Praefatio Hujus Tomi.

1. Epistolarum S. Hieronymi dotes.—Ex illustrium virorum scriptis Epistolae longe caeteris praestantiores prudentum hominum judicio existimantur ea potissimum de causa, quod ipsa in illis scribentis persona ita propius ob legentis oculos versetur, ut quasi redivivum hominem complecti, faciemque ipsam intueri videamur. Haec, si alterius cujusquam, est certe Epistolarum Hieronymi praerogativa, quarum muti apices ingenii, virtutumque ejus effigiem referunt, arcanumque mentis habitum, ignemque illum pectoris repraesentant, quem ipsum vivum corpus, si adesset, non exhiberet. Sed illa oppido major est dignitas, quod Sanctissimus doctor maximis Reipublicae Christianae muneribus usus, sicut ipsa pene in adolescentia Damasum Romanae Urbis Episcopum in Chartis Ecclesiasticis juverat, et Orientis atque Occidentis Synodicis consultationibus respondebat (Epist. CXXIII) : ita deinceps veluti commune saeculi oraculum consuleretur de gravissimis rebus ac difficillimis, quodque rei caput est, ab illis, qui vel sanctitate, vel scientia, vel dignitate, primas tum temporis in longe etiam dissitis regionibus obtinebant. Exemplo sunt magnus Augustinus, quem nominare unum satis esset, ex Africa: Lucinius, Exsuperius ex Hispania: e Galliis Minervius, atque Alexander, Riparius, ac Rusticus: ex remotiore Germania Sunnia, ac Fretella: ex Oriente Epiphanius: ex Aegypto, ipsaque Alexandrina sede Theophilus, ut neminem interea ex Italia, ac Romanae nobilitatis principibus viris proferam, quorum innumera sunt ac saepius augustiora nomina. Quamobrem non privati hominis modo erudita negotia ejus Epistolae complectuntur, sed insigniores fere quaestiones: eximia ad Scripturarum explanationem monumenta, imo etiam totam ferme ejus saeculi Ecclesiasticam historiam, dogmata, resque gestas, quae eruditionis homo cupidus si ex purissimis fontibus velit ediscere, illas sedulo perscrutari necesse habeat.

2. Veterum Editionum in iis recensendis confusio.—Hic igitur fructus cumulatissimus ad lectorem ut redeat, non solum in iis praestandis, quae in superiore Praefatione exposui, verum etiam in cujusque Epistolae recensione, ut in rectum ordinem pro temporum ratione disponerentur, operam impendi. Veteres nempe Editores eam exhibent Epistolarum seriem quae non ad temporis, sed ad materiarum rationem aptetur magis; cumque varii adeo argumenti Epistolas ad tres tantum classes, nec satis accurate redigant, ea ipsa in oeconomia perturbationis vitio laborant, ut saepe polemicis laudatoriae, moralibus criticae, theologicis familiares permisceantur. Editio vero Benedictina dum huic malo mederi studet (absit verbo invidia) omnia magis confundit, nam et complures Epistolas, quas criticas vocat, e natali solo per vim avulsas in alienum transtulit, et per totum Hieronymi operum corpus hinc inde in unoquoque tomo commentariis interseruit, atque dispersit. Hujus intolerandae confusionis si ab aliquot litteris quae ad unum eumdemque Damasum inscribuntur, exemplum sumi velis, quae Cain vindictam explanat, in secundo tomo post Quaestiones in Genesim, quae de Seraphim agit, in tertio post Commentarios in Isaiam, quae vocem Osanna explicat, in quarta priore parte, et Matthaei expositioni subduntur; tum aliae id genus omissae, aliae suum extra locum positae, ut etiam in proprio judicio digerenda materia parum illi feliciter accidisse perspicuum sit. In reliquis porro omnibus, quas in quarti tomi parte altera in unum collegit, consilio quidem egregio usus est, cum ad temporis leges singulas exigeret, successu tamen non pariter felici, quandoquidem quae prima statim occurrit ad Ruffinum septennii laborat anachronismo, et Innocentius, qui se itineris comitem Hieronymo praebuit, huic fato functus dicitur, post sexdecim alias interjacentes Epistolas vivus compellatur. Quem errorem cum volvit in prolegomenis editor emendare, eamque ad Innocentium epistolam ad annum 364 retrahere, novo errore cumulavit. Exinde autem reliquas hujus primae Classis ad hypothesin, quam animo conceperat ex praejudicata opinione accommodavit. Nec minus aliae Classes peccant, siquidem saepe priores Epistolae posterioribus succedunt, quaedam uno, aliae duobus, aut tribus annis, quandoque etiam pluribus, contra quam par est, praeferuntur, vel posthabentur, non sine ingenti lectoris incommodo, quem ille, quoties perturbatis calculis temporum rationes confundit, toties secum una transversum rapit.

3. Novi ordinis necessitas, et ratio.—Quamobrem cum neque incommodam veterum sortitionem repetere, nec saepe deviis Monachi Benedictini vestigiis liceret insistere: quanquam in votis esset ab alterutro vulgatorum ordinum non discedere, ne inducta mutatio studiosis negotii aliquid facesseret: meliorem tamen ordinem XLV auspicari, sive ipsum chronologicum ex integro reformare, quoad fieri potuit accuratissime, omnino necesse fuit. Nam et multa e vulgatis Epistolarum collectionibus exturbare, multaque alia, quae desiderabantur, sufficere oportuit in hac nostra; et cum semel veterem numerum vel augere, vel imminuere, movere eo ipso necesse fuit; nec nisi graviori legentium cessisset incommodo servare alicubi praescriptam seriem, alicubi diverticulis pro re natis, invertere. Satius igitur aliorum quoque Editorum exemplis edocti, esse arbitratus sum, si usitatis superiorum temporum citationibus studiosi uti possent, et ne ejus ordinis, quodcumque tandem est, commodo fraudarentur, annotarem ad uniuscujusque Epistolae initium, quem in veteri recensione numerum obtinerent. Proinde tabulam quoque instrui in fronte operis, qua novus ordo veteri comparatur, ipsaque Benedictina editione, cujus seriem e regione apposui, ut quem inter se respectum habeant, quove ordine quaeque processerit, intelligere uno conspectu liceat. Caeterum ne novum ordinem iniisse temere et levibus argumentis videar, momenta rationum, quibus adductus sum ad eam seriem designandam, ut in accuratioribus Patrum recensionibus fieri amat, seorsim infra subnecto, maxime cum multas quae peraegre vagabantur, certis locis atque annis, plerasque aliis ab his, quibus Chronologi vulgo affixerant, asseruerim. Tres enim sunt tantum Epistolae, quae non usque adeo certam temporis notam, aut historici alicujus facti memoriam servant, ut ad certum annum revocari possint, easque ad aliarum calcem rejeci, praefixo ad paginae album hoc lemmate, incerti temporis, ne recentiores quis putet, ex eo quod caeteris postponantur. Attamen ferme nihil ad historiam faciunt, ut illarum aetatis ignoratio aegrius ferenda sit.

4. Tractatus et opuscula cum Praefationibus aliorum operum excluduntur.—Jam vero, ut proprie Epistolarum, quod nemini hactenus in mentem venit, collectionem adornarem, primum Tractatus et prolixiora opuscula, quae ab ipso Hieronymo in Catalogo, atque alibi, si quando eorum mentio occurrit, inter libros censentur, hinc loco movi, atque alteri tomo reservavi. Quid enimvero cum Epistolis commune habent, ut in earum ordinem referantur, trium Monachorum Pauli, Hilarionis, et Malchi Vitae, Liber de Illustribus Viris, alius contra Helvidium, duoque multo prolixiores contra Jovinianum, Orthodoxi et Luciferiani Dialogus, tresque cognomines contra Pelagium libri, aliaque id genus haud pauca, quae diversam sedem ex ipso syntagmatis ingenio postulant? Exclusi pariter ex hac serie Epistolas illas, quae aliis libris Praefationis loco sunt, neque indolem caeterarum servant, et diverso fine exornantur. Ex eo genere sunt viginti illae, quas in totidem sacrarum Scripturarum libros S. Doctor elucubravit, iisque praefixit, cum de sua interpretatione, atque opere praemonere lectorem voluit: Erasmus vero et Victorius reliquis in suis editionibus accensuerunt, quod vel illos libros excudere in animo non haberent, vel etiam extare integros non putarent. Hujus quoque modi sunt, quas recensuit Martianaeus in octava Classe, praefationes librorum aliquot, quos in operum collectione praetermisit, in quarum recensione hoc insuper vitio peccatum est, quod una quaedam pro Hieronymiana obtruditur, cum manifesto sit Ruffini in Origenis Homilias in epist. Pauli ad Romanos Praefatio, ut ex ipsa constat peroratione translatoris in earum explanationum fine. Has itaque omnes suis e sedibus per vim divelli ratus, si huc transferantur, suis quasque libris affigi debere existimavi, et quemadmodum quas veteres editores in Scripturam Praefationes recensuerant, Martianaeus non recepit, quod ipsam Scripturam excudens, suis illas locis repraesentaverit, ita quas Martianaeus ipse in diversos libros alios utcumque exhibuit, exclusas volui ex hac serie, quod libros ipsos exhibiturus, veluti capita suis reddam corporibus.

5. Epistolae quinque nondum antea Vulgatae adduntur.—Verum e contrario multas, quae in vulgatis hactenus editionibus desiderabantur, adjeci, et fecisse operae pretium mihi visus sum. Sunt illae in universum undecim, e quibus quinque non antea lucem aspexerant, reliquae diversis e libris adsciscuntur. Dicamus primum de ἀνεκδότοις. Quatuor quae sub numeris XCII. ad XCV. continentur, ex Ambrosianae Bibliothecae, quae Mediolani est, codice manuscripto, olim S. Columbani de Bobio, num. 59. et H littera praenotato descripsi, tantumque ex illis pretii nostrae editioni accessisse confido, ut si praeterea nihil praestitum a me esset, esse tamen putem, cur satis bene de Hieronymianorum operum amatoribus merear. Prima est celeberrima illa Theophili contra Origenem ejusque sectatores Synodica Epistola, ex qua totam ferme, eamque passim ignotam Origenianae causae historiam ediscimus: tum Isidoro affictas gravissimas accusationes, Nitriensium Monachorum turbas, et Fratrum, qui Longi vulgo audiunt, exilia, aliaque hujusmodi, qua haereticorum sententiis probe intelligendis, qua rebus utrinque gestis suo rite tempori consignandis, maxime necessaria, quorum ignoratione a doctis hominibus in illis edisserendis subinde peccatum est. Altera ad Theophilensem istam Jerosolymitanae Synodi responsio est, iisdem ferme insistens vestigiis: quemadmodum et quae tertio loco subditur, Dionysii Liddensis ad ipsum Theophilum, ex quibus quantum sibi animorum sumerent Origenistae, quasve regiones pervagarentur, quibus tandem artibus imponerent, discimus. Ea vero de causa in Hieronymianarum lucubrationum censum veniunt, quod abs Hieronymo Latinitate donatae, ejus proprie sint juris. Id autem ut nemo ullus, qui tantum eas legerit, in dubium vocare audeat, utque ipsa styli elegantia se statim prodat, consonet rerum series, quae edisseruntur, codicis quoque Mss. auctoritas accedat, praesto etiam est suae ipse fidei jussor Hieronymus, qui contra Ruffinum disputans, illas se Latine reddidisse luculentissime profitetur his verbis lib. 3, Duas Synodicam, et Paschalem Theophili Epistolas contra Origenem, illiusque discipulos per hoc ferme biennium interpretatus sum, et in aedificationem Ecclesiae legendas nostrae linguae hominibus dedi. Et de aliis quoque lib. 1. sub initium, ubi, Si, inquit, quidquid contra Origenem et sectatores XLVII ejus dicitur, in te dictum putas, ergo et Epistolae Papae Theophili, et Epiphanii, et aliorum Episcoporum, quas nuper ipsis jubentibus transtuli, te petunt, te lacerant. Enimvero cum praeter Epiphanium alios Episcopos addit, si Jerosolymitanae Synodi Patres, et Dionysium Liddensem, quorum epistolas ad Theophilum contra Origenem in lucem edimus, Hieronymus non intellexit, aliud excogitare argumentorum genus ad earum litterarum cum his quas Hieronymus indicat, probandam ταυτότητα, otiosum sit. Quae porro his succedit XCV. Anastasii Papae ad Simplicianum, quod arcto cum superioribus nexu juncta sit et conserta, locum jure suo inter Hieronymianas exposcere visa est. De illius germanitate, atque ingenio plus fortasse quam satis in Notis disputavi. His aliam adjeci in V. Classe sub num. CXLIX. exscriptam ex Vatic. Cod. 642. haud magni quidem illam pretii, sed quod Hieronymiani nominis, tametsi ementiti, praerogativa insigniretur, post duas alias apocryphas non omittendam.

6. Sex aliae huc primum adscitae.—E sex aliis, quas aliunde adscitas Hieronymianis annumeramus, quod vel ad Hieronymum ipsum, sive de propositis ad eum quaestionibus scriptae sint, vel ad ejus historiam totae pertineant, tres Innocentio debentur CXXXV. et duae sequentes, totidemque Augustino, scilicet centesima trigesima prima et secunda, et CXLIV. De postrema ista praefari nonnulla interest, reliquae enim notiores sunt, quam opera nostra ut indigeant. Inscribitur illa ad Optatum de natura et origine animae: de Hieronymo autem quaestionis ejus arbitro loquitur ad fere medium. Cum Augustinianam editionem Benedictini adornarent, nondum illa prodierat in lucem, quae non ita pridem in Monasterio Gottwicensi reperta in ms. cod. decimi tertii circiter saeculi una cum alia quae ad Petrum et Abraham inscribitur, Viennae Austriae superiori anno 1732. primum typis est evulgata. Ejus γνησιότητα, de qua datis ad me litteris docti aliquot viri haud plane merito suspicabantur, ipse inprimis monumenti contextus probat, cui mirum in modum concinit quaestionis ejus historia, et scriptionum ea de re Hieronymi, Augustini, atque Optati series, tum Possidii, ac Fulgentii testimonia planissime evincunt. Nam cum una tantummodo Augustini ad Optatum epistola supersit in editis libris, quae numerum obtinet CXC. duas Possidius in Indiculo enumerat, Fulgentius vero lib. 3. de Veritate Praedestinationis cap. 18, tres laudat. Nec disputo, cui potior adhibenda sit fides; sed quod propositum spectat, unum urgeo, non solum Fulgentio, sed ipsi etiam Possidio, quem penes minor est numerus, hanc fuisse cognitam, cum illas dicat contra Priscillianistas, sive de animarum quaestione exaratas. Sed ut nulla amplius dubitandi supersit ratio, facit Eugypii Abbatis auctoritas, ejus nempe, qui sub quinti saeculi finem, ex operibus S. Augustini, ut Cassiodori verbis utar, quaestiones, ac sententias, ac diversas res deflorans, in uno corpore collegit. Cujus operis, sive ut in editionibus Basileensi, ac Veneta inscribitur, Thesauri cap. 345. (tametsi modo laudatus Cassiodorus nonnisi trecentis triginta octo totum opus comprehensum dicat) de eo disputans, Utrum singillatim a Deo creatore lineamenta formentur, et de animae quaestione, ingentem ex hac ipsa epistola laciniam ab octavo numero ad finem usque totidem verbis ita describit, ut hanc Gottwicensis Ms. illam ipsam revera esse, quam Hiponensis episcopus ad Optatum dedit, manifestissime concludatur. Quin etiam duo aut tres loci sunt in archetypo illo, et Vindobonensi editione nonnihil corrupti scribarum incuria, qui ex Eugypiano opere facile restitui possint, atque heic quidem auctor sum ut restituantur; cum enim illam epistolam typographis dedi excudendam, nondum Eugypii librum meis ipse oculis consulueram. Sunt autem hujusmodi col. 1070. vers. 11. pro Utrum horum vis ut confirmem? malim Eugypianum unum horum, etc., absque interrogandi nota: infra versu quarto a fine, verbis initium meum, addi post parenthesin utinam tamen non initium, tametsi pro non Abbas ille vitiose nunc legat; denique col. 1072. vers. 10. loco intuens substitui metuens: caetera in quibus a nostra, atque adeo Ms. lectione differt Eugypius, aut de nihilo sunt, aut librariorum sunt, σφάλματα.

7. Quinque epistolarum Classes, Argumenta, Capitulationes, etc.—Jam vero quod est praeterea a me praestitum, dicere expediam. Universas Epistolas ita collectas in quinque Classes distinxi, quas e praecipuis Hieronymi Vitae momentis, nunquam interrupta rerum serie, sum auspicatus. Prima illas exhibet, quas Hieronymus ab anno 370, antequam eremum peteret, potissimum vero in ipsa eremo scripsit ad usque 381, quo dudum relicta solitudine, contendit Romam. In altera illae succedunt, quas Romae dedit ab anno 382. ad ultra medium 385. quo Romani pertaesus incolatus, discessit, et Jerosolymam navigavit. Exinde tertia illas complectitur, quas e Bethleemi monasterio ab anno 386. scripsit, usque ad 400. quo demum in Alexandrina Synodo Origenes damnatus est. Ea nempe temporis notatio ferme est omnium utilissima probe intelligendis Hieronymianis Epistolis, quae in Adamantii, ejusque fautorum erroribus exagitandis ut plurimum versantur. Quarta illas repraesentat, quas ab eo tempore, sive anno 401 S. doctor ad vitae usque finem, sive annum 420. exaravit. In quintam denique classem tres illas redegi, quarum tempus minus compertum, iisque tres alias, minori tamen charactere distinctas subdidi, quarum Auctor incertus est. Postremo singularum argumenta, quae plurima ex Erasmo Editor Benedictinus descripserat, erroribus autem scatebant, atque historiae saepius adversabantur, aut ex integro excudi, aut certe majori ex parte castigavi. Capitulationes novas fere omnes induxi: praefixis etiam numericis notis, quarum ope et legentis memoria sustinetur, et citationum usus longe est expeditior. Denique ne laborem ipse meum arroganter venditare videar, Indices Scripturarum, ac rerum duo ex amicis nostris studiose comparaverunt. Superest, quod promisi, rationes chronologicas exhibere.

 

 

XLIX