Sermo I .

Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium et elevabitur super colles, et fluent ad eum omnes gentes .

Spiritus sanctus laudem beatae Virginis sub variis rerum metaphoris, scilicet caeleslium, terrestrium et mediarum, multipliciter designavit: in praedictis vero Prophetae verbis sub metaphora montis: et hoc quoad tria, scilicet quoad culmina sublimium virtutum: Erit in novissimis diebus praeparatus mons etc.; quoad fastigia sempiternalium praemiorum: et elevabitur etc: quoad praesidia superefftueniium misericordiarum: et fluent ad eum omnes gentes. Primum pertinet ad eminentiam status gratiae: secundum, ad eminentiam status gloriae: tertium , ad influentiam utriusque status.

i. Circa primum notandum, quod domus Domini est riplex, scilicet quam inhabitat per essentiam incii umscriptam, et haec est immensitas aelemae Maiestatis: item, quam inhabitat per influentiam continuatam, et haec est capacitas mundanae vastitatis: item, quam inhabitat per complacentiam amorosam, et haec est tranquillitas ecclesiasticae unitatis.

De prima, Baruch : O Israel! quam magna est domus Dei, et ingens locus possessionis eius. Magnus est et non habet finem, excelsus et immensus. Magnus, propter Maiestatem incomprehensibilem: non habet finem, propter aeternitatem interminabilem: excelsus, propter virtutem incomparabilem ;et haec quatuor tanguntur in Iob: Forsitan vestigia Dei comprehendes? Excelsior catio est, propter potentiae sublimitatem: profundior inferno, propter sapientiae investigabililatem: longior terra,

propter caritatis latitudinem: latior mari, propter aeternitatls longaevitatem. - De secunda, secnndae ad Timotheum secundo : In magna domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed etiam lignea et fictilia. Aurea, c reaturae intellectuales: argentea, sensibiles: lignea, vegetabiles: fictitia, elementares. Et sequitur: quaedam in honorem, quaedam in contumeliam, quia divina dispositio quasdam creaturas in circumferentia superius locavit, quasdam inferius in centro reliquit. De hac domo, in Ieremia : Descende in domum figuli etc.

De tertia, primae ad Timotheum tertio : Haec tibi scribo etc, ut scias, quomodo oporteat te in domo Hei conversari, quas est Ecclesia Dei vivi. Huius domus (fundamentum) est veritas permanens, Psalmus: In aeternum, Domine, verbum tuum permanet in caelo; partes, virtus excellens: tectum, caritas supereminens: Apostolus: Adhuc excellentiorem viam vobis demonstro: ornamenta, sapientia praefulgens, Ecclesiasticus : Sicut sol oriens mundo in altissimis Dei, sic mulieris bonae species in ornamentum domus eius. Haec est domus, de qua Propheta dicit: Erit etc. Huius autem domus mons est beata Virgo, quia dedit originem per gratiam fecundantem; celsitudinem, per gratiam excellentem vel sublimantem: stabilitatem, per gratiam confirmantem.

De primo, Daniel : Videbas, donec abscissus est lapis de monte sine manibus, id est Christus sine humano semine de Virgine generatus. Hic lapis percussit et comminuit statuam, id est celsitudinem mnndanae vanitatis: et crevit in montem magnum etc. Psalmus: Lapidem, quem reprobaverunt aedificantes, hic factus est in caput anguli. Hic est lapis fiindamentalis Ecclesiae; unde in Propheta: Mittam in fundamentis Sion lapidem pretiosum. Cum ergo super hunc domus Ecclesiae sit aedificata, qui de beata Virgine processit: constat, quod ipsa dedit huic domui originem per gratiam fecundantem. Ecclesia vero trahit ab ipsa originem per indubitabilem fidem: ad Hebraeps octavo dicitur de Moyse: Facito secundum exemplar, quod tibi ostensum est in monte. Ecclesia enim imitatur beatam Virginem Mariam, per fidem Deo generans prolem spiritualem. Sicut enim beata Virgo concepit sine humano opere, sic Ecclesia sine humana ratione ex sola fide. Quod bene figuratum fuit tertii Regum sexto, ubi legitur quod domus Dei cum aedificaretur, nec malleus nec securis nec omne ferramentum audiebatur in ea. Per malleum et ferramentum humanae rationes et argumenta intelliguntur, quae in Scripturis sacris, quibus aedificatiir Ecclesia, non inveniuntur. - De secundo, Ezechiel : Dimisit me super montem excelsum nimis, super quem erat quasi aedtfictum civitatis vergentis ad austrum. Ante Domini incarnationem poterat Ecclesia se deiectam verecundari, sed nunc super excelsum montem, id est beatam Virginem, quae exaltata est super choros Angelorum, potest se aedificatam gloriari. Hanc autem celsitudinem trahit a beata Virgine per excellentem spem: ad Hebraeos tertio: Christus tanquam filius in domo sua, quae domus sumus nos, si fiduciam et gloriam spei usque ad finem firmam teneamus.

De tertio, in Cantico Exodi : Introduces eos et plantabis in monte hereditatis tuae etc. Trahit antem Ecclesia a beata Virgine stabilitatem per inconcussibilem caritatem; secundae ad Corinthios quinto : Scimus, quoniam, si terrestris domus nostra huius habitationis dissolvatur, quod aedificationem ex Deo habemus, domum non manufactam, aeternam in caelis. Nam propter insolubile et inconcnssibile vinculum caritatis impossibile est, ut Filius Matrem, Mater filios et servos de regno caelorum expellat.

Sequitur: praeparalus in vertice montium. Sicut dictum est, Ecclesia trahit originem a beata Virgine per fidem; celsitudinem, per spem ; stabilitatem, per caritatem. Unde est mons domus Domini, quae habet super praedicta tria aedificari, quae etiam pollebant (in Sanctis): in Patriarchis fides, in Prophetis spes, in Apostolis caritas: et omnia tamen haec in his omnibus. Unde et ipsi montes domus Ecclesiae et fundamenta dicuntur: Psalmus : Fundamenta eius in montibus sanctis: Apostolus: Superaedificati super fundamentum Apostolorum et Prophetarum etc. Patriarchae dicuntur montes aromaiici propter certam promissionum divinarum exspectationem: Prophetae, montes radiosi propter claram divinorum secretorum revelationem; Apostoli, montes irrigui propter divinorum charismatum infusionem. In horum omnium vertice beata Virgo mons praeparalus dicitur, quia quidquid illis est promissum vel revelatum, hoc est in ea impletum: et quidquid gratiae in istos influxit, ab ipsa et per ipsam derivavit.

De primo, Cantica : Fuge, dilecte mi, et assimilare capreae himnuloque cervorum super montes aromatum. Hos Virgo excellit: unde de ipsa dicitur: Vadam ad montem myrrhae et collem thuris. Ipsa enim est myrrha per compassionem: thus, per reconciliationem ; Ecclesiasticus: Sicut cinnamomum et balsamum aromatizans odorem dedi etc. Tales montes deberent esse praelati; sed econtra de malis montibus dicitur per Ieremiam : Ecce, ego ad te, mons pestifer, corrumpens et scandalizans per malum exemplum. - De secundo dicitur primi Machabaeorum sexto : Refulsit sol in clypeos aureos, id est divina claritas in angelicos spiritus, qui dicuntur clypei propter decorem et perfectionem ; et resplenduerunt montes ab eis, id est Prophetae ex eorum revelationibus illuminati: Psalmus: Illuminans tu mirabiliter a montibus aeternis. Hos autem beata Virgo excellit: Exodus: Erat species gloriae Domini super verticem montis, in Virgine, quasi ignis ardens in sui speciem ignitam convertit; sic Deus-Films Matrem suam deiformem reddidit.

Tales montes clerici esse deberent, scilicet radiosi; sed econtra de malis montibus per Ieremiam dicitur: Date Domino Deo vestro gloriam, antequam contenebrescat, et antequam offendant pedes vestri ad montes caliginosos. Montes caliginosi sunt omnes, qui dant falsa dogmata contra sacrae Scripturae veritatem, falsa consilia contra Sanctorum exemplificationem, falsa iudicia contra Patrum decreta et legum constitutionem.

De tertio, Psalmus : Rigans montes de superioribus suis: sicut enim omnia fluenta a montibus orta per terram diffunduntur, ita charismata ab Apostolis in Ecclesiam derivantur. Hos excellit beata Virgo, quia ab ipsa in illos gratia descendit: Psalmus: Sicut ros Hermon, qui descendit in montem Sion; Hennon interpretatur anathema moeroris; in linius rei typum ros prius in vellus Gedeonis, deinde in aream de vellere descendit : Psalmus: Descendet sicut pluvia in vellus, et sicut stillicidia stillantia super terram, ubi dicit Gregorius, quod " stillicidia charismatum de tectis Apostolorum in terram Ecclesiae distillaverunt " ; Ioelis tertio : In illa die stillabunt montes dulcedinem etc. Tales montes omnes esse debemus, ut divina gratia in nos descendat et per nos in alios derivetur. Sed econtra dicitur de malis: Montes Gelboe ! nec ros nec pluvia veniant super vos: tales montes sunt omnes elati, invidi, indevoli.

Sic ergo culmina virtutum quoad statum gratiae beatae Virginis in praedictis insinuantur, cum ipsa mons domus Domini dicitur, quia dat originem per gratiam fecundantem, celsitudinem per gratiam sublimaritem, stabilitatem per gratiam confirmantem: et Ecclesia trahit ab ipsa originem per fidem indubitabilem, per spem excellentem, per caritatem inconcussibilem; et ipsa dicitur mons praeparatus in vertice montium, quia Patriarcharum, Prophetarum, Apostolorum merita et virtutes praecellit.

II. Sequitur: et elevabitur super colles, in quibus verbis commendatur quoad fastigia sempiter-Inalium praemiorum. Sed mirabile videtur, quod quantum ad statum gloriae dicitur elevari super

colles, quae quantum ad statum gratiae dicitur in vertice montium: montes enim sunt collibus altiores. Unde notandum, quod Spiritus sanctus propriissime hic loquitur. Est enim secundum Hugonem triplex hierarchia, id est supercaelestis, quae est Dei: caelestis, Angelorum: subcaelestis, hominum. Et haec se habent per suppositionem et superpositionem: et respectu superiorum dicuntur colles, respectu inferiorum montes. Quia ergo beata Virgo super subcaelestem et caelestem, quae respectu supercaeleslis dicuntur colles, est elevata, congrne dicitur non super montes, sed super colles elevari. - Et notandum, quod est triplex actus, quem habet superior hierarchia in inferiorem, scilicet purificare, illuminare, perficere vel consummare: Isaias : Quis appendit tribus digitis molem terrae? id est stabilitatem Ecclesiae triplici actu hierarchico. Hunc autem actum beata Virgo habet in subiectas sibi hierarchias Angelorum et hominum: unde congrue appellatur Maria amarum mare, quia purgat: illuminatrix, quia illuminat: Domina, quia perficit et consummat. Est igitur elevata super hierarchiam angelicam purgantem, illuminantem, perficientem, et super hierarchiam humanam purgandam, illuminandam, perficiendam. - Super angelicam, inquam, purgantem, de qua Psalmus: Suscipiant montes pacem populo, scilicet preces offerendo et reconciliando cum Deo: et colles iustitiam, mala puniendo et sic purgando. Sed in hoc actu beata Virgo praecellit. Unde ipsi Angeli in Canticis mirantur, clamantes: Quae est ista quae ascendit per desertum f id est Archangelorum hierarchiam, quam angeli aposlatae deseruerunt; sicut virgula fumi ex aromatibus, quia est purgatrix; myrrhae, quia purgat ab omni impuritate: et thuris, ab omni impietate: et universi pulueris pigmentarii, ab omni iniquitate. Est etiam elevata super hierarchiam illuminantem; de qua in Numeris :De summis silicibus videbo eum et de collibus considerabo illum. Divinarum enim revelationum (cognitio) per angelicos spiritus in homines venit, cum ipsi dicuntur sitices, quia in bono aeterno firmati sunt. Hos praecellit beata Virgo: unde clamant in Canticis: Quae est ista quae progreditur quasi aurora consurgens, pulcra ut luna, electa ut sol, terribilis ut castrorum acies ordinata? Hic tangitur universalis omnium necessariorum cognitio, scilicet credibilium, cum dicitur: aurora consurgens: operabilium, cum dicitur: pulcra ut luna: desiderabilium: electa ut sol: vitabilium: terribilis ut castrorum acies ordinata. Prima cognitio est fides: secunda, prudentia: tertia, sapientia: quarta, scientia: Apocalypsis: Signum magnum apparuit in

caelo: Mulier amicta sole, id est sapientias claritate, et luna sub pedibus eius, id est hierarchia angelica et humana, et in capite eius corona stellarum duodecim, id est illuminatio omnium cognitionum.

Est etiam elevata super hierarchiam perficientem ; de qua in Genesi : Benedictiones patris tui confortatae sunt benedictionibus patrum eius, donec veniret desiderium collium aeternorum, id est angelicorum spirituum, quorum desiderium est perfectio civitatis caelestis, quae fit per conversionem creat u rae rationalis in Creatorem, non tamen ut virtutis in obiectam, sed ut suppositi in subiectum, in identitatem personae, ut est in Dei Filio: item, ut originali in originale, ut est in Sanctis ad Deum: item, ut originantis in originatum, ut est matris in Alium. Ponit ergo beata Virgo specialem perfectionis modum in caelesti civitate: unde hierarchiam perficientium praecellit: et ob hoc clamant in Canticis: Quae est ista quae ascendit de deserto, deliciis affluens, innixa super dilectum suum f Et hinc constare potest, quod corporaliter ibi est: nam cum ponat specialem modum perfectionis in caelesti civitate, scilicet per conversionem originantis in originatum: et ipsa secundum corpus sit originans, quia anima Christi ex eius anima non fuit, cum anima ex traduce non sit, sed corpus ex corpore: patet, (quod) hic modus perfectionis ibi non esset, nisi corporaliter ibi esset.

Item, hoc colligitur sic: Cum enim dicitur innixa super dilectum suum et deliciis affluens propter consummatam eius beatitudinem ; et beatitudo non esset consummata, nisi personaliter ibi esset, et persona non sit anima, sed coniunctum: patet, quod secundum coniunctum, id est corpus et animam, ibi est: alioquin consummatam non haberet fruitionem, quia, secundum Augustinum , " mentes Sanctorum ex naturali inclinatione sui ad corpus relardantur quodam modo, ne tolae ferantur in Deum ".

Sic igitur beata Virgo elevata est super colles hierarchiarum purgantium, illuminantium, perficientium.

Item teleuata est super colles hierarchiae mentium purgandarum, illnminandarum, perficiendarum: purgandorum a vanitate superbiae, illuminandorum veritate scientiae, perficientiarum suavitate laeliliae. - De primo, Isaias : Omnis mons et collis humiliabitur. Huiiis autem purgationis exemplum est beata Virgo, cuius vestigia omnes Sancti imitantur, superbiendi occasiones abiiciendo: Isaias: Dies Dbmini, id est dies gratiae, super omnes cedros Libani sublimes et rectas, id est gloriam nobilitatis: et super omnes quercus Basan, gloriam fortitudinis: et super omnes montes excelsos, gloriam dignitatis:

et super omnes colles elevatos, mundanum favorem; et super omnem turrim excelsam, scientiam acquisitam: et super omnem murum munitum, amicitiam comparatam: et super omnes naves Tharsis, substantiam opulentam. Haec enim sunt, unde heroes superbire consueverunt.

De secundo, Isaias : Aperiam in supinis collibus flumina et in medio camporum fontes, id est in erectis ad Deum mentibus scientiam. Et huios causam subiungit: Ponam desertum in stagna aquarum, id est beatam Virginem in plenitudine scientiae. Unde ipsa maxime illuminat scientiae veritate.

De tertio, Psalmus : Pinguescent speciosa deserti, beata Virgo plenitudine gratiae redundabit: et exsultatione colles accingentur, id est sanctae mentes exsultabunt.

Sic ergo beata Virgo elevata est super colles hierarchias humanae ipsam purgando, illuminando, perficiendo: et super colles hierarchiae angelicae similiter: et de his pariter collectis in Deuteronomio dicitur: De benedictione Domini terra eius, id est beata Virgo: de pomis caeli et rore, quoad purgationem caelestis hierarchiae purgantis: atque abysso subiacente, quoad purgationem hierarchiae subtercaelestis purgandas: de pomis fructuum solis ac lunae, quoad illuminationem illuminantis et illnmiiiandae; de vertice antiquorum montium, de pomis collium aeternorum, quoad perfectionem perficientis et perficiendae. Utraque enim hierarchia de benedicta terra Virginis purgatur, illuminatur, consummatur: et sic elevata est super colles.

III. Sequitur: fluent ad eam omnes gentes, in quibus verbis commendatur quoad praesidia supereffluenlium misericordiarum; et notandum, quod omnibus eius misericordia necessaria est: unde ad eam merito fluere debent. Omnes enim homines vel sunt prueoccupuli malis vel habilitati bonis : primi sunt in triplici genere: aut enim sunt oppressi et quaerenl eam quasi locum defensionis: Genesis : In monte salvum te fac. Bernardus: " In periculis, in angustiis, in rebus dubiis Mariam cogita, Mariam invoca, et ut impetres liberationis suffragium, ne deseras conversationis exemplum ". - Aut sunt egeni, et quaerent locum ubertatis: Psalmus : Mons coagulatus, mons pinguis: Isaias: Faciei Dominus exercituum omnibus populis in monte hoc convivium pinguium, convivium vindemiae, pinguium medullatorum, per ubertatem Verbi incarnati: vindemiae defaecatae, per iucunditatem Spiritus sancti: Psalmus: Visitasti terram et inebriasti eam.

Aut sunt afflicti, et quaerent locum quietis; Psalmus : Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis requiescet in monte sancto tuo? Ecclesiasticus: In

omnibus requiem quaesivi etc. Simiis ergo sicut columba, de qua dicitur: Quae, eum non invenisset, ubi requiesceret pes eius, reversa est ad eum in aream. Item, secundi sunt in triplici genere: nam vel sunt devoti, et quaerent eam quasi locum orationis. Dictum est Moysi : Hoc habebis signum, quod miserim te: Cum eduxeris populum meum de Aegypto, immolabis Deo super montem istum.

Vel sunt studiosi, et quaerent locum eruditionis: Exodi tertio: Cum minasset gregem ad interiora deserti, venit ad montem Dei Horeb. Apparuitque ei Dominus in flamma ignis de medio rubi; et videbat, quod rubus arderet et non combureretur. Quicumque ad montem Dei, id est beatam Virginem, accesserit studiosus, poterit divina mysteria intelligere: quod patet in beato Bernardo , qui, cum prius idiota esset, per amicitiam beatae Virginis ad magnam scientiae perfectionem pervenit: et in Ioanne Evangelista, qui quanto ei familiarior fuit, tanto melius arcana et profunda Dei mysteria intelligere et tradere potuit.

Vel hilarati, et quaerent locum amoenitatis: Apocalypsis vigesimo primo : Sustulit me in spiritu in montem magnum et alium et ostendit mihi civitatem sanctam Jerusalem, descendentem de caelo a Deo, habentem claritatem Dei. Cum ergo quilibet hoc quod sua indigentia requirit, in beata Virgine invenit, merito ad ipsam omnis gens confluere debet.