Caput VI. I. Aquileiae varias inimicitias incurrit. II. Inde subito divulsus in Orientem navigat.

I. Perquam libenter degisset Hieronymus Aquileiae, fortasse etiam propositum Deo perfectius serviendi, cujus miro ardore tenebatur, in eo quod ibi erat Monasterio explesset, nisi eum subitus turbo, ut ipse ait, impiaque avulsio distraxisset. Quid istuc rei fuerit, ignoratur: sed plura videntur ad creandam illi invidiam concurrisse. Sororis nescio quis lapsus magnum illi odium concitavit. Inde ortum fortasse dissidium etiam cum Lupicino, Sacerdote Stridonensi, quem acriter sugillat Epist. VII. dignum vocans patella operculum, videlicet, ut caecus caecos duceret in foveam, talisque esset rector, quales illi qui regerentur. Sunt etiam qui eum notari putent sub nomine Iberae excetrae, a qua sese queritur praecedenti Epistola S. Pater sinistro ore dilaniatum. Sed et Castorinae materterae inimicitias incurrit, quas postea lenire humanissimis litteris conatus est.

II. Alia tunc ejusmodi diaboli arte, ut ipse innuit, gigni potuere dissidia, quibus cum aequo animo sustinendis par non esset, derepente patriae, parentibus, cognatis, amicisque vale dicere, atque in Orientem transire constituit, ut longius ab inimicorum odiis, regionem solitarii proposito, tum locorum sanctitate, cum habitantium Monachorum vicinia magis opportunam inveniret. Hoc nos iter ad an. 372 referimus, nec falli rationibus subducendis videmur nobis. Sed quia impedita res est, multaque Hieronymianae Vitae momenta ex ea temporis notatione pendent, propriis ipsa est argumentis munienda. Et citius quidem illud referre, tota rerum, quas hactenus edisseruimus, series vetat. Ut serius autem putemus, multo magis vetat illud quod ex Ruffini peregrinatione argumentum desumitur. Ante eum enim viae se dedisse Hieronymum, palam est omnibus, atque ipse luculentissimus testis est saepius laudato loco Epist. III. Postquam me a tuo latere subitus turbo convulsit, etc. Hoc autem ipso anno 373, puta post aliquot a Hieronymo menses, Ruffinum Aquileiense monasterium deseruisse, ut in Aegyptum cum Sancta Melanio transmittere, compertum ex ejusmet verbis, quibus ad Anastasium Pontificem scribens anno 400 vel insequenti, se ait, post triginta fere annos parentibus redditum. Fere, inquit, ut non solidos triginta dicere eum putes, sed potius ab ea formula et rotundo numero intelligas satis esse, si vigesimus nonus vix demum incepisset. Porro totidem a 372 ad 401 numerantur. Nec sane locus est isto ad Hieronymiani aeque atque Ruffiniani itineris tempus probe constituendum luculentior. Nihilosecius erunt fortasse qui ex eodem conclusum ibunt, in annum sequentem, sive 373, debere iter differri, et quos memorat Ruffinus annos triginta, ex quo parentum consuetudine 0023 caruisset, non ab eo tempore, quo in Aegyptum navigavit, sed triennio ferme antea, ab eo quo Toram natale oppidum deseruit, et Aquileiae sese recepit, supputari velint. Quod etsi a veri specie abhorreat (erat enim Tora, sive Tyra, aut Tura oppidulum Aquileiae perquam vicinum, ut a suis abesse Ruffinus, cum esset Aquileiae, non videretur: revera etiam cum se parentibus redditum dicit, Hieronymo teste, initio alterius contra eum libri, Aquileiae habitaret), sunt tamen alia in eam rem, sive pro anno 373 quae nobis videmus opponi posse, et quibus nostrarum sit partium satisfecisse. Primo Evagrius, cujus adeo frequens in Hieronymi litteris mentio est, eidem fuisse itineris socius videtur. Is autem, qui cum S. Eusebio Vercellensi ex Oriente in Occidentem venerat, ut gravissimis Ecclesiarum negotiis suppetias ferret, post damnatum sua cumprimis opera Auxentium, nonnisi anno 373 in Orientem creditur remigrasse. Certe antequam Antiochiam perveniret, transiens per Cappadociam, quaedam cum S. Basilio contulit, quae ab hoc in Epist. VIII. scripta post Autumnum dicti anni 373 referuntur. Qui igitur Evagrium comitatus videtur Hieronymus, non ante eum annum viae se dediderit. Deinde nec ipse citius iter arripuerit Ruffinus, quem hoc ipso anno 373 ante S. Athanasii obitum Alexandriae fuisse, compertum atque indubium est. Idem Hieronymiana ad eum Epistola tertia declarat, quae cum data sit, ut suo loco pluribus ostendemus, aestate anni 374, tunc primum tamen acceptum de illius in Aegyptum adventu nuntium, inopinati sibi gaudii caussam exstitisse significat. Nec sane videtur verosimile, si biennio ante in eas regiones Ruffinus transmiserat, tam sero fuisse ad amicum Hieronymum perlatum id nuntii.

His ut satisfaciamus, primo Evagrium dicimus, inter primos quidem fuisse Hieronymi amicos, minime vero itineris ejus socium. Certe nihil est ex omni rerum Hieronymianarum historia, quo ad id credendum adducamur. Quae adeo multa de ejus laudibus praedicat S. Pater, nonnisi familiaris ejus consuetudinis, maxime cum Antiochiae pariter essent, testimonia sunt, ne illo quidem excepto loco Epistolae III. dudum laudatae, ubi Innocentium, suae utique comitem peregrinationis, cum illo comparat, tanquam oculum cum oculo, atque isto inopinata morte subtracto, Nunc, inquit, uno et toto mihi lumine Evagrio nostro fruor. Ut vero etiam demus socium itineris eum fuisse, non certe fuerit, cum primum Aquileia Hieronymus solvit: sed forte illi provincias jamdudum varias circumeunti, Cappadociae occurrit, ac reliquum itineris Syriam versus cum eo perfecit. Alterum quod opponitur ex Ruffini discessu argumentum, leviore negotio expedimus; neque enim ille recta in Aegyptum contendit, sed Jerosolymam primo invisit, et loca Sancta, quibus ea qua par est religione perlustrandis, maxime vero tanto terrarum, ac maris emetiendo spatio, haud certe nimium videri debet temporis intervallum, quod ab anni 372, ut par credere est postremis mensibus, ad subsequentis 0024 373 Martium, aut Aprilem intercedit: quo tempore antequam Athanasius diem obiret, Alexandriae fuit. Falsum porro est, nuntium de ejus in Aegypto mora solum circa insequentis anni 374 medium Hieronymum accepisse. Facile enim multo antea ab Heliodoro sui itineris socio, qui Jerosolymam perrexerat, audiit, cum Alexandriam regressus est. Confirmavit paulo post, et superiore tamen anno 373 eumdem nuntium Alexandrinus Monachus missus ad Confessores, quos statim ab Athanasii morte in Aegypto exsulare Valens Imperator jussit. Sed his aliisque subinde nuntiis non acquiescebat S. Pater, donec crebrae eo commeantium multitudini, idque certioribus testimoniis referenti, tandem anno 374 fidem adhibuit. Testatur haec omnia per partes ipsemet Epistola illa III. ad Ruffinum, ex qua describere haec pauca libet. Prima inopinati gaudii ab Heliodoro fratre mihi est nuntiata felicitas. Non credebam certum, quod certum esse cupiebam, praesertim cum et ille ab alio se audisse diceret, et rei novitas fidem sermonis auferret. Rursum suspensa vota, nutantemque mentem quidam Alexandrinus Monachus, qui ad Aegyptios Confessores, et voluntate jam Martyres pio plebis jamdudum fuerat transmissus obsequio, manifestus ad credulitatem nuntii auctor impulerat. Fateor et in hoc meam labasse sententiam. Nam cum et patriam tuam ignoraret et nomen, in eo tamen plus videbatur afferre, quod eadem asserebat, quae jam alius indicaverat. Tandem plenum veritatis pondus erupit, Ruffinum enim Nitriae esse, et ad beatum perrexisse Macharium, crebra commeantium multitudo referebat. Hic vero tota credulitatis frena laxavi, etc. Nihil itaque impediunt, ne anno 372 Hieronymi in Orientem iter assignemus, quae maxime obstare videbantur.