in Enchiridio. «In Oriente, inquit, duplex homo natus est superioribus membris, inferioribus simplex. Nam duo erant capita, duo pectora, quatuor manus; venter autem unus, et pedes duo, sicut uni homini: et tam diu vixit, ut multos ad eum videndum fama contraheret.» Non parvam vero hallucinationem deprehendo in Commentariis Ludovici Vivis, qui putavit hominem illum duplicem natum fuisse in ora Africae orientali; cum ex hoc loco Hieronymi indubitanter sciamus ortum fuisse Lyddae, quae est urbs Judaeae ac una ex decem toparchiis, teste Plinio.

Ibid.

Veteres historias. In aliquot Mss. legamus veteres historicos, maxime Graecos et Latinos, etc.

Ibid.

Audivi domino, Editi legunt, quod non reveletur.

Ibid.

Septingentas habuerit uxores. Excusari potest Erasmus qui pro septingentis habet septuaginta, quia major copia exemplarium Mss. retinent septuaginta.

Ibid.

Scorta passiva. Sic omnes codices Mss. In editis non bene legitur, passim. Sunt autem scorta passiva, vilia ac vulgaria. Hanc vocem ex Tertulliano Hieronymum didicisse probat Fronto Ducaeus in suis Annotationibus ad hunc locum. At non video quid causae exstiterit, ut diceret vir doctus Hieronymum Scripturae loca memoria fallente hic confundere; cum Hieronymus generatim historiam narret incontinentiae Salomonis, nullum peculiarem Scripturae librum citando.

Ibid.

Ididia. Nomen nonnihil depravatum in editis, ubi legimus Jedidia. In omnibus fere Mss. scribitur, Idida vel Iddida, eliso i ultimo, quod tamen essentiale atque praecipuum est in hac voce; nam ia unum est ex nominibus Dei in Ididia et in Alleluia.

Ibid.

Quam inter decem. Vide supra annotata in littera b.

439

Interregnis. Hunc locum valde confusum suo quisque sensu mutavit atque restituit, post Erasmum Marianus, et post Marianum Fronto Ducaeus. Erasmiana lectio haec est, «Sed vel seditionibus populi, vel quibusdam inter se regnis, id est, Juda ac Samaria discordantibus, aut certe prementibus malis, et hinc inde,» etc. Quod ita castigat Marianus Victorius codicum, ut ipse ait, Florentinorum praesertim ope: Sed vel seditionibus populi, vel quibusdam interregnis, aut certe prementibus malis, etc. Ducaeus tandem interregna minime probans in contextu Hieronymiano; sic restituendum censeret hunc locum: «Filium in imperium subrogatum; sed vel seditionibus populi quibusdam internis, vel extra prementibus malis, et hinc inde consurgentibus bellis.» Bene ac lucide locus explicatus, sed nullum habet manuscriptum suffragatorem; quare Marianaea lectio retinenda est, utpote suffulta auctoritate ac fide antiquissimorum exemplarium S. Hieronymi. Interregna autem, de quibus hic agitur, non Hieronymo, sed Judaeo fabulam narranti tribuenda monemus, sive illa fuerint, sive non fuerint.

Ibid.