Caput IX. I. In Calcidis eremum se recipit, ac paenitentiae devovet. II. Hebraicae linguae ad carnem magis edomandam, studio se mancipat. III. Num etiam Graecam tunc edidiscerit? IV. Per somnium admonitus profanis Scriptoribus nuntium remittit.

I. Demum ad quam omni studio rapiebatur, transiit 0029 Hieronymus solitudinem: quod factum sub hujusce anni 374 finem, vel subsequentis initio, ex his quae hactenus disputata sunt, liquet. Ut autem id planius hoc loco, ac propemodum evidenti argumento teneas, rationes ita subducito. Annus agebatur 374, mediamque aestatem attigerat, cum accepto de Ruffini adventu in Palaestinam nuntio, dedit S. Pater ad eum Epistolam, quam, ut tutius redderetur, alteri ad Florentium copulavit. Erat vero tunc ipse adhuc Antiochiae, sive nondum in eremum secesserat, quod ex utriusque contextu Epistolae planum est. Eo autem se nuper receperat, cum responsum a Florentio accepit, quod sibi ait redditum, In ea eremi parte commoranti, quae juxta Syriam Saracenis jungitur: et cum arreptae solitudinis terminis arceretur. Igitur, nisi longius, quam par credere est, temporis spatium his Florentii ad Hieronymum litteris tribuamus, palam fit, hunc sub finem hujusce anni 374, vel, ut summum, initio subsequentis in eremum sese recepisse. Atque haec, ne quid sit de temporis nota dubium.

Ipsam solitudinem quod spectat, posita illa erat in Calcide Syriae, hoc est, ubi Syri ab Agarenis barbaris disterminantur, vasto quaquaversus spatio terrae, quae exusta solis ardoribus, horridum Monachis praestabat habitaculum. Sedebat solus ibi S. adolescens, scorpionum tantum socius et ferarum, qui ob gehennae metum tali se carcere ipse damnaverat. Horrebant sacco membra deformia, et squallida cutis situm Aethiopicae carnis obduxerat. Quotidie lacrymae, quotidie gemitus: et si quando repugnantem somnus imminens oppressisset, nuda humo ossa vix haerentia collidebat. Pallebant ora jejuniis, et caetera, quae tute repetas ex illa, unde haec translata sunt, Epistol. XXII. ad Eustochium. Ad haec saepe saepius ac fere continenter tentabatur valetudine, et stomacho laborabat. Et vini tamen, olei, aliorumque ciborum, quibus reficiuntur vires, et ad laborem ferendum recreantur homines, abstinentissimus, etiam cum langueret, frigida utebatur aqua, et coctum aliquid accepisse, luxuriam reputabat. Videtur etiam laboribus manuum partem diei aliquam tribuisse, exscribendis scilicet libris: in quam rem, habere se alumnos, qui Antiquariae arti serviant (quo nomine Amanuenses indicari, non est qui ignoret) Epist. V. ad Florentium prodidit. Caeterum vitam omnem ita orationem inter ac lectionem partiebatur; ut cum multis atque optimis sacrae Bibliothecae codicibus abundaret, lectio orationem exciperet, oratio lectionem sustentaret.

II. Ad. Scripturarum maxime intelligentiam, divinarumque rerum pervestigationem animum adjecerat, in eoque se studio quotidianis exercitationibus, supra quam dici queat, diligentissime subigebat. Sed cum operam suam absque Hebraicae linguae notitia minus utiliter consumi intelligeret, vellet etiam ad compescendos in dies magis carnis motus, novo aliquo tormento uti, huic se studio, sive ut vocat ipse, pistrino addixit. Facti historiam narrat ipse Epist. CXXV. ad Rusticum. Dum essem, inquit, juvenis, et solitudinis 0030 me deserta vallarent, incentiva vitiorum, ardoremque naturae ferre non poteram: quem cum crebris jejuniis frangerem, mens tamen cogitationibus aestuabat: ad quam edomandam cuidam Fratri, qui ex Hebraeis crediderat, me in disciplinam dedi, ut post Quintiliani acumina, Ciceronis fluvios, gravitatemque Frontonis, et lenitatem Plinii, alphabetum discerem, et stridentia anhelantiaque verba meditarer. Quid ibi laboris insumpserim, quid sustinuerim difficultatis, quoties desperaverim, quotiesque cessaverim, et contentione discendi, rursus inceperim, testis est conscientia tam mea, qui passus sum, quam eorum, qui mecum duxerunt vitam; et gratias ago Domino, quod de amaro semine litterarum dulces fructus carpo. Atque huc etiam spectare videtur illud, quod Cap. III. Libri de Viris Illustribus narrat, Hebraicum scilicet, ut ferebatur, Matthaei exemplar, cum facta sibi facultas fuisset a Nazarenis, qui in Beroea urbe Syriae eo volumine utebantur, se descripsisse. Processu temporis cum ejus studii utilitatem experimento jam didicisset, assidua exercitatione excoluit, aliosque magistros, per quos profecerit, aliis in locis nominat. Quo labore, inquit Epistol. LXXXIV. quo pretio Baraninam nocturnum habui praeceptorem! Timebat enim Judaeos, et mihi alterum exhibebat Nicodemum. Hic idem ille videtur esse, quem et Commentario in caput III. Epistol. ad Galatas suum Hebraeum vocat, et ex quo nonnullas sententias recitat: quanquam alii, quos inter Morinus, fuisse illum ex Hebraeo Christianum, contendant. Denique et cum Librum Paralipomenon juxta Septuaginta emendandum ex Hebraeo archetypo, et Latine interpretandum suscepit, alium ejus linguae magistrum consuluit, ut in Praefatione testatur: De Tyberiade, inquiens, Legis quondam doctorem, qui apud Hebraeos admirationi habebatur, assumpsi, et contuli cum eo a vertice, ut aiunt, usque ad extremum unguem. Sed haec alio spectant.

III. Sunt qui eum Graecae etiam linguae primum in Calcidis solitudine, contendant dedisse operam. idque ex Ruffini auctoritate inferant, qui illum testatur, antequam converteretur, pariter et litteras Graecas, et linguam penitus ignorasse. Sed ut vere, non prurigine actus detrahendi Ruffinus, id scripserit: voluit conversionis nomine, non ut vulgo intelligunt, initam ab Hieronymo solitudinem, sed susceptum Baptismum significare: quem sensum totus quoque loci ejus contextus praefert. Ex quo illud iterum confirmatur, quod superius suo loco diximus, illum cum Romae liberalibus studiis erudiretur, non autem serius, ut volunt, Baptismi aquis lotum. Alioquin nihil eum scivisse penitus Graece, cum in Orientem peregrinaretur, minime adduci possum, ut credam. Ut autem in dies magis magisque calleret eam linguam, consuetudine illa cum Graecis commode posuit obtinere. Et sane cum Tarsi ageret, ita noverat, ut etiam quae essent Cilicum linguae proprietates, quibus in Epistolis suis Paulus usus est, ab reliqua Graecitate internosceret. Ad haec, cum Antiochiam paulo post venit, Apollinarium, ut diximus, frequenter adiit, atque audivit, non alia certe quam Graeca lingua Scripturas exponentem: 0031 cujus adeo praeceptionibus imbui minime potuisset, nisi jam probe linguam intellexisset. Jam itaque hoc quoque ornamentum ad reliquas doctrinae suae laudes adjecerat, priusquam Calcidis desertum ingrederetur.

IV. Sed est utique aliud quod eo loci, ac fere temporis placet referri, simulque studia litterarum spectat. Illud, inquam, visum aut somnium, quod maxime pervulgatum est, atque ipse pluribus S. Pater Epistola XXII. ad Eustochium narrat. In media ferme Quadragesima (puta hujusmet anni 275 aut subsequentis, ut ex rerum licet serie colligere) ardentissima febri correptus, ut exhaustis jam membris, ossibus vix haereret, et parum abfuerit, quin ageret revera animam (nam exequiae veluti jam jam morienti parabantur) subito raptus in spiritu ad tribunal Christi, quod Ciceronis lectioni vacaret, ab eo qui praesidebat, gravissime jussus est caedi. Cum inter verbera ipse ejulans misericordiam imploraret, et qui adstabant, ad Praesidentis genua provoluti precarentur, ut veniam tribueret adolescentiae, et errori locum poenitentiae commodaret: tanto constrictus articulo, promisit jurejurando, nunquam se imposterum Gentilium litterarum Scriptores lecturum: Domine, inquiens, si unquam habuero codices saeculares, si legero, te negavi. Addit ad faciendam rei fidem, in haec se verba sacramenti dimissum, atque experrectum, liventes habuisse scapulas, et plagas sensisse post somnum. Ita nempe illa territus est veri specie, quae quanta fuerit, nihil erat nisi somnium. Et vero renuntiasse eum penitus ab eo tempore Profanorum lectioni, nemo sibi persuadeat, qui ejusdem opera, quae postmodum elucubravit, identidem videat eorum testimoniis atque historiis respersa. Quare ipse etiam, cum hac de causa a Ruffino violatae religionis reus perageretur, falsissime ridet hominis curiositatem, qui noctium ludibria observaret, et quae quis dormiens somniasset, illa ab vigilante exigeret (Lib. II. Contr. Ruffin) . Ad eumdem modum quod aemulus idem objiciebat de Ciceronis Dialogis, quos majore mercede Fratribus in monte Olivarum describendos locasset, et de Poetis, quos praelegeret pueris, ridet magis quam refellit, ut risu potius quam excusatione dignam criminationem significet. Nihil itaque aliud narratio illa visionis, aut somnii significat, quam, dimissis ab eo tempore Gentilium Scriptorum monimentis, quibus maxime fuerat eousque delectatus, totum se Sacrarum Scripturarum studio, quarum sibi antea sermo incultus sordebat, devovisse, ut jam saecularis eruditionis minime cupidus, quae nihilosecius de illorum scriptis proferebat, quemadmodum respondet ipse Ruffino (Ibidem) , ob memoriam eorum proferret, quae pridem legerat, omnino autem ea faceret ad ancillarum instar rerum divinarum expositioni inservire. Nulli autem commodius, quam huic tempestati posse diximus abdicationem illam ab Ethnicis, transitumque ad Ecclesiasticas litteras adscribi.