Caput XX. I. Recensentur quae Hieronymus ex τῶν LXX. exemplari in Latina tunc vulgata Editione emendavit. II. Libri qui ex eo labore nunc superant.

I. Nullam videtur S. Pater in Catalogo, laboris ejus perquam utilis, ac difficillimi, quod Sacrae Scripturae libros ex Latina vetere interpretatione ad emendatissima τῶν LXX. exemplaria recensuit, restituitque innumeris locis, rationem habuisse, saltem quae temporum notationem spectet. Nec sane tamquam elucubrati ab se operis mentionem ibi ullam facit, ubi alia omnia, minoris etiam si libet momenti, in censum suorum recipit: et liquido tamen constat, quo tempore Catalogum illum, seu Librum de Viris Illustribus scripsit, anno videlicet 392, pleramque ejus laboris partem jam exantlasse, nec sane modicam 0075 permisisse jam in publicum ut prodiret. Libro secundo in Ruffinum, Egone, inquit, contra Septuaginta Interpretes aliquid sum locutus, quos ante annos plurimos diligentissime emendatos meae linguae studiosis dedi? Atque iisdem fere verbis Libro III. Septuaginta Editionem diligentissime emendatam ante annos plurimos meae linguae hominibus dedi. Item in Prologo ad libros Salomonis ex Hebraeo, Si cui sane Septuaginta Interpretum magis Editio placet, habet eam a nobis emendatam. Denique, ut alia multa praetermittam, Epist. LXXI. ad Lucinium, Septuaginta Interpretum Editionem et te habere non dubito, et ante annos plurimos diligentissime emendatum studiosis tradidi. Haec satis abunde S. ipsiusmet Interpretis testimonia evincunt, fuisse ab eo istud Operis non adornatum modo, sed et Editionis honori, ut ipse alias loquitur, bona saltem ex parte permissum.

II. Satis quoque ex iis constat, contra atque Critici quidam, caetera non indocti, arbitrantur, non illos modo Scripturae libros, nec praeterea alios, fuisse abs Hieronymo ad Graecum exemplar recognitos, qui vel superant etiamnum, vel de nomine ab ipso laudantur. Cum enim ἁπλῶς Editionem Septuaginta abs se dicat in Latino ad Graeca exemplaria emendatam, eamque alteri comparet Translationi ex Hebraeo, manifestum est, non quosdam tantummodo libellos, et ad summum sex, ut volunt, sed universum Canonem sua illa cura expolitum denotare. Cujus quidem rei alia argumenta sunt, quae latius in Praefatione nostra ad decimum Tomum protulimus, et quae, si tanti videntur, consulas denuo; atque huc referas. Luculentissimum profecto est illud S. ipsius Interpretis testimonium Epist. CXXXIV. ad Augustinum, ubi jam tum fuisse pleramque ejus emendationis partem a nescio quo compilatam, dolet. In Editione, inquit, Septuaginta . . . . pleraque prioris laboris fraude cujusdam amisimus. Multa igitur alia erant praeter ea quae vulgo prostabant tunc temporis, ac supersunt hodienum, quae pleraque operis pars dici potuit, et facile universum Canonem Scripturarum explebant. Cujus denique rei certior ipse factus Augustinus Epistola inter Hieronymianas CXVI. integram ab eo recensionem eam postulat. Mittas, ait, obsecro, interpretationem tuam de Septuaginta, quam te edidisse nesciebam.

III. Porro, quanti labor hic S. Doctori steterit, et quid proprie rei sit atque operis, aperiendum est. Erat Veteris Instrumenti Vulgata vetus interpretatio, quae tunc temporis passim in Ecclesiis obtinebat, ex Graeca alia τῶν LXX. versione in Latinum refusa, sed ita librariis omne genus vitiis, lacunis, trajectionibus, assumentis deformata, ut interdum etiam alium a vero sensum praeferret, et divinae auctoritatis verba et sententias redderet lectionum varietate incertas. Praecipua errorum caussa, quod a Graeca Editione Κοινῇ, id est, Communi, derivata olim fuerit, quae innumeris ejusmodi vitiis scatebat. Ad difficultatis autem cumulum accedebat, quod aliae praeterea Graecae editiones, quae ferebantur, multum inter se pro 0076 regionum varietate atque usu Ecclesiarum differrent. Alexandria, inquit, et Aegyptus in Septuaginta suis Hesychium laudat auctorem: Constantinopolis usque Antiochiam Luciani martyris exemplaria probat. Mediae inter has provinciae Palaestinos codices legunt, quos ab Origene elaboratos Eusebius et Pamphilus vulgaverunt: totusque orbis hac inter se trifaria varietate compugnat. Et certe Origenes non solum exemplaria composuit quatuor editionum, e regione singula verba describens, ut unus dissentiens statim caeteris inter se consentientibus arguatur, sed quod majoris audaciae est, in editione Septuaginta Theodotionis editionem miscuit, asteriscis designans, quae minus ante fuerant, et virgulis quae ex superfluo videbantur apposita (Praef. in Libb. Paralipex Hebr. ). Praetermitto quae alias alibi memorat editiones atque exemplaria. Unice ad verum, aut certe caeteris longe omnibus propius accedebat illa, quae fuerat olim Origenis industria in Ἑξαπλοῖς elaborata cum obelis atque asteriscis: eaque nimirum in tanta editionum varietate Noster usus est, cujus exemplar perquam emendatum in Caesareensi Bibliotheca repererat. Quinetiam eamdem illam rationem notarum, obeli, inquam, atque asterisci in Latina restituenda Versione habuit. Unde Epist. CXII. ad Augustinum, Quod quaeris, inquit, cur prior mea in libris Canonicis interpretatio asteriscos habeat et virgulas praenotatas . . . illa interpretatio Septuaginta interpretum est; et ubicumque virgulae, id est, obeli sunt, significatur, quod Septuaginta plus dixerint, quam habetur in Hebraeo. Ubi autem asterisci, id est, stellulae praelucentes, ex Theodotionis editione ab Origene additum est: et ibi Graeca transtulimus, hic de ipso Hebraico quod intelligebamus, expressimus. Et alia ad eumdem Epistola CXXXIV. Praeceptis tuis parere non possum, maxime in Editione Septuaginta, quae asteriscis verubusque distincta est. Denique omnium luculentissime Epistola CVI. ad Sunniam et Fretelam, ubi etiam quantum intersit Communem inter atque Hexaplarem Editionem docet, atque hanc a se testatur, in Latinum sermonem fideliter versam. Et paulo post: Ea autem, inquit, quae habetur in Ἑξαπλοῖς et quam nos vertimus, ipsa est quae in eruditorum libris incorrupta, et immaculata Septuaginta interpretum translatio reservatur.

IV. Tempus quod spectat, cum neque unus idemque sit annus uniuscujusque libri, neque certo possit suus cuique adsignari, vero simillimum tamen est, fuisse omnes ante annum 391 adornatos, neque enim par credere est, cum ab hoc tempore novam ex Hebraeo textu interpretationem adorsus esset S. Pater, eum amplius de priore Correctione illa cogitasse. Adeo quidquid istuc operis fuerit, perfectum jam fuisse apparet, atque intra cellulae parietes ad privatos monasterii usus magna ex parte repositum, aut certe Auctori non probatum usque adeo, ut Ecclesiarum necessitatibus satis putaret esse consultum. Neque enim novam ex integro aggressus esset ex Hebraeo, si ad Graecorum exacta codicum fidem Editio illa suffecisset. Quinquennii autem plus minus spatio totus labor ille absolutus est; nam 392 anno quo Catalogum 0077 suorum Operum texebat, jam aliquot ex Hebraeo libros ceperat interpretari: quod indicium est, a Graecis jam destitisse: haec autem non nisi anno demum 387, postquam se Bethleem recepisset, interpretari, sive ad eorum amussim Latina exigere, aggressus est. Et praeluserat tamen tantae molis operi recensione illa Psalmorum prope dixerim tumultuaria, quam ut ipse ait, Romae positus cursim et magna ex parte adornaverat. Quod rudimentum cum bene cessisset, et Romanae cumprimis Ecclesiae probaretur usu (etiamnum quippe Romanum Psalterium audit) animos illi addidit, cum se paulo post Bethleem transtulisset, et Septuaginta editionem in conventu fratrum quotidie edissereret, ad illam versionem ex integro juxta Graecum textum, atque eum quidem Hexaplarem emendatissimum, refigendam. Nec sane dubium videtur, quin universum Canonem continenti illa comparatione ad Graecum expoliverit: qua de re pluribus in Praefatione ad decimum Tomum edisseruimus, quae huc referas.

V. Verum duo nunc soli ex universa recensione illa libri integri superant, Job, et Psalterium, totidem Prologi in Salomonis et Paralipomenon libros, quae tanti operis vix quaedam indicia sunt, et magis desiderare ac deflere quod periit, quam quod superest, frui nobis praebent. Quamquam possunt Prophetarum quoque omnium libri (quae haud sane exigua Scripturarum pars est) instaurari ex versione illa, sive emendatione, quam in Commentariis S. Pater suae ex Hebraeo versioni statim subnectit juxta Septuaginta. Verum haud scio, num ita inde excudi integra continenter possit, ut, quod rei caput est, summa appareat S. Doctoris diligentia in obelorum atque asteriscorum notis, quae facile per Antiquariorum oscitantiam, et locis quodammodo peregrinis excidere potuerunt, ac re ipsa excidisse alicubi, compertum est. Reliqua jamdiu olim, atque ipso advivente S. Interprete, pars operis ejus maxima periit: quod notatum nobis est antea ex ejus Epistola CXXXIV. ad Augustinum in fine, ubi, Praeceptis tuis, inquit, parere non possum, maxime in editione Septuaginta, quae asteriscis verubusque distincta est, pleraque enim prioris laboris fraude cujusdam amisimus. De hac nos jactura, deque his qui supersunt duobus libris, in Praefatione ad decimum Tomum satis multa.